Działalność rzeźbotwórcza wód rzecznych

4



Działalność rzeźbotwórcza wód rzecznych:


Działalność wody rzecznej przejawia się w:

Rzeźba terenu powstała w wyniku niszczącej i budującej działalności wód płynących, rzek jest określana mianem fluwialnej. Podstawowymi formami terenu powstałymi w rzeźbie fluwialnej są doliny rzeczne.

Dolina rzeczna jest złożona z trzech części:


Ruch wody w rzece może odbywać się w dwojaki sposób:


Niszcząca działalność rzek:


Niszcząca działalność rzeki to:

  1. erozja wgłębna i denna polega na pogłębianiu koryta rzecznego –

wszystkie opisane procesy erozji wgłębnej prowadzą do powstania doliny rzecznej która w przekroju przypomina literę V. W wyniku erozji wgłębnej powstają ponadto: gardziele dolinne – to doliny o bardzo stromych często pionowych zboczach; jary i kaniony – doliny o stromych zboczach tworzące się zwykle na obszarach o budowie płytowej. Cechą charakterystyczną kanionu jest schodowy profil zbocza dolinnego. W miejscu występowania skał odpornych na niszczenie zbocze jest strome, a tam gdzie są skały mniej odporne zbocze jest łagodne.

Erozja wgłębna zachodzi przede wszystkim w górnym odcinku rzeki, zanika ona w odcinku środkowym gdzie spadek rzeki jest już mniejszy, zaczyna się pojawiać erozja boczna.


  1. erozja wsteczna – wydłużanie koryta rzeki poprzez cofanie się źródła,


  1. erozja boczna – czyli poszerzanie koryta rzeki

Czasami przy dużych wezbraniach wody przy meandrującej rzece ogromna masa wody szuka prostszej drogi odpływu, może wówczas dojść do przerwania szyj meandru, oderwany fragment zakola tworzy starorzecze, a rzeka prostuje swój bieg.


Transport materiału w rzekach:


Działalność transportowa polega na przemieszczaniu materiału okruchowego, pochodzacego z koryta rzeki oraz dostarczanego do niej ze stoków poprzez grawirtacyjne ruchy masowe i spłukiwanie. Materiał ten wynoszony jest do oceanów, mórz, jezior itp.


Czynniki wpływające na wielkość transportu:


Zależnie od posiadanej siły rzeka transportuje różne materiały. Unosi i przenosi:


Rodzaje transportu rzecznego:


Skutki pracy transportowej rzeki:


Podczas transportu następuje rozdrabnianie materiału skalnego, jego obtaczanie oraz segregowanie. Większe okruchy skalne zostają ogładzone i tworzą się z nich otoczaki. Odłamy skalne uderzają o siebie, odbijają się, ścierają i zaokrąglają krawędzie tworząc tzw. otoczaki. Otoczaki powstają przede wszystkim w górnym odcinku rzeki tam gdzie duży spadek rzeki i duża siła transportująca rzeki. Gdy spadek się zmniejsza, siła nośna wód maleje, przy czym woda najpierw osadza grubszy materiał, a drobniejszy niesie dalej. U większości rzek odróżniamy bieg górny, środkowy i dolny. Różnica między nimi polega głównie na różnicy spadku. W górnym biegu rzeki spadek jest największy, dlatego tam rzeka płynie najszybciej; w biegu środkowym spadek jest o wiele łagodniejszy i woda płynie wolniej, lecz ilość jej się zwiększa, stopniowo bieg środkowy przechodzi w bieg dolny w którym spadek jest już niewielki.

Nie wszystkie rzeki mają jednak wyraźne trzy odcinki biegu, np. rzeki spływające z gór dochodzących do wybrzeży morskich mają aż do ujścia silny spadek, a więc maja tylko bieg górny. Są rzeki które biorą początek na nizinach i od źródeł aż do ujścia zachowują charakter biegu dolnego.


Sposób przenoszenia materiału, rodzaje transportu:


Całość materiału transportowanego przez rzekę określana jest mianem obciążenia rzeki.

