Wykład V

Nadwrażliwość typu:

• II

• III

• IV

Reakcje nadwrażliwości typu II:

Wywołane przez przeciwciała klasy IgM lub IgG, które skierowane są przeciw antygenom na powierzchni komórki. Reakcja z dopełniaczem (liza) i komórkami efektorowymi (fagocytoza) → niszczenie komórek.

Komórki efektorowe: komórki K, trombocyty, neutrofile, eozynofile, monocyty (makrofagi).

Mechanizm uszkadzania:

Zwykła działanie przeciwbakteryjne:

1. przyleganie - mikroorganizm neutrofila

2. fagocytoza

3. fuzja z lizosomami

Reakcja nadwrażliwości typu II:

1. przyleganie neutrofila

2. próba fagocytozy

3. uwalnianie enzymów poza komórkę

Reakcje przeciw komórkom krwi i trombocytom:

• niezgodne grupowo przetoczenia krwi (uczulone na antygeny powierzchniowe erytrocytów dawcy)

• choroba hemolityczna noworodków (uczulenie ciężarnej erytrocytami płodu)

• autoimmunizacyjne reakcje przeciw antygenom tkankowym

Grupy krwi maja znaczenie przy przetaczaniu.

Reakcje przetoczeniowe:

• gorączka

• niskie ciśnienie krwi

• wymioty

• ból pleców i klatki piersiowej

Przeciwciała (przeciw AB0 skierowane są IgM, inne grupy krwi - IgG), powodują:

• aglutynację

• aktywację dopełniacza

• hemolizę wewnątrznaczyniową

Choroba hemolityczna noworodków:

Występuje, kiedy matka Rh-, uczulona przeciw Rh+ płodu, ponownie nosi płód Rh+.

Przeciwciała IgG przechodzą przez łożysko do płodu i reagują z erytrocytami, niszcząc je.

Objawy choroby hemolitycznej:

• w lżejszych przypadkach - niewielka niedokrwistość;

• w poważniejszych - śmierć dziecka w łonie matki;

• nasilona żółtaczka poporodowa z powiększeniem wątroby i śledziony.

Leczenie choroby hemolitycznej - profilaktyka:

• przetaczanie krwi u dziecka;

• podawanie immunoglobuliny anty-RhD (przeciw Rh+) matce po każdym porodzie, celem zniszczenia erytrocytów płodowych, zanim doprowadzą do uczulenia matki (do 72 h po porodzie).

Reakcje przeciw antygenom tkankowym:

• produkcja przeciwciał przeciw antygenom na powierzchni komórek;

• np. miastenia (myasthenia gravis) - „nużