CHOROBY RACIC .

Choroby te powodują spadek mleczności u krów nawet o 20%.

Do występowania chorób racic usposabiają najczęściej :

- czynniki genetyczne:

Istotna jest budowa racic, zwraca tu uwagę duża wysokość opuszki (piętki). Wysoka racica jest cechą korzystną przy howie bezściółkowym, ponieważ wysoka racica to wysoko umieszczona szpara międzyraciczna i ciężar ciała jest przenoszony przez przednie części racicy. Jeżeli zaś racica ma niską opuszkę to ciężar jest przenoszony na tylną część racicy co może powodować stany chorobowe . Cech ta została uwzględniona przy selekcji bydła . Istotna jest też budowa histologiczna racic , a szczególnie chodzi o blaszek tworzywa kopytowego . Im więcej blaszek na 1mm tym róg jest bardziej twardy . Bydło mięsne ma większą ilość blaszek oraz ma one wyższe piętki i dlatego choroby racic zdarzają się u nich rzadziej . Zaruwno liczba blaszek jak i grubość rurek rogowych tworzących róg jest uwarunkowana genetycznie .

-warunki utrzymania bydła :

System oborowy bezściółkowy zwiększa zachorowalność na choroby racic, zaś ściółkowy zmniejsza ,a z kolei system oborowo pastwiskowy powoduje spadek ilości występowania tych schorzeń.

-stan utrzymania racic

-warunki żywieniowe:

Skład chemiczny paszy wpływa na skład chemiczny m.in. puszki rogowej , pasze obfite w fosforan wapnia wpływają korzystnie na twardośc puszki rogowej .

Istotny wpływ ma też zawartość wody w racicy , normalnie jest tam 15-20% wody, a wzrost jej zawartości zwiększa ryzyko urazu .

CHOROBY TWORZYWA RACICOWEGO .

* STŁUCZENIE TWORZYWA (CONTUSIO PODODERMAE).

Do stłuczenia dochodzi gdy krowa chodzi po twardym podłożu, nastąpi na kant . Dochodzi do wzrostu przekrwienia co objawia się zaróżowieniem miejsca. W wyniku tego może dojść do :

*ASEPTYCZNEGO ZAPALENIA TWORZYWA

(PODODERMATITIS ASEPTICA).

Jest ono z reguły ograniczone i przebiega z gromadzeniem się wysięku .Na tle białego rogu pojawiają się żółte przebarwienia .

*SEPTYRZNE ZAPALENIE TWORZYWA

(PODODERMATITIS SEPTICA).

Dochodzi do niego w czasie kucia lub w wyniku urazu mechanicznego. Gdy w czasie korekcji pojawi się czarna szczelina to należy ją wyciąć nożem te fragmęty rogu , która nie trzymają się tworzywa .

Robi się otwór wokół tego miejsca płuka go Vagothylem, Jodoformem , które to środki działają antyseptycznie ale nie uszkadzają komórek .Można założyć opatrunek , ale pod warunkiem ,że się on będzie dobże trzymał i usunie się wszystkie martwe tkanki .

* OCHWAT

( LEMINITIS S. PODODERMATITIS ASEPTICA DIFUSSA ).

Choroba powstaje w wyniku zaburzeń metabolicznych. Może ona występować w postaci ostrej (wzrost tętna , oddechów ,gorączka ) oraz w postaci przewlekłej (deformacja puszki rogowej ). Przy ochwacie listki tworzywa odsuwają się od rogu i dochodzi do oddzielenia się rogu blaszlowego od kopyta . W ochwacie subklinicznym róg staje się porowaty i kruchy . W badaniu histologicznym w naczyniach kopyta widoczne są mikrozakrzepy i dochodzi do miejscowej martwicy .Ochwat występuje przy skarmianiy dużej ilości węglowodanów i pasz treściwych (dożo białka ).

* ZESPÓŁ RUSTERHOLZA

(PODODERMATITIS CIRCUMSCRIPTA ),

wrzód podeszwowy , specyficzny wrzód mechaniczny . .Zmiana pojawia się zawsze w tym samym miejscu , a mianowicie na zewnętrznej racicy tylnej kończyny, a to dlatego że nosi ona większy ciężar , a dodatkowo w tej okolicy przyczepia się ścięgno m. zginacza głębokiego palców na specjalnym guzku .Dochodzi wtedy do silnego nacisku, do stłuczenia , martwicy , dołączają się drobnoustroje wywołujące zapalenie i powstaje ziarnina . Zewnętrzną racicę należy pozostawić dłuższą , usunąć ziarninę ,róg i założyć opatrunek .Wrzód ten często występuje u krów żywionych intensywnie paszami treściwymi i tych , które przeszły subkliniczny ochwat (róg jest zniszczony i podatny na urazy ).

CHOROBY SKÓRY SZPARY MIĘDZYRACICOWEJ

*ROPOWICA SZPARY MIĘDZYRACICOWEJ

(PHLEGMONA INTERDIGITALIS ).

Jest to ropno-martwicze zapalenie skóry i tkanki podskórnej szpary międzyracicznej . Występuje sporadycznie i pojawia się w złych warunkach utrzymania ( duże zagęszczenie zwierząt ), częściej występuje w chowie oborowym niż w pastwiskowym . Sprawcą tej choroby jest Fusobakterium necrophorum , bytująca w przewodzie pokarmowym krów . Drobnoustrój wnika przez uszkodzoną skórę i dochodzi do wrzodziejącej martwicy , która szerzy się przez ciągłość tkanki łącznej . Objawy to kulawizna różnego stopnia , opuchnięcie , widać zaczerwienienie , ropnie , owrzodzenia , może wyciekać ropa , z czasem dochodzi do powstania kalafiorowatej ziarniny , która wypełnia ubytek . Proces może się przenieść na staw i spowodować jego zapalenie .

Do puki nie powstanie wyrażny ropień należy podawać antybiotyki o szerokim sdziałania . Jeżeli powstanie ropień to znieczulamy krowę ksylazyną lub miejscowo i chirurgicznie opatrujemu ranę - dokładnie wyciąć martwe tkanki , przepłukać Vagothylem , zasypać Jodoformem i założyć opatrunek na 3- 4 tygodnie .

* ZAPALENIE SKÓRY SZPARY MIĘDZYRACICOWEJ

( DERMATITIS INTERDIGITALIS ) .

Jest to choroba endemiczna i występuje najczęściej jesienią i zimą , a wygasa przy przejściu na pastwisko . Czynnikiem chorobotwórczym jest Bacterioides nodosus , który ma zdolność wnikania przez naskórek . Występuje najczęściej w kończynach miednicznych , a typowe zmiany pojawiają się w tylnej części szpary . Pojawia się wilgotna egzema , wypadają włosy pojawiają się maziste krostki . Drobnoustrój nie wnika do tkanki łącznej tylko przez ciągłość naskórka wnika pod róg racicowy co może spowodować oddzielenie się rogu od opuszki . Brak jest zmian martwicowych .

We wczesnych stadiach stosować antybiotyki , a potem kąpiele racic w preparatach do odkażania ( Mastocid , Incozan ), środki antyseptyczne . Przy przejściu na pastwisko ddochodzi do samowyleczeń , a tylko w niektórych przypadkach leczenie pod opatrunkiem .

*ZAKAŻNA ZANOKCICA OWIEC

( PARONYCHIA CONTAGIOSA OVIUM ).

CHOROBY KOPYT

* ZAPALENIE TWORZYWA KOPYTOWEGO .

Obejmuje skórę właściwą i warstwę rozrodczą naskórka . Schorzenie to , to 60 % wszystkich chorób kopyt u koni .

Przyczyny odczynu zapalnego w tworzywie są następujące :

- urazy prowadzące do obrażeń zamkniętych np. stłuczenie tworzywa podeszwy ,

- urazy prowadzące do obrażeń otwartych np. rany tworzywa ,

- zagwożdżenie, nagwożdżenie ,

- zatrat , czyli uszkodzenie w okolicy koronki

- bakterie wnikające do tworzywa kopytowego

-zaniedbanie pielęgnacji kopyt ,

-toksyny krążące w organizmie np. histamina i ciała histaminopodobne powstające przy zatrzymaniu łożyska , toksyny z przewodu pokarmowego .

Pododermatitis może mieć różny charakter w zależności od wywołującego je czynnika

1) Zapalenie wysiękowe :

a) ZAPALENIE JAŁOWE

( PODODERMATITIS ASEPTICA EXUDATIWA ) .

Dochodzi do niego gdy cały ciężar przypada na powierzchnię kopyta w jednym miejscu ( np. . u galopującego konia ) , wtedy ma miejsce stłuczenie , przekroczenie wytrzymałości tworzywa , dochodzi do pęknięcia naczyń , wylewów do przestrzeni międzykomórkowej . Dotyczy ono określonej , ograniczonej powierzchni - zapalenie ograniczone ( pododermatitis circumscripta ) . W przypadku stłuczenia jest to najczęściej zapalenie powierzchowne ( p. supreficialis ) . Gdy całe tworzywo jest chore(p. diffusa exudatiwa) to po dołączeniu się toxyn powstaje ochwat (laminitis), a schorzenie obejmuje całe tworzywo oraz ściany (listewki).

b) ZAPALENIE BAKTERYJNE , ROPNE

(PODODERMATITIS PURULENTA )

ma miejsce po wniknięciu bakterii ropotwórczych. Może być ono powierzchowne lub głębokie i najczęściej jest ograniczone .

2)ZAPALENIE WYTWÓRCZE :

RZEKOMY RAK KOPYTA

(PODODERMATITIS HYPERTROPHICA PAPILOMATOSA MADESCENS ),

jest to inaczej brodawkowate zapalenie tworzywa kopytowego .Objawy pojawiające się w przebiegu tego schorzenia są następujące:

-zmiana postawy ,ból ,kulawizna (od 1 stopnia , aż do wyłączenia czynności kończyny ,

-wzrost temperatury miejscowej ,

-wzmożone tętnienie tętnic podeszwowych , palcowych oraz dłoniowych ,

-reakcja bólowa na dotyk .

W wywiadzie należy ustalić od kiedy i jak długo proces się toczy , w jakich okolicznościach się pojawił , termin ostatniego kucia oraz stwierdzić jaki jest stan ogólny konia .W zależności od długości trwania procesu może powstać przetoka ropna w okolicy koronki i świadczy to o długotrwałym procesie . W miejscu najbardziej bolesnym robimy otwór aż do powierzchni tworzywa -jeżeli leci krew to oznacza to , że brak jest zapalenia .O rozpoznaniu decyduje zespół objawów np. zapalenie kości kopytowej ,stwardnienie chrząstki . Inne przyczyny mogące wywołać objawy kulawizny to:złamanie lub zapalenie k. kopytowej ,skostnienie ch rząstki kopytowej ,martwica tworzywa lub chrząstki , ropne zapalenie kaletki .

Przy tkliwości kopyta należy wykonać jego korekcję, wystrugać podeszwę i zwrócić uwagę na barwę rogu podeszwy, jeżeli jest ona zaróżowiona to świadczy to o pęknięciu naczyń tworzywa , barwa żółtowoskowa świadczy o wysięku i dawnym zapaleniu tworzywa, czarne drobne plamki mówią o istniejących dziurkach , w których znalazła się ziemia .W ropnym zapaleniu tworzywa okolica pęciny staje się grubsza ,zaburzony jest stan ogólny zwierzęcia ,.Zdrowe tworzywo ścienne ma budowę listewkowatą w stanie chorobowym jest ona zatarta ( żółtawe tworzywo).

Leczenie zapaleń polega na zrobieniu miejsca w okolicy toczącego się procesu aby nie doszło do zaburzeń w krążeniu mogących doprowadzić do martwicy .W zależności od tego jak rozległy jest to proces robi się odpowiednio duży otwór ( niekiedy usuwa się nawet połowę podeszwy ) .W ropnym zapaleniu stosujemy antybiotyki(penicylina , streptomycyna, sulfonamidy ). Ponadto należy zmiękczyć róg okładem rozmiękczającym i antyseptycznym . W zapaleniu bakteryjnym stosujemy okłady rozgrzewające .

* USZKODZENIA OKOLICY KORONKI .

Powstała w okolicy koronki rana powoduje proces zapalny powodujący niedożywienie komórek koronki - zatrat .Należy usunąć te części rogu , które są martwe aby nie doszło do martwicy tworzywa . Schorzenie często goi się przez samowyleczenie , ale zaniedbane może skończyć się martwicą korony z przerwaniem ciągłości rogu od korony w dół .

* SZCZELINA (FISSURA).

W zależności od tego gdzie bierze swój początek może być zstępująca lub wstępująca , może ona obejmować różną długość rogu i mieć różny przebieg .Szczelina wstępująca powstaje gdy dojdzie do pęknięcia od krawędzi podeszwy i szczelina idzie do góry . Szczelina zstępująca powstaje w wyniku uszkodzenia koronki i biegnie ona w dół . Niekiedy zdarza się szczelina pozioma , która powstaje po uszkodzeniu koronki i oddzieleniu przez wysięk rogu od tworzywa , następnie doszło do samowyleczenia , narósł nowy róg , ale szczelina pozostała i przemieszcza się ona w dół . Szczelina może być powierzchowna ( do wyleczenia wystarczy drobny zabieg ) oraz głęboka , kiedy dociera do tworzywa ( do wyleczenia konieczne jest zdjęcie rodu ) .

Inne zmiany poza szczelinami to pusta ściana . Może to być następstwem zapalenia ściany ale także w wyniku działania siły odrywającej ścianę od tworzywa w okolicy lini białej . Oderwany róg ulega wykrzywieniu , a oderwaniu może ulec cała ściana . Przy pustej ścianie może nie być kulawizny ale po wniknięciu drobnoustrojów może dojść do zmian zapalnych . Leczenie polega na zdjęciu rogu .

* PRZETOKA ( FISTULA )

Jest to wąski przewód patologiczny łączący tkanki , narządy , jamy ciała z powierzchnią skóry lub narządy między sobą . Przetoka może wystąpić jako następstwo ciała obcego w organizmie . Nie można przetoki pomylić z raną . Przetokę należy przeciąć , usunąć ciało obce i założyć opatrunek . Kanał przetoki może być prosty lub kręty ( w celu rozpoznania włożyć zgłębnik ) . W rozpoznaniu istotna jest fistulografia - wstrzyknięcie środka kontrastującego lub środka do kontrastowania naczyń i zrobienie RTG . W przetoce mogą też być ciała obce kontrastujące .

Z przetoki wycieka wydzielina zależna od tego z jaką jamą jest połączona ( mocz , kał , ropa , ślina ) .

- przetoka ropna

- przetoka moczowa -przetrwały moczownik w wyniku zaburzeń rozwojowych ,

- przetoka martwaka kostnego ( fistula secvestralis ) . Martwak kostny w wyniku zapalenia szpiku lub niestarannej osteosyntezy .

- przetoka na tle przemieszczonych zawiązków np. zębowych - u konia otwiera się przetoka w okolicy ucha , bo zawiązek zębowy przemieścił się w okolicę łuski kości skroniowej .

-u psa może być przetoka w dolnej części oczodołu w wyniku ropnia w okolicy zęba .

Leczenie przetok jest operacyjne . Likwiduje się kanał przetoki poprzez wycięcie tkanek i szycie warstwami . W procesie ropnym należy usunąć przyczynę niekiedy dokonuje się wyłuszczenia np. kaletki .

PRZEPUKLINA

( HERNIA )

Jest to zjawisko kiedy trzewia wydostają się poza obręb jamy brzusznej , niekiedy zdarza się przepuklina mięśniowa ( kiedy uwypukli się brzusiec ) . Przyczyny przepuklin są następujące :

-otwór w ścianie brzucha , który powinien się zamknąć w rozwoju osobniczym a pozostaje otwarty np. pępek , jelita wydostają się tym otworem jako przepuklina pępkowa ( hernia umbilicalis ) .

- wydostają się przez naturalne otwory ciała , przepuklina pochwowa gdy trzewia wydostają się do worka mosznowego

- w wyniku urazu powstaje otwór w ścianie brzucha .

Podstawowym objawem jest uwypuklenie ciała w różnych okolicach . Przepuklina składa się z worka przepuklinowego ( saccus hernie ) złożony z dwóch warstw : skóry i otrzewnej ściennej , jeżeli przepuklina ma taką budowę to jest to przepuklina prawdziwa ( hernia vera ) , a jeżeli składa się tylko ze skóry to jest to przepuklina rzekoma ( hernia spuria ) . Zawartość worka przepuklinowego stanowią : jelita , sieć , śledziona , wątroba , żołądek , macica , pęcherz moczowy , tłuszcz podotrzewnowy . Wszystko to pływa w płynie przepuklinowym złożonym z płynu otrzewnowego i płynu surowiczego . Przestrzeń , którą wydostają się trzewia nazywa się pierścieniem przepuklinowym ( anulus hernie ) . Otwór przez który trzewia przedostały się do worka przepukliny to wrota przepukliny ( posta hernie ) . Uwypuklenie daje też krwiak , ropień , nowotwór - można je pomylić z przepukliną . Jeżeli jest to przepuklina to przy ucisku na tę deformację powinna ona zniknąć , jeśli ucisk znika to deformacja pojawia się z powrotem . Przy osłuchiwaniu tej deformacji w przypadku jelit słychać szmery perystaltyczne . Niektóre przepukliny dużych zwierząt stwierdzamy badaniem rektalnym ( przepuklina pachwinowa ) . Przepukliny mogą być wrodzone ( h. congenitalis ) lub nabyte (h. acvisita) . Ze względu na lokalizację przepukliny dzieli się na :

1) przepukliny zewnętrzne :

- przepuklina pępkowa ( h . umbilicalis )

- przepuklina pachwinowa ( h. inguinalis )

- przepuklina mosznowa ( h. scrotalis )

- przepuklina udowa ( h. cruralis )

- przepuklina kroczowa ( h. perinealis ) - u psów

2) przepukliny wewnętrzne :

- przepuklina przeponowa ( h. diaphragmatica ) , gdy trzewia przedostają się do klatki piersiowej przez otwór w przeponie . Przepuklinę wewnętrzną cechuje brak deformacji widocznej na zewnątrz .Przepukliny wewnętrzne można rozpoznać badaniem RTG .

Inny podział uwzględniający stosunek trzewi do worka przepuklinowego:

-brak łączności , czyli przepuklina odprowadzona (h. reponivulus )

-jeśli dojdzie do powstania zrostów to są trudności w odprowadzeniu treści i jest to przepuklina nieodprowadzalna ( h .fixata ).

Przepuklina może być uwięźnięta w okolicy wrót przepukliny jako przepuklina uwięźnięta ( h .incarceratia ).

Postępowanie lecznicze zależne jest od wielu czynników . Czasem bywa tak że nie leczona może spowodować śmierć w ciągu kilku godzin. Leczenie jest operacyjne i polega na odprowadzeniu treści przepukliny do jamy brzusznej, zamknięcie wrót przepukliny. Przy przepuklinie przyrośniętej należy uwolnić zrosty i dopiero je odprowadzić .Czasem należy dokonać hernietomii , czyli przecięcia i powiększenia wrót przepukliny i odprowadzeniu trzewi .Wrota zamykamy przez zbliżenie tkanek lub ich przemieszczenie z sąsiedztwa , a niekiedy stosuje się sztuczne implanty .U szczeniąt czasem wystarczy leczenie zachowawcze : położenie na grzbiecie i trzewia same wrócą na miejsce .

U suk może wystąpić przepuklina pochwowa ponieważ ma ona wyrostek pochwowy i nie zamknięty pierścień pachwinowy, u innych samic ta postać przepukliny nie występuje .

SCHORZENIA ŚCIĘGIEN

*RANY I PRZERWANIA ŚCIĘGIEN .

Różnica : rana ma miejsce gdy przerwana zostanie ciągłość skóry , zaś przerwanie następuje wtedy gdy skóra nie ulega przerwaniu .Rana ścięgna goi się przez ziarninowanie , a przeszkodą do tego może być fakt , że uszkodzone struktury są w ciągłym ruchu .Rany ścięgien zdarzają się u wszystkich zwierząt , ale problemem są rany ścięgien u konia .Zasady leczenia :u psa może się to wygoić przez rychłozrost , po zszyciu obu końców ścięgna zakładamy opatrunek unieruchamiający przy zgiętych palcach .

ZAPALENIE ŚCIĘGNA

*ZAPALENIE ŚCIĘGNA JAŁOWE.

Są one problemem głównie u koni. Dotyczy to najczęściej ścięgna m. zginacza powierzchownego palców , m. zginacza głębokiego palców , m.międzykostnego .Schorzenie tyczy częściej kończyn przednich .Przyczyną tego stanu może być przerwanie włókien ścięgna , pęczków ścięgna lub całego ścięgna .Może to być przerwanie naprężeniowe lub wynikać ze zmian zwyrodnieniowych w mielocytach co osłabia wytrzymałość ścięgna .Przerwaniu ulegają także naczynia i dochodzi do wynaczynienia krwi .

Leczenie polega na wspieraniu naturalnych procesów naprawczych. Wynaczyniona krew musi skrzepnąć , a skrzep ulec organizacji i dochodzi do powstania blizny , która jest nagromadzeniem włókien kolagenowych ( strukturą różni się od ścięgna ).W czasie pierwszych godzin od wypadku rozpoczyna się proces zapalny , który jest wstępem do naprawy .W tym czasie należy zmniejszyć wysięk stosując zimne okłady, a konia pozostawiamy w spokoju . Po tym okresie (2-3 dni) można przejść na okłady rozgrzewające , aby wspomóc proces naprawy , czyli resorpcję oraz tworzenie ziarniny .W przypadku zapaleń przewlekłych należy wpłynąć na proces bliznowacenia przez uk. krwionośny , poprzez poparzenie okolicy . Idea leczenia procesu przewlekłego to przeszczep ścięgna .

Rozpoznanie:

-zwrócić uwagę na deformację w okolicy zginaczowej śródręcza w 1/3 dolnej ,

-temperaturę miejscową ,

-tkliwość miejsca ( z czasem maleje ),

-zwracamy uwagę na to czy ścięgna nie są zrośnięte .

* BAKTERYJNE ZAPALENIE ŚCIĘGNA .

Zdarza się u wszystkich gatunków , istotne u bydła jako powikłanie zanokcicy czy innych chorób palca. Zapalenie ścięgna m. zginacza głębokiego palców częste u świń . W każdym przypadku leczenie przyczynowe , konieczne jest stosowanie antybiotyków .

*PRZYKURCZ ŚCIĘGNA.

Choroba zdarza się u wszystkich gatunków , ale prawdziwy kłopot sprawia u koni .Sytuacje takie nazywamy szczudłowatością co może być spowodowane schorzeniami stawów lub przykurczu ścięgien .Przy przykurczu powierzchownym kopyto dotyka podeszwową stroną podłoża , a napięta jest pęcina .Przy przykurczu głębokim zgięty jest staw kopytowy . Schorzenie jest nabyte , ale u źrebiąt może być wrodzone. Istotne jest aby jak najszybciej przystąpić do leczenia wrodzonych przykurczów .

Zasady leczenia :

-nie wolno wydłużać ścięgna zbyt szybko , do tego należy czasu,można to osiągnąć przez :

-fizykoterapię , polegającą na tym aby palec prostować,

-przymuszanie do stania na palcu , jeżeli podłoże jest twarde to praca jest większa ,

- opatrunek unieruchamiający palec przy jego maxymalnym wyprostowaniu , można zastosować Vet-Lite - opatrunek termoplastyczny nakładany na opatrunek miękki.Po kilku dniach ten palec się bardziej prostuje i ponownie zakłada opatrunek .

CHOROBY STAWÓW (ARTHROPATHIA)

ZAPALENIE STAWÓW (ARTRITIS ) .

Dotyczyć może torebki stawowej ( zapalenie błony śluzowej oraz warstwy włóknistej ) lub chrząstki albo błony maziowej .

1) zapalenie stawu - na staw działa czynnik patogenny , proces rozpoczyna się od błony maziowej reakcją w mikrokrążeniu . Zapalenie może być jałowe lub bakteryjne .

2) grupy schorzeń stawów rozpoczynające się od chrząstki stawowej , gdzie w istocie międzykomórkowej chrząstki dochodzi do rozdziału białek i wielocukrów .

3) schorzenia rozpoczynające się na granicy chrząstki i kości - martwica chrzęstno - kostna -osteochondrosis . W okresie wzrostu zwierzęcia wzrost kości ma miejsce w okolicy chrząstki wzrostowej ( chondrocyty dzielą się tworząc kolumny , komórki są odsuwane dalej, starsze chondrocyty obumierają , część chrząstki ulega mineralizacji , od strony kości wnikają naczynia, chrząstka jest niszczona , a powstaje kość ) . Naczynia intensywnie wpączkowują , ale nie w miejsce po zwyrodniałych chondrocytach . Zdegenerowane chondrocyty wydzielają czynnik bFGF -pobudzający syntezę angioblastów a także czynniki hamujące podział angioblastów oraz rozluźniające substancję międzykomórkową chrząstki . Zaburzenie tej równowagi prowadzą do procesów degeneracyjnych chrząstki stawowej . Do tego dołącza się stan zapalny w wyniku zapalenie bakteryjnego . Chrząstka w takim stanie jest niedożywiona dochodzi do jej obumarcia , powstaje erozja . Stan ten bez leczenia może doprowadzić do zesztywnienia dostawowego (ancylosis intraarticularis ) , a jeżeli kości są unieruchomione do zesztywnienia torebkowego (ancylosis capsulatis ) . Może to doprowadzić do kalectwa a gdy zapalenie ma charakter ropny może dojść do zejścia śmiertelnego.

Osteochondroza zdąża się u psów ras dużych, koni , bydła . Rozpoznanie opieramy na badaniu klinicznym , artroskopii, badaniu RTG oraz nakłucia stawu .

Nakłucie stawu wykonujemy wtedy gdy :

-chcemy upuścić nadmiar mazi ,

- chcemy pobrać maź do badania ,

- aby podać do stawu lek ,

- aby wykonać znieczulenie diagnostyczne .

Przyczyny zapaleń jałowych :

- urazy ,

-zmiany o charakterze osteochondrosis ,

- zaburzenia rozwojowe np. dysplazja ,

-autoagresja .

Przyczyny zapaleń bakteryjnych to drobnoustroje , które do stawu mogą wniknąć przez :

- bezpośrednie wstrzyknięcie , przy ranie perforującej do stawu ,

- przez ciągłość z okolicznych tkanek ,

- drogą hematologiczną : u bydła hematologiczne zapalenie stawu bywa często powikłaniem po chorobach stawów palca , u psów jest raczej sprawą rzadszą i występuje częściej u psów młodych. W momencie kiedy bakterie wnikną do stawu rozwija się odczyn obronny . jeżeli jest to rana perforująca to z rozpoznaniem nie ma problemu - z rany wypływa wydzielina z domieszką mazi . Każdą ranę stawu należy traktować jak ranę perforującą . Błona maziowa jest bardzo wrażliwa na wszystko co się podaje do stawu , reaguje wzrostem wydzielania .

W wywiadzie należy ustalić czy objawy wystąpiły nagle , jak długo trwają , ustalić charakter kulawizny , czy narasta czy nie .

Stan ogólny w zapaleniu jałowym może być tylko nieznacznie zmieniony , a przy zapaleniu bakteryjnym pojawia się kulawizna , wzrost temperatury ciała , liczby tętna i oddechów . Zmiany miejscowe to zwiększony obrys okolicy stawu co wynikać może z tego , że proces objął okoliczne tkanki , zgrubieniu uległa torebka maziowa lub wzrosła ilość płynu stawowego (w tym przypadku granica deformacji jest ostra ) . Zmienia się również konsystencja tej okolicy : chełbocąca przy zwiększonej ilości mazi , ciastowata , tęga przy nacieku komórkowym , twarda oraz porównywana do kuli śniegowej gdy w stawie nagromadziła się duża ilość włóknika . Tkliwość może mieć charakter rozlany lub określony ( w konkretnym miejscu ) , w zależności od sytuacji ma różne natężenie . Temperatura okolicy stawu w zapaleniu jałowym jest taka jak otaczających tkanek a przy zapaleniu bakteryjnym jest zawsze wyraźnie podwyższona.

Przy nakłuciu stawu możemy uzyskać :

-wypływ prawidłowej mazi - śluzowa , słomkowożółta , nie krzepnąca w temperaturze pokojowej ,

- maź z domieszką krwi ( hemoarthrosis ) w wyniku stłuczenia stawu ,

- maź o zabarwieniu różowym , w mazi są tylko erytrocyty,

- maź może zawierać strzępy włóknika ,

- maź z domieszką ropy lub ropa .

LECZENIE .

W zapaleniu bakteryjnym należy zrobić posiew z mazi stawowej co często daje wynik ujemny , bo w mazi bakterie się nie rozwijają tylko w błonie maziowej . W terapii stosujemy antybiotyki o szerokim spektrum działania : zaczynamy od penicyliny krystalicznej , potem stosujemy penicylinę prokainową i streptomycynę . Leczenie ogólne antybiotykami należy skojarzyć z leczeniem miejscowym ( okłady ) .

Jeżeli pojawił się stan zapalny leczenie powinno być objawowe , czyli stosujemy antybiotyki na , które wrażliwe są bakterie wywołujące ten stan .

Postępowanie miejscowe polega na:

-wyłączeniu tego stawu z jakiegokolwiek ruchu co w przypadku koni sprowadza się do wyłączenia konia z pracy , postawieniu go w boksie i założeniu opatrunku ,

-założeniu opatrunku usztywniającego, który musi być obficie podścielony,

-zastosować dostawowa chemioterapeutyki ,w praktyce są to streptomycyna i penicylina krystaliczna (najmniej podrażniają błonę maziową ) z możliwością rozpuszczenia ich w RF pamiętając , że przed podaniem środka należy upuścić nieco mazi .

Antybiotyki te podawać do stawu co 2-3 dni w ilości :

u dużych zwierząt :

-penicylina 1000000 jednostek

-streptomycyna 1 gram

u małych zwierząt :

-penicylina 100000 jednostek

-streptomycyna 0,1gram.