Maksymalna masa obciążenia rzeki jaką może przenosić rzeka nazywamy zdolnością transportową rzeki, zaś maksymalna wielkość okruchów skalnych jakie może transportować rzeka to wydolność rzeki.



Działalność budująca rzek:


Czynniki wywołujące akumulację:


Działalność akumulacyjna – to proces osadzania materiału wynikły z zaniku siły transportującej rzeki. Akumulowanie materiału następuje wówczas gdy obciążenie rzeki przekracza jej zdolność transportową. Osady transportowane przez rzekę mogą być akumulowane w obrębie koryta, ale także poza nim, np. na terenach zalewnych przez rzekę w obrębie formy dolinnej czy też w zbiornikach, do których uchodzi rzeka. W biegu górnym, przy dużym spadku rzeki, materiał gromadzi się najczęściej poniżej załomów (wodospadów). Przy rzekach meandrujących zwiększa się ilość ławic żwirowych czy piaszczystych po stronie wypukłej zakola. Jest to spowodowane mniejszą prędkością wody i co za tym idzie mniejszą siłą transportującą.


Podczas wylewów rzek na całym obszarze zalewowym akumulowane są namuły i piaski rzeczne które dają początek glebom określanym mianem mad.


W miejscach wylotu dolin górskich na płaskie przedpola oraz wylotów dolin bocznych do głównych usypywane są przez rzeki stożki napływowe.


Największe rozmiary osiąga akumulacja przy ujściu rzek do zbiorników naturalnych. Rzeka uchodząca do płytkiego zbiornika wodnego traci całkowicie siłę transportową i osadza wleczony materiał, głownie muł. Przy ujściu rzeki powstają ławice, te stopniowo powiekszają się i utrwalają, budują nizinę nadmorską, która pocięta licznymi rozgałęzieniami uchodzącej rzeki zbliżona jest swym kształtem do trójkąta. Zjawisko to zauważyli już starożytni Gracy przy ujściu Nilu i nazwali tę formę deltę, od nazwy litery o trójkątnym kształcie. Miąższość osadów deltowych osiąga znaczne wartości np. w delcie Padu 220 metrów, a w delcie Missisipi ponad 600 metrów. Narastanie delty zachodzi z różna prędkością, największy roczny przyrost delty zachodzi u ujścia Huang-he – średnio 400, ale są lata że delta przyrasta nawet o 1,5 km na rok, powierzchnia delty Gangesu i Brahmaputry wynosi 150 tys. km kwadratowych co stanowi ½ powierzchni Polski.


Nie wszystkie rzeki tworzą delty, choć niosą dużo materiału. Dzieje się tak dlatego, że ich ujścia znajdują się w strefie silnych pływów czy prądów przybrzeżnych, które wynoszą nanoszony materiał daleko od brzegu. Tworzą się wówczas ujścia lejkowate – estuaria. Taki typ ujścia posiadają np. Loara, Tamiza, Łaba, Ren, Garonna, Parana, Urugwaj.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Geografia, Geografia - Rzeźbotwórcza działalność lodowców i wód pochodzących z ich topnienia., Dział
prezentacja działalność przedsiębiorstw wod kan
5.4.Działalność powietrza i wód, A.PDF
Podstawy ochrony Prawnej, Podstawy prawne działania oraz kompetencje Rzecznika praw dziecka
karta pracy Działalność rzeźbotwórcza wiatru 39
Rzeźbotwórcza działalność wód płynących i krasowych
Sprawozdanie z działalności Rzecznika Praw Ucznia 15
Przylibski,geologia, Działalność wód stojących
wyklad Działalność rzecznika prasoweg - Kopia
Geologiczna działalność wód podziemnych
Rzeźbotwórcza działalność lodowców
wyklad Działalność rzecznika prasoweg 07 11 2009 - Kopia
Rzeźbotwórcza działalność lodowców, geomorfologia
Działalność wód płynących
Przeciwdziałanie skutkom zanieczyszczenia wód jako działanie ekologiczne, nauka
RZEŹBOTWÓRCZA DZIAŁALNOŚĆ RZEK, Testy
M2 DZIALALNOSC WOD PLYNACYCH id 27
Rzeźbotwórcza działalność wiatru notatka zlekcji