Poziom genetyczny, poziom glebowy - to warstwa mineralna, organiczna lub organiczno-mineralna, znajdująca się w obrębie profilu glebowego, mniej więcej równoległa do powierzchni gleby, przekształcona pod wpływem czynników glebotwórczych. Poszczególne poziomy genetyczne różnią się między sobą barwą, zawartością próchnicy, składem mineralogicznym i chemicznym, strukturą i innymi właściwościami. Rodzaj i układ poziomów genetycznych w profilu glebowym są charakterystyczne dla poszczególnych typów gleb .

Poziomów genetycznych gleby nie należy mylić z warstwą sedymentacyjną lub wietrzeniową gleby, gdyż określenie to związane jest z procesami geologicznymi i geomorfologicznymi, a nie glebotwórczymi. Czasami jednak poziomy glebowe mogą nawiązywać do określonych warstw sedymentacyjnych.

Poziomy główne określa się na podstawie dominujących form i intensywności przeobrażeń utworu macierzystego ukształtowanego w czasie procesów glebotwórczych. Każdy z głównych poziomów posiada specyficzną nazwę oraz oznaczenie w postaci dużej litery alfabetu łacińskiego. W Polsce obowiązują oznaczenia zgodne z "Systematyką gleb Polski" z 1989 r.

* O - poziom organiczny zawiera ponad 20 % świeżej lub częściowo rozłożonej materii organicznej,

* A - poziom próchniczny - o ciemnym zabarwieniu, zawierający dobrze rozłożoną substancję organiczną,

* E - poziom wymywania - barwy jasnoszarej, jasnobrązowej lub białej, powstaje w procesie bielicowania (Ees - wymywania tlenków żelaza i glinu) lub lessive (płowienia) (Eet - wymywania frakcji ilastej);

* B - poziom wzbogacania - powstaje na skutek wmywania składników wymytych z poziomu E - tlenków żelaza i glinu (Bhfe - poziom spodic - diagnostyczny dla gleb bielicowych) oraz frakcji ilastej (Bt - poziom argillic - diagnostyczny dla gleb płowych) lub akumulacji in situ (np. Bbr w glebach brunatnych);

* C - poziom skały macierzystej; składa się z materiału mineralnego nieskonsolidowanego, niewykazującego cech innych poziomów glebowych; jest mało zmieniony przez procesy glebotwórcze i nie wykazuje cech identyfikacyjnych innych poziomów.

* G - poziom glejowy

* P - poziom objęty bagiennymi procesami glebotwórczymi, gleb organicznych

* D - podłoże mineralne gleby organicznej

* M - poziom murszowy gleby organicznej

* R - lite lub spękane podłoże skalne

[edytuj] Podpoziomy

Jeżeli istnieje konieczność podziału poziomów głównych na podpoziomy, wówczas po literach O, A, E, B, C, G, P i R dodaje się cyfry arabskie w ciągłej sekwencji (np. A1, A2, A3). Wskazują one różnice cech i właściwości poziomów, możliwe do zaobserwowania podczas prac terenowych. W pierwszej kolejności są to barwa i struktura gleby. Cechy podpoziomu wynikające z pedogenezy oznacza się małymi literami łacińskimi, które dodawane są jako przyrostki po symbolu podpoziomu (np. A2a, B3hfe) lub bezpośrednio po symbolu poziomu głównego (np. Ap, wtedy zapis profilu glebowego wygląda np. Ap-A-C).

[edytuj] Oznaczenia cech i właściwości poziomów

* a - dobrze rozłożona materia organiczna zakumulowana w mineralnej części gleby, stosuje się do poziomu A,

* an - (antropogeniczny) poziom wytworzony w wyniku gospodarczej działalności człowieka (poza uprawą roli),

* b - poziom kopalny,

* br - akumulacje na miejscu (wzbogacanie in situ), nieiluwialna, typowa dla gleb brunatnych, stosuje się do poziomu B,

* ca - akumulacja węglanu wapnia,

* cn - akumulacja półtoratlenków i węglanów w formie konkrecji lub pieprzów,

* cs - akumulacja siarczanu wapnia,

* es - eluwialne wymycie żelaza i glinu,

* et - wymycie frakcji ilastej,

* e - utwór torfiasty lub murszowaty w glebach organiczno-mineralnych,

* f - podpoziom z materią organiczną częściowo rozłożoną, stosuje się do poziomu O,

* fe - iluwialna akumulacja żelaza,

* g - cechy glejowe lub poglejowe, odzwierciedlające nadmierną wilgotność spowodowaną wodami opadowymi,

* gg - cechy oglejenia od wód gruntowych oznaczające bardzo silną redukcję,

* gy - gytia, stosuje się do poziomu głównego O,

* h - poziom zawierający zhumifikowaną, dobrze rozłożoną materię organiczną,

* i - utwór murszasty w glebach organiczno-mineralnych,

* k - warstwa reliktowa kontaktu krioiluwialnego z zamarzniętym podłożem, wytworzona w środowisku peryglacjalnym,

* l - podpoziom ściółki w powierzchniowej części poziomu głównego O,

* na - poziom wzbogacony w sód wymienny,

* ni - torf niski,

* n - poziom namułów mineralnych zawierających warstwy organiczne,

* m - muł,

* ox - akumulacja półtoratlenków, stosuje się do poziomu B z orsztynem, rudą łąkowa itp.,

* p - poziom rozluźniony, wzruszony przez orkę lub inny zabieg spulchniający,

* pr - torf przejściowy,

* r - nieiluwialne nagromadzenie żelaza, glinu, manganu, próchnicy, niekiedy wzbogacone we frakcję ilastą, pylastą, stosuje się do poziomu głównego B w glebach uprawnych,

