MUZA ŁACIŃSKA

Wstęp

1.Okres wczesnochrześcijański

Najstarsze zabytki poezji chrześcijańskiej pochodzą z 2 poł III i z pocz IV w. najstarszym dziełem poezji chrześcijańskiej i łacińskiej są 2 poematy Kommodiana dydaktyczny i apokaliptyczny ( "Pouczenia" . "Pieśń apologetyczna")

(gatunki literackie wprowadzone przez Paulina)

0. consolatio (pieśń pocieszająca)

1. protreptyk (pieśń zachęcająca)

2. carmina natalicia (pieśni z okazji rocznicy śmierci świętego, tzn. jego narodzin dla nieba)

(poza tym)

0. hymny trynitarne IV w. (Mariusz Wiktoryn) traktaty teologiczna naszpikowane reminologią teolog. i filozof.

1. modlitwy poetyckie (obok hymnów najpopularniejsze)

2. epos hagiograficzny V w. (Paulin z Perigueux)

3. poezja apologetyczna (rozkwit V w.) wcześniej uprawiana przez Kommodiana i Prudencjusza

4. utwory o charakt. dydaktycznym dotycz. problematyki pokuty oraz sądu

5. poematy autobiograficzne , wydarzenia współczesne (Paulin z Pelli)

6. utwory średniowieczne na temat krzyża (hymny Wenancjusza Forunata)

VII w. - Hiszpania jedynym krajem w którym rozwija się poezja

Z okresu wczesnochrześcijańskiego pochodzi szereg utworów poetyckich anonimowych , szczególnie hymnów, nieraz na wys poziomie, przeważ hymnów liturgicznych z różnych regionów i środowisk chrześcijańskiej Europy. Wieki VII i VIII przyniosły szereg podręczników metryki ważnych dla dalszego rozwoju poezji.

2. Średniowiecze

Druga połowa VIIIw. - reformy liturgii Karola Wielkiego , powst szkoły teologiczne , poezja metryczna stała się najbardziej naturalnym sposobem wyrażania myśli przez ówczesnych poetów.

IX w. - domin poezja metryczna , choć wyraźnie dochodzi do głosu poezja rytmiczna (Gotszalek). Jest to wynik świetnego wykształcenia klasycznego i lektury klasyków , a równocześnie rozwoju szkół i ośrodków kulturalnych , zarówno katedralnych jak i zakonnych.

Xw. - powstanie sekwencji i tropów które są wynikiem rozwoju śpiewu religijnego, umieszczane we Mszy aby "ocieplić" zbyt zimną i sztywną strukturę

0. sekwencje powstały z podstawiania słow pod długie melizmaty pod zgłoską "a" w drugim Alleluja.nazwano je najpierw iubilus , nast sequentia oraz prosa (prosa post sequentiam). Utwory pisane są prozą rytmiczną , stopniowo rozbudowywały się strofy , pojawiły sie rymy. W PL sekwencje pojawiły się w XIIIw. i rozwij się do XV/XVI w. Pytania i odpowiedzi chórów przyczyniły się do powst teatru religijnego(ludus lacer-przedstawienia odgrywane w kościele)

1. tropy zrodziły się z wstępów do danego fragm Mszy , nast podstawiano słowa pod ciągi melod cz stałych Mszy. Pisano je prozą , wierszem metrycznym , rytmicznym i rymowanym

początek XIw - odrodzenie poezji

XII i XIII - stopniowa marginalizacja lit.metrycznej , którą przejmą później uczeni humaniści , natomiast w sposób dotąd niespotykany rozwijała się poezja rymowana

0. poezja satyryczna i goliardowska atakują różnorodne zło w Kościele , często z miłości do Kościoła. Poezja golirdów,żaków podejmuje rysy satyryczne , parodiuje utwory kościelne , np. liturgiczne, "szarga świętości"

XIIIw.-okres wielkich teologów-poetów , jak św.Tomasz z Akwinu, św.Bonawertura, epoka w której powstały najwybitniejsze dzieła poezji średniowiecza (Dies Irae,Stabat Mater czy Filomena).Szczytowy okres rozwoju poezji rel.

XIVw.- rozwój liturgii, nowe święta Pańskie (Boże Ciało), wzrost pobożności eucharystycznej , rozwój kultu maryjnego , nowe modlitwy, kult świętych . kult relikwii

Rozwija się poezja w jęz narodowych która stopniowo wypiera łacinę

ŹRÓDŁA

1.Biblia poezja chrześćij. wywodzi się z Pisma Św. , ze ST na którym z kolei opiera się NT. Biblia jest źródłem natchnienia.

(doksologia-formuły uwielbienia Boga w Trójcy świętej)

-tematy Psalmów , interpretacje

-egzeza alegoryczna (porównanie , matafora Adam-Chrystus Ewa-Maryja)

-język Biblii podstawa języka poezji chrześcijańskiej

2.Poezja klasyczna naśladownictwo kultury , pisarzy klasycznych , dostarczała tematów , nawiązania do mitologii i historii traktując poetów staroż jako źródło mądrości

Czarpanie niektórych systemów metrycznych , modyfikacje.