Ponadto 3-5 dni od rozpoczęcia procesu powinno się stosować okłady rozgrzewające na okolicę stawu lub też można zastosować maści rozgrzewające. To postępowanie rozgrzewające ma na celu zwiększenie przekrwienia czynnego okolicy stawu doprowadzenie większej ilości tlenu i produktów odżywczych co przyspieszy procesy zdrowienia .

W stanach przewlekłych gdy właściciel późno zauważy objawy lub drobnoustroje są bardzo zjadliwe to może pojawić się zapalenie włóknikowate (Arthritis exudativa fibrinosa acuta).Postępowanie lecznicze w tym przypadku jest podobne do poprzedniego z tym ,że jest ono o wiele dłuższe .W przypadku tym w mazi są erytrocyty oraz strzępki włóknika .

W przypadkach gdy zapalenie nie jest leczone może przejść w postać ropną (Arthritis exudativa purulenta ). Objawy są wtedy bardzo nasilone z całkowitym nieraz odbarczeniem kończyny . Po nakłuciu stawu wydobywa się ropna wydzielina .Leczenie tej postaci należy rozpocząć od upuszczenia ropnej mazi (wbijamy igłę z jednej strony stawu , drugą igłę z drugiej strony ), potem podajemy chemioterapeutyki ogólnie ,także miejscowo , stosujemy okłady i zakładamy opatrunek.W tym przypadku rokowanie jest ostrożne bo może dojść do martwicy chrząstki stawowej i może dojść do usztywnienia stawu .Czasem proces ropny może przejść ze stawu na kość i dochodzi do panarthritis purulenta .Objawy wtedy są bardziej nasilone i może dojść do powstania przetoki stawowej .Należy wtedy stworzyć dogodne warunki do odpływu mazi aby nie doszło do ogólnej posocznicy lub ropowicy .

W przypadku zapalenia stawów stosujemy GKS , ale w przypadku zapalenia ropnego nie zawsze są one korzystne bo niszczą proces zapalny odgraniczający ropę od organizmu .Jeżeli jest przetoka i są warunki do jej zaszycia to należy to zrobić , jeśli nie ma warunków do zszycia to należy zmniejszyć produkcję mazi .Włóknik krzepnący w okolicy przetoki nie powinien być usuwany.

Jeżeli mamy do czynienia z martwicą chrzęstno -kostną i w stawie są zaburzenia rozwojowe powoduje to nieprzystosowanie powierzchni stawowych i jeśli dojdzie do późnych form zapalenia ropnego i w stawie rozwinie się choroba zwyrodnieniowa to efektem tych procesów jest obraz stawu, który określamy jako Arthritis chronica deformans .

ZŁAMANIA KOŚCI

Złamanie jest to uszkodzenie ciągłości kości . Podział złamań opiera się na wielu kryteriach :

1) złamanie otwarte :

- pierwszy stopień ( wierzchołek kości przebija od środka skórę na zewnątrz ) ,

- drugi stopień ( skóra została przerwana od zewnątrz do wewnątrz i uległa zbiciu ) ,

- trzeci stopień ( podobne do pierwszego lecz o większym natężeniu ) .

2) złamanie zamknięte .

Inny podział opiera się na tym , w którym odcinku kość została złamana :

1) nasadowe ,

2) przynansadowe ,

3) trzonowe .

Inny podział :

1) urazowe ,

2) patologiczne ,

3) złamanie zmęczeniowe .

Następny podział :

1) zupełne ,

2) niezupełne ,

3) śródstawowe ,

4) z oderwania ( dotyczy fragmentu kości do którego przyczepia się ścięgno ) .

Złamania zwierząt rosnących zostały podzielone przez Harrisa i Saltera na 5 typów :

1) linia złamania przebiega wzdłuż chrząstki wzrostowej ,

2) linia złamania biegnie wzdłuż chrząstki i przynasady ,

3) linia złamania biegnie wzdłuż chrząstki i nasady ,

4) linia złamania biegnie przez przynasadę , chrząstkę i nasadę ,

5) uraz chrząstki bez makroskopowego przerwania jej ciągłości .

Przyczyny złamań są bardzo różne . Złamania urazowe mogą być powodowane zgięciem kości , skręceniem kości .

Rozpoznanie złamań opiera się na badaniu klinicznym , co można stwierdzić po znalezieniu pięciu cech :

- zmiana kształtu kości ,

- obrzęk , krwiak ,

- zaczerwienienie ,

- ból ,

- funkcjoliza ( kończyna zgina się w miejscu gdzie nie powinna ; nie zawsze jest ruchliwość w miejscu złamania i nie zawsze występuje kulawizna i nie obarczanie kończyny ).

Ponadto o rozpoznaniu decyduje badanie RTG ( czasami wykonuje się kilka projekcji ) . Może być także użyteczne badanie USG ( w obrazie widać oderwany fragment kości , przyciągnięty przez uszkodzone więzadło ) .

LECZENIE ZŁAMAŃ.

Ma ono na celu przywrócenie czynności uszkodzonej kości , co może nastąpić w trakcie gojenia się złamań . Można to osiągnąć jeżeli utrzymane są następujące warunki :

- odłamy powinny być zespolone ( prawidłowo , anatomiczne )

- odłamy powinny być unieruchomione przez 4-8 tygodni ,

- unieruchomienie odłamów może się odbyć przez założenie zwykłego opatrunku zewnętrznego, ale musi on unieruchomić oba stawy danej kości ,

- niekiedy zachodzi konieczność operacyjnego zespolenia odłamów przez różne łączniki .

Zespolanie złamań kości :

1) osteosyneza śródszpikowa ( gwoździowanie ) - do jamy szpikowej złamanej kości wprowadza się pręt Kuntschera lub Steimanna co zapobiega ruchom rotacyjnym . Wskazania do osteosyntezy śródszpikowej są następujące :

- poprzeczne ( krótkie , skośne ) złamania trzonu kości udowej w 1/2 długości trzonu ,

- złamania poprzeczne ( krótkie , skośne ) kości ramiennej w okolicy 1/3 środkowej długości trzonu ,

- poprzeczne złamania ( złamania skośne ) trzonu kości piszczelowej w najwęższym miejscu . Inne rodzaje złamań leczone tą metodą mogą nie dawać zadowalających wyników .

2) metoda Hachetala (osteosynteza wiązkowa ) polega na wprowadzeniu do jamy szpikowej kilku prętów Kuntschera .

3) osteosynteza za pomocą śrub .

4) zespolenie popręgowe ; stosowane przy wyjątkowo niekorzystnie ułożonych odłamach oraz gdy odłam przyczepiony jest do ścięgna . Do jamy szpikowej dajemy pręt i dodatkowo robimy naciąg z drucika przeprowadzonego przez kość poniżej złamania .

Niektóre złamania nadają się do wykrycia tylko badaniem RTG , a nie badaniem klinicznym -są to

ZŁAMANIA BRZEŻNE ( fractura marginalis) .

Przy tym złamaniu częste jest ciało wolne w obrębie stawu , najczęściej umocowane do torebki stawowej .Należy je usunąć gdyż ugniata na chrząstkę , powoduje ból i w następstwie kulawiznę .

Gdy ciągłość kości oddzielona wzdłuż chrząstki stawowej ( co innego niż złamanie brzeżne) np.oddzielony wyrostek wieńcowy kości łokciowej .

GOJENIE SIĘ ZŁAMAŃ .

Większość złamań goi się samoistnie .Przy przerwaniu ciągłości kości dochodzi też do przerwania i uszkodzenia innych tkanek -naczynia krwionośne

-nerwy

-tkanki miękkie

Zawsze na początku tworzy się krwiak , wytrąca się włóknik , który jest zaczątkiem procesu gojenia , dochodzi stan zapalny , tworzy się wysięk , wszystko krzepnie , tworzy się skrzep , skrzep się obkurcza , wydziela się surowica , skrzep ulega organizacji ( część ulega resorbcji) tworzy się ziarnina , napływają osteoblasty , powstaje pierwotna kość zwana kostniną .

KOSTNINA = tk . kostna -trwałe połączenia odłamów kości . Potem w długotrwałym procesie dalsze gojenie . Potrzebne 4-6 tygodni , czasem dłużej .

Może być różny mechanizm gojenia się złamań:

1 . powstaje kostnina angiogenna

2 . na podłożu łącznotkankowym powstaje kostnina

3 . powstaje kostnina na podłożu chrzęstnym

Najkorzystniejsza jest kostnina na podłożu angiogennym gdyż pozwala na wygojenie się przez rychłozrost- w zasadzie jest to gojenie bez wytwarzania blizny . Kanały Haversa układają się naprzeciw siebie , ale najczęściej mamy do czynienia z powstawaniem blizny w procesie gojenia przez ziarninowanie .

WARUNKI ZROSTU .

1 . repozycja anatomiczna odłamów kotnych

2 . unieruchomienie odłamów kostnych , konieczna immobilizacja , żeby szczeliny były jak najmniejsze ( jak najmniejsze zaniki mięśni) . Najczęściej zakładamy sztywny opatrunek zewnętrzny . Zasada jest taka , żeby kikuty złamanej kości nie poruszały się względem siebie. Unieruchomione muszą być dwa sąsiednie stawy ( przez 4-8 tygodni) .

* tworzywo -szyna Kramera

-szyna Tomasa

-gips

-żywica poliestrowa

-żywica epoksydowa

* zalety -tani

-prostota wykonania

- niezastąpiony w wielu okolicznościach

* wady -unieruchomione dwa stawy

-zaniki mięśniowe

-długa rehabilitacja

- gdy dużo mięśni nie ma ucisku na kość , a mięśni nie można uciskać .

OPERACYJNE ZESPOLENIE ODŁAMÓW .

(unieruchomienie bezpośredniego sąsiedztwa złamania a stawy niech będą ruchome ) wymaga stosowania łączników :

* pręt Sztajmana wkładamy do jamy szpikowej (nie zabezpiecza przed ruchami obrotowymi)

* gwóżdż Kuenchera-zabezpiecza przed ruchami obrotowymi

* pręt Kirschnera- sprężysty , wiązka prętów Kirschnera

* pręt Rusha do złamań przynasadowych

* śruba ortopedyczna : ~ dogąbczasta ( gwint na całej długości)

~ dokorowa

* płyty kostne ( do złamań poprzecznych )

* system ZESPOL - płyta kostna oddalona od kości , kość nie ulega zanikowi , nie jest przykręcona śrubą . Jest śrubowkręt i talerzyk oporowy

~ ze stali austenitycznej ( z domieszką chromu i molibdenu) obecnie wykonywane są łączniki kostne , mogą być w organizmie przez 2 lata

~ na łączniki używa się również tytanu ( jest metalem lekkim)

~kompozyty węglowe

RODZAJE OPERACYJNYCH ZESPOLEŃ ZŁAMAŃ

1 . Osteosynteza śródszpikowa - gwoździowanie kości

a . złamanie poprzeczne i krótkie skośne w połowie długości kości udowej

b . złamanie poprzeczne , krótkie skośne w okolicy jednej trzeciej długości trzonu

c . złamanie poprzeczne krótkie skośne trzonu kości piszczelowej ( w przewężniu klapsydrycznym)

Stosowanie tego zespolenia ( przy pomocy prętu Sztajmana ) w złamaniu przy końcu trzonu nie ma sensu .

2 . Zespolenie doszpikowe .

Kilka prętów Kirschnera -sprężyste elastyczne lepiej unieruchomiają zwane zespoleniem Hackethala .

Obydwa te zespolenia przy złamaniu otwartym prowadzą do rozniesienia bakterii po jamie szpikowej . Pręt Szajtmana lub Kirschnera z czasem się wygina na skutek działania musculus trigemini brachii

dlatego stosujemy

3 . Zespolenie popręgowe . Pętla z drutu w kształcie ósemki , która zabezpiecza przed wyginaniem kości . Przechodzi ona przez otwór w kości ,który robimy poniżej złamania a drugą pętlą zaczepiamy o wystający koniec drutu , inaczej zwana naciągiem popręgowym

4 . Zespolenie śrubami ortopedycznymi dokorowymi

wskazanie : podłużne złamanie kości pęcinowej konia

* jeżeli jest to złamanie podłużne to wkręcamy je prostopadle do osi linii przełomu

* natomiast gdy mamy złamanie skośne to wkręcamy śruby wzdłuż dwusiecznej kąta utworzonego przez linię prostopadłą do linii złamania i linię prostopadłą do osi długiej kości .

Po tym zespoleniu konie wracają na tor . po 2 miesiącach śruby trudno znaleźć gdyż narasta na nie tkanka kostna , trzeba dłutować .

Czasami nawet po prawidłowym skupieniu kości ( odłamków , odpowiednio mocnym) na zdjęciu Rtg widać szczelinę złamania , wynika to z często toczącego się procesu osteolizy .

5 . Systemy AO

Stosujemy płytki stabilne przylegające do kości przykręcane zwykłymi śrubami ortopedycznymi - przykręcamy do kości bardzo mocno co może powodować :

* osteolizę wynikającą z zacisku

* rozległe odleżyny okostnej

* często cała płytka zostaje przerośnięta kością

6 . Przezskórne gwoździowanie poprzeczne stosowane u kotów i małych psów gdyż mogą one poruszać się na trzech kończynach , poza tym można je stosować tylko w miejscach gdzie nie ma dużych sił , bo jest mało wytrzymały . Zakładamy po dwa pręty poprzeczne z obydwu stron złamania , następnie przeprowadzamy repozycję złamania ( do prawidłowego obrazu anatomicznego) . Pozaskórnie nakładamy tworzywo polimeryzujące ono zastyga i unieruchamia pręty .

7 . Zespol-polski - płytka stalowa przykręcana śrubowkrętami

Aby uzyskać równomierny nacisk w każdym punkcie przełomu- odpowiednio wyginamy płytkę Stosowany z wyboru u małych zwierząt z bardzo dobrymi efektami ( od ludzi) . Próby stosowania u źrebiąt . Można tę płytkę umiejscowić podskórnie ale najczęściej stosuje się naskórnie . Im dalej oddalona płytka dociskowa od kości tym jest słabsze zespolenie . Stosowana w najróżniejszych złamaniach trzonu kości odcinka zeugopodialnego ( przedramię i podudzie) .

Zalety Zespol :

* wiercimy w tkankach zdrowych z dala od złamania

* przy złamaniu otwartym dobry dostęp do rany

* przy złamaniu otwartym o rychłozroście trudno mówić ( zakażenie , ropień , opatrunek zewnętrzny , częste zmienianie , ???????? odłamów , gojenie 6 miesięcy) ale przy zastosowaniu tego zespolenia czas wygojenia porównywalny ze złamaniem zamkniętym

* gwóżdż Kirschnera roznosi bakterie po jamie szpikowej

8 . Opatrunek odbarczający

wskazanie : skomplikowane złamania obwodowego odcinka u koni

zakładamy 3-4 pręty przez kość śródręcza lub śródstopia

wskazanie : złamanie otwarte kości koronowej z dodatkowym zwichnięciem stawu kopytowego . Uzyskujemy odbarczenie odcinka od kości pęcinowej do kości kopytowej i jego swobodne zrastanie się .

Od metapodium w górę u konia to kompletna improwizacja - ryzyko ochwatu mechanicznego z przeciążenia w drugiej kończynie .

Złamanie kości udowej u konia - bez szans , natychmiastowa eutanazja .

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA GOJENIE SIĘ RAN :

- masa pacjenta

- temperament pacjenta

- temperament właścicielki

- zachowanie pacjentki i właścicielki

- rodzaj złamania

- prawidłowo wykonana repozycja ; możliwość zbliżenia odłamów , możliwość unieruchomienia odłamów

- zakażenie kości wydłuża ten proces

- maż wypływająca ze stawu do szczeliny między odłamami wydłuża gojenie nawet o 2 tygodnie

- jeżeli przy repozycji wklinują się tkanki miękkie ( mięśnie , tk . tłuszczowa) to znacznie wydłuży się proces gojenia a nawet często niezbędna może być ponowna repozycja

Wygojenie złamania przez restitutio od integrum to tylko idea ,ale wiemy przynajmniej w którą stronę iść . Jest to możliwe z punktu widzenia klinicysty ale nie histologa czy biochemisty Często złamanie wyleczymy ale pozostają po nim pewne niedomogi w poruszaniu się .

POWIKŁANIA W LECZENIU ZŁAMAŃ

1 . Staw rzekomy-pseudo arthrosis . w obrazie rentgenowskim widzimy zaokrąglone i bardziej wysycone końce odłamów , odczyn okostnej

2 . Oddzielenie kawałka kości - martwak . O tym , że kość jest żywa decyduje obecność żywych komórek- osteoblastów . Na krawędzi zaplenia następuje resorpcja kości na skutek działalności osteoklastów- słabe wysycenie . W martwaku nie ma osteoblastów ani osteoklastów , martwak jest poddawanych lizie z zewnątrz . Liza trwa bardzo długo i dlatego powinno się je usuwać chirurgicznie .

Jest to dość łatwe do zdiagnozowania gdyż to pacjenci o charakterystycznych objawach i zawsze podobnym wywiadzie : pacjent czuje się gorzej , potem był obrzęk , potem to pękło i był wyciek ropy i pacjent poczuł się lepiej i tak najczęściej kilka razy tworzyła się przetoka aż w końcu pacjent nas odwiedził . Trudniejsze jest określenie dokładnego miejsca występowania martwaka gdyż nie jest to takie proste że przez przetokę wkładamy pętlę i wyjmujemy . Często niezbędne jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego , najlepsza rentgenotelewizja pozwala na kontrolowanie zabiegu .

3 . Zanik mięśni - rehabilitacja

4 . Ancylosis - powikłania złamań śródstawowych ,nie ma co marzyć o restitutio ad integrum

5 . Metaloza - z braku laku dobra szprycha , im gorsza stal tym łatwiej dochodzi do metalozy ,następuje wysycenie organizmu niepożądanymi pierwiastkami .

TENDENCJE W PRODUKCJI IMPLANTÓW

Podobno lepszych ( bardziej biozgodnych) stopów stali nie można już zrobić . Obecnie produkowane mogą pozostawać w ciele pacjenta przez 2 lata - potem trzeba je wyjąć co często jest trudniejszym od częstego leczenia złamania .

Kość i stal mają inne właściwości sprężystości dlatego chociażby z tego powodu należy te elementy wyjmować . Przy ucisku inaczej sprężynują niż kość co może być przyczyną urazów .

Obecnie próbuje się włókien węglowych , które są bardziej biozgodne i sprężyste od stali- podobna elastyczność do kości .

Próby stosowania protezy na dysplazję : główka- ceramiczna

panewka - polietylenowa

Hydroksyapatyt

proteza węglowa- w pory wnika tkanka to nam daje mocne połączenie.

KASTRACJA SAMCÓW

( ORCHIECTOMIA , CASTRATIO )

TRZEBIENIE - polega na odjęciu gruczołów płciowych uniemożliwiając produkcję komórek płciowych .

STERYLIZACJA - uniemożliwienie wydostawania się komórek płciowych .

1 . początki- epoka kamienia ( neolit)

2 . Egipt- trzebienie buhajów ofiarnych

3 . Homer- opis trzebienia knurów

4 . Hipokrates- dokładny opis

CELE KASTRACJI- WSKAZANIA :

1 . GOSPODARCZE

* tkanka mięśniowa poprzerastana tłuszczem

*szybsze przyrosty wagi

* większa masa

*likwidacja zapachu płciowego mięsa

2 . HODOWLANE

* nie można ogiera użytkować razem z klaczą

* możliwość trzymania zwierząt jednej płci w jednym pomieszczeniu ( bydło)

* eliminacja złego materiału

3 . BEZPIECZEŃSTWO

* ogiery

* psy ( bullteriery)- w Anglii był pomysł , ale to nie ma sensu gdyż agresja tych ras pochodzi od człowieka

* spadek włóczęgostwa u psów

4 . LEKARSKIE

* wnętrostwo ( cryptorchismus)

* przemieszczenie jąder (ectopia testes)

* obojnactwo ( hermaphrodismus)

* przepuklina pachwinowa ( h . inguinalis)

* przepuklina mosznowa ( h . scrotalis)

* zapalenie jąder ( orchitis)

* zapalenie osłonek pochwowych jąder ( tylko przy tych zapaleniach które nie dają się leczyć farmakologicznie)

* nowotwory ( tumor testis , neoplasma testis)

* rana jądra ( vulnus testis)

* przerost prostaty lub brak prostaty

* nowotwory gruczołow dodatkowych

SKUTKI KASTRACJI :

* zahamowanie rozwoju wtórnych cech płciowych , jeżeli kastracja jest przeprowadzona wcześnie

-budowa eunuchoidalna ciała ( mała głowa , wąska klatka piersiowa , szeroka miednica)

- kościec - kończyny eunucha są dłuższe , póżniej zamykają się chrząstki wzrostowe

* skóra delikatna i słabiej owłosiona

* niedorozwój prącia oraz gruczołów płciowych dodatkowych

* zwolnienie przemiany materii ( odkłada się tłuszcz wokół włókien mięśniowych)

* zmiany charakteru ( złagodnienie)

* zanik lub zahamowanie popędu płciowego ( przed lub po osiągnięciu dojrzałości płciowej)

METODY KASTRACJI:

BEZKRWAWE

1 . Hormony żeńskie często u psów

2 . Guzy Sertoliego -dużo estrogenów- zanik drugiego jądra

3 . Miażdżenie powrózków raczej zawodne , chora tętnica się nie zamknie

KRWAWE ( ZE WZGLĘDÓW LEKARSKICH )

A) BEZ ODJĘCIA OSŁON ( jądro + osłona własna)

1 . przecinamy ścianę moszny

2 . przecinamy więzadło ogona najądrza

3 . rozrywamy krezkę jądra

4 . przerywamy ciągłość powrózka nasiennego

KONIE

*poniżej 4 lat ( optymalne 15-18 miesięcy , zwykle 2-3 lata)

* w pierścień pachwinowy zewnętrzny wchodzą 3 opuszki palców

* jeszcze nie kryjący ( słabo rozwinięte unaczynienie- po jednym kryciu naczynia zwiększają się kilkakrotnie- samo miażdżenie nie daje nam pewności)

BUHAJKI , TRYKI , KOZIOŁKI

* osobniki w wieku 0,5 roku

* jest możliwa , ale użytkowa , stosowana przy chowie pojedynczym , gdy lekarz obawia się zakażeń beztlenowych

*kleszczeBurdizzo

* zanik jąder trwa zwykle 6 miesięcy

KNURKI

* najlepiej w wieku 6 miesięcy

* kleszcze Sanda

* odcinamy emaskulatorem

* bez przepukliny mosznowej

PSY

* nie stosujemy tej metody kastracji

KOT
* najlepiej w wieku 6 miesięcy

* najczęściej robiony zabieg w praktyce miejskiej

* moszna tuz poniżej odbytu

* u kotów starszych nawet po kastracji pozostanie odruch obszczywania ścian

* młode kocury

B) ZE ZDJĘCIEM OSŁON ( jądro+ osłona własna + osłona wspólna )

1 . przecinamy skórę i błonę kurczliwą

2 . oddzielamy błonę kurczliwą od osłony wspólnej

3 . oddzielamy mięsień dźwigacz jądra od osłony wspólnej i go przecinamy

4 . podwiązujemy odsłonięty powrózek nasienny razem osłoną wspólną pochwową (zamykamy jamą otrzewną)

KONIE

* powyżej 4 lat

* w pierścień pachwinowy zewnętrzny wchodzą 4 opuszki palców

* kryjący

BUHAJ , TRYK , KOZIOŁ

* nie wykonujemy podwiązywania powrózka nasiennego

a . poziome cięcie na wierzchołku moszny

b . wysuwają się jądra zamknięte w osłonie pochwowej

c . na odkryty powrózek zakładamy kleszcze kastracyjne Sanda

d . miażdżymy powrózek możliwie wysoko

e . poniżej odcinamy

KNUR

* starsze - zapach zanika

* dopiero po kilku miesiącach wskazaniem tu jest przepuklina mosznowa

* obojnactwo najczęściej u knurów

PIES

* najlepiej po osiągnięciu 1 roku , wcześniej odbija się ujemnie na ich rozwoju , znieczulenie nadoponowe lub miejscowe nasiekowe

a . cięcie przed moszną nad zewnętrznym pierścieniem pachwinowym by zapobiec zabrudzeniu rany ( pies siada)

b . pierścień pachwinowy jest szeroki

c . u psa szyjemy , nie można zostawiać kikuta ( wyjątek od innych)

KOT

* gdy są wskazania lekarskie

KRÓLIK

* mnóstwo kłopotów

* jądra okresowo znajdują się w jamie mosznowej

* występują tu tylko fałdy skórne , których nawet nie można nazwać moszną

ŚWINKA MORSKA , SZCZUR , MYSZ , TCHÓRZOFRETKA

* szeroki pierścień pachwinowy

* zapach tchórzofretki nie zniknie , gdyż pochodzi on z zatok odbytowych otoczonych silnymi mięśniami- należy je usunąć , ale zapach i tak zostanie , gdyż znajdują się drobne gruczoły apokrynowe w skórze

*WNĘTROSTWO ( CRYPTORHISMUS)

PIES

- niezstąpienie jąder do moszny

- często dziedziczna ( boksery , pudle)

- dotyczy obu lub jednego jądra

- u psów może być zatrzymane :

* w okolicy zewnętrznego pierścienia pachwinowego ( powiększone , niebolesne)

* zatrzymane w jamie brzusznej ( mniejsze , miękkie)

- jądra wnętrów wykazują tendencję do nowotworzenia (wysoka temperatura)

KOŃ

- najczęsciej u koni - agresywność 2%

-jądro normalne powstaje z trzech zawiązków i w życiu płodowym następuje proces zstąpienia jąder do moszny . Jest to proces hormonalny-HCG . Niektórzy uważają , że spełnia tu rolę jądrowód

- najczęściej jest to jądro mniejsze

-czasami towarzyszy mu obojnactwo

a . opóżnianie zstapienia jąder

b . zatrzymanie się jądra w przestrzeni pachwinowej ( wnętrostwo pachwinowe)

c . zatrzymanie się jądra w jamie brzusznej przy równoczesnym wsunięciu się części najądrza lub nasieniowodu do przestrzeni pachwinowej ( wnętrostwo pachwinowo-brzuszne)

d . zatrzymanie się jądra w jamie brzusznej ( wnętrostwo brzuszne całkowite)

- wzmożony popęd płciowy

- najlepiej operować w wieku lat 3

Odmianą wnętrostwa jest inna wada wrodzona:

*PRZEMIESZCZENIE JĄDER (ECTOPIA TESTES) .

Jądro może znajdować się pod skórą brzucha lub przyśrodkowej stronie ciała . U psów wnętrów czasami jądro zstąpiło do moszny , a potem conęło się do jamy brzusznej . U koni tak nie jest .

KASTRACJA KONI

1 . Przygotowanie do operacji

* dieta ( ogiery od tygodnia)

* dokładne zbadanie pacjenta 2-3 dni przed zabiegiem ( stan ogólny)

* dokładne zbadanie układu moczowo-płciowego ( zewnątrz i per rectum)

-szerokość pierścienia pachwinowego zewnętrznego i wewnętrzengo

-powrózek nasienny ( krył czy nie)

- czy oba jądra są na miejscu

- czy zachowany jest stożkowaty kształt worka pachwinowego

* powyżej 3 palców -wskazanie do kastracji metodą z odjęciem osłon , żeby nie było wejścia do jamy otrzewnej

* wybór metody:

A) na stojąco ( powszechna)

1-2 cm3 Domosedanu

4-5 cm3Butorfenolu

*brak aseptyki ( zakażenia)

* wypadnięcie jelit lub sieci ( do kliniki , spiąć bakhausami)

* znieczulenie miejscowe , ale jest ból . Jest immobilizacja koni nie ma siły kopnąć .

* nie ma ryzyka urazów mechanicznych w wyniku kładzenia i podnoszenia konia

* tłocznia brzuszna słabiej napiera na ranę operacyjną

* trudna pozycja chirurga

* mała ilość pomocników

* stosuje się emaskulator rzadziej kleszcze Sanda

B) na leżąco ( bezpieczna)

1 cm3 Domosedanu

8-10 g / 100 kg Gwajamaru

Polokaina w linii cięcia lub Topental jako krótkodziałający barbituran 5-10 mg/kg

* precyzyjna aseptyka

* ułożenie boczne lewe lub grzbietowo-boczne

* wygoda działania

* stosowana w klinice

* kleszcze Sanda , emaskulator ,kleszcze Królikowskiego , kleszcze Reynalda , leszczotki

* możemy stosować metodę z częściowym lub całkowitym wycięciem osłonek

POSTĘPOWANIE POOPERACYJNE
* spleść włosy ogona i wywiązać go na bok

* zapewnić dużo ruchu

* nie dotykać rany

* na pastwisko następnego dnia

* miejsca wolne od kurzu

* gdy brzegi rany zamkną się i zacznie zalegać wysięk należy je rozerwać

POWIKŁANIA POKASTRACYJNE :

1 . Nieodpowiednie przygotowanie dietetyczne lub wzięcie zwierzęcia wprost od pracy lub niedostateczne znieczulenie może spowodować

*złamanie kości udowej

* rzadziej kręgosłupa

* zapalenie mięśni grzbietu

2 . KRWOTOK - w przypadkach niedokładnego podwiązania powrózka nasiennego . Takie krwawiące naczynia trzeba podwiąać . Najczęściej dają się zasznurować i nie zagrażają życiu zwierzęcia z wyjątkiem osobników o obniżonej krzepliwości krwi .

A-zaraz po operacji może pochodzić z naczyn podskórnych lub błędó technicznych ( przecięcie gałązek tętnicy sromowej zewnętrznej , uszkodzenie żyły , ukośne przecięcie tętnicy)

B-w kilka godzin po operacji wynika z rozdzielenia się sklejonych ścianek tętnicy lub wypchnięcia przez prąd krwi słabo tkwiącego zakrzepu

C- po kilku dniach-zdarza się bardzo rzadko , wynika z oddzielenia się zakrzepu od ściany naczynia w wyniku procesu zakażnego

1 . najniebezpieczniejszy jest krwotok z tętnicy nasiennej ( jądrowej) krew wypływa silnym strumieniem

2 . krwotok z tętnicy sromowej zewnętrznej jasna krew wycieka cienkim ciągłym strumieniem

3 . krwotok żylny - krew wycieka rzutami co pewien czas , gromadzi się ,zatrzymuje w głębi rany i od czasu do czasu zostaje z niej wurzucona ( najczęściej przy poruszaniu się zwierzęcia )

LECZENIE:

* znależć naczynie i podwiązać

* zacisnąć kleszczykami naczyniowymi na 24 godziny

* tamponowanie - tampon do rany pokastracyjnej ,gromadzi się krew , powstają skrzepy w ranie , ponad nim zaszywamy skórę moszny szwem ciągłym . Na drugi dzień je przecinamy i tampon sam wypada

Krwotoki ułatwiaja zakażenia .

3 . WYPADNIĘCIE SIECI LUB JELIT

nastepuje przez kanał pochwowy najczęściej zdarza się przy kastrowaniu na stojąco i wynika z pracy tłoczni brzusznej . Predysponowane są zwierzęta z szerokim kanałem . Parcie jest wynikiem bólu ( niedostateczne znieczulenie) . Konia należy natychmiast położyć , wsunąć trzewia do jamy brzusznej i spiąć backhausami i kierujemy konia do kliniki . Czasami może się zdarzyć wypadnięcie jelit zaraz po zabiegu wykownywanym na stojąco (wysiłek przy podnoszeniu się) wytrzewienie

4 . OBRZĘKI ZASTOINOWE w okolicy moszny i fałdu napletka . Jest to obrzęk niezapalny -tkanki ulegają surowiczemu nacieczeniu pod wpływem urazu . Jest to powikłanie mało szkodliwe ,ale może stać się poważne gdy podczas zabiegu zastosowano fenotiazynopochodne trankwilizatorów powodujące znaczne i długotrwałe wysunięcie prącia z napletka . Podobnie u koni nie należy stosować Combelenu , pochodnych promazyny , gdyz prowadzi do porażenia i wypadnięcia prącia . Zapobieganie i leczenie polega na zapewnieniu koniowi ruchu , masaż i podtrzymanie prącia płatem płótna . Wszelkie uszkodzenia sprzyjają zakażeniu i przejściu w obrzęk zapalny .

5 . ZAKAŻENIE RANY POKASTRACYJNEJ- najczęstsze powikłanie wynikające z niezachowania zasad aseptyki . Przyczyny:

* użycie brudnych narzędzi

* zabrudzenie kurzem

* wtórne zakażenie tym łatwiejsze im dłuższy pozostawimy kikut powrózka nasiennego

* nie wywiązanie ogona po kastracji

* niewłaściwe opatrywanie rany

* mało ruchu co powoduje zbyt wczesne sklejenie się brzegów rany i zatrzymanie w ranie krwi i wysięku- nie ma ujścia i jest przyczyną zapalenia

* zbyt krótkie cięcie podczas operacji -szybko sklejają się brzegi rany- zakażenie

Już na drugi dzień po kastracji koń powinien być lonżowany przez 20 min . 2-3 razy dziennie .

Nigdy nie szyjemy po kastracji , wysięk musi uchodzić . Szyć można tylko wtedy gdy odejmujemy jądra razemz moszną ( operacyjnie ale robimy to batdzo rzadko)

* obecność dużej ilości tkanek zmiażdżonych narzędziami podczas zabiegu

OBJAWY :

* 3 dnia podwyższona temperatura ciała

* ciepłe obrzmienie moszny

* osłonka pochwowa zgrubiała i tkliwa

* płyn w jamie pochwowej

* masy martwej rozpadającej się tkanki

* rzadko ale niebezpieczne zakażenie beztlenowcowe

* przy zakażeniu osłonek wyczuwalny kikut powrózka

LECZENIE :

* otwarcie rany

* odkażanie okolicy rany

* usuwamy martwe masy tkanek ( nie uszkodzić zakrzepu na tętnicy)

* przepłukujemy i sączkujemy ranę

* dokładne mycie ,toaleta

* płukanie -płyn Oliwkowa

* wskazany ostrozny ruch konia

* ewentualne smarowanie maściami

* ogólne stosowanie antybiotyków co drugi dzień 6 cm/100kg im

Jeżeli proces utrzymuje się dłużej i przechodzi w ropny wskazane jest wycięcie schorzałej części kikuta powrózka i osłonki pochwowej jak przy :

6 . WŁÓKNIAK ZAKAŹNY POWRÓZKA NASIENNEGO potocznie zwany przetoką kikuta powrózka nasiennego .

* duży miejscowy rozrost tkanki włóknistej

* twarde zgrubienia wokół ognisk martwicowo ropnych

* zakażenie gronkowcem złocistym ( staphylococcus aureua)

* liczne drobne przetoki pozostawiające blizny

Zapalenie to rozwija się powoli i spostrzega się je dopiero po kilku miesiącach od zabiegu ( do 1 roku) . Może być przyczyną kulawizny . Schorzenie to może mieć postać łagodną lub złośliwą wtedy gdy proces chorobowy przesunął się w głąb kanału pochwowego , co można stwierdzić badaniem przez prostnicę - nie nadaje się to do operacyjnego leczenia . Przy łagodnym procesie leczenie polega na wycięciu kikuta i powrózka ( nawet bardzo dużego gaza) co szybko prowadzi do wyleczenia . Nie powinno się szyć takiej rany . Rana kastracyjna normalnie goi się jeden miesiąc . .

7 . ZIARNINIAK KIKUTA POWRÓZKA NASIENNEGO .

Przyczyny:

* wypadnięcie błony kurczliwej

* zbyt długi kikut powrózka

* wypadnięty kawałek sieci

*wystające brzegi osłonki pochwowej

Wystające tkanki bardzo szybko pokrywają się ziarniną ( może być zakażenie) , może dojść do zrostów . Naskórek nie pokrywa ziarniny lecz produkuje coraz grubszy wał , który wkrótce ciasnym pierścieniem obejmuje szypułę wynujałości i stopniowo zaczyna tamować odpływ krwi żylnej co sprzyja rozrostowi narośli .

KASTRACJA OGIERA (WYKONANIE)

BADANIE KLINICZNE:

*pełne ze szczególnym uwzględnieniem układu moczowo-płciowego

* wykluczamy : zołzy ,zapalenia górnych dróg oddechowych gronkowca złocistego gdyz są to przeciwwskazania do kastracji

* podczas badania jedną ręką trzymamy za grzywę ,drugą jak raz dotkniemy moszny już nie odchodzimy -chodzimy za koniem bo inaczej nie da nam się zbadać

* okolica moszny : czy jest prawidłowa wykształcona , czy gładka czy pomarszczona , jaka konsystencja , czy jest bolesność , czy są dwa jądra ( czasem lewe większe i opuszczone)

* powrózek nasienny

* pierścień pachwinowy zewnętrzny u otłuszczonych ogierów bardzo trudno zbadać . Często trzeba wywiązać i odciągnąć kończynę w bok .

* badanie rektalne przeprowadzamy tylko w przypadkach wątpliwych ( nigdy rutynowo) . Jeżeli trzeba je przeprowadzić robimy to nie w tym samym dniu co kastrację -ryzyko zakażenia)

* WSKAZANIE - kastracja na leżąco wraz z wycięciem osłonek

DIETA :

* głodówka 12-18 godzin ( na zupełne opróżnienie GIT u konia czy bydła potrzeba 2 tygodni)

* dwa dni przed zabiegiem tylko siano gdyż koń zbyt narowisty wstaje po zabiegu zbyt szybko i raptownie

WARUNKI TERENOWE :

* zapewnienie dużego obszaru łąki do zabiegu żeby spokojnie konia położyć i potem mógł spokojnie wstać

* rano ( chłodno ,nie ma much , czyste dłonie , jesteśmy wypoczęci)

ZNIECZULENIE DO POŁOŻENIA:

1 . Deteomidyna “Domosedan” 0,02-0,08 mg/kg i.v.

Po niej kon przyjmuje charakterystyczną postawę tzn . utrzymuje ciężar ciała na trzech kończynach , a jedną odciąża . Podczas działania tego środka koń oddaje mocz( cewnikowanie aby zapobiec zabrudzeniu pola operacyjnego) . Nie można konia podtrzymywać gdyż będzie się na nas podpierał co grozi przewracaniem . Normalnie nawet przy wysokich dawkach koń po detomidynie się sam nie pokłada .

2 . Eter glicerynowy gwajakolu “ Gwajamar” 10% roztwór w 5% glukozie 80-120 mg/kg dla zwiotczenia ięśni szkieletowych - dodajemy zależnie od efektu działania .

3 . Krótkodziałający barbituran dla zniesienia odruchu połykania , 1g tiopentalu “Tiobarbituran”

4 . Halotan

TRZEBIENIE KONIA LEŻĄCEGO

A) BEZ ZDJĘCIA OSŁON

* położenie boczno-lewe z podciągnięciem prawej tylnej kończyny za pomocą linki przechodzącej przez kark

* bardzo dobry dostęp do moszny

* jądro + osłona własna

1 . nie golimy moszny

2 . klęczymy od strony grzbietu

3 . dwa cięcia długości jądra 2-3 cm na boki od szwu mosznowego ( trzymamy za powrózki) . Jest to śmiałe szybkie i głębokie cięcie przechodzące przez wszystkie warstwy osłonek ( lub stopniowo)

4 . wysuwa się jądro- chwytamy je kleszczami tkankowymi - silny skurcz mięśnia dżwigacza jądra

5 . chwytamy najądrze kleszczykami Alisa

6 . przecinamy więzadło ogona najądrza i rozrywamy krezkę powrózka nasiennego od osłonki pochwowej wspólnej

7 . przerywamy ciągłość powrózka nasiennegowysoko i pod kątem prostym

* metoda Jacouleta - cięcie przez przegrodę moszny

8 . kleszcze należy zdejmować wolno- trzymamy chwilę

B) ZE ZDJĘCIEM OSŁON

* położenie na grzbiecie , nie ma możliwości zrobienia tego innym sposobem . Kończyny tylne mocno odchylone do tyłu .

* bardzo dobry dostęp do pierścienia pachwinowego zewnętrzengo

* jądro+osłona własna+osłona wspólna

I . CZĘŚCIOWYM

tylko częściowe usunięcie osłonki wspólnej - rzadko stosowana

* metoda Kulczyckiego lub Van der Elsta

II CAŁKOWITYM

* zalety :

-najlepsze warunki odpływu z rany

-zmniejszenie pustej przestrzeni po usunięciu jąder

- zapobiega przedwczesnemu zamknięciu się brzegów rany

- zabezpiecza przed wysuwaniem się

Metoda Schouppego:

1 . nie golimy moszny

2 . lekarz za guzami kulszowymi

3 . jak przy poprzedniej metodzie cięcia , ale przecinamy skórę moszny i błonę kurczliwą

4 . odkryty zostaje otoczony osłonką pochwową powrózek nasienny i przylegający do niego mięsień dżwigacz jądra

5 . na tempo odpreparowujemy go od powrózka nasiennego ( osłonki pochwowej wspólnej) a nastepnie miażdżymy go emaskulatorem ( zamknięcie naczyń włosowatych ) i odcinamy

6 . jak najbliżej pierścienia pachwinowego zewnętrznego zakładamy pętlę kastracyjną , robimy dwie przewiązki w odstepie centymetra z jednej nici - powstaje między nimi pęcherzykowate uwypuklenie tkanek . 7 . 1 cm poniżej miażdżymy powrózek kleszczami Sanda i odcinamy .

WNĘTROSTWO

Należy je odróznić od bezjądrza jednostronnego lub obustronnego - anorchia . Należy też brać od uwagę wnętrostwo rzekome - jądra wtedy nie ma w mosznie , ale jest wyczuwalne w okolicy pierścienia pachwinowego .

Wnętrostwo :

najczęściej -owce 12-15%

-konie 2%

rzadko - bydło 0,7 5

świnie 2%

Najczęściej wnetrostwo -jednostronne lewe u koni i najrzadziej obustronne .

U psów najczęściej dochodzi do metaplazji nowotworowej - ok. . 8 roku życia .

Podczas badania rektalnego szukamy ujścia kanału pachwinowego i sprawdzamy czy wchodzi w kanał powrózek .

WYKONANIE ZABIEGU

Przy wnętrostwie pachwinowym robimy cięcie nad pierścieniem pachwinowym zewnętrznym i usuwamy jak przy kastracji . Natomiast przy wnętrostwie brzusznym u ogierów z wyboru wybieramy laparotomię pachwinową , chyba że mamy absolutną pewność , że jądro jest w brzuchu :

1 . przecinamy skórę

2 . przecinamy powięż powierzchowną ( obfite naczynia żylne )

3.. przecinamy do przodu spoidło pierścienia pachwinowego zewnętrznego

4 .. następnie wypreparowujemy mięsień skosny brzucha wewnętrzny

5 . przecinamy powięż poprzeczną

6 . przecinamy otrzewną ścienną

7 . wkładamy rękę i szukamy :szyjki pęcherza moczowego , nasieniowodów , przesuwamy się po nich i znajdujemy jądro

8 . wszystkie warstwy zaszywamy oddzielnie

ŚLINIANKA PODŻUCHWOWA

* TORBIEL ŚLINOWA

- dość częsta u psów ( najczęściej 1-5 lat)

- u kotów raczej rzadka

Powstaje z rozdęcia zrazika lub z przerwania przewodu gruczołu ślinowego podjęzykowego lub żuchwowego . Ślina dostaje się do otaczających tkanek , zwłaszcza tkanki łącznej .W języku klinicznym torbiel określa się mianem ŻABKI ( venula) , która jest z zasady związana z gruczołem ślinowym ( żuchwowym lub podjęzykowym) i jego przewodem wyprowadzającym lub przewodami wyprowadzającymi .

* ŻABKA PODJĘZYKOWA ( venula sublingualis) jest to torbiel umiejscowiona w jamie ustnej i może pochodzić zarówno od przewodu ślinianki podżuchwowej jak i podjęzykowej . Ślinianka podjęzykowa składa się z dwóch części : przedniej wieloprzewodowej i tylnej jednoprzewodowej , znajdujących się we wspólnej torebce z gruczołem żuchwowym . Obie części mają jedno ujście w jamie ustnej obok ujścia gruczołu żuchwowego . Żabka umiejscawia się pod językiem po jednej lub po obu stronach więzadełka języka . Jest to cienkościenna , podłużna , żywoczerwona torbiel , niebolesna , przesuwalna względem błony śluzowej , przy ucisku wydobywa się różowa ciągliwa ślina . Zwierzę mocno się ślini i ma trudności w pobieraniu pokarmu .

* ŻABKA PODŻUCHWOWA ( venula submandibularis) uwypukla się pod żuchwą , stwierdza się chełbocącą , niebolesną wyniosłość , która może komunikować się z torbielą w jamie ustnej . Czasami uwypuklenie występuje tylko pod żuchwą i może przechodzic nawet pod szyję .