* re - poziom reliktowy, stosuje się do poziomów starszej genezy znajdujących się w obrębie współczesnych procesów glebotwórczych,

* sa - akumulacja soli rozpuszczalnych w wodzie łatwiej niż gips,

* t - iluwialna akumulacja frakcji ilastej w glebach mineralnych, stosuje się do poziomu głównego B; w glebach organicznych oznacza torf, stosuje się do poziomu głównego O,

* w - kreda jeziorna, wapno łąkowe,

* wy - torf wysoki,

* v - nieiluwialne nagromadzenie w środowisku peryglacjalnym żelaza, glinu, manganu, próchnicy, stosuje się do poziomu głównego B,

* x - warstwa stwardniała (fragipan),

[edytuj] Symbole stosowane tylko do opisu gleb hydrogenicznych

* bg - warstwa torfu bór-bagnowego torfowiska wysokiego,

* brz - warstwa torfu brzezinowego torfowiska przejściowego,

* e - utwór torfiasty lub murszowaty w glebach organiczno-mineralnych,

* gy - gytia,

* i - utwór murszasty,

* m - muł,

* me - warstwa torfu mechowiskowego torfowiska niskiego,

* ms - warstwa torfu mszarnego torfowiska przejściowego i wysokiego,

* n - poziom namułów mineralnych rozdzielających warstwy organiczne,

* ni - torf niski,

* ol - warstwa torfu olsowego torfowiska niskiego,

* pr - torf przejściowy,

* sz - warstwa torfu szuwarowego torfowiska niskiego,

* tu - warstwa torfu turzycowego torfowiska niskiego,

* tz - warstwa torfu zamulonego,

* wr - warstwa torfu wrzosowiskowego torfowiska wysokiego,

* wy - torf wysoki,

* R1, R2, R3 - stopień rozkładu torfu,

[edytuj] Poziomy przejściowe i mieszane

Poziomy mieszane - zaznacza się jeśli cechy przyległych poziomów są wyraźne i obejmują pas o szerokości większej niż 5 cm. Oznacza się je A/B, B/C itp.

Poziomy przejściowe - zaznacza się gdy widać jednocześnie cechy obydwu poziomów (przenikają się). Oznacza się AB, BC.

Gleby rdzawe

Profil gleb rdzawych ma następujšcš, budowę: O-ABv-Bv-C. Istniejš również gleby rdzawe, w których dodatkowo - jako drugorzędne - mogš występować cechy procesu bielicowania lub brunatnienia. W glebach rdzawych le nych mišższo ć poziomu organicznego wynosi zwykle kilka centymetrów. Najczęstszym typem próchnicy w tych glebach jest moder niekiedy z przej ciami do próchnicy mor. Poziom ABv, o mišższo ci nie przekraczajšcej na ogół 20 cm, jest rdzawoszary, ma strukturę rozdzielnoziarnistš lub słabo zaznaczony i nietrwałš strukturę agregatowš. Przechodzi zazwyczaj do ć łagodnie w rdzawy poziom Bv. W glebach uprawnych zaznacza się wyra na granica pomiędzy poziomem płużnym a poziomem Bv. Ostra granica jest także charakterystyczna dla gleb le nych porolnych. Poziom Bv odpowiada kryteriom diagnostycznego poziomu rdzawego (sideric). Skałami macierzystymi gleb rdzawych mogš być piaski zwałowe, piaski sandrowe bliskiego transportu oraz inne utwory piaszczyste słabo przesortowane i mało przemyte. Częste sš też znaczne domieszki frakcji szkieletowych i stosunkowo duży udział glinokrzemianów stanowišcych istotnš rezerwę składników odżywczych. Minerały wykazujš do ć silny stopień zwietrzenia (częste sš lady wietrzenia w warunkach peryglacyjnych). Odczyn gleb rdzawych jest kwa ny; pH (H2O) w górnej czę ci profilu mie ci się najczę ciej w granicach 3,5-5,0. Stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego kationami o charakterze zasadowym (V) nie przekracza zazwyczaj 30%; stosunek C:N w poziomie ABv mie ci się przeważnie w przedziale od 15:1 do 20:1. Gleby rdzawe tworzš się w wyniku procesu rdzawienia. Wyróżniajšcš cechš tego procesu jest powstawanie w otworach piaskowych nieruchliwych kompleksów próchnicy z półtoratlenkami. Kompleksy te, wraz z pewnš ilo ciš wolnych tlenków Fe i Al nie zwišzanych z próchnicš, tworzš rdzawe otoczki na ziarnach mineralnych. Nieruchliwo ć półtoratlenków, charakterystyczna dla typowych gleb rdzawych, wišże się ze stosunkowo dużym nagromadzeniem niekrzemianowych form R2O3 (w wyniku wietrzenia krzemianów) i małš produkcjš rozpuszczalnych frakcji kwasów próchnicznnych (głównie fulwowych). Stosunek molowy węgla organicznego do sumy glinu i żelaza oznaczonych w wycišgu pirofosforanowym nie przekracza w poziomach ABv i Bv warto ci 25:

W genezie gleb rdzawych, w odróżnienia od gleb brunatnych, kompleksy próchniczno-ilaste nie odgrywajš większej roli ze względu na bardzo małš zawarto ć frakcji ilastej. Gleby rdzawe w większo ci sš poro nięte ro linno ci le nš - borów mieszanych, niekiedy tzw. wietlistych dšbrów. Około 1/3 ich powierzchni znajduje się w uprawie rolnej, jednakże z powodu małej zdolno ci retencji wody i niewielkich zasobów składników odżywczych gleby rdzawe nie należš do urodzajnych.

a. Gleby rdzawe wła ciwe