0. POEZJA HAGIOGRAFICZNA (Vw.) pokazuje nowe modele chrześcijan : męczenników , dziewice , wyznawców , mnichów.

1. poezja epiczna (żywoty świętych)

2. poezja enkomiastyczna (pochwały świętych)

3. modlitewna (modlitwy do świętych)

Z TEKSTU

Ambroży

0. "Wieczysty rzeczy Stworzycielu" Aeterne rerum conditor . Metrum:dymetr jambiczny. Nad hymnem tym rozmyślał św.Augustyn po śmierci matki, co mu przyniosło ukojenie

1. "Twórco Wszechświata,Boże nasz" Deus, creatot omnium

2. "Jezu Korono Panieńska" Iesu,corona virginum

HYMNY AMBROZJAŃSKIE:PIEŚNI NA POSZCZEGÓLNE PORY DNIA

0. "O wschodzie słońca" Iam lucis orto sidere

1. "Na godzinę trzecią" TERTIA Nunc sancte nobis Spiritus

2. "Na godzinę szóstą" SEXTA Rector potens verax

3. "Na godzinę dziewiątą" NONA Rerum , Deus , tenax, vigor

4. "Pieśń gdy słońce zachodzi" O lux beata Trinitas

5. "Przed snem" Te lucis ante terminum , 2.Christe , qui lux es et dies

Prudencjusz

0. Przedsłowie Per quinquiennia iam decem Metrum:zwrotka złożona z glikoneja i wiersza asklepiadejskiego mniejszego i większego.Wstęp do całego zbioru poezji Prudencjusza , który przynosi nam dane bio autora choć niekompletne nie znamy jego kariery urzędniczej ani miast którymi administrował.

podmiot lir-57 lat.świadomy że odchodzi , kruchość życia, zawierza się Bogu, panorama życia, refleksja poprzez łzy, jako młodzieniec grzeszył, żałuje swoich czynów, "Pragnąc uparcie zwycięstwa"-walczył o siebie, rządził miastami , pełnił wys funkcjie, doceniany przez władze,oddalał się od Boga jednak na koniec ku Bogu kieruje swe oblicze , chce się nawrócić.Pytania retoryczne,wykrzyknienia

0. Hymn o świcie Ales diei nuntius światło - łaska , Królestwo Boże, ciemność- śmierć,śmierć duchowa. kogut-światło(na jego głos Piotr zapłakał) nawiąz.do hymnu św.Ambrożego "Wieczysty rzeczy Stworzycielu"

Chrystys nawołuje do nawrócenia i czuwania,do odrzucenia tego co ziemskie i zbyteczne,by ludzie nie marnotrawili cennego czasu który jest ulotny.Zmartwychwstanie-poranek.marność świata, wszystko jest ułudą

0. Hymn o śmierci i pogrzebie Iam maesta quiesce querella Metrum:dymetr anapestyczny katalept.Temat zmartwychwstania ciał-wielkie dyskusje pierwotnego chrześcijaństwa

stosunek do śmierci - na nic płacz, dusza łączy się z "wyższym istnieniem" , ziemi zostaje powierzone w opiekę ciało, "O swe dzieło Stwórca się upomni"

0. Walka Wiary i czcicielki bóstw pogańskich Prima petit campum dubia sub sorte duelli Psychomachia - walka duszy.jej sił-cnót atakowanych przez wrogie moce, przedstawia siedem pojedynków:wiary z pogaństwem , czystości z lubieżnością,cierpliwości ze złością,skromności z pychą,trzeźwości ze zbytkiem,rozumu z chciwością,zgody z herezją.Są one przedstawione w wedle tradycji batalistycznej eposu starożytnego.

1. Dittochaeon Obras completas podwójny pokarm , Metrum:heksametr. ST i NT podział : Samson , Dom króla Ezechiasza, Chrzest Chrystusa, Góra Oliwna , Apokalipsa Jana

2. Epilog Immolat Patri Deo / Pius fidelis innocens pudicus Metrum:zwrotka złożona z dymetru trochaicznego i trymetru jambicznego katalektycznego

Boecjusz O POCIESZENIU JAKIE DAJE FILOZOFIA

0. Choćby bogactwa z rogu obfitośći... Si quantas rapidis flatibus incitus

1. O Stwórco gwiezdnych przestworzy... O stelliferi conditor orbis

2. Ty który światem rządzisz odwiecznym rozumem... O qui perpetua mundum ratione gubernas

3. Gdu ciemne chmury Nubibus artis/condita nullum

4. Spójrz na siedzących na tronie któlów wysokim... Quos vides sedere celsos solii culmine reges

5. To ma rozkosz każda w sobie... Habet hoc voluptas omnis/stimulis agit frumentes

6. Idźcie wciąż naprzód... Ite nunc fortes , ubi celsa magni

Wenancjusz Fortunatus

0. Vexilia Regis Vexilia Regis prodeunt Metrum:dymetr jambiczny (Chrystus,krzyż)

1. Pange lingua Pange lingua gloriosi proelium certaminis Metrum:dymetr trochaiczny na przemian akatalektyczny i katalektyczny. Dokładny opis męki-piękno "Słodkie belki,słodkie gwoździe,Co dźwigają ciężar słodki!"

Rabanus Maurus

0. Modlitwa do Boga omnipotens Genitor,qui rerum es maximus auctor Metrum:dystych elegijny CHrystus porównany boskością do Ojca swego

1. Hymn na wniebowstąpenie Pańskie Festum nunc celebre magnaque gaudia Metrum:zwrotka asklepiadejska

Tomasz z Akwinu

0. Lauda Sion lauda Sion Salvatorem Metrum:strofka : dwa ośmio-i jeden siedmiozgłoskowiec , o rytmie aab ccb. Lauda Sion stanowi szczytowy punkt twórczości sekwencji średniowiecza.Łaczą się w nim piękno , precyzja języka i formy oraz własne przeżycia i poboźność.el obiektywny z subiekt. przeżyciem tajemnicy Eucharystii.

1. Pange lingua Gloriosi Metrum:dymetr trochaiczny na przemian akatalektyczny i katalektyczny , rymowane.. Ostatnie 2 zwrotki są do dziś śpiewane przy wystawierniu Najświętszego Sakramentu