WYKŁAD 1 20.02.2008.

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Dobra niematerialne stanowią pewną wartość, nie są rzeczami i nie mają postaci materialnej. Istnieją zatem niezależnie od rzeczy, natomiast rzecz jest dla nich substratem. Dzięki temu substratowi możemy dobro niematerialne poznać i korzystać z niego. Dla utworu literackiego tym substratem jest egzemplarz, dla wynalazku - urządzenie. Kategoria dóbr niematerialnych jest złożona, całkiem szeroka i niejednolita. W ramach kategorii dóbr niematerialnych wyróżniamy:

1) utwory (literackie, artstyczne, naukowe w rozumieniu prawa autorskiego)

2) rozwiązania (wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych)

3) oznaczenia (oznaczenia przedsiębiorstwa, firma, znaki towarowe i oznaczenia geograficzne)

Przy spełnieniu pewnych przesłanek wymienione dobra niematerialne mogą być chronione podobnie jak wartości rzeczy (prawo decyduje w jaki sposób). Stąd należy przypuszczać, że pojawiło się określenie własności dóbr niematerialnych lub własności intelektualnej.

Włąsność intelektualna to ogół praw podmiotowych, których przedmiotem są niematerialne dobra prawne będące wytworem twórczości umysłowej (intelekt) człowieka. Między własnością rzeczy a własnością intelektualną istnieją pewne zasadnicze różnice:

1) z jednej strony są rzeczy, z drugiej zaś własność intelektualna (dobra niematerialne)

2) charakter uprawnień w tym przypadku rzeczy - charakter majątkowy, dobra niematerialne - możemy również odnaleźć prawa natury osobistej (niezbywalne)

3)uprawnienia majątkowe przy dobrach niematerialnych zazwyczaj ograniczane są w czasie i w przestrzeni

Ustawodawca unika używania sformułowań "własność" i "właściciel", mówi o prawie patentu, prawie do znaku towarowego lub jestem uprawniony do.

Klasyfikacja dóbr niematerialnych (koncepcyjnych):

1) Ze względu na ładunek intelektualny, który towarzyszy powstaniu dobra niematerialnego, jest również przesłanką do przyznania ochrony.

a) dobra o charakterze intelektualnym, które są przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, które to dobra mogą być ustalone w jakiejkolwiek postaci; jest niezależne od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażania będą podlegały ochronie (utwory artystyczne). Mogą być wyrażone: słowem, symbolami matematycznymi (utwory plastyczne, fotograficzne, lutnicze, muzyczne, słowno-muzyczne, architektoniczne, sceniczne, wizualne, audialne)

b) prawo do artystycznych wykonań, do fonogramów i wideogramów

c) rozwiązania - mają charakteryzować się oryginalnością (potrzebny jest twórczy wysiłek człowieka) i nowością.

d) symbole - są nośnikiem pewnych informacji o:

- przedsiębiorstwie

- przedsiębiorcy

- pochodzeniu towarów lub usług

- pochodzeniu geograficznym

Nie muszą cechować się oryginalnością i nowością. Są one zdolne do wywoływania określonych skojarzeń. Wyróżniamy je ze względu na pełnione funkcje:

• funkcja indywidualizująca - towaru lub usługi w obrocie (znak towarowy)

• funkcja indywidualizująca przedsiębiorców - firma

Wyróżnianie działalności gospodarczej jako zorganizowanego kompleksu majątkowego spełniają oznaczenia przedsiębiorstwa.

• funkcja wskazywania pochodzenia geograficznego - posiadają określenia geograficzne (skąd pochodzi towar, bądź cechy towaru, nie posiada informacji od kogo)

2) Ze względu na przeznaczenie dóbr

a) dobra, które są przedmiotem ochrony, niezależnie od ich wartości i przeznaczenia (utwory)

b) obejmuje wszystkie pozostałe dobra, bo cechują się one zdolnością do przemysłowego zastosowania.

Podział ten nie jest podziałem rozłącznym, podziały te zazębiają się. Rozwiązania z jednej strony cechują się oryginalnością i nowością, a z drugiej strony muszą mieć zdolność do przemysłowego zastosowania.

Własność przemysłowa - kategoria ta zawdzięcza swe określenie dzięki pewnemu aktu prawnemu. Kategoria dóbr własności przemysłowej to taka, której zakres przedmiotowy został wyznaczony przez konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej z dnia 20.03.1883. Zgodnie z art.1 tej konwencji możemy wskazać co mieści się w tej kategorii:

- patenty na wynalazki

- wzory użytkowe

- wzory przemysłowe

- znaki towarowe

- nazwy handlowe

- geograficzne oznaczenia pochodzenia (nazwy i oznaczenia pochodzenia)

- zwalczanie nieuczciwej konkurencji

Zwalczanie nieuczciwej konkurencji - wykorzystywanie tych dóbr pozwala na osiągnięcie określonej pozycji na rynku i służy jako instrument gry konkurencyjnej. Dlatego do kategorii własności przemysłowej włączono zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Trudno je wyodrębnić jako samoistne dobro niematerialne i mówić o prawie podmiotowym. Ochrona związana ze zwalczaniem nieuczciwej konkurencji sprowadza się do ochrony interesów przedsiębiorców przed nieuczciwymi zachowaniami konkurentów. Konwencja paryska nie narzuca sposobu ochrony przed nieuczciwą konkurencją.

