Mienie ko艣cio艂owi na Warmii i Mazurach hojnie darowane
Joanna Gergont, Magdalena Spiczak-Brzezi艅ska
2010-10-19, ostatnia aktualizacja 2010-10-19 18:07
Na pocz膮tku lat 90. oczkiem w g艂owie kurii w Olsztynie by艂o odzyskanie nieruchomo艣ci we Fromborku. Nie bez powodu, niemal jako 偶art, m贸wi艂o si臋 wtedy, 偶e ca艂y Frombork powinien wr贸ci膰 do ko艣cio艂a
W
ostatnich tygodniach ponownie g艂o艣no si臋 zrobi艂o o dzia艂aniach
Komisji Maj膮tkowej dzia艂aj膮cej przy Ministerstwie Spraw
W臋wn臋trznych i Administracji, kt贸ra zajmowa艂a si臋 zwrotem
ko艣cio艂om maj膮tku zagrabionego przez w艂adze w PRL lub
przekazywaniem rekompensaty za utracone mienie - w sytuacjach, gdy
nie da艂o si臋 odda膰 odebranej ziemi, oferowano dzia艂ki w innych
miejscach. Dzia艂alno艣ci Komisji znalaz艂a si臋 pod ostrza艂em po
zatrzymaniu przez Centralne Biuro Antykorupcyjne Marka P.,
pe艂nomocnika Ko艣cio艂a przed Komisj膮 Maj膮tkow膮. Prawnik znany
by艂 z tego, 偶e potrafi艂 wywalczy膰 dla reprezentowanych przez
siebie zakon贸w niezwykle atrakcyjne rekompensaty za odebrane
mienie.
Zatrzymanie
Marka P. poprzedzi艂y informacje o k艂opotach, kt贸re maj膮 niekt贸re
samorz膮dy z powodu dzia艂alno艣ci Komisji Maj膮tkowej. Najbardziej
spektakularne s膮 przyk艂ady z Warszawy i Krakowa. W czerwcu 2008
roku Komisja Maj膮tkowa przyzna艂a pozna艅skim el偶bietankom 47 ha w
warszawskiej Bia艂o艂臋ce. Mia艂a to by膰 rekompensata za dobra
utracone przez zakon w czasach PRL na terenie Wielkopolski. Od
decyzji komisji nie by艂o odwo艂ania. Dwaj rzeczoznawcy wynaj臋ci
przez el偶bietanki uznali warszawski teren za rolny. Wycenili go na
30,7 mln z艂. Samorz膮dowcy zgodnie twierdzili, 偶e to grunty
inwestycyjne warte ok. 240 mln z艂. Planowali na tym terenie budow臋
szk贸艂, przedszkoli i boisk. W艂adze Bia艂o艂臋ki uzna艂y
przekazanie dzia艂ki zakonowi za niegospodarno艣膰 i zawiadomi艂y
prokuratur臋. Z wycen膮 zam贸wion膮 przez el偶bietanki nie zgodzi艂a
si臋 te偶 Agencja Nieruchomo艣ci Rolnych (ANR), kt贸ra zarz膮dza艂a
oddanymi hektarami. W czerwcu zarzuty "po艣wiadczenia nieprawdy"
postawiono czterem cz艂onkom Komisji Maj膮tkowej i protokolantce.
Pe艂nomocnikiem si贸str przed Komisj膮 Maj膮tkow膮 by艂 wspomniany
ju偶 aresztowany przed miesi膮cem Marek P.
Po
jego zatrzymaniu odezwa艂y si臋 tak偶e w艂adze Krakowa, kt贸re od
dawna s膮 w sporze z Komisj膮 Maj膮tkow膮. - Je艣li potwierdzi si臋,
偶e ziemi臋 Ko艣cio艂owi oddawano z naruszeniem prawa, wyst膮pimy o
odszkodowanie od skarbu pa艅stwa - zapowiedzia艂 po zatrzymaniu Marka
P. Jacek Majchrowski, prezydent Krakowa, kt贸ry z Komisj膮 walczy od
sze艣ciu lat. Jakie kwoty wchodz膮 w gr臋? Majchrowski m贸wi o
kilkudziesi臋ciu milionach z艂otych. Tylko w 2007 roku Krak贸w odda艂
cystersom po decyzji Komisji Maj膮tkowej siedem dzia艂ek w centrum
miasta o warto艣ci 24 mln z艂. Ziemia ta nigdy do Ko艣cio艂a nie
nale偶a艂a. Miasto chcia艂o budowa膰 tu centrum handlowe. Grunty
wywalczy艂 wsp贸艂pracownik Marka P.
Frombork
ko艣cielny
Wi臋kszo艣膰
nieruchomo艣ci w obecnym woj. warmi艅sko-mazurskim Ko艣ci贸艂
odzyska艂 w pierwszej po艂owie lat 90. Ostatni膮 oddan膮
nieruchomo艣ci膮 by艂y dwie dzia艂ki pod Nidzic膮 o 艂膮cznej
powierzchni ponad 90 hektar贸w, kt贸re w sierpniu 2005 roku dosta艂a
diecezja toru艅ska w zamian za ziemie utracone pod Z艂otowem w
Wielkopolsce.
W艣r贸d
nich dominuj膮 niewielkie dzia艂ki - do 1 hektara, ale s膮 i bardziej
spektakularne przyk艂ady jak trzy dzia艂ki o powierzchni razem ok.
300 hektar贸w w rejonie wsi Kazanice, Samp艂awa i Radomno niedaleko
Lubawy oddane diecezji toru艅skiej.
Najbardziej
znanym w Olsztynie przyk艂adem nieruchomo艣ci przekazanej Ko艣cio艂owi
jest kamienica na rogu ul. Ko艣ciuszki i Niepodleg艂o艣ci. Powsta艂 w
niej Dom Dziennego Pobytu Dziecka Arka, dzia艂aj膮cy przy parafii
Naj艣wi臋tszego Serca Pana Jezusa. - Pomagamy rodzinom, kt贸re
potrzebuj膮 wsparcia materialnego, psychologicznego i wychowawczego -
m贸wi Tomasz Sztachelski z zarz膮du Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom i
Rodzinie Arka. - Szkolimy te偶 osoby, kt贸re chcia艂yby adoptowa膰
dzieci. Prowadzimy popo艂udniow膮 艣wietlic臋, do偶ywianie, a tak偶e
je藕dzimy w teren, do rodzin w kt贸rych potrzebna jest
interwencja.
W
1992 roku Ko艣ci贸艂 odzyska艂 klasztor przy ul. Wyspia艅skiego 5,
kt贸ry w艂adze komunistyczne odebra艂y zakonowi i ulokowa艂y w nim
przychodni臋 lekarsk膮. Komisja Maj膮tkowa przekaza艂a ko艣cio艂owi
tak偶e kilka kamienic wok贸艂 olszty艅skiej katedry i przy ul.
Pieni臋偶nego, dom zakonny Zgromadzenia Si贸str Misjonarek 艢wi臋tej
Rodziny przy ul. Jagiello艅skiej czy niemal 3-hektarow膮 nieruchomo艣膰
przy ul. Barcza.
Jeszcze
na pocz膮tku lat 90. oczkiem w g艂owie Ko艣cio艂a na Warmii by艂o
odzyskanie nieruchomo艣ci we Fromborku. Nie bez powodu niemal jako
偶art m贸wi艂o si臋 wtedy, 偶e ca艂y Frombork powinien wr贸ci膰 do
ko艣cio艂a. Tu by艂a siedziba kapitu艂y warmi艅skiej i stolica
Warmii, a miasto de facto by艂o w艂asno艣ci膮 biskup贸w warmi艅skich.
Nic dziwnego, 偶e gdy w latach 90. rozpocz臋to zwrot nieruchomo艣ci
ko艣cio艂om, w艂adze diecezji warmi艅skiej odzyska艂y ponad 14
hektar贸w we Fromborku, w tym budynek szpitala psychiatrycznego i
ko艣ci贸艂 艣w. Miko艂aja, kt贸ry peerelowskie w艂adze zamieni艂y w
kot艂owni臋. Przedstawiciele olszty艅skiej kurii biskupiej nie
chcieli o tym z "Gazet膮" rozmawia膰.
Sporo
zamieszania by艂o z XVII-wiecznym pa艂acem biskup贸w warmi艅skich w
Smolajnach. W 1945 roku sta艂 si臋 on w艂asno艣ci膮 Katolickiego
Uniwersytetu Lubelskiego, potem budynek przej臋艂o pa艅stwo - od 1961
r. jest wykorzystywany przez szko艂y. W 1994 roku pa艂ac wr贸ci艂 do
archidiecezji, kt贸ra u偶yczy艂a budynek Technikum Rolniczemu.
