Alkohol metylowy, metanol, zwany jest także spirytusem drzewnym jest stosowany w przemyśle jako rozpuszczalnik oraz składnik środków czyszczących. Jest związkiem bardziej trującym od alkoholu etylowego - dużo mniejsza dawka może spowodować zaburzenia oddechu, ma też silniejsze właściwości narkotyczne.

Łatwo się wchłania przez skórę, błony śluzowe i płuca (opary), jednak do zatruć dochodzi najczęściej drogą doustną. W organizmie ulega rozkładowi do aldehydu mrówkowego, następnie do kwasu mrówkowego. Aldehyd mrówkowy tylko w małej ilości krąży w organizmie, ma jednak silne właściwości toksyczne - prawdopodobnie odpowiada za zmiany zwyrodnieniowe nerwu wzrokowego.
Dawka śmiertelna wynosi od 30 do 150 ml, aczkolwiek są wyjątki (opisywano wyleczenie po spożyciu 600 ml metanolu).

Objawy
Objawy zatrucia występują nagle po kilku lub kilkunastu godzinach (czasem dopiero po kilku dniach), a ich nasilenie zależy od dawki spożytego metanolu. Nieraz ograniczają się tylko do silnych bólów głowy i brzucha, odurzenia, nudności i zaburzeń widzenia. W cięższych przypadkach stwierdza się pobudzenie psychoruchowe, utratę przytomności, sinicę, zaburzenia oddechu (oddech Kussmaula, bezdech). Często dochodzi do upośledzenia funkcji wątroby oraz do uszkodzenia nerwów wzrokowych i siatkówki powodujących zaburzenia widzenia, ślepotę. Może także wystąpić obrzęk mózgu, niewydolność nerek, zapalenie trzustki.

Rozpoznanie
Diagnozę ustala się na podstawie wywiadu (np. spożywanie alkoholu z nieznanego źródła) oraz objawów klinicznych i badań laboratoryjnych, przede wszystkim gazometrii i poziomu glikemii. W zatruciach metanolem zawsze występuje ciężka kwasica metaboliczna (niskie ph krwi, duży niedobór zasad). Można stwierdzić obecność kwasu mrówkowego w moczu.

Rokowanie
Przebieg zatrucia i szanse na wyleczenie zależą od indywidualnej wrażliwości na metanol oraz dawki.

Leczenie
Od samego początku konieczne jest podawanie alkoholu etylowego, który zmniejsza metabolizm metanolu tak, aby utrzymywać stężenie etanolu we krwi w granicach 100-130 mg/dl ( 1 do 1,3 promili). Chorym przytomnym należy podawać doustnie 40% etanol (rozcieńczony 6-krotnie) w dawce 2 ml/kg w ciągu 30 minut, a następnie 0,2- 0,4 ml/kg/h zależnie od tego czy pije przewlekle czy też nie. Chorym nieprzytomnym podaje się go dożylnie w formie 10% roztworu, początkowo około 10ml/ kg/ 30 min, następnie przewlekle pijącym 2,0 ml/kg/h, a niepijącym 0,8 ml/kg/h.

Płukanie żołądka z dodatkiem wodorowęglanu ma sens tylko w ciągu 2 do 4 godzin po spożyciu metanolu. Węgiel aktywowany nie absorbuje alkoholu metylowego! W ciężkich zatruciach metodą z wyboru jest hemodializa. Przy ph poniżej 7,2 konieczne jest wyrównywanie kwasicy metabolicznej wodorowęglanami. Podawanie kwasu foliowego przyspiesza eliminację kwasu mrówkowego z organizmu. W ciągu całego leczenia konieczna jest stała kontrola gospodarki wodno-elektrolitowej oraz zwalczanie hipoglikemii.

Profilaktyka
Istotna jest profialktyka zatrucia, polegająca na unikaniu alkoholi z tzw. nieznanego źródła.