ROZPOZNANIE - POSTĘPOWANIE :

- torbiel ma związek z gruczołem po lewej czy prawej stronie

- uwypuklenie i wyniosłość

- asymetria

- przy braku pewności mocno ucisnąć torbiel i patrzeć gdzie przemieszcza się płyn

- powiększenie samego gruczołu ( żuchwowy i tylna część podjęzykowego)

badanie Rtg po wypełnieniu torbieli środkiem cieniującym

- należy odróznić żabka podjęzykową od zapalenia gruczołu podjęzykowego ( twarde , bolesne uwypuklenie )

- żabkę podżuchwową należy odróżnić od torbieli pochodzącej ze szczątków łuków skrzelowych,od krwiaków ,ropniaków a nawet nowotworów ( chłoniako-mięsaki , raki - są twarde i nie chełbocące)

WYWIAD :

pęka , wycieka , zamyka się i tak w kółko

LECZENIE:
Wstepna fazę zapalenia ( przed zatkaniem przewodów wyprowadzających ) można leczyc farmakologicznie , ale najczęściejjest już na to za póżno .

Zachowawcze leczenie torbieli nie daje trwałych efektów , skuteczne jest :

A) wycięcie otworu w ścianie torbieli ( cystotomia)

- żabka podjęzykowa rzadziej podżuchwowa

- batrachoplastyka

- znieczulenie nasiękowe lub powierzchniowe

- wycinamy otwór żeby się nie zarósł zeszywa się ciągłym szwem brzeg błonny śluzowej lub skóry z brzegami ściany torbieli

- pędzelkowanie jodyną 3% kwasem karbolowym , leczenie trwa kilka tygodni , pozostaje nieestetyczna blizna , często przetoka ślinowa

- ślinianka wysycha i obumiera

B) wycięcie torbieli i gruczołu ślinowego ( extirpatio glandulae salivalis )

- torbiele ślinowe szczególnie torbiele podżuchwowe

- głębokie znieczulenie ogólne , układamy pacjenta na boku chorą stroną ku górze

- gruczołu żuchwowego szukamy między żyłami szczękowymi ( zewnętrzną i wewnętrzną) , które schodzą się w żyłę szyjną zewnętrzną ( tuż za kątem żuchwy)

- cięcie od żuchwy do rozwidlenia

- pod skórą leży mięsień podskórny i powięż przyuszniczo-żwaczowa .Nastepnie rozdzielamy na tępo mięsień małżowinowy dolny .W torebce gruczołu znajduje się tylna część gruczołu podjęzykowego . Chwytamy kleszczami Allisa za gruczoł i odpreparowujmey razem z torebką i podwiązujemy naczynia i przewody wyprowadzające ( zapobiegamy krwiakom)

- ranę skórną zaszywamy szwami przerywanymi

zabieg należy do trudnych gdyż żyła szyjna przechodzi przez śliniankę . Usunięcie slinianki ma konsekwencje dla organizmu

Najczęstszą przyczyną zmian chorobowych ślinianek są ciala obce ( ości , kłosy , ziarna ) , które wciskają się do przewodów wyprowadzających ( u koni i przeżuwaczy) . Ciało obce stanowi jądro ,na którym osadzaja się sole zwłaszcza węglan wapnia i powstają KAMIENIE ŚLINOWE ( SIALOLITY)), najczęściej u koni . Mogą wystepować pojedyncze lub mnogie , dorastają do wielkości jaja kurzego

* utrudniony odpływ wydzieliny

* zanik gruczołu , stan zapalny przewodu

* powstają torbiele

* wnikają bakterie ropotwórcze

* ropowica lub ropnie prowadzą do powstania przetok do jamy ustnej lub na zewnątrz .

Najczęściej spotykanym zapaleniem jest ZAPALENIE PRZYUSZNICY ( PAROTITIS) , które może być pierwotne lub wtórne , ostre lub przewlekłe ( rozrost tkanki łącznej , obrzęk ,przekrwienie) . U bydła - na skutek promienicy zapalenie ropne gruczołów ślinowych przy wtargnięciu bakterii wraz z ciałem obcym , drogą limfatyczną lub krwionośną( np. . zołzy , nosówka )

KAMICA MOCZOWA

(wykład 7 maja )

Kamica moczowa jest najczęstszą przyczyną niedrożności dróg moczowych . Jest to schorzenie polegające na występowaniu złogów mineralnych w drogach wyprowadzających mocz a najczęściej w cewce moczowej .

W zależności od lokalizacji złogów wyróżnia się :

- kamicę miedniczek nerkowych

- kamicę moczowodów

- kamicę pęcherza moczowego

- kamicę cewki moczowej .

Jest to schorzenie dość częste np. u psów zachorowywalność wynosi od 0,6 do 2.8 % , oprócz psów chorują też inne gatunki . Brak predylekcji płciowych są predylekcje rasowe u psów : psy chondrodystroficzne (jamniki , pekińczyki ) są narażone na kamicę , ponadto u dalmatyńczyków pojawia się kamica moczanowa . Złogi te najczęściej zbudowane są z fosforanów (człowiek , koń , bydło ) , ze szczawianów , węglanów , rzadziej są to kamienie moczanowe , cystynowe (częściej u samic ) a bardzo rzadko ksantynowe .

Powstają one przy okazji stanów zapalnych narządów moczowych gdzie procesom tym towarzyszy złuszczanie nabłonków , zastój moczu , rozkład moczu co ułatwia wytrącanie soli mineralnych . Złogi powstawać mogą też z przyczyn niezapalnych , gdy dochodzi do wzrostu poziomu soli mineralnych w moczu ( nieodpowiednia dieta , zaburzenia przemiany materii ) .

Kamienie mogą powstawać wokół jądra krystalizacji i powstają wtedy kamienie warstwowe lub tworzą się przez bezpośrednie wytrącanie soli i powstają kamienie lite . Następstwa kamicy zależne są od wielkości i kształtu kamieni . Sama obecność kamienia drażni blonę śluzową , a jeśli ma on szorstką powierzchnię to może powodować uszkodzenia błony śluzowej . Owo drażnienie powoduje stan zapalny i może dojść do zgrubienia ściany pęcherza moczowego . Duże kamienie zatrzymują się w pęcherzu moczowym a mniejsze mogą trafić do cewki moczowej powodując jej zatkanie , zatkaniu ulec mogą moczowody co z kolei prowadzi do powstawania torbieli nerkowych .

OBJAWY KLINICZNE .

Stan ogólny w zależności od trwania procesu może być zaburzony lub nie . W późniejszym okresie zwierzęta są niespokojne , napinają się do oddawania moczu , mocz leci cienkim strumieniem lub wogóle nie leci , może zawierać domieszki krwi . Mocz zalegając w pęcherzu i miedniczce może powodować zanik nerki z ucisku przy czym druga nerka ( przy zatkaniu jednego z moczowodów ) przejmuje funkcję obu nerek . Mocz zalegając w pęcherzu i miedniczce wchłania się powodując mocznicę ( w badaniu krwi podwyższony poziom mocznika , zapach moczu od pacjenta ) . Krwawienie z cewki może towarzyszyć też stanom zapalnym , nowotworom oraz ranom cewki ( w zapaleniu prostaty krwawienie występuje niezależnie od oddawania moczu ) . Temu stanowi towarzyszy ból , są objawy kolki . Na stan zwierzęcia duże znaczenie wywiera fakt czy jest to zatkanie zupełne czy niezupełne . Jeżeli dojdzie do mocznicy dochodzi do wymiotów , utraty apetytu , odwodnienia a czasem wstrząsu .

Badamy drożność cewki za pomocą cewnika , przy zatkaniu powinien on się zatrzymać . Niekiedy mimo obecności kamieni w cewce daje się wejść cewnikiem do pęcherza . Omacując brzuch daje się wyczuć powiększony pęcherz ( uważać aby nie spowodować pęknięcia pęcherza) . Czasami ucisk na pęcherz po podaniu środków rozluźniających mięśniówkę może cewkę udrożnić .

Rozpoznanie stawiamy w oparciu o badanie kliniczne, badanie RTG ( kamienie moczanowe i cystelnowe nie dają cienia - zrobić pneumocystografię lub podwójny kontrast ) pozwala stwierdzić ilość i lokalizację kamieni . Z badań laboratoryjnych pomocne jest badanie krwi , w stanach gdy niedrożność trwa dłużej pojawia się hiperkaliemia wzrost poziomu fosforanów , mocznika i kreatyny . Można zrobić urografię .

POSTĘPOWANIE LECZNICZE .

Podać środki rozkurczające , w miarę możliwości katateryzować , podać ciepły RF z dodatkiem środków przeciwbólowych . Próbujemy wyciągnąć kamień lub wpychamy go do pęcherza . Jeśli nie uda się upuścić moczu przez cewkę to robimy nakłucie pęcherza przez powłoki brzuszne ( długą igłą tak aby pęcherz w czasie opróżniania nia zsunął się z niej ) . Po upuście moczu zrobić RTG i przygotować pacjenta do operacji . Stosować płyny dla przepłukania organizmu i doprowadzić zwierzę do stanu normalnrgo .

Zabieg operacyjny - uretrotomia a czasem uretromastomia . Operacja jest zakończona gdy po włożeniu cewnika przez pęcherz wychodzi on przez napletek . Błonę śluzową cewki przyszywa się do skóry (wyszycie cewki ) skąd po operacji wypływa mocz , w miarę upływu czasu rana zarasta i dochodzi do normalnego stanu . Jeżeli proces powtórzy się ponownie można u psa dokonać wyszycia cewki na zgięciu kulszowym , u kota dokonuje się wyszycia cewki połączonego z amputacją prącia . W sytuacji gdy duże kamienie pozostają w pęcherzu dokonuje się laparotomii pośrodkowej w lini białej następnie dokonuje się cystitomii na grzbietowej powierzchni pęcherza usuwa się kamienie ( przeszukać dokładnie fałdy błony śluzowej oraz okolicę szyjki pęcherza moczowego . U konia można czasem dokonać wyjęcia kamienia przez cięcie przyodbytnicze ( pomiędzy odbytem a moszną ) , następnie wkladamy rękę do jamy miednicznej pod prostnicą , nacinamy pęcherz i wyciągamy kamień . Rana goi się sama przez zrośnięcie .

ZAPALENIE OTRZEWNEJ ( PERITONITIS )

( wyklad z 15 maja )

Błony surowicze to warstwa tkanki łącznej wiotkiej pokryta warstwą komórek nabłonkowych (mesothelium ) . Zawiera ona dużo makrofagów co czyni ją mało wrażliwą na różnego rodzaju zakażenia . Jeżeli dojdzie do jej zapalenia oznacza to , że czynnik uszkadzający jest bardzo silny i sytuacja ta jest bardzo groźna dla życia . Otrzewna jest błoną półprzepuszczalną co powoduje łatwe przenikanie płynu z naczyń do jamy otrzewnowej i odwrotnie . Ponadto otrzewna ma zdolność bardzo łatwego sklejania się . Kiedyś zapalenie otrzewnej kończyło się śmiercią , a obecnie śmiertelność wynosi około 50% .

Przyczyny powodujące zapalenie otrzewnej są bardzo różne :

choroby narządów jamy brzusznej (ropomacicze ) , przerwanie ciągłości ściany brzucha , przerwanie ciągłości dróg moczowych , żółciowych , przewodu pokarmowego , uwięźnięte przepukliny , po operacjach na przewodzie pokarmowym , przerzuty z innych okolic ciała (nokardioza u psów ) .

W zależności od tego czy w zapaleniu biorą udział bakterie czy nie rozróżnia się :

- zapalenie jałowe ,

- zapalenie bakteryjne .

W zależności od obszaru zajętego procesem można wyróżnić :

- zapalenie rozlane ,

- zapalenie miejscowe .

W zależności od przebiegu i czasu trwania :

- zapalenie ostre ,

- zapalenie przewlekłe .

Proces bez udziału bakteri rozwija się w wyniku drażnienia otrzewnej przez substancje chemiczne , które dostały się do jamy otrzewnowej i różne są w swym składzie od osocza .

Zagrożenie życia w przebiegu perytonitis wynika z uszkodzenia nerek , układu krążenia i układu oddechowego . Zabużenia ukł. krążenia są spowodowane przechodzeniem dużej ilości płunów do jamy otrzewnowej z łożyska naczyniowego gdzie dochodzi do zmniejszenia objętości krwi krążącej . Dołącza się kwasica , a ponadto wchłaniane są toksyny z jamy otrzewnowej , które bezpośrednio uszkadzają serce . Niewydolność nerek jest spowodowana niewydolnością krążenia co zmniejsza przepływ przez nerki i zdolność oczyszczania krwi mocno spada . Ukł. oddechowy jest niewydolny w wyniku wzrostu napięcia powłok brzusznych .

Rozpoznanie nie jest proste ( łatwe gdy skojarzymy z zabiegiem chirurgicznym , urazami ścian brzucha ). W wywiadzie dowiadujemy się , że brak jest apetytu , są wymioty i objawy niedrożności . Brzuch jest powiększony czasem podkasany . Przy zapaleniu pierwotnym objawy narastają powoli . Przy zapaleniu bakteryjnym pojawia się gorączka , ale może też jej nie być , błona śluzowa nastrzykana naczyniami , wydłuża się czas napełniania naczyń . Osłuchując brzuch na początku schorzenia słychać tarcia listków otrzewnej , potem brak trzeszczeń , ale pojawia się stłumienie choryzontalne . Brzuch jest tkliwy . U dużych zwierząt pomocne jest badanie rektalnr - można wyczuć zrosty . Przy omacywaniu brzucha mogą wystąpić wymioty . Dokonujemy nakłucia jamy brzusznej i badamy zawartość ( przy nadmiernej ilości płynu wycieka on przez igłę ) , płyn usuwamy też przed badaniem RTG . Przy zapaleniu otrzewnej może być obraz typowy dla niedrożności porażennej jelit ( bańki gazów w jelitach ) . Ponadto robi się posiewy bakteryjne , badamy krew ( leukocytoza , wydłużony czas protrombinowy ) . Jeżeli zbierzemy to wszystko do kupy możemy postawić prawidłowe rozpoznanie .

POSTĘPOWNIE .

Zawsze próbujemy zdrenować jamę otrzewnową i upuszczać zalegający wysięk . Najważniejsze jest podtrzymanie czynności nerek , serca i płuc co można osiągnąć przez nawodnienie pacjenta . Podawanie antybiotyków w zapaleniu bakteryjnym nie leczy a tylko ogranicza rozwój choroby i nie jest najważniejsze .

CHIRURGIA NOWOTWORÓW

( wykład z 22 maja )

Zagadnienie chirurgii nowotworowej mimo zastosowania innych technik terapeutycznych (chemioterapia , naświetlanie) pozostaje aktualne ,rozwija się i ma najlepsze wyniki jeżeli chodzi o leczenie nowotworów zwłaszcza niezłosliwych i ograniczonych .Wyodrębniła się nawet specjalizacja chirurga onkologa do której osiągnięcia trzeba przejść dwustopniową specjalizację , amianowicie chirurga ogólnego oraz specjalizację onkologiczną .

Aby być dobrym onkologiem należy zdobyć specjalność :

- kardiochirurga ,

- chirurga laserowego ,

- operowania endoskopowo ,

- techniki naczyniowe ,

- elektrochirurgię .

Chirurg onkolog powinien znać zagadnienia związane z etiologią , patogenezą i zapobieganiem chorobom nowotworowym co ma znaczenie dla postępowania i rokowania .