Jesieni膮 2007 roku przedstawiciele kurii w Olsztynie zacz臋li
rozmowy z w艂adzami olszty艅skiego powiatu, kt贸re mia艂y doprowadzi膰
do tego, by szko艂a wyprowadzi艂a si臋 z pa艂acu. Jak t艂umaczy艂
wtedy rzecznik kurii ks. Artur Ogl臋dzki, archidiecezja mia艂a w
planach remont pi臋knego obiektu. Przedstawiciele ko艣cio艂a
przekonywali, 偶e p贸ki w pa艂acu jest szko艂a, nie mog膮 si臋
ubiega膰 o dofinansowanie z Unii Europejskiej na renowacj臋 obiektu.
Ksi臋偶a pr贸bowali zmobilizowa膰 urz臋dnik贸w ze starostwa, by
poszukali nowej siedziby dla szko艂y. Ostatecznie latem 2008 roku
kuria zgodzi艂a si臋, by Zesp贸艂 Szk贸艂 Rolniczych zosta艂 w
Smolajnach. Ma opu艣ci膰 budynek do 2029 roku.
艁a艅sk
wytykany palcami
Niezwykle
du偶o kontrowersji wzbudzi艂o przekazanie ko艣cio艂owi - w zamian za
utracone mienie - gospodarstwa i o艣rodka wypoczynkowego w Rybakach
nad Jeziorem 艁a艅skim niedaleko Olsztyna, kt贸re nigdy nie nale偶a艂o
do ko艣cio艂a. Transakcja, jak na polskie warunki prawne by艂a bardzo
szybka. W ostatnim dniu stycznia 2007 Caritas Archidiecezji
Warmi艅skiej z艂o偶y艂a wniosek do oddzia艂u Agencji Nieruchomo艣ci
Rolnych w Olsztynie, a ju偶 w po艂owie sierpnia (tu偶 przed wyborami
przegranymi przez rz膮dz膮cy w贸wczas PiS) sta艂a si臋 w艂a艣cicielem
tej posiad艂o艣ci.
Gospodarstwo
wybudowane w latach 70. by艂o cz臋艣ci膮 rz膮dowego kompleksu
wypoczynkowego w 艁a艅sku. To ponad 26 hektar贸w. Z lasem, dost臋pem
do jeziora, zagospodarowan膮 pla偶膮 oraz budynkami hotelowymi,
tartakiem, 艂owiskiem ryb. ANR wyceni艂a nieruchomo艣膰 na ponad 11
mln z艂. Caritas zap艂aci膰 musia艂a skarbowi pa艅stwa tylko 560 tys.
z艂 za tzw. mienie ruchome - sprz臋t i wyposa偶enie. Nale偶no艣膰
sp艂aca w ratach.
Agencja
mo偶e przekazywa膰 nieruchomo艣ci w formie darowizny organizacjom
po偶ytku publicznego, stowarzyszeniom, ko艣cio艂om. Ale z jednym
zastrze偶eniem. Musz膮 by膰 potem wykorzystywane na cele
charytatywne, ale niezwi膮zane z dzia艂alno艣ci膮 zarobkow膮.
Reguluje to Ustawa o gospodarce nieruchomo艣ciami, a dok艂adniej jej
art. 59. Caritas deklarowa艂a, 偶e w Rybakach b臋dzie prowadzony
o艣rodek kolonijny dla dzieci, rehabilitacja dla os贸b
niepe艂nosprawnych, dzia艂alno艣膰 wychowawcza i terapeutyczna dla
m艂odzie偶y, organizowane b臋d膮 szkolenia dla wolontariuszy,
powstanie zak艂ad aktywno艣ci zawodowej. Tymczasem mo偶na tam wynaj膮膰
sale na przyj臋cia okoliczno艣ciowe: wesela, komunie, chrzciny. S膮
zielone szko艂y, latem rejsy kajakami po jeziorze, zim膮 bale
sylwestrowe, kuligi. O艣rodek mo偶na wynaj膮膰 na konferencje, ale
tak偶e przyjecha膰 na urlop, bo jest tu 170 pokoi, w tym apartamenty.
- To 艂amanie ustawy - twierdzi Sylwester 艢lusarczyk, prawnik
specjalizuj膮cy si臋 w zagadnieniach gospodarowania i obrotu
nieruchomo艣ciami. - W takim przypadku nieruchomo艣膰 powinna wr贸ci膰
do w艂a艣ciciela, czyli skarbu pa艅stwa. Tak stanowi
ustawa.
Dyrektor
o艣rodka ks. Marian Midura przyznaje, 偶e o艣rodek zarabia pieni膮dze.
