Zagadnienie IX

1.Przekonania o sobie i pojęcie JA.

Przekonania o sobie i schematy dotyczą poszczególnych cech funkcjonowania jednostki, zaś pojęcie Ja jest ogólniejszą strukturą, składającą się z wielu schematów. Pojęcie Ja należy (wg Roya Bameistera) definiować jako luźno zorganizowany zbiór przekonań o sobie.

Nie sposób używać naraz wszystkich informacji o sobie. Tylko pewna, niewielka część ogólnego pojęcia Ja może być w danej chwili bezpośrednio dostępna świadomości. Jest to spontaniczne pojęcie Ja lub robocze pojęcia Ja. Obok wspomnianego pojęcia Ja, złożonego z przekonań podmiotu na temat tego, jaki jest, istnieje także szereg reprezentacji poznawczych, dotyczących możliwych stanów Ja:

a) przekonania dotyczące tego, kim się mogło być w przeszłości

b) przekonania dotyczące tego, kim możemy być w przyszłości.

Przeświadczenia te mogą mieć zarówno charakter pozytywny jak i negatywny. Wszystkie te wyobrażenia na temat Ja mogą ukierunkowywać nasze działania. Szczególne znaczenia ma tu wyobrażenie na temat Ja przyszłego.

Higgins proponuje wyróżnienie dwóch wymiarów:

a) perspektywy, z jakich Ja jest oceniane-podmiot może sam oceniać siebie, np. swoje plany, wygląd (perspektywa własna), ale może też być oceniany przez innych. Znaczenie ma dla niego to, jak oceniają go ludzię, którzy się dla nich liczą (perspektywa znaczących innych).

b) obszary Ja. Główne dziedziny ja podlegające ocenie:

-ja realne- zbiór atrybutów, o których jednostka sądzi, że jest nimi obdarzona, lub że ktoś inny uważa je za ja charakteryzujące

-ja idealne- zbiór atrybutów, które jednostka chciałaby mieć lub sądzi, że ktoś chciałby, żeby je miała

-ja powinnościowe- zniór atrybutów, które powinny charakteryzować jednostkę.

Ja idealne i powinnościowe to ukierunkowania Ja.

Pojęcie Ja jest także zjawiskiem o charakterze kulturowym:

1)ja prywatne-to, w jaki sposób jednostka spostrzega i rozumie samą siebie

2)ja publiczne-odnosi sie do tego, w jakis sposób jednostka jest spostrzegana przez innych

3)ja kolektywne-dotyczy własnej przynależności do różnych grup społecznych (np. tożsamość etniczna, więzy rodzinne).

Kultury kolektywistyczne skłaniają ludzi do konformizmu wobec norm społecznych.

Kultury indywidualistyczne stymulują różnorodność postaw i zachowań.

Społeczny charakter Ja- realna obecność innych ludzi wywiera znaczący wpływ na to, kim jesteśmy w danej sytuacji i w jaki sposób się zachowujemy.

Przekonania o sobie są rozbudowane, uwarunkowane historycznie, społecznie i kulturowo.