U małych zwierząt zdarzają się najczęściej następujące guzy :

- nowotwory skóry stanowią 30 % ( 66% to nowotwory łagodne , 33% złośliwe ) ,

- guzy gruczołu mlekowego 3 % ,

- guzy tkanek miękkich 10% ,

- guzy dróg oddechowych 5-6 % ,

- kości 5-6 % ,

- męski układ rozrodczy 5-6 % ,

- guzy żołądkowo - jelitowe 2-5 % ,

- pozostałe guzy do 18 % .

Ostatnio opracowane klasyfikację guzów z których każdy jest dokładnie scharakteryzowany przez zastosowanie odpowiedniego kodu . Klasyfikacja ta nosi nazwę TNM .

Przed zabiegiem operacyjnym należy zadać sobie kilka pytań :

-zczym mamy do czynienia?

-jaka jest wiedza o danym nowotworze?

-czy możliwe jest wyleczenie?

-jakie działanie chirurgiczne jest najkorzystniejsze ( margines ostrożności, wskazania chemio- i laseroterapii) ?

-jakie alternatywne metody postępowania chirurgicznego mogą być najlepsze ( kardioelektro- , laserochirurgia) ?

TECHNIKA OPERACJI W ONKOLOGII :

-delikatne obchodzenie się z guzem,

-operowanie z dala od guza,

-wycięcie guza wraz z dorzeczem chłonnym( usuwa się naczynia chłonne i regionalne węzły chlonne),

-usuwanie całych narządów np. śledźiony,

-podwiązywanie naczyń krwionośnych na początku operacji ( najpierw żyły potem tętnice ),

-zapewnienie aseptyki nowotworowej ( zmiana noża po zranieniu guza , zmiana rękawic po dotknięciu guza , nie dopuszczamy do rozlania się wucieku z guza ).

Wszystko to ma na celu niedopuszczenie do tego aby komórki nowotworowe nie rozprzestrzeniły się w organizmie , ani nie pozostał rzaden fragment guza .

ZABIEGI STOSOWANE W ONKOLOGII :

1) OPERACJE DIAGNOSTYCZNE .

Można je przeprowadzić przed operacją lub w trakcie zabiegu , nie powodują one wyleczenia , ale dają informację co do dalszego postępowania i rokowania .

Wykonywać można następujące zabiegi :

-wycinek klinowy,

-pobranie kleszczami,

-nakłucie igłą do biopsji( TRU-CUT) -za pomocą specjalnej igły zaopatrzonej wkoszulkę , która pozwala wybrać duży wycinek tkanki,

-punkcja aspiracyjna - wykonana w miejscu najbardziej stykającym się z guzem .

2) OPERACJE PROFILAKTYCZNE.

Dokonuje się ich w celu zapobiegania powstawania guzów np.łagodny nowotwór pochwy (glejomyoma ) dzięki owariohistrektomii można zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia do 1%.Podobnie guzy jąder u wnętrów , które mają tendencje do nowotworzenia , jeżeli usuniemy takie jądro zmniejszamy ryzyko wystąpienia guza.

3) OPERACJE RADYKALNE .

Całkowite wycięcie guza wg. następujących schematów:

-wycięcie miejscowe dotyczy tych guzów ,które nie infiltrują tkanek i są w miejscach gdzie nie ma zapasu tkanek .

-szerokie wycięcie miejscowe - wycięcie guza z marginesem 1-3 cm wtedy gdy podejrzewamy , że infiltruje on tkanki oraz gdy były przeprowadzone biopsje i punkcje .

-radykalne wycięcie miejscowe - wycięcie guza wraz z naturalnymi strukturami ograniczającymi ten guz np.przy mięsaku usuwamy cały mięsień .

-operacje blokowe - gdy usuwamy narząd wraz z dorzeczem chłonnym np. guzy sutka, tarczycy, nowotwory głowy .

- amputacje , jeżeli powstała wznowa lub jest szansa że powstanie to usuwamu cały narząd np. kończynę , śledzionę, narząd rodny , poszczególne kości żuchwy . .

4) OPERACJE REKONSTRUKCYJNE.

Wycinamy guza wraz z otaczającymi tkankami , a potem “ martwimy się” co z tym zrobić , jak to zrekonstruować .Rekonstrukcję można osiągnąć przez zastosowanie przeszczepów ( głównie skóry )oraz można zastosować protezy( w USA są robione próby ze stosowaniem protez po odjęciu fragmentu kości lub w miejsce ubytku zakładają kość allogeniczną .

5)OPERACJE CYTOREDUKCYJNE .

Jest to zmniejszenie masy guza w celu umożliwienia skuteczniejszego leczenia promieniami lub cytostatykami .Metodę ta stosuje się w przypadku leczenia guzów szczególnie dużych z tendencją do wznowy nawet przy wycięciu dużego marginesu oraz gdy guz leży w sąsiedztwie tkanek , których nie można usunąć .

6)OPERACJE PALIATYWNE .

Stosowane są wtedy gdy nie ma szans na leczenie , ale można przynieść ulgę pacjentowi .Można w tym celu stosować nakłucia odbarczające gdy guz powoduje wodobrzusze , ponadto kriochirurgia krwawiących owrzodzeń guza, chordotomia -przecięcie szlaków czuciowych na terenie rdzenia co eliminuje ból .Przy nowotworach krtani utrudniających oddychanie dokonuje się tracheotomii. Robi się przetoki moczowe oraz zespala jelita w taki sposób , że omija się guz przeszkadzający w pasażu treści .

1) chirurgiczna pomoc przy niewydolności ukł. oddechowego .

2) chirurgia nowotworów

3) postępowanie z pacjentem , ktory uległ urazom mnogim .

ZAPALENIE ZATOK PRZYODBYTOWYCH

(SINUSITIS PARAANALIS)

najczęściej u psów

- żabki mieszcza się po obydwu stronach odbytu i leżą między mięśniem zewnętrznym a wewnętrznym zwieraczem odbytu . Otwory wyprowadzające uchodzą na granicy pomiędzy skórą a błoną śluzową ,czyli w tzw . strefie pośredniej odbytu

-zapaleniu towarzyszy swędzenie ( zwierzę się liże i saneczkuje ) i wydobywajaca się cuchnąca wydzielina

jeżeli zwierzę nie jest leczone lub samo nie wyciśnie zawartości zatok , może nastąpić ich zropienie ,, początkowo w postaci zamknietego ropnia , z czasem otwierającego się na zewnątrz przez skórę w postaci ROPNEJ PRZETOKI

czasami zapalenie zatok powoduje u psów świąd całego ciała , zapalenie skóry , a w skutek lizania może także nastapić zapalenie migdałów , uszu i spojówek

- aby postawić rozpoznanie wkładamy jeden palec do odbytu ,a drugim omacujemy z zewnątrz wypełniona zatokę , można ja w ten sposób opróżnić , ci jest zabiegiem dość bolesnym dla psa . Wyciskamy ciemnobrunatną czasem z domieszkami krwi maż

LECZENIE

* na jej miejsce wstrzykujemy przez naturalny otwór maść antybiotykową używaną do leczenia wymion

* nacięcie ropnia z zewnątrz dwoma skrzyżowanymi cięciami . Po opróżnieniu zatoki z ropy , płuczemy jodyną kilkakrotnie prowadzi to do zniszczenia gruczołów i zarośnięcia odbytu przez ziarninowanie

przewlekłe zapalenia ropne nie poddaja się leczeniu zachowawczemu lecz całkowitemu chirurgicznemu usunięciu zatok ( czasami nawet całego odbytu)

*WYŁUSZCZENIE ZATOK PRZYODBYTOWYCH ( EXTIRPATIO SINUUM PARAANALIUM)

wskazania :

przewlekłe zapalenie zatok

- martwica

- nie dajace się leczyć ropne zapalenia

1 . .psa układamy na brzuchu

2 . lepsza narkoza ( miejscowa lub nadoponowa )

3 . skórę golimy wokół odbytu i odkażamy

4 . jelito proste przepłukujemy płynem anytseptycznym

5 . wyciskamy zawartość zatok

6 . przez otwór naturalny , wypełniamy zatoke gazą tak , aby łatwiej orientowac się w jej położeniu

7 . palec wskazujący lewej ręki wprowadza się do odbytu i uciskamy z zewnątrz , powstaje wyrazna wyniosłość pozwalająca na wykonanie ciecie

8 . przeprowadzamy cięcie dł . 2-3 cm pionowo , odsłaniaja się włókna m. . zewnętrznego zwieracza odbytu , przecinamy je i ukazuje się ściana zatoki

9 . zatoki nie przecinamy , ale chwytamy kleszczykami i odpreparowujemy od tkanek . Szczególną uwagę należy zwrócić przy preparowaniu przewodu wyprowadzającego - co grozi skaleczeniem jelit

10 . po wyłonieniu całej zatoki odcina się przewód wyprowadzający jak najbliżej jego wylotu , ranę zaś zaszywa się z pozostawieniem w dolnej części otworu

Inne schorzenia wymagajace interwencji chirurgicznej w okolicy odbytu:

- przepuklina kroczowa

- uchyłek prostnicy

- zwężenie prostnicy

- wypadnięcie prostnicy

- brak odbytu

- zapalenie zatok przyodbytowych

- czyracznica okołoodbytowa

- przetoka kałowa

- nowotwory odbytu

- odcięcie ogona

NIEDROŻNOŚCI

Jest to zamknięcie światła narządów przewodowych, które prowadzi do zahamowania przesuwania się włościwej dla tych narządów treści. Niedrożności są to:

-niedrożności GIT

-niedrożności w układzie moczowym

-zator naczyń wieńcowych (w weterynarii zdarza się bardzo rzadko).

Przyczyny:

1.Zaczopowanie - obturatio -gdy coś znajduje się we wnętrzu przewodu np.ciało obce. Zaburzenia w krążeniu pojawiają sięznacznie później.

2.Porażenie mięśni -posocznica prowadzi do porażenia naczyń

3.Ucisk z zewnątrz - strangulatio - tu zaliczamy skręt żołądka, nowotwory. Przy ucisku jelit od zewnątrz dochodzi do gwałtownych zaburzeń w krążeniu w ścianie jelita.

Objawy:

- niechęć do jedzenia

- ślinotok

- brak defekacji

- żółtaczka

- gaz w jelitach

Kolka- colica -jest to zespół zachowań wynikający z bólu brzucha (nie jest to rozpoznanie, jest to objaw), nazwa pochodzi od colon - okrężnica.

Przyczyny:

- najczęściej niedrożność jelit

- niedrożność przewodów żółciowych

- niedrożność tętnicy krezkowej wywołana przez słupkowce

Niedrożność może być zupełna i wtedy jest bardzo ostry ból lub też niezupełna, która pojawia się w przypadku zrostów w jelitach, obecności nitki w jelitach lub kręgów w przełyku.

Niedrożność GIT diagnozujemy na podstawie rodzaju wymiotów, ich częstotliwości, pH wymiocin oraz czasu ich wystąpienia po podaniu pokarmu.

Dzielimy ją na:

- wysoką, kiedy dotyczy przełyku, żołądka, jelita cienkiego

- niską, kiedy dotyczy końcowego odcinka jelita cienkiego i jelita grubego

Inny podział niedrożności wyróżnia niedrożności:

- mechaniczne - kiedy dochodzi do zablokowania pasażu treści przez przeszkodę mechaniczną (ciało obce lub nowotwory).W tym przypadku leczenie farmakologiczne nie jest skuteczne.

- czynnościowe - kiedy dichodzi dz deficytu w unerwieniu odcinka GIT i brak jest perystaltyki. Niektóre można leczyć farmakologicznie np.podejrzenie przykurczu odźwiernika podajemy leki rozkurczające (No-spa, Atropina, Papaweryna) czy też podejrzenie atonii - podajemy leki dla wzmorzenia perystaltyki (Metoklopramid).

Niedrożności przełyku spowodowane obecnością ciał obcych występują najczęściej u bydła, psów (szczeniąt) i rzadziej u koni.Mogą wystapić także niedrożności wywołane uciskiem na przelyk z zewnątrz np. guzy nowotworowe tarczycy u psa.Ciała obce najczęściej występują u bydła (ziemniaki. buraki, jabłka) i u psów (igła, kości, kręgi). Warunkami sprzyjającymi są źle rozdrobniona pasza, łapczywe spożywanie, strach, ból, pośpiech.

Objawy:

-nieprzyjmowanie pokarmu

- obfity ślinotok (tylko gdy zupełnie)

- zwierzę cały czas usiłuje połknąć

- usiłuje żuć

- u psów wymioty zaraz po jedzeniu

- u bydła szybko narastające wzdęcie (objawy podobne do wścieklizny)

- objawy ogólne - duszność, kaszel, sinica

- czasem możliwe jest przyjmowanie płynów

Jeżeli mamy silne wzdęcie to natychmiast trokarujemy i wyjmujemy ciało obce od strony żwacza.

Badanie:

- dokładnie badamy lewą stronę szyji przez omacywanie

- u psa badanie Rtg ( ciało obce cieniujace lub podajemy środek cieniujący)

- endpskopia

- sondowanie u psa nie rozstrzyga o nieobecności ciała obcego

Leczenie:

1.Podajemy śrobek przeciwbólowy BIOVETALGIN

2.Tą samą drogą podajemy środki rozluźniające mięśniówkę przełyku - Ksylazynopodobne, ROMPUN 5 ml, ( u bydła cały przełyk jest zbudowany z mięśniówki poprzecznie prążkowanej)

3.W celu zahamowania ślinienia i utraty wody podajemy atropinę s.c. 0,05 mg/kg.

4.Po 20 minutach delikatnie masować, próbować przesunąć ciało do przodu ( u psa nie należy przesuwać kości)

- jeżeli ciało obce utkwiło w odcinku piersiowym albo nie można go przesunąć do przodu u bydła próbujemy je przesunąć twardą metalową sondą do żwacza.Takiego postępowania nie praktykujemy jednak u psów.

- jeżli ciało obce nie daje się przesunąć w kierunku żwacza należy je przesunąć sondą ku przodowi od strony żwacza po uprzednim trokarowaniu (rumenotomii). Czasami ciało obce jest bardzo blisko ujścia przełyku i daje sieje chwycić ręką od strony żwacza

- u psa ciało obce można wyciągnąć długimi kleszczami od strony jamy ustnej.

ACHALAZJA PRZEŁYKU U PSA (ACHALASIA OESOPHAGI)

wynika z aburzeń rozwojowych w obrębie śródpiersia - przetrwały łuk prawy aorty prowadzi do zaciśnięcia przełyku .

Obserwuje się najczęściej :

-u psów 6 miesięcznych

- u kilku szczeniąt tego samego miotu

- często u foksterierów

- w momencie przejścia zwierzęcia z pokarmu płynnego na pokarm stały

- często u owczarków alzackich

OBJAWY :

- wymioty fontannowe

- nastepuje po posiłkach

- zwrócony pokarm jest niestrawiony

- zdjęcie rentgenowskie - dochodzi do znacznego rozszerzenia piersiowej części przełyku , niekiedy osiąga pojemność do 0,5 litra

- zdjęcie rentgenowskie z użyciem papki barytowej ujawnia rozszerzenie przełyku ze zwężeniem na wysokości przepony MEGEOESOPHAGUS

LECZENIE :

-thoractomia

-przecinamy więzadło Botalla

- zabieg chirurgiczny mało skuteczny

- przecinamy przewód tętniczy

WSKAZANIE :

- karmić zwierzę na stojąco

Czasami przyczyną achalazji może byc wiotkość mięśniówki przełyku na tle nerwowym .