Katalog dóbr własności przemysłowej nie jest zamknięty. Rozwój techniczny, technologiczny i gospodarczy spowodował, że mogą się ukształtować pewne dobra (znaki usługowe, zalicza się też tajemnice produkcyjne, organizacyjne i handlowe: KNOW-HOW)

Pojęcie własności intelektualnej jest używane w ujęciu szerokim (do wszystkich dóbr niematerialnych) i wąskim (tylko dla utworów a reszta do własności przemysłowych)

Ochrona włąsności intelektualnej - dobra niematerialne podlegają ochronie w dwojaki sposób. To państwo musi dokonać wyboru za pomocą jakiego instrumentu prawnego będą te dobra chronione. Uznano w szeregu porządku krajowych, że części z dóbr niematerialnych trzeba przyznać ochronę opartą na uprawnieniach włąścicielskich.

Ze względu na sposób ochrony (do własności przemysłowych):

1 model ochrony za pomocą prawa podmiotowego przysługuje do:

- wynalazków

- wzorów użytkowych

- wzorów przemysłowych

- zarejestrowane znaki towarowe i usługowe

- zarejestrowane oznaczenia geograficzne

- topografie układów scalonych

Nabycie prawa podmiotowego następuje poprzez rejestrację na podstawie decyzji administracyjnej określonego organu (w Polsce urząd patentowy). Rejestracja poprzedzona jest czasem badaniem merytorycznym (wynalazki, znaki towarowe, wzory użytkowe) a niekiedy tylko sprawdzeniem formalnym zgłoszenia (topografie układów scalonych)

Nabycie prawa stwierdza się stosownym dokumentem, obowiązuje zasada pierwszeństwa zgłoszenia, prawo ma charakter formalny, jest ważne i chronione dopóki nie wygasa lub nie zostaje unieważnione przez organ, który wydał decyzję o udzieleniu tego prawa.

Ochrona za pomocą prawa podmiotowego spełnia cechy:

- jest wyłączne - uprawnionemu przysługuje określona sfera uprawnień, która składa się na treść tego prawa określona dla każdego z dóbr. Uprawniony ma wyłączne prawo do korzystania z dobra w sposób zarobkowy lub zawodowy, ma prawo czynienia użytku gospodarczego z wyłączeniem osób 3.

Zakres wyłączności doznaje jednak ustawowego ograniczenia i to uszczuplenie praw wyłącznych regulowane jest dla poszczególnych praw odrębnie ze względu na rodzaj i konieczność uwzględnienia interesów innych uczestników obrotu.

Wspólnym ograniczeniem jest wyczerpanie prawa - wyłączność istnieje do momentu wprowadzenia do obrotu towaru lub wytworu, który jest nośnikiem dobra. Dalszy obrót tym nośnikiem (towar ze znakiem towarowym) jest swobodny o ile wytwory lub towary zostały wprowadzone do obrotu przez uprawnionego lub za jego zgodą.

- bezwzględne - uprawniony może zakazać osobom trzecim wkraczania w sferę przysługującej wyłączności. Jest to prawo skuteczne erga-omnes

- to są prawa majątkowe - uprawniony może dysponować dobrem bezpośrednim i czerpać z tego korzyści, może też dokonać eksploatacji, pośrednie (dokonać obrotu dobrem) na podstawie umów o:

• o przeniesienie prawa

• o upoważnienie do korzystania z dobra

Te prawa podmiotowe są ukształtowane jako prawo czasowe, wyjątkiem są oznaczenia geograficzne i są to prawa o określonej krajowej skuteczności.

Obowiązuje zasada numerus-clausus - katalog praw bezwzględnych podmiotowych jest katalogiem zamkniętym, ustanawia go tylko ustawodawca.

2 model ochrony

Ochrona za pomocą przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji - ta grupa dóbr niematerialnych, dla których wystarczająca jest ochrona o charakterze deliktowym (oznaczenie przedsiębiorstwa, niezarejestrowane oznaczenia geograficzne, niezarejestrowane znaki towarowe i KNOW-HOW)

Prawa autorskie - prawo podmiotowe bezwzględne; utwór jest podmiotem prawa autorskiego od chwili jego ustalenia chociaż miał by postać nieskończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Prawo autorskie może mieć charakter majątkowy lub osobisty.

Po śmierci twórcy 70 lat z chwilą z chwilą zakończenia ochrony dzieła staje się domeną publiczną i jego reprodukcja od tej chwili nie wymaga płacenia tantjemu.

Autorstwo zawsze należy to twórcy.