DZIECKO SŁABOWIDZĄCE W SZKOLE MASOWEJ

PORADNIK DLA NAUCZYCIELA

„Nigdy nie przecinaj tego,

co możesz rozwiązać”

Joseph Joubert

Od trzynastu lat pracuję w szkole masowej. Reforma szkolnictwa ,,umożliwiła” mi zdobycie dwóch specjalizacji. Doświadczenie zawodowe zdobywałam jako nauczyciel nauczania początkowego. Jako wychowawca świetlicy mogłam poznać potrzeby młodzieży gimnazjalnej. Obecnie zatrudniona jestem na stanowisku pedagoga w szkole podstawowej. Na co dzień spotykam się głównie z problemami natury wychowawczej, które w kształtowaniu młodego pokolenia istnieją od zawsze. Na przestrzeni kilku ostatnich lat w oświacie pojawiła idea integracji szkolnej. Obecność dzieci niepełnosprawnych w nurcie kształcenia powszechnego nie jest zagadnieniem nowym. Różne były impulsy działań na rzecz tych dzieci – dobroczynność, humanitaryzm lub nakazy prawne.

Czy jednak nauczyciel szkoły masowej może pracować z dzieckiem niepełnosprawnym?

W Polsce idea kształcenia integracyjnego dzieci niepełnosprawnych, została wprowadzona w 1983 r., kiedy Minister Oświaty i Wychowania opublikował Wytyczne nr KS – 431320 – 50/83 w sprawie organizacji zajęć z uczniami realizującymi obowiązek szkolny w szkole podstawowej, a zakwalifikowanymi do kształcenia specjalnego.¹

Na przestrzeni tych ,,nastu” lat mojej pracy, spotkałam tylko jednego nauczyciela pracującego w szkole masowej z przygotowaniem specjalistycznym (surdopedagog).

Jak więc „zwykły” nauczyciel, może nauczać ucznia niepełnosprawnego?

Aby praca nauczyciela przyniosła efekty, powinien on przede wszystkim zapoznać się z niepełnosprawnością ucznia, jego trudnościami i ograniczeniami. Nie należy zapominać o specjalnych potrzebach edukacyjnych oraz o umożliwieniu (w miarę możliwości) odpowiednich warunków w ramach szkoły ogólnodostępnej.

W przypadku dziecka niepełnosprawnego, każde ,,pokonywanie poprzeczki” na miarę jego możliwości, zamiast zachęty może wywołać wręcz odwrotny skutek. Nasze nieumiejętne działanie może stać się przyczyną tego, że dziecko już nigdy nie będzie chciało uczestniczyć w proponowanych zajęciach, a w najlepszym przypadku znacznie opóźni moment włączenia się do nich.

W poniższym poradniku podjęłam próbę przybliżenia sylwetki dziecka z uszkodzonym wzrokiem. Starałam się również zamieścić kilka praktycznych wskazówek, dla nauczycieli współpracujących z uczniem niewidomym lub słabowidzącym.

Nauczyciel, który po raz pierwszy zetkną się w szkole z dzieckiem niewidomym lub słabo widzącym, powinien dowiedzieć się możliwie jak najwięcej o:

• dysfunkcji ucznia

• psycho - fizycznych możliwościach osób z uszkodzonym analizatorem wzroku,

• uwarunkowaniach prawnych dotyczących ucznia w dobie reformy edukacji,

• możliwościach dalszej edukacji ucznia

• warunkach domowych ucznia

1. Schorzenia okulistyczne najczęściej występujące u dzieci

Wady refrakcji

Stan, kiedy układ optyczny oka nie skupia równoleg³ej wi¹zki promieni na siatkówce. Wyróżnia się trzy podstawowe wady refrakcji:

• nadwzrocznoœæ – w wadzie tej promienie oświetlne przecinaj¹ siê z siatkówk¹, poniewa¿ uk³ad optyczny oka jest za słaby w stosunku do d³ugoœci ga³ki ocznej.

• krótkowzrocznoœæ – polega na tym, ¿e promienie œwietlne przecinaj¹ siê przed siatkówk¹, poniewa¿ ga³ka oczna jest zazwyczaj za d³uga w stosunku do si³y uk³adu optycznego oka.

• Niezbornoœæ (astygmatyzm) – w tej wadzie promienie œwietlne s¹ inaczej za³amywane w ró¿nych p³aszczyznach ga³ki ocznej

Zez

Najczêœciej wystêpuj¹ce schorzenie uk³adu wzrokowego u dzieci. Rozró¿niamy trzy postacie zeza:

• zez ukryty – niewielkie odchylenie ustawienia ga³ek ocznych jest korygowane przez mechanizmy tzw. widzenia obuocznego. Wykrywa siê go za pomoc¹ specjalistycznych badañ.

• zez jawny towarzyszący – nieprawidłowe ustawienie ga³ek jest stale widoczne.

• zez pora¿enny – wystêpuje rzadko, powstaje w wyniku pora¿enia miêœni zewn¹trz ga³kowych, nerwów i oœrodków odpowiedzialnych za ruch ga³ek w mózgu.

Zapalenie spojówek

Niegroźne stany chorobowe spowodowane różnymi czynnikami: bakteriami, wirusami, czynnikami fizycznymi (np. kurz), czynnikami chemicznymi oraz uczuleniem. Zapalenie trwające ok. 2-3 dni często nie wymaga leczenia, przy dłuższym stanie należy o udanie się z dzieckiem do lekarza okulisty.

Zaæma

Zaæma jest jedn¹ z najczêstszych przyczyn œlepoty u dzieci. Jest to schorzenie polegaj¹ce na zmêtnieniu soczewki, co powoduje utrudnienie przechodzenia œwiat³a do siatkówki i obni¿enia ostroœci wzroku. G³ównym objawem jest pojawienie siê bia³ego odblasku w obrêbie Ÿrenicy, mo¿e byæ równie¿ zez. Leczenie wy³¹cznie chirurgiczne.

Jaskra wrodzona

Schorzenie oka polegaj¹ce na podwy¿szeniu ciœnienia wewn¹trz ga³kowego, co prowadzi do wielu zmian w ga³ce ocznej, z których najwa¿niejszy jest stopniowy zanik nerwu wzrokowego. Klasyczn¹ triad¹ objawów subiektywnych jaskry wrodzonej jest ³zawienie, œwiat³owstrêt i zaciskanie powiek.

Nowotwory narz¹du wzroku

Najczêstszym guzem narz¹du wzroku jest siatkówczak (retinoblastoma). Mo¿e on wyst¹piæ w dwóch postaciach: dziedzicznej i niedziedzicznej. Objawem pocz¹tkowym siatkówczaka jest najczêœciej bia³y odblask z dna w obrêbie Ÿrenicy. Rozpoznanie siatkówczaka stawiane jest zazwyczaj po wykonaniu badania wziernikowego dna oka.

II. Przedmioty i urządzenia służące rehabilitacji osób niewidomych i słabo widzących

Najczęściej używanym kryterium do klasyfikacji środków technicznych dla osób

z uszkodzonym wzrokiem jest ich podział ze względu na przeznaczenie tych środków. Stanisław Jakubowski proponuje następujący podział pomocy technicznych²:

Pomoce wspomagające przemieszczanie się:

• białe laski (różne ich typy),

• urządzenie do wykrywania przeszkód, np. aparat Caya,

• sygnalizatory dźwiękowe, naprowadzające na kierunek,

• informatory dźwiękowe naprowadzające na kierunek i informujące o charakterze obiektu,

• kompasy.

Sprzęt oświetleniowy:

• specjalne źródła światła o różnym nasyceniu i natężeniu

• lampy z regulowaną wysokością i kątem nachylenia

• lampy z regulowanym natężeniem światła

• latarki

• osłony łagodzące światłowstręt

Pomoce optyczne i elektrooptyczne wspomagające niesprawny wzrok:

• lupy

• liniały optyczne

• folie optyczne

• lunetki

• monookulary, binookulary, turmony, okulary lornetkowe,

• specjalne zestawy soczewek,

• filtry koloru, filtry kontrastowe oraz filtry na okulary

• systemy powiększające oraz systemy łączenia z kamerami, jednostkami sterującymi

i ekranami do odczytywania powiększonego tekstu, a w tym: powiększalniki stacjonarne, powiększalniki telewizyjne, powiększalniki przenośne, powiększalniki komputerowe.

Urządzenia służące niewidomym do czytania poprzez wykorzystanie innych zmysłów niż wzrok, a w tym:

• urządzenia przekształcające pismo drukowane na postać do odbioru zmysłem dotyku, (Optacon, Delta i inne)

• urządzenia służące do czytania z zastosowaniem mowy syntetycznej (Autolektor, Multilektor i inne)

• urządzenia przekształcające obraz na postać odczytywaną przez niewidomych (inplanty mikroelektrodowe)

Urządzenia do obsługi komputera:

• urządzenia wyjściowe, np. z syntezą mowy

• specjalistyczne klawiatury dla osób z niesprawnymi rękami np. dla jednorękich,

• monitory brajlowskie,

• drukarki czarnodrukowe i brajlowskie,

• skanery z oprogramowaniem OCR,

• notatniki brajlowskie i mówiące,

• syntezatory mowy,

• urządzenia i programy służące do komunikowania się z komputerem przy pomocy głosu,

• oprogramowanie komputerowe mówiące lub powiększające obraz na ekranie

i pełniące role rehabilitacyjną, poprzez zastosowanie innych urządzeń tu wymienionych.

Maszyny do pisania i urządzenia do edycji tekstu:

• maszyny do pisania zwykłym pismem,

• maszyny do pisania pismem brajla,

• elektroniczne maszyny do pisania brajlem umożliwiające edycję tekstu.

Urządzenia liczące:

• liczydła,

• kubarytmy,

• kalkulatory elektroniczne dostosowane do możliwości odczytu przez osoby niewidome i słabo widzące,

• programy komputerowe pełniące rolę kalkulatorów.

Pomoce do pisania i rysowania:

• tabliczki i rysiki brajlowskie,

• pomoce do podpisywania się,

• pomoce do wypełniania danych np. czeków,

• modele sześciopunktów i kostki do nauki pisma brajla,

• papier brajlowski i specjalna folia plastikowa,

• przybory i materiały umożliwiające podpisywanie różnych przedmiotów w brajlu,

• przybory do pisania w druku zwykłym, np. zeszyty z pogrubioną liniaturą, linijki, ekierki, kształtki kreślarskie, przykładnice, tabliczki do pisania i rysowania na folii, itp. przystosowane dla osób z dysfunkcją narządu wzroku,

• urządzenia służące do sporządzania wypukłych rysunków z zastosowaniem pęczniejącego papieru lub pęczniejącej farby oraz wykorzystywane materiały,

• urządzenia i materiały służące do sporządzania rysunków i modeli metodą termoplastyczną (Thermoform Duplicator),

• zestawy do uzyskiwania tzw. mówiącej grafiki (tablica Intellikey z oprogramowaniem)

Urządzenia służące do rejestrowania i odtwarzania informacji za pomocą dźwięku:

• magnetofony, dyktafony,

• elektroniczne notatniki dźwiękowe,

• radia, radiomagnetofony odtwarzacze kompaktowe itp.,

• radio i telewizja kablowa,

• tunery do odbioru radia i telewizji satelitarnej,

• programy komputerowe pełniące funkcje wymienionych urządzeń lub przystosowujące je do potrzeb osób z dysfunkcją wzroku

Urządzenia telekomunikacyjne:

• aparaty telefoniczne (stacjonarne i przenośne)

• telekomunikacyjne oprzyrządowanie specjalistyczne

• modemy i ich oprogramowanie

Zegarki i czasomierze przystosowane dla osób niewidomych i słabo widzących:

• zegarki brajlowskie, mówiące, z dużym wyświetlaczem lub dużymi cyframi,

• zegarki, budziki, minutniki, wyłączniki czasowe, zegary szachowe, stopery,

Urządzenia i pomoce służące do wykonywania pomiarów:

• brajlowskie miary krawieckie i stolarskie

• suwmiarki brajlowskie lub z przystawką mówiącą,

• adaptowane mikromierze i multimery

• brajlowskie lub dźwiękowe mierniki prądu elektrycznego,

• adaptowane dla niewidomych pomoce dydaktyczne do rejestrowania zjawisk lub mierzenia wielkości fizycznych.

Sygnalizatory:

• sygnalizatory światła,

• testery kolorów,

• testery poziomu naładowania baterii i akumulatorów,

• przyrządy pomagające niewidomym w ustawieniu poziomu dźwięku przy nagrywaniu na magnetofon

• testery do odczytu wartości nominalnych banknotów i inne.

• Urządzenia służące kontrolowaniu ważnych dla zdrowia parametrów

• termometry brajlowskie i mówiące oraz o powiększonym polu odczytu,

• adaptowane do możliwości percepcyjnych niewidomych i słabo widzących

• ciśnieniomierze i glukometry itp.,

• paski do pomiaru poziomu cukru we krwi,

• igły i strzykawki do insuliny

• kroplomierze zaadoptowane dla potrzeb inwalidów wzroku

• urządzenia testujące zawartość cukru i acetonu w moczu i inne.

Pomoce przydatne w gospodarstwie domowym:

• pomoce do warzenia i mierzenia, np. wagi mówiące, wskaźniki poziomu cieczy

• pomoce do cięcia i rozdrabniania, np. krajalnice, roboty, miksery,

• urządzenia ułatwiające gotowanie (kuchenki mikrofalowe, kuchnie gazowe

z zabezpieczeniem przeciw wybuchowym)

• specjalne przyrządy do przygotowania potraw,

• przybory do szycia – igły, nawlekacze itp. Adaptowane dozowniki i pojemniki,

• urządzenia ułatwiające sprzątanie i utrzymanie czystości ( pralki automatyczne, odkurzacze, specjalnie przystosowane żelazka)

Pomoce do wypoczynku i rekreacji, przeznaczone do gier, uprawiania hobby, sportu i innych form wypoczynku:

• karty do gry,

• szachy,

• gry planszowe,

• towarzyskie gry elektroniczne, mówiące itp.

• tandemy, rowery rehabilitacyjne np. typu ,,ROTOR”

• piłki dźwiękowe, kręgle

POMOCE BRAJLOWSKIE

Jak wiadomo u osób zupełnie pozbawionych wzroku najbardziej wydajnymi zmysłami pozostają słuch i dotyk. Dlatego też konstruowane dla nich pomoce wykorzystują jeden z tych zmysłów lub oba jednocześnie. Najpierw powstawały proste przyrządy, które przystosowano do możliwości dotykowych osób niewidomych. Pomoce odwołujące się do słuchu są efektem wynalazków ostatnich dziesięcioleci. O przydatności pomocy naukowych w pracy z dzieckiem niewidomym mogą decydować nast. warunki:

1. odpowiednia wielkość pomocy naukowych,

2. duże podobieństwo do odtwarzanego zjawiska, z tym zastrzeżeniem, że nie może być zbyt wiele szczegółów nieistotnych, które czynią obraz dotykowo niezrozumiałym

c) cechy zewnętrzne tych pomocy muszą być w pełni dostępne potrzebom percepcji dotykowej.

Pierwsze przyrządy dla osób niewidomych związane są z wykorzystaniem pisma Ludwika Braille’a. Od jego nazwiska przyjął nazwę nie tylko system pisania i czytania, jakim posługują się niewidomi, ale także wszelkie pomoce, w których stosowane są oznaczenia w formie wypukłych kształtów.

Podstawową pomocą brajlowską jest model sześciopunktu – prostokątna deseczka z sześcioma otworami i kompletem kołków. Dzięki ćwiczeniom wyszukiwania odpowiednich otworów i trafiania w nie kołkiem przyczynia się ona do rozwoju dotyku, sprawności manualnej, orientacji w małej przestrzeni. Służy także do ćwiczeń w lokalizacji punktów w szesciopunkcie, a w dalszym etapie ułatwia poznawanie liter.

Piórnik – jest pomocą wykorzystywaną głównie we wstępnej nauce czytania i pisania systemem L. Braille’a . uzupełnieniem piórnika jest komplet metalowych gwoździków. Pomoc ta daje możliwość ułożenia dużej ilości znaków, pozwala więc na ćwiczenie postrzegania dotykiem podobieństw i różnic w ich układzie. Używając go można ćwiczyć „pisanie” wyrazów, a nawet krótkich zdań.

Kostka – jest pomocą, składającą się z trzech ruchomych części obracających się dookoła osi. Przypomina kostkę Rubika. Manipulując nią można tworzyć na jednej z płaszczyzn różne kombinacje punktów.

Kubarytmy – są to kostki „obrajlowione”, które umieszcza się w otworach tabliczki, ćwicząc jednocześnie zręczność palców. Kubarytmy mają zastosowanie w wykonywaniu działań matematycznych, znacznie usprawniając pracę dziecka. Szczególnie potrzebne przy zapoznawaniu z pisemnym sposobem dzielenia.

Folia brajlowska – jest pomocą wykorzystywaną w nauce rysunku. Jej uzupełnienie stanowi gumowy podkład. Pod wpływem nacisku rylca czy długopisu na folii powstaje wypukła linia.

NARZĘDZIA BRAJLOWSKIE

Tabliczka i dłutko – są podstawowymi narzędziami do pisania systemem Braille’a. Znaki tworzy się wykłuwając punkty składające się na literę poprzez wciśnięcie papieru dłutkiem we wgłębienia tabliczki. Kierunek pisania jest odwrotny do ogólnie przyjętego – od strony prawej do lewej. Gdy chcemy tekst skontrolować należy go wyjąc z tabliczki i odwrócić. Przy kontynuowaniu pracy trzeba umieścić papier w tabliczce jak poprzednio i odnaleźć miejsce ostatniego znaku. Technika pisania za pomocą dłutka w tabliczce pochłania dużo czasu

i energii fizycznej.

Maszyna brajlowska – jest narzędziem zapewniającym znacznie większe tempo pisania, gdyż pozwala równocześnie tłoczyć wszystkie punkty danego znaku. Pod względem budowy podobna jest do maszyny do pisania czarnodrukowego. Ma ona jednak tylko sześć klawiszy, które odpowiadają punktom sześciopunktu brajlowskiego. Pisanie na takiej maszynie polega na równoczesnym naciskaniu na te klawisze, które wytłaczają punkty tworzące daną literę.

Współcześnie spotykamy coraz częściej nowoczesne urządzenia dla słabo widzących i niewidomych, są to: powiększalniki telewizyjne współpracujące z komputerem, przystawki mówiące do komputerów, które czytają tekst znajdujący się w danym momencie na ekranie, drukarki brajlowskie, komputer może być wyposażony w listwę dotykową, za pomocą której niewidomy odczytuje tekst, znajdujący się na ekranie.

1. Co z podręcznikami

Największa ilość literatury dla osób z dysfunkcją wzroku znajduje się w Bibliotece Centralnej Polskiego Związku Niewidomych w Warszawie.

Nauczyciel może wybrać odpowiadający mu program wraz z podręcznikiem. Mając w klasie ucznia niewidomego bądź słabo widzącego, przed dokonaniem wyboru należy sprawdzić, czy i do których programów zostały wydane podręczniki w brajlu lub w druku powiększonym.

Informacji o podręcznikach należy szukać w MEN oraz najbliższym ośrodku dla dzieci niewidomych i słabo widzących. Można też dowiadywać się w Zakładzie Nagrań i Wydawnictw Związku Niewidomych w Warszawie albo Wydawnictwie „Print6” w Lublinie.

Jeżeli nauczyciel wybierze inny podręcznik, znacznie odbiegający od podręcznika pozostałych uczniów, może być on wtedy lekturą uzupełniającą, a z treściami nauczania należy zapoznać ucznia w inny sposób, np.:

• czytanie poszczególnych tematów przez kogoś z rodziny, bądź widzących kolegów

• podręcznik można nagrywać, co ułatwi uczniowi samodzielne powtarzanie materiału,

• taśmy z materiałem muszą być pooznaczane, ponumerowane, najlepiej jeśli uczeń zrobi to sam na swój sposób

• w trakcie nauki z podręcznika uczeń powinien sporządzać notatki ( pismem brajla lub nagrań na taśmę)

• podręczniki brajlowskie są zwykle bardzo grube, należy więc uczniowi umożliwić odpowiednią ilość czasu na wyszukiwanie w trakcie lekcji potrzebnej partii materiału

Dziecko z uszkodzonym wzrokiem robi notatki

Uczeń słabowidzący stosuje specjalne zeszyty z pogrubionymi liniami lub podkładki z takimi liniami, które wkłada się pod przebijające kartki. Do tego celu istnieją również metalowe lub plastikowe ramki z poziomo rozpiętymi nitkami plastikowymi lub gumowymi wyznaczającymi równoległe linie. Nauczyciel dyktując określone teksty powinien pamiętać, że uczeń słabowidzący może wolniej pisać i potrzebować więcej czasu na zrobienie notatek. W związku z tym powinien on upewnić się, czy istotne treści przekazywane uczniom dziecko słabowidzące zdążyło zapisać. Tekst napisany na tablicy powinien być napisany literami o odpowiedniej wielkości aby uczeń słabowidzący mógł je odczytać. W przypadku ucznia niewidomego tekst z tablicy powinien być powoli odczytany przez nauczyciela lub kolegę siedzącego obok.

Uczeń niewidomy notatki może robić przy pomocy tabliczki i dłutka, maszyny brajlowskiej, komputera z odpowiednią klawiaturą.

Inna możliwość robienia notatek to posługiwanie się dyktafonem.

Jakie stosować metody przy realizowaniu programu szkolnego

Należy w miarę możliwości stosować metody oparte w większym stopniu na słuchu i dotyku, a więc: wykład, pogadanka, demonstracja dotykowa, dodatkowe wyjaśnienia itp.

Na lekcji możemy wykorzystywać wiele pomocy w formie naturalnych przedmiotów, modeli, szablonów itp. Przede wszystkie pomoce dydaktyczne dla uczniów z uszkodzonym wzrokiem powinny być odpowiednio duże, np. modele roślin, zwierząt, narządów wewnętrznych człowieka, maszyn itp., aby uczniowie słabowidzący mogli zobaczyć, a niewidomi dotykowo spostrzec wszystkie istotne szczegóły i wytworzyć sobie pełny obraz reprezentowanego przez nie przedmiotu czy zjawiska. Powinny one także być odpowiednio dobrane pod względem kolorystycznym (poszczególne części kolorystycznie zróżnicowane, z zachowaniem wysokiego stopnia kontrastu).

Nauczyciel powinien pamiętać, że pomoce, muszą cechować się klarownością kształtu lub obrazu i dostępnością odczytu parametrów. W pierwszym rzędzie należy demonstrować okazy naturalne:

• żywe rośliny, zwierzęta (w miarę możliwości), ptasie pióra, gniazda, plastry wosku itp.

• spreparowane okazy zwierząt, np. ryby, wypchane ptaki, ssaki itp.,

• zasuszone rośliny, owoce, nasiona, ptasie jaja itp.,

• preparaty osteologiczne, szkielety zewnętrzne zwierząt bezkręgowych, wewnętrzne zwierząt kręgowych, różne gatunki drewna.

W pracy z niepełnosprawnymi można wykorzystać również zastępcze środki dydaktyczne i wszelkie dostępne środki przekazu.

Często uczniowie słabowidzący wymagają:

• udostępnienia demonstrowanego obiektu do indywidualnej obserwacji,

• ukierunkowania ich uwagi na poszczególne części czy elementy, które są trudniejsze do wzrokowego spostrzeżenia,

• dodatkowego słownego opisania bardzo małych części czy elementów, których spostrzec nie potrafią

• zachęcenia do dotykowego zapoznania się z tymi częściami i elementami, które wzrokowo są dla nich niedostępne

• bardziej szczegółowego wyjaśnienia budowy (całości i poszczególnych części) demonstrowanego obiektu

• dłuższego czasu do obserwowania i zapoznania się z demonstrowanym obiektem.