OESOPHAGOTOMIA

I . CERVICALIS, gdu jest w odcinku szyjnym wyjmujemy bezpośrednio , gdy w piersiowym sięgamy kleszczami . U bydła w pozycji stojącej ze względu na wzdęcie .

II. TRANSTHORACALIS , THORACTOMIA ( nie wykonuje się u bydła ) , wymaga użycia aparatu do podtrzymywania oddychania .

* płyn w jamie otrzewnej koloru popłuczyn mięsa

a)utrata płynu krążącego -WSTRZĄS HYPOWOLEMICZNY

b)ogromny ból - WSTRZĄS NEUROGENNY

c)silne namnożenie się bakterii , które przenikają do naczyń ( one normalnie tam są) - WSTRZĄS SEPTYCZNY

Gdy wystąpią te trzy wstrząsy to lekarz nie ma juz co robić .

CIAŁO OBCE W ŻOŁĄDKU

- wymioty nie są związane z pobieraniem pokarmu tylko drażnieniem ściany żołądka przez ciało obce

- niedrożność całkowita lub częściowa

- wymiociny : niestrawione , zapach kwaśny

- pewna diagnoza Rtg

- taśmowate ciała obce czy to w żołądku czy w jelitach powodują często długotrwałe niedrożności niezupełne (późno rozpoznane poprzez badanie kontrastowe rentgenowskie), niewskazane leczenie zachowawcze gdyż grozi przecięciem jelita , dlatego od razu laparotomia .

ZWĘŻENIE ODŹWIERNIKA

I . wrodzony przerost

* wymioty fontannowe max 2 h po jedzeniu zależnie od stopnia wypełnienia żołądka

* spazmolityki nie dają efektu

* gdy szczenięta przechodzą na pokarm stały

II . skurcz

* u psów w każdym wieku

* niedrożność czynnościowa

* spazmolityki skuteczne

* wymioty w różnym czasie po jedzeniu

III . nabyty przerost

* nastepstwo długotrwałego skurczu

* spazmolityki nie dają efektu

* płyny przechodzą swobodnie

Zwężeniu odżwiernika często towarzyszy rozszerzeniu przełyku co może sugerować zwężenie wpustu lub achalazję .

OSTRE ROZSZERZENIE

I SKRĘT ŻOŁĄDKA

* duże rasy , starsze osobniki raczej samce , często szcenięta zwłaszcza latem- gdy duzo ruchu ( po jedzeniu)

OBJAWY :

- powiększenie przedniej części żołądka w obrazie Rtg

- ból , niepokój , ślinienie

- wzdęcie gazowe

- bezskuteczne próby wymiotowania

Przyczyny :

* przeładowanie żołądka i dużo ruchu

* dysfunkcja odżwiernika

* atonia żołądka

* rozlużnienie więzadła żołądka

* zaburzenia układu autonomicznego

Poprzez wprowadzenie zgłębnika oceniamy stan - przy skręcie zgłębnik nie przejdzie , ale przejście zgłębnika nie wyklucze skrętu . Najczęściej wymaga laparotomii i repozycji żołądka .

NIEDROŻNOŚĆ JELIT (ILEUS)

I. mechaniczna (Ileus mechanicalis)

1 . strangalacyjna

2 . obturacyjna

II. czynnościowa (Ileus dynamicus)

a) na obrazie Rtg tylko gaz w jelitach

b) to nie jest wskazanie do otwierania jamy brzusznej

1 . porażenna (Ileus paralyticus)

2 . skurczowa , spastyczna (Ileus spasticus) - przewaga

Przyczyny niedrożności czynnościowej porażennej :

- pooperacyjna ( przejściowa)

- podanie atropiny poraża perystaltykę przewodu pokarmowego , dlatego przed zabiegiem musi być głodówka

- zapalenie otrzewnej

- kwasica

- zatory w ścianie jelit

- uszkodzenia błony śluzowej jelit (nie muszą to być uszkodzenia perforacyjne)

- rozerwanie krezki

- zmiany w kręgosłupie

* spondylosis

* spondyloarthrosis

* dyskopatie

* nowotwory w okolicy kręgosłupa

~ ucisk na nerwy wychodzące z kanału kręgowego , typowa niedrożność porażenna

~ ból , zwierzę unika nastawienia się do defekacji - koprostaza

Niedrożność porażenna zawsze wystepuje wtórnie przy niedrożności mechanicznej - zawsze przed utkwionym ciałem obcym.

PATOFIZJOLOGIA NIEDROŻNOŚCI JELIT :

- jakiś czynnik hamujący pasaż treści w jelitach

-ciągła produkcja soków trawiennych

-gromadzi się gaz

- rozwój flory bakteryjnej

- ucisk gazów na ściany

- ucisk czynnika hamującego powoduje zaburzenia w krążeniu

- najpierw zaciśnięte naczynia żylne -obrzęk-martwica-zapalenie otrzewnej

MECHANIZM ODWODNIENIA

(bardzo wysoki hematokryt , nie ma co krążyć w naczyniach)

1 . utrata wody na zewnątrz

-wymioty u psa

- poty u konia

- tachypnoe-60 oddechów na minutę obniża ilość wydalanej pary wodnej

* koń 30-40 l śliny na dobę , 8 l soku trzustkowego

* pies 1-3 l śliny , 0,3 l soku trzustkowego ( ormalnie to ulega resorbcji zwrotnej w jelicie grubym)

2 . zamknięcie wody w jelitach , obrzęki , zaciśnięte naczynia najpierw zylne potem tętnicze powodują brak ukrwienia , narasta kwasica , płyn zostaje w marwej przestrzeni i nie może ulegać resorbcji zwrotnej

-powiększone węzły chłonne

- barwa jelit sino-brązowa

- liczne wybroczyny

- treść jelit zabarwiona krwią

Niedrożność niezupełna :

* zwężenie jelit po enterotomii

* uszkodzenie ściany jelita przez ciało obce

* zagięcie jelita i zrosty

* zrosty najczęściej na skutek żle przeprowadzonej histerektomii ( prowadzi do zupełnej)

* przepuklina przyrośnieta

* guzy nowotworowe

* wgłobienia jelit

CIAŁO OBCE W JELITACH

- niedrozność mechaniczna ( kamień ,kasztan)

- najczęściej w jelicie biodrowym lub w ujściu biodrowo-ślepo-okrężniczym

- okrężnica i jelito proste to najczęściej zbite masy odwodnionego kału - koprostaza

- pewna diagnoza to zdjęcie Rtg

OBJAWY :

- bóle brzucha

- brak apetytu

- niepokój

- wygięty grzbiet zwierzęcia

- napięte powłoki brzuszne

- objawy wzdęcia- gaz w jelitach

- wymioty po osiłkach treścią strawioną- zapach fermentacyjny

- początkowo biegunka potem w ogóle nie oddaje kału

* przeciwwskazane środki przeczyszczające gdyż pogłębiają odwodnienie , ryzyko powstania wgłobień

* czasami przez dobę można próbować stosować olej parafinowy

* często niezbędna enterotomia lub enterectomia

* w jelitach grubych najczęściej występują niedrożności czynnościowe na tle nerwowym ( stosowanie lewatywy)

WGŁOBIENIE JELITA (WPOCHWIENIE)

Przyczyny:

* biegunka

* zaburzenia układu autonomicznego

* ciało obce w jelicie

* leptospiroza u psów

Jest to wciśnięcie się bliższej części jelita w dalszą porażoną

1 . jelito czcze w jelito biodrowe ( najczęściej u bydła)

2 . jelito biodrowe w okrężnicę ( najczęściej u koni)

3 . okrężnica w jelito proste

SCHEMAT LECZENIA NIEDROŻNOŚCI GIT:

Aby skutecznie leczyć trzeba znać mechanizmy niedrożności i należy dążyć do usunięcia przyczyny , ale również do wyleczenia skutków niedrożności .

Warunki powodzenia :

1 . znajomość podstaw patofizjologii

2 . mozliwie wczesne postawienie rozpoznania

3 . szybkość działania ( mało czasu)

4 . aktualna mozliwość leczenia operacyjnego

Trudno precyzyjnie okreslić czy nalezy zastosować leczenie zachowawcze czy operacyjne , jeżeli są wątpliwości . Zaczynamy zawsze od metody jak najmniej uszkadzajacej czyli leczenie zachowawcze , będąc przygotowanym na leczenie operacyjne :

a . okreslamy hematokryt ( hematokryt 60 , wykrzepianie w kapilarach , leczenie operacyjne nie ma sensu)

b . nawadniamy ( uzupełnienie wody i elektrolitów)

c . hydrrokortyzon gdy jest wstrząs

Skręt okrężnicy dużej zwykle kończy się śmiercią !!!!!

LECZENIE ZACHOWAWCZE :
I . niedrożność mechaniczna

a . sonda , zgłębnik nosowo-żołądkowy

- wykluczamy pierwotne rozszerzenie żołądka , gdy jest upuszczamy gazy i płuczemy żołądek

- skręt żołądka u psa ( ewentualnie wykluczamy go)

- wtórne rozszerzenie żołądka przy zahamowaniu pasażu treści w jelitach cienkich

b . Biovetalgina koń 20-40 ml i.v. i.m. , Atropina

c . środki farmakologiczne gdy pogarsza się stan po zgłebnikowaniu i Biovetalginie lub Atropinie

- olej parafinowy ( wspomożenie pasażu treści )

- Srodki działajace lekko przeczyszczajaco ( niewskazane przy niedrozności zupełnej)

- leki wspomagające wydzielanie soków jelitowych - Bykahepar

II . niedrożność spastyczna

- rozkurczające

- przeciwbólowe

DIETA

Odpowiednie zywienie , duzo wody , uzupełnianie wody i elektrolitów dla osłony układu krążenia

- zapobieganie wzdęciu ( wódka ,antybiotyk)

-środki nasercowe gdy jest taka potrzeba

- chemioterapeutyki-koniecznie

-krwotoki wewnętrzne

- odjęcie macicy , jajników , jądra wnętrowskiego , śledziony , gruczołu krokowego

- fenestracja-uzyskanie dostepu do kręgosłupa poprzez jamę brzuszną

- cesarskie cięcie

- laparotomia diagnostyczna

Zawsze przed przystapieniem do operacji należy dokonać eksploracji jamy brzusznej . Zawsze dokładnie oglądamy i omacujemy wszystkie narządy . Pierwsza znaleziona “rzecz” nie wyklucza istnienia drugiej . Jeżeli tego nie przeprowadzimy przed należy chociaż to przeprowadzic po zabiegu .

LAPAROTOMIA

WSKAZANIA :

- gdy leczenie zachowawcze nie daje efektu

- taśmowate ciało obce w przełyku

- ostra niedrożność zupełna

ROKOWANIE :

-jaka przyczyna

- czas trwania

- miejsce niedrożności

- od rozwiązania operacyjnego

- od postepowania operacyjnego

CELE :

- usunięcie przyczyny

- usunięcie zmienionej części jelit

- doprowadzenie do drożności

- usunięcie patologicznej treści jelit

ŚMIERTELNOŚĆ :

- u ludzi 20%

- konie póżno rozpoznane 100% ( dłużej niż 6h)

DECYZJA ILE WYCIĄĆ :

- barwa - naturalna-jasno różowa , patologiczna-ciemno brązowa

- polewamy ciepłym RF i jelito powinno zareagować skurczem

- usuwamy przyczynę zastoju krwi , wkładamy jelita i czekamy przez 15 min .czy zaczną zmieniać barwę w kieruknu jaśniejszej

Lepiej usunąć za dużo niż za mało !!!!!

Błona śluzowa może się odtworzyć , jeżeli warstwa rozrodcza komórek nie jest uszkodzona .

Podobnie mięśnie gładkie są dość odporne na niedotlenienie i mogłyby zadziałać , ale muszą dostać bodziec.

-krótki odcinek można zostawić niepracujący ( treść się przepchnie)

- jeżeli długi to będzie w nim zanikać treść

Wycinamy to co było przed przyczyną niedrożności . Często po operacji może dojść do pogorszenia stanu zwierzęcia na skutek wchłaniania toksyn .

TECHNIKA LAPAROTOMII :

A) cięcie pośrodkowe (medialis) , stosowane najczęściej

- wszystkie warstwy przecinamy w jednym kierunku , w linii białej- najlepsza

B) cięcie boczne (lateralis) , często u bydła , u klaczy przy guzach jajnika

- powięż powierzchowna mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha -jednym cięciem podłużnym

- mięsień skośny wewnętrzny brzucha- wzdłuż włókien

- powięż głęboka , otrzewna ścienna - cięcie pionowe

C) cięcie pachwinowe (unguinalis) , przy wnętrostwie

-preparujemy wzdłuz włókien

D) cięcie przypośrodkowe (paramedialis) - historyczna

WSKAZANIA DO OTWARCIA JAMY BRZUSZNEJ :

- niedrożność jelit

-niedrożność dróg żółciowych ( trudna do zdiagnozowania)

- niedrożność dróg moczowych

- przerwanie ciągłości narządów w jamie brzusznej ( żołądek , jelita , wątroba , śledziona , pęcherz , drogi żółciowe , drogi moczowo-płciowe po wypadkach )

- nowotwory w jamie brzusznej

- przepukliny

SZYCIE PRZY LAPAROTOMII

1 . skóra - szew śródskórny , może być Dekson , ale lepiej nici poliamidowe lub poliestrowe

2 . tkanka podskórna - szew ciągły na okrętkę , Dekson 2-0 ; 3-0

3 . powięzie -szew giągły , na okrętkę , Dekson 2-0 ,

4 . linia biała - mięsień prosty brzucha

5 . tłuszcz - nie szyjemy

6 . otrzewna- szew na okrętkę , Dekson : pies 3-0 , koń 3-0 ( 4-0)

Do szycia skóry używamy nici nierozpuszczalnych i potem je wyjmujemy . Rzadko używamy Deksonu gdyż w skórze ulega on bardzo wolnej degradacji ( mało naczyń) i długo zalega , a jest ciałem obcym .

U psów czasami otrzewna szyje się razem z tkankami .

CZY ZACHOWAWCZO CZY OPERACYJNIE ?

1 . Przy niedrożności obturacyjnej niezupełnej gdy treść wolno się przesuwa to możemy po podaniu oleju parafinowego zatosować środki pobudzające perystaltykę GIT ( sól glauberska lub 10% sól kuchenna) i może dojść do wgłobienia - laparotomia

2 . Możemy rozpoznać wirusowe zapalenie jelit i nie operujemy , ale w każdej chwili może dojść do wgłobienia -laparotomia

3 . Podanie środków pobudzających GIT przy skręcie dobiłoby zwierzę , tylko repozycja ( często u psów)

4 .Wzdęcia utrudniają oddech , możemy znieść przyczynę , ale samo wzdęcie nam pozostaje i może doprowadzić do wstrząsu

-wzdęcie żwacza i jelita slepego -trokarowanie

- wzdęcie żołądka - sonda

Zapobiegamy wzdęciu przez stosowanie chemioterapeutyków lub wódki .

48

Chirurgia