- Ale musi. Inaczej z czego by si臋 utrzyma艂? Trzeba go ogrzewa膰,
remontowa膰, p艂aci膰 pracownikom, kt贸rych przej膮艂em wraz z
gospodarstwem - wylicza. Twierdzi, 偶e zarzuty o 艂amanie ustawy s膮
nieuzasadnione, bo wszystkie zarobione na dzia艂alno艣ci pieni膮dze
s膮 przeznaczane na cele statutowe, id膮 na potrzeby o艣rodka. M贸wi,
偶e tylko na remonty w tym roku wyda艂 8 mln z艂. - Kontroluje mnie
tu regularnie Izba Skarbowa, musz臋 prowadzi膰 ksi臋gi rachunkowe i z
wszystkiego si臋 rozlicza膰. Tu wszystko jest transparentne -
podkre艣la ks. Midura.
I
zapewnia, 偶e dzia艂alno艣膰 charytatywna te偶 jest prowadzona. W
o艣rodku by艂y kolonie dla dzieci z teren贸w powodziowych i
przys艂anych przez Caritas z innych rejon贸w Polski. Koloni艣ci
p艂acili tylko za wy偶ywienie. Odby艂y si臋 warsztaty dla rodzin
dotkni臋tych przemoc膮 i patologi膮, kurso-rekolekcje dla kierowc贸w
oraz warsztaty dla niepe艂nosprawnych.
S艂awomir
Kopyci艅ski, 艣wi臋tokrzyski pose艂 SLD, kt贸ry walczy o ujawnienie
informacji, ile i jakiej warto艣ci maj膮tek przej膮艂 Ko艣ci贸艂
katolicki uwa偶a, 偶e podolszty艅skie Rybaki to jeden z najbardziej
jaskrawych przyk艂ad贸w jak poza wszelka kontrol膮 Ko艣ci贸艂
katolicki sta艂 si臋 w艂a艣cicielem maj膮tku wielkiej warto艣ci. - To
pokr臋tne t艂umaczenie, 偶e pieni膮dze zarobione na dzia艂alno艣ci
komercyjnej id膮 na cele statutowe. Dlaczego inne organizacje po偶ytku
publicznego, kt贸re prowadz膮 r贸wnie szerok膮 dzia艂alno艣膰
spo艂eczn膮 i pomocow膮 nie otrzymuj膮 od pa艅stwa wielkich
gospodarstw, o艣rodk贸w wypoczynkowych, hektar贸w las贸w. Dlaczego
taki przywilej ma tylko ko艣ci贸艂 katolicki - pyta.
ANR
w Olsztynie na pytania dotycz膮ce o艣rodka w Rybakach odpowiada
og贸lnikowo: - Z przeprowadzonych ustale艅 wynika艂o, 偶e Caritas
Archidiecezji Warmi艅skiej prowadzi dzia艂alno艣膰 charytatywn膮
zgodnie z art. 68 Ustawy o gospodarce nieruchomo艣ciami - m贸wi jej
rzecznik Zdzis艂aw Szymocha. I w swojej odpowiedzi zaznacza, 偶e
darowizny dokona艂 poprzedni prezes olszty艅skiego oddzia艂u "na
podstawie pe艂nomocnictwa Prezesa ANR".
Miliony
W
czerwcu "Gazeta" napisa艂a, 偶e w ci膮gu 19 lat
dzia艂alno艣ci Komisja Maj膮tkowa przekaza艂a ko艣cio艂owi 409
nieruchomo艣ci oraz ponad 60 tys. hektar贸w ziemi, nie licz膮c
milionowych odszkodowa艅. Trudno oszacowa膰 dok艂adnie warto艣膰 tych
grunt贸w i budynk贸w. Mo偶na przypuszcza膰, 偶e ich warto艣膰
podawana przez Komisj臋 jest zani偶ona, bowiem strona rz膮dowa w
Komisji Maj膮tkowej nie zleca艂a niezale偶nych wycen, bazowa艂a na
tych przygotowanych przez reprezentuj膮cych stron臋 ko艣cieln膮.
Cz臋艣膰 z tych wycen odbiega艂a od warto艣ci rynkowych, co najlepiej
pokazuje wspomniany przyk艂ad grunt贸w w Bia艂o艂臋ce.
Tymczasem
Ko艣ci贸艂 katolicki otrzymywa艂 ziemie nie tylko przez Komisj臋
Maj膮tkow膮 czy Agencj臋 Nieruchomo艣ci Rolnych, ale tak偶e z Las贸w
Pa艅stwowych - na mocy innych ustaw.
殴r贸d艂o:
Gazeta Wyborcza Olsztyn