Technika plastyka

Każda kredka czy mazak, pozostawiający wyczuwalny ślad na papierze, może być przydatna do rozwoju rysunkowych technik. Czasami kredki świecowe nadają się do tego celu. Możemy wykorzystywać proste ćwiczenia rysunkowe, kiedy uczeń posługuje się rysunkiem brajlowskim. Tutaj rolę kartki spełnia folia pod którą możemy położyć kolorowy karton, a ołówkiem może być wypisany długopis. Oczywiście większość prac plastycznych dziecka niewidomego jest schematyczna a prace mogą przypominać odbitki grafiki. Najprostszymi technikami dostępnymi dla niewidomego są wszelkie sposoby modelowania, poczynając od plasteliny, gliny i modeliny, poprzez przeróżne masy np. solna, papierowa. Praca w tych technikach, poza uzdatnianiem sprawności manualnej, jest doskonałym sprawdzianem wyobraźni i znajomości pojęć naszego ucznia. Dobrze się sprawdzają wszelkie techniki płaskie. Nakładanie czy nalepianie rożnego rodzaju materiałów na papier czy tkaninę daje wspaniałe efekty. Ciekawe wyniki daje również technika reliefowa, np. żłobienie w miękkiej glinie. Bardzo interesujące rezultaty przynosi praca ze składaniem papieru na podobieństwo orygami, wszelkie technologie tkackie i dziewiarskie, makramy, obrazy ,,malowane” naklejanymi tkaninami. Pamiętać należy, że dla niewidomego ważna jest faktura materiału (czasami zastępuje funkcję barwy). Każda technika, pozwalająca niewidomemu zobaczyć rezultaty swego działania, jest dobra.

Stanowisko pracy ucznia z wadą wzroku

Stolik i krzesło powinny być dostosowane do wzrostu ucznia oraz zlokalizowane w klasie tak, aby uczeń miał łatwy dostęp do nich, a także dojście do tablicy, do biurka nauczyciela, do drzwi wyjściowych itp. Powinno to być stałe miejsce i bez częstych zmian, aby nie zmuszać ucznia do częstego przystosowania się do nowej sytuacji. Stolik lub ławka ucznia powinny być umieszczone w pobliżu okna, aby mógł on maksymalnie korzystać ze światła naturalnego (jednak światło nie powinno padać mu prosto w oczy),które powinno padać z lewej strony. Blat ławki powinien być matowy, aby nie powodował zjawiska olśnienia.

2. Jak zorganizować wycieczkę

Przed zorganizowaniem wycieczki w której uczestniczą osoby niewidomych możemy postarać się o zgodę odwiedzanych muzeów na umożliwienie niewidomym uczniom dotykania przynajmniej niektórych eksponatów lub ich kopii.

Te obiekty lub eksponaty, które nie są możliwe do obejrzenia dotykiem, powinny być uczniowi niewidomemu i słabo widzącemu opisane ustnie. Może to zrobić przewodnik, nauczyciel albo widzący kolega

Lekcje wychowania fizycznego z uczniem z uszkodzonym wzrokiem

Uczniowie słabowidzący i niewidomi nie powinni być eliminowani z zajęcia wychowania fizycznego. Ćwiczenia mają dla nich wielką wartość rewalidacyjną. Trzeba jednak podkreślić, że niektórzy uczniowie z uszkodzonym wzrokiem mają pewne przeciwwskazania okulistyczne w odniesieniu do niektórych ćwiczeń.

WYKAZ ĆWICZEŃ ZABRONIONYCH

• Wszystkie ćwiczenia powodujące nagłe zmiany ciśnienia,

• Wszystkie ćwiczenia, w których głowa znajduje się nisko

• Wszystkie ćwiczenia siłowe (wstrząsy, zderzenia, uderzenia)

• Wszystkie ćwiczenia powodujące napięcie mięśni szyi

• Przewroty w przód, w tył

• Skłony w przód, w tył

• Podskoki jednonóż, obunóż,

• Stanie na rękach

Z pewnością udział w zajęciach w-f ucznia słabowidzącego wymaga od nauczyciela większego zainteresowania i zaangażowania się w pracę z nim.

Podstawowe kroki w nauczaniu niewidomych nowych ruchów

• podanie nazwy ruchu i wyjaśnienie, czemu on ma służyć,

• zademonstrowanie ćwiczenia z równoczesnym objaśnieniem słownym,

• próba wykonania ruchu z pomocą nauczyciela,

• samodzielne wykonanie ruchu pod kontrolą

• całkowite, samodzielne wykonanie ruchu,

• doskonalenie ruchu przez wielokrotne powtarzanie

1 Tadeusz Majewski, Poradnikmetodyczny dla nauczycieli pracujących z dziećmi z uszkodzonym wzrokiem systemem integracyjnym, MEN 1997 r., s. 9

2 Jakubowski S.: Poradnik dla nauczycieli realizujących podstawę programową
w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum z uczniami niedowidzącymi i słabo widzącymi, MEN 2001