1. Funkcje prawa:

-stabilizująca: skutkiem działania prawa w społeczeństwie jest utrwalanie istniejącego w nim ladu politycznego, gospodarczego

-ochronna: polega na eliminowaniu zachowań zagrażających pewnym chronionym wartościom oraz nakłanianiu do dzialań realizujących takie wartości i polega na wspieraniu różnych wartości istotnych ze społecznego punktu widzenia.

-prewencyjna: za względu na upowszechnianie w pewnym środowisku dezaprobaty dla czynów określonego rodzaju zmniejsza się częstość ich popełniania

-resocjalizacyjna: działanie dotyczy osoby karanej, którą przewidziana przez prawo kara nakłania do zaakceptowania społecznie przyjmowanego systemu wartości

-represyjna: polega na wymierzaniu kar czy przeprowadzaniu egzekuzji przy użyciu w razie konieczności przemocy fizycznej

-kontrolna: polega na tym, że rezultatem dzialania prawa jest poddanie zachowań ludzkich spolecznej kontroli, m.in. przez eliminowanie odstepstw od norm.

-dystrybutywna: jest rezultatem tego, że prawo przyczynia sie do rozdziału w społeczeństwie różnego rodzaju dóbr i ciężarów. Widać to szczególnie w przypadkach norm prawa cywilnego czy podatkowego.

2. Akty normatywne: ogólne, dotyczą nas wszystkich (konstytucja, ustawy, umowy międzynarodowe ratyfikowane, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia zwykłe, akty prawa miejscowego wydawane przez terenowe samorządy ustawy, jak i samorządy terytorialne.

Akty nienormatywne: - to decyzja organu panstwa w konkretnej sprawie dot. określonych osób lub instytucji

akty administracyjne, decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe (wyroki, postanowienia)

3. Akt prawny: to ujęcie w odpowiedniej formie wyrazu woli państwa zarówno o charakterze ogólnym jak i dotyczącym indywidualnych spraw.

Budowa aktu prawnego:
1. nagłówek (rodzaj aktu, data, przedmiot unormowania)
2. podstawa prawna (w rozporządzeniach i zarządzeniach)
3. preambuła, arenga - uroczysty wstęp do aktu prawnego, gdy mamy do czynienia z konstytucją
4. część zasadnicza (księgi, części, tytuły, działy, rozdziały, oddziały)
5. podpis osoby kompetentnej (np. prezydent, który podpisuje ustawy)

hierarchia aktów prawnych: normy niższego rzędu nie mogą być sprzeczne z normami wyższego rzędu
konstytucja --> ustawa --> ratyfikowana umowa międzynarodowa --> rozporządzenia --> akty prawa miejscowego

4. Stanowienie prawa: czynność poprzez która kompetentny organ panstwa nakazuje realizacje danych norm prawnych

stosowanie prawa: to działalność organów panstwa polegajaca na wydawaniu orzeczen lub decyzji adm w indywid- konkretnych sprawach

5. Język prawny - specjalistyczny język, w którym formułowane są przepisy prawa.
język prawniczy - język środowisk prawniczych, różny od prawnego.

6. Typy stosunkow prawnych:
- cywilnoprawne - równorzędnośc stron, żadna ze stron nie jest podporządkowana, nie ma wobec siebie uprawnień władczych.
- administracyjno-prawne - brak równości stron. Jedną ze stron jest zawsze organ administracji publicznej, ktory ma wladcze uprawnienia. Może narzucić swoją decyzję drugiemu podmiotowi, ale powinien to robić w granicach i na podstawie obowiązującego prawa
- prawno-karne - cechują się władczymi, jednostronnymi rozstrzygnięciami upoważnionych org państwa, zmierzających do ścigania i karania przestępstw
- mieszane - (pracy) treścią jest obowiązek świadczenia pracy przez pracownika na rzecz pracodawcy za wynagrodzeniem. Pracownik jest podporządkowany pracodawcy (cecha stos adm-prawnego), jednak przy zawarciu umowy pozycja obu podmiotów jest rownorzędna (cecha stos cywilnoprawnego)

7. Elementy stosunku prawnego
Podmioty stosunku prawnego: osoba fizyczna, osoba prawna
Zdolność prawna osób fizycznych: zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Zdolność prawna ma każdy człowiek od chwili urodzenia. wyjątek rozszerzajacy: ograniczoną podmiotowość prawna ma dziecko poczęte, lecz nienarodzone. wyjątek zwężający - osoba która przestaje byc osoba fizyczną - uznanie za zmarłą

Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych: Zdolnośc do tego, by za pomocą składanych przez siebie oświadczeń kształtować swoja sytuację prawną.
*pełna zdolnosc do czynności prawnych - nabywa sie ja z chwilą uzyskania pełnoletności lub zawarcie zw. małżeńskiego
*ograniczona zdolność do czynności prawnych - maja ja mmałoletni którzy ukonczyli 13 lat orez osoby ubezwłasnowol. częściowo
*brak zdolności do czynności prawnych - osoby przed 13 rakiem zycia oraz ubezwlasnowol. całkowicie.

Rodzaje osób prawnych: fundacje (szkoła wyższa) i korporacje (partia polityczna, spółka z.o.o.)

Zdolność prawna osób prawnych: zdolnośc do występowania w charakterze podmiotu stosunku prawnego.
zdolność do czynności prawnych osób prawnych: każda osoba prawna ma pełna zdolność do czynności prawnych w ramach specjalnego statutu. Może ona nabywac prawa, zaciągac zobowiązania oraz rozporządzać swoimi prawami.

Sposoby tworzenia sie osób prawnych:
1.tryb ustawowy - sama ustawa wskazuje powstanie osoby prawnej (uczelnia wyższa)
2.tryb rejestracyjny - spełnienie okreslonych waunków
3.tryb koncesyjny - konieczność uzyskania pozwolenia właściwego organu państwowego

Przedmiot stosunku prawnego:
uprawnienie - pozostawia w uznaniu strony wybór zachowania
obowiązek - ustanowiony przez prawo nakaz lub zakaz określonego zachowania

8. Fakty prawne: są to okoliczności zawarte w przepisach prawnych, które wywołuja skutki prawne.
Fakty dzielimy na:
-zdarzenia prawne: niezależne od człwieka ale wywołujące skutki prawne
-dzialania prawne: zależne od ludzi, wywolujące skutki prawne
- zamiarowe: oświadczenia, orzeczenia sądowe
- niezamiarowe: przestępstwa niezamierzone, np. wypadek
-zgodne z prawem
-niezgodne z prawem

9. Norma prawna: Reguła postępowania stworzona na podstawie przepisów prawa przez kompetentny organ władzy
Budowa normy prawnej: koncepcja trójelementowa
-hipoteza -cz.normy prawnej określająca adresatów do których norma prawna sie odnosi i okoliczności w jakich ma zastosowanie
-dyspozycja - cz.normy prawnej wyznaczająca sposób postępowania w sytuacji gdy spełnione zostały warunki wskazane w hipotezie
-sankcja - konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z obowiązkiem prawnym
Cechy:
-abstrakcyjność

generalność:

10.Rodzaje norm prawnych:

- norma bezwzględnie obowiązująca (normy ius cogens) ustanawia nakaz lub zakaz jednego sposobu zachowania adresatów normy. Nie dopuszcza odmiennego postępowania,niż ten który wskazano w normie. Podmioty prawa nie maja zatem możliwości wyboru.Musza pod rygorem poniesieni sankcji zastosowac się do dyspozycji normy.

- normy względnie obowiązujące (ius dispositivum) pozostawiają podmiotom prawa swobodę wyboru własnego zachowania w relacji z innymi podmiotami. Znajduje ona zastosowanie dopiero wówczas , gdy strony same czegoś w danym zakresie nie postanawiją lub ich posanowienia mają tylko częściowy charakter

-norma ogólna (lex generalis) To powszechna reguła zachowania obejmująca szeroki zakres spraw i adresatów.

-norma szczegółowa (lex specjalis) ustanawia wyjątek od postanowień reguły powszechnej , wynikającej z normy ogólnej.

-normy nakazujące- wskazuja adresatowi określony sposób postapowania najczęściej pod rygorem poniesienia ujemnych konsekwencji prawnych w przypadku niezastosowania sie do nakaz

-normy zakazujące- postanawiaja najchęściej pod rygorem sankcji żr nie można postepować w określiny sposób. Taki charakter ma więklrzość norm zawartych w przepisach prawa karnego.

-normy uprawniające- nie nakazują ani nie zakazują żadnego postępowania. Przewidują dla oznaczonej klasy podmiotów możliwość wyboru zachowania.

-norma sankcjonująca- stanowi normę posiłkową. Skierowana jest zawsze do organów państwa.

-normy sankcjonowana- stanowi norme pierwotną. Skierowana jest do pewnej kategorii adresatów okreslonych rodzajowo.

-norma doskonała-(lex perfecta)- to norma która opatrzona jest sankcją niewarznośic aktu stosującego taką normę

-norma więcej niz doskonała (lex plus quam perfecta)- opatrzona jest sankcą niewarzności aktu stosującego taką normę oraz inną sankcją prawna zwykle sankcją represyjną.

-norma mniej niż doskonała (lex minus quam perfecta) -opatrzona jest jedynie sankcją represyjną nie uniewarznia jednak dokonanej czynności stosującej tę normę.

-norma niedoskonała (lex imperfecta)- to norma dla której w systemie prawa w sytuacji jej nieprzestrzegania nie można znaleść sankcji. Normy te występują najczęściej w prawie Konstytucyjnym , w prawie rodzinnym i administracyjnym.

11. Przepis prawny: techniczny środek służący do wyrażania norm prawnych
Budowa przepisu prawa:
-poprzednik - wymienia okoliczności z którymi należy wiązać skutki prawne
-następnik - ustala skutki prawne jakie powinny być wiązane z okolicznościami wymienionymi w poprzedniku
-funktor normotwórczy - odpowiedni zwrot językowy wiążący w zdaniokształtną całość oba wymienione elementy przepisu prawa

• 12. Rodzaje przepisów prawa:
  konkretne - bezpośrednio i w spos. pełny określaja sposób postepowania jakiego domaga się ustawodawca od adresata,
  odsyłające - ustanowione w celu uniknięcia w tekstach kilkakrotne powtarzania tych samych postanowień,
  blankietowe - nie formuuja w spos. pełny wskazanego postepowania , zapowiadaja wydanie w przyszlosci stosownej regulacji
  proste - określaja skutki prawne jednego stanu faktycznego,
  złożone - określają skutki prawne 2 lub wiecej stanów faktycznych.

13. System prawa: system nominalny to system abstrakcyjnych pojęć lub norm społecznych stworzonych przez ludzi. Przeciwieństwem jest system realny
Cechy:
1) niesprzeczność: nie powinny występować normy sprzeczne.
kolizje norm prawnych I stopnia:
1.reguła hierarchiczności - norma prawna wyższego stopnia uchyna normę prawną niższego stopnia
2.reguła metoryczna - norma szczegółowa uchyla normę ogólną
3.reguła temporalna - norma późniejsza uchyla norme wcześniejszą
Kolizje norm prawnych II stopnia:
1.między regułą hierarchiczna a metoryczną - norma wyższego st. ogólna uchyla normę szczególową niższego st.
2.między regułą hierarchiczności a temporalną - norma wyższego st. wcześniejsza uchyla normę późniejszą niższego st.
2) hierarchiczność: normy prawne nizszego rzędu nie mogą być sprzeczne z normami wyższego rzędu
3) zupełność:
- analogia z ustawy - gdy do jakiegoś stanu faktycznego nieuregulowaną norma bezpośrednią stosuje się inną normę prawna bezpośrednio odnoszącą się do innego stanu
-wnioskowanie z prawa - nie jest stosowane
-wnioskowanie per analogia - przez analogie na podstawie podobieństwa
-wnioskowanie a contrario - z przeciwieństw - opiera sie na porównaniu 2 stanów faktycznych
-wnioskowanie a fortiori - wnioskowanie z silniejszego na słabsze. Dotyczy uprawnień i nakazów, lub ze slabszego na silniejsze - jezeli komus zabroniono czegos o mniejszym zakresie, to tym bardziej zabrania sie czynić to w wiekszym zakresie.

14. system prawa kontynentalnego:
-charakterystyczny dla francji, niemien, holandii, włoch, polski
-oparty na zasadach prawa rzymskiego
-źródłem prawa jest prawo stanowione przez władzę ustawodawczą
-zakaz tworzenia prawa przez sądy, które prawo tylko stosują
-mniejsza rola innych postaci prawa(obyczajowe)
-prawo jest systemem tworzonym racjonalnie, zmierza do niesprzeczności i luk
-najbardziej doskonała forma ustanowionego prawa jest kodeks, czyli taka ustawa która w sposób całościowy i wyczerpujący reguluje okreslona dziedzinę życia spolecznego
system common low:
-charakterystryczny dla krajów anglosaskich: anglia, usa, nowa zelandia
-znikomy wpływ prawa rzymskiego
-nawiązuje do prawa tworzonego przez sądy, tzw precedensy
-nawiązanie do prawa zwyczajowego
-istotną rolę odgrywaja sądy
-istotne jet to jak prawo fuznkcjonuje w dzialaniu, a nie jak zapisane jest w aktach normatywnych

15.metody usuwanie norm prawnych z systemu prawa stanowionego:
1.derogacja - uchylenie normy obowiazującej przepisow służących do budowy norm
2.orzeczenie niekonstytucyjności przepisów i tym samym pozbawienie ich mocy obowiązującej, dokonany prze kompetentny organ
3.upływ czasu na jaki akt normatywny zostal wydany
4.desuetudo (odwyknienie) - zjawisko długotwałego niestosowania lub nieprzestrzegania normy prawnej (ale nie przepisu)
5. zastosowanie reguł kolizyjnych 16.policentrycznośc systemów prawa - prawo jest tworzone przez różne ośrodki, a przez jest zróżnicowane wewnętrznie (parlamenty narodowe, legislatydy stanowe lub lokalne)

17.koncepcje obowiązywanie prawa:

1)koncepcja aksjologiczna: normy prawa obowiązują gdy sa zgodne z wartościami fundamentalnymi i moralnymi wyznawanymi przez osobę ja oceniającą. Normy prawne powinny sie pokrywać lub przynajmniej nie naruszać tych wartości. Obywatelskie nieposłuszeństwo - grupa ludzi w sposób świadomy i publiczny łamie prawo.

2)koncepcja realistyczna: (socjologiczna lub behawioralna) zaklada, że prawo obowiązuje, jest przestrzegane lub regularnie stosowane.

3)koncepcja formalna: mówi, że normy prawne obowiązują ponieważ pochodza od kompetentnego podmiotu lub uprawnionego autorytetu. Zwolennicy tej koncepcji uważają, że nie wszyscy obywatele znaja sie na prawie, więc ufaja normom prawnym gdyz zostały one stanowione przez podmioty posiadające odpowiednią wiedzę, wg nich nie należy desuetudo.

18.
1) terytorialne obowiązywanie prawa:
prawo obowiązuje na całym terytorium lądowym (wraz z wodami sródlądowymi), morskim, oraz przestrzeni powietrznej danego państwa. obowiązywanie to rozciąga się też na statki morskie i powietrzne, oraz na terenie placówek w innych państwach. Ustawy międzynarodowe ustanawiaja granice z zakresu prawa morza, prawa lotniczego, kosmicznego. Istnieje zakaz stosowania sankcji prawa wewnątrzrajowego wobec niektórych klategorii podmiotów np personelu dyplomatycznego posiadającego tzw. immunitet dyplomatyczny.
istnieją 2 zasady:
-stosowanie prawa ojczystego ktora mówi o tym, ze kwestie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnej podmiotu ocenia się w świetle jego prawa ojczystego
-zasada [prawa miejsca położenia rzeczy: mówi o tym, że kwestia dotycząca prawa rzeczowego reguluje prawo miejsca położenia nieruchomości lub rzeczy ruchomej będącej podmiotem tego prawa.

2)obowiązywanie prawa co do osób: generalnie prawo danego państwa obowiązuje wszystkie osoby przebywające na jego terytorium, ale szczegółowe rozwiązania w tym zakresie leżą w kompetencji samego państwa (sytuacja cudzoziemców, aparydzi - bezpaństwowi)

3)obowiązywanie prawa w czasie: oznacza to, że istnieje możliwość określenia momentu początkowego i końcowego
-vocatio legis - okres dzielący opublikowanie i wejście w życie aktu normatywnego, który jest wykorzystany na zapoznanie się z nowym prawem i na przygotowanie się do jego stosowania
-lex vetro non agit - zakaz dzialania prawa wstecz, wyjątkowo jest dopuszczalne stosowanie tej zasady gdy prawo wiąże sie z możliwością stosowania regulacji łagodniejszych dla danego przedmiotu

19) przestrzeganie prawa - zachowanie adresata normy prawnej zgodnie z treścia dyspozycji tej normy w warunkach okreslonych w hipotezie, ważne jest zachowanie uzewnętrznione, dostrzegalne dla otoczenia

postaci nieprzestrzegania prawa:
-naruszenie lub łamanie prawa
-omijanie prawa, ktore polega na osiagnięciu celu zabronionego przez jedna norme w taki sposób, ze adresat podejmie zachowanie ktore pozornie stanowi przypadek zastosowanie innej normy, a nie normy obchodzonej
zasada ignorantia inris noncent - nieznajomość prawa szkodzi.

20) Tworzenie prawa - świadomy, celowy akt dokonywany jednostronnie przez uprawniony do tego podmiot, w wyniku czego powstaja normy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.
inicjatywa ustawodawcza to uprawnienie do wniesienia pod obrady parlamentu projektu ustawy. przysługuje ona:
-grupie conajmniej 15 posłów lub komisji sejmowej , -senatowi, -radzie ministrów -grupie co najmniej 100tys obywateli, -prezydentowi RP

Parlament uruchamia procedure legislacyjna, która w skrocie polega na
-potrójnym czytaniu projektu
-pracami nad projektem w ramach stałych lub specjalnie powolanych komisji parlamentarnych
-głosowanie :rodzaje glosowań: zwykła większość głosów, bezwzględna w.g., kwalifikowana w.g.
-projekt trafia do senatu, który może:
-uznać go w całości , -uchwalić poprawki , -odrzucić
wtedy projekt trafia ponownie do sejmu, gdzie odbywa się glosowanie bezwzględna większością głosów
-ustawę przedstawia sie do podpisu glowie państwa (prezydent ma prawo weta)
-promulgacja

inne sposoby tworzenia prawa:
-przekształcanie zwyczajów na prawo - gdy w danej zbiorowości powstalo przekonanie, że dotychczasowe obyczaje są dla nich na tyle istotne, że powinny byc sankcjonowane
-zawieranie umów o charakterze prawotworczym - powszechne w prawie międzynarodowym publicznym. państwa zawierając umowy 2stronne lub wielostronne stanowią normy postepowania
-precedensy - prawotworcze orzecznictwo sądowe
-recepcja prawa obcego (np. francuski kodeks napoleona