ROZWÓJ W ŚREDNIEJ DOROSŁOŚCI

Dwa podejścia do średniej dorosłości:

- okres kryzysowy, prowadzący do negatywnej oceny siebie, poczucia nieszczęścia i depresji (życie po 40., to życie „z górki”);

- okres rozwojowy, w którym jednostki lepiej poznają siebie, akceptują i są w stanie zapewnić sobie niemal doskonałą harmonię ze światem (życie zaczyna się po czterdziestce).

ROZWÓJ FIZYCZNY

- starzenie się zewnętrzne;

- starzenie się wewnętrzne.

Biologiczne teorie rozwoju w ciągu życia

wyjaśniające procesy starzenia się organizmu:

- teoria zużywania się;

- teoria komórkowa;

- teoria odporności.

- Teoria zużywania się: wraz z upływem lat organizm podobnie jak maszyna zużywa się, a w ciele narastają trwałe uszkodzenia. Zwiększa się więc podatność osłabionego organizmu na negatywne czynniki - stres, niedożywienie, nałogi;

- Teoria komórkowa: wyjaśnia starzenie się nieprawidłowościami w podziale komórki, prowadzące do pojawienia się komórek wadliwych. Funkcje podejmowane przez taką grupę komórek są nieprawidłowe;

- Teoria odporności: w miarę starzenia się ciała, jego system odpornościowy staje się mniej skuteczny, wskutek czego szkodliwe komórki przeżywają i powodują uszkodzenia.

- Starzenie się zewnętrzne:

- starzenie się skóry: zmarszczki śmiechu, kurze łapki; rak podstawnokomórkowy;

- włosy: siwienie (na skutek ubytku melaniny w cebulkach włosowych), przerzedzanie się; męski typ łysienia;

- Starzenie się wewnętrzne:

- układ krążenia (umiarkowane podniesienie ciśnienia krwi; problem stężenia cholesterolu we krwi - miażdżyca tętnic; miażdżyca naczyń wieńcowych - choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego);

- system nerwowy: mało znaczące zmiany strukturalne w mózgu, ale stopniowa utrata neuronów w mózgu i rdzeniu kręgowym;

- układ oddechowy: początek utraty elastyczności płuc; klatka piersiowa zmniejsza się, mięśnie poruszające ją - słabną;

- zdolności sensomotoryczne: wzrok: słabnie zwłaszcza po 40 r.ż.- presbiopia czyli dalekowzroczność; słuch: od 40 r.ż. - ubytki, mężczyźni stopniowo tracą zdolność słyszenia wyższych dźwięków.

Problem otyłości (nadmiaru tkanki tłuszczowej - przekroczenie od 10 do 20% więcej ponad zalecaną normę); problem nadwagi - ciężar ciała większy niż zalecany dla danego wzrostu.

Problem menopauzy:

menopauza = zatrzymanie menstruacji, po okresie dojrzewania od 300 do 500 pęcherzyków jajowych. (Klimakterium - okres pomiędzy początkiem nieregularnych menstruacji a całkowitym się ich zatrzymaniem).

Andropauza (?)

TEORIA STRUKTURY ŻYCIA

DANIELA J. LEVINSONA

1. Era przeddorosłości (dzieciństwo i dorastanie) - od poczęcia do około 22 roku życia;

2. Era wczesnej dorosłości (dojrzałości) - od 17 do 45 roku życia;

3. Era średniej dorosłości (wieku średniego) - od 40 do 65 roku życia;

4. Era późnej dorosłości - od 60 roku życia do końca życia

1. Okres przejścia do wczesnej dorosłości - od 17 do 22 roku życia;

2. Okres przejścia między wczesną a średnią erą dorosłości - od 40 do 45 roku życia: wkraczanie w wiek średni;

3. Okres przejścia do późnej dorosłości - od 60 do 65 roku życia: wkraczanie w późną dorosłość.

WCZESNA DOROSŁOŚĆ

1. Okres przejścia do wczesnej dorosłości (od 17 do 22 roku życia)

- zdobywanie niezależności;

- opuszczanie domu rodzinnego i samodzielne zamieszkanie;

- definiowanie swoich aspiracji, próby wcielania ich w życie;

- zaręczanie się i narzeczeństwo.

d.c. Wczesnej dorosłości

2. Wstępowanie w świat dorosłych (debiut w świecie dorosłych) - od 22 do 29 roku życia

- działalność zawodowa;

- zawarcie małżeństwa i założenie rodziny;

- utrzymanie rodziny;

- zadania związane z indywidualnym rozwojem:

A) konfrontowanie z rzeczywistością swoich marzeń co do miejsca w świecie dorosłych;

B) próba tworzenia relacji między osobą doświadczoną (mentorem) a niedoświadczoną;

- tendencje konfliktowe: niezależność i autonomia kontra oczekiwania społeczne co do zaangażowania się w życie społeczne.

d.c. Wczesnej dorosłości

3. Wejście w lata trzydzieste - od 29 do 33 roku życia

- ocena dokonanych wyborów życiowych;

- kryzys - gdy ocena jest negatywna.

4. Kulminacja wczesnej dorosłości - od 33 do 40 roku życia (stabilizacja)

- koncentracja na określonej formie aktywności;

- dążenie do zwiększania swego autorytetu, niezależności i samowystarczalności;

- uniezależnianie się od społecznych nakazów i zakazów;

- pozostawanie w zgodzie ze swoimi wartościami.

WIEK ŚREDNI

1. Okres przejścia - od 40 do 45 roku życia

- dokonywanie ocen przeszłości;

- przygotowanie się do przyszłości i do rozstania z erą wczesnej dorosłości;

- integrowanie przeciwstawnych tendencji: młody/stary, destrukcyjny/twórczy, męski/kobiecy i przywiązany/izolowany.

2. Wejście w wiek średni - od 45 do 50 roku życia (debiut)

- osiągnięcie szczytu swoich możliwości;

- świadomość swych dążeń i planów zawodowych, rodzinnych, stylu spędzania wolnego czasu;

- syndrom pustego gniazda.

d.c. Średniej dorosłości

3. Wkroczenie w lata pięćdziesiąte - od 50 do 56 roku życia

- oszacowanie swoich osiągnięć;

- podjęcie próby dokonywania zmian w niezadowalających dziedzinach życia.

4. Kulminacja wieku średniego - od 56 do 60 roku życia

- okres wykorzystywania osiągnięć i zdobyczy (realizacja aspiracji z lat czterdziestych - stanowiska, pozycje, role i zasoby)

Rozwój moralny: ETYKA TROSKI I OPIEKI C.Gilligan a problem płci.

1. Etyka sprawiedliwości cechująca mężczyzn;

2. Etyka troski i opieki cechująca kobiety.

Przyczyny: odmienne wzorce socjalizacji

- kobiety zachęcane są do odpowiedzialności i opieki

- a mężczyźni socjalizowani w kierunku moralności praw, autonomii, wolności oraz szacunku dla praw;

- męskość definiowana jest przez separację;

- a kobiecość przez przywiązanie;

- tożsamość płciowa mężczyzn zagrożona jest przez bliskość;

- a tożsamość kobieca zagrożona jest przez separację.

Etapy rozwoju moralnego wg Gilligan

Poziom 1. Przetrwanie (troska o siebie)

Poziom 1,5. Przejście od przetrwania do odpowiedzialności

Poziom 2. Konwencjonalne dobro i troska o innych

Poziom 2,5. Przejście od perspektywy konwencjonalnej opieki do perspektywy refleksyjnej prawdy o wzajemnych relacjach

Poziom 3. Etyka opieki - opiekowanie się tak sobą, jak innymi.

Szerszy opis stadiów w koncepcji Gilligan

POZIOM 1: Przyjęta perspektywa: troska o siebie dla zapewnienia przetrwania i osobistego szczęścia. Brak dowodów na troskę o innych.

POZIOM 1,5: Przejście od przetrwania do odpowiedzialności. Pojawia się pewne zainteresowanie innymi ludźmi, ale przetrwanie jest najważniejszym celem.

POZIOM 2: Konwencja dobroci, troski o innych. Przyjęta perspektywa: odpowiedzialność, obowiązek, zobowiązanie. Wyznaczana przez: społeczne wartości i konwencjonalnie definiowaną dobroć jako: samopoświęcanie się dla dobra innych.

POZIOM 2,5: Przejście od perspektywy konwencjonalnej opieki do perspektywy refleksji i prawdy o wzajemnych relacjach. Przejście od koncentracji na dobroci do szczerości i prawdy. Rozważenie relacji pomiędzy dobrocią wobec innych a własnymi kosztami.

POZIOM 3: Etyka opieki - opiekowanie się zarówno sobą, jak i innymi. Osiągana jest równowaga pomiędzy egoizmem a odpowiedzialnością. Dokonywany jest samodzielny wybór pod wpływem wewnętrznych kryteriów dobra.

RODZINA

- Rola ojca i rola matki w koncepcji miłości rodzicielskiej E.Fromma:

- matka jako kapłanka domowego ogniska;

- ojciec jako łącznik ze społeczeństwem i kulturą

- miłość bezwarunkowa matki

- miłość warunkowa ojca

- sumienie matczyne

- sumienie ojcowskie

STYLE WYCHOWANIA W RODZINIE

- Autokratyczny

- Demokratyczny

- Liberalny

- Ciepły autokratyzm

Kryteria:

- kto podejmuje decyzje;

- kto wykonuje zadania;

- kto ocenia i jak;

- komu przypisuje się zasługi

DOMINACJA

Kontakt agresywny kontakt uporczywie

korygujący

NADMIERNY NADMIERNA

DYSTANS KONCENTRACJA

Ucieczka od kontakt zbyt bliski

Kontaktu

ULEGŁOŚĆ

MODEL M. ZIEMSKIEJ

Odtrącająca Nadmiernie

wymagająca

Akceptacja Uznanie

praw

Współdziałanie Rozumna

swoboda

Unikająca Nadmiernie

chroniąca

Model postaw rodzicielskich M.Ziemskiej

Średnia dorosłość - w teorii E.Eriksona

GENERATYWNOŚĆ / STAGNACJA

Mężczyźni i kobiety w średniej dorosłości -

są w szczególnym stopniu skoncentrowani na dobrostanie i rozwoju przyszłych pokoleń.

Poprzez realizację planów życiowych – poczynając od rodzicielstwa a na działalności politycznej kończąc - dorośli GENERUJĄ POZYTYWNE DZIEDZICTWO dające w efekcie PRZEDŁUŻENIE TRWANIA WŁASNEJ OSOBY.

Z psychologicznego punktu widzenia GENERATYWNOŚĆ TO:

a) DOŚWIADCZANIE WEWNĘTRZNEGO PRAGNIENIA LUB SKŁONNOŚCI;

b) ODPOWIEDNIE DO WIEKU OCZEKIWANIE, WYMAGANIE

Z punktu widzenia społeczeństwa (psychospołecznego) GENERATYWNOŚĆ TO:

- kluczowy zasób, który może zasilić różne instytucje społeczne i motywować do działania na rzecz dobra publicznego.

- Głównymi obiektami generatywnymi dla rodziców jest ich własne potomstwo, lub/i młodzi ludzie w najbliższym otoczeniu.

Ale:

- Generatywność może odnosić się do społeczeństwa jako całości – np. misja generatywna Gandhiego odnosząca się do dobrostanu ludzkości. TU uwaga!: Gandhi zaniedbał swą funkcję generatywną wobec swych dzieci!!!!

(Sztuka kompromisu między generatywnością rodzicielską a publiczną jest ważnym problemem w historiach życia wybitnych ludzi, którzy wywarli wpływ na transformacje w społeczeństwach);

- Generatywność może być także DOBREM dla generatywnej osoby. Jest świadectwem dojrzałości i współwystępuje wg Eriksona ze zdrowiem psychicznym i dobrostanem. Jest też kluczowym komponentem psychospołecznej adaptacji.

Indywidualne różnice w uczuciach, postawach, w ekspresji generatywności mogą wywodzić się, m.in.:

• z WIARY W LUDZKOŚĆ .

Trudno wg Eriksona bez tej wiary lub przynajmniej

umiarkowanego optymizmu podejmować trud, na którego efekty można się nie doczekać.

Syndrom Pustego Gniazda

to specyficzny stosunek rodziców (zwłaszcza matek) wobec dorosłego dziecka opuszczającego dom rodzinny,

wyrażający się

dążeniem do pozostawania w bliskości swego dziecka, utrzymywania z nim relacji na znanych dotychczas zasadach, bez uwzględniania zmian, jakie zaszły w życiu dziecka.

Wybrane teorie pozwalające wyjaśnić występowanie Syndromu Pustego Gniazda

Koncepcja struktury życia Daniela J.Levinsona

Wiek średni (40 – 60 r.ż, a zwłaszcza okres wstępowania w wiek średni – 45 – 50 r.ż.) – mężczyźni niezadowoleni z aktywności zawodowej zwracają się ku dzieciom, starają się zrekompensować im swoją wieloletnią nieobecność; adresatem są dzieci zabiegające właśnie o niezależność; brak odwzajemnienia uczuć przez dzieci wywołuje frustrację – utożsamianą przez Levinsona z Syndromem Pustego Gniazda.

Koncepcja Roberta Pecka

Kryzysy wieku średniego:

cenienie mądrości versus cenienie sił fizycznych; socjalizowanie się versus seksualność w stosunkach międzyludzkich; katektyczna giętkość versus katektyczne zubożenie; giętkość umysłowa versus umysłowa sztywność.

Katektyczna giętkość – zdolność do emocjonalnej elastyczności, poszukiwania nowych osób, obszarów działania, idei w związku z występowaniem w wieku średnim utraty bliskich, w tym, dorosłych dzieci podejmujących samodzielne życie. Katektyczne zubożenie – trudność w znalezieniu nowych obiektów uczuć i dążeń po utracie dotychczasowych obiektów miłości prowadzi do zubożenia emocjonalnego – występuje Syndrom Pustego Gniazda.

ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ WEDŁUG TEORII ROGERA GOULDA

5 irracjonalnych przekonań typowych dla wieku średniego:

1. BEZPIECZEŃSTWO MOŻE TRWAĆ WIECZNIE;

2. ŚMIERĆ NIE MOŻE ZDARZYĆ SIĘ ANI MNIE, ANI MOIM BLISKIM;

3. NIEMOŻLIWE JEST ŻYCIE BEZ PARTNERA;

4. NIE MA ALTERNATYWY DLA ŻYCIA W RODZINIE;

5. JESTEM NIEWINNY.

Problem pełnego gniazda - zjawisko bumerangu;

Problem sandwichowego pokolenia (obciążenie rolą);

Problem podejmowania nowych ról społecznych: roli dziadków, teściowych;

Problem powrotu do pracy zawodowej oraz przygotowania do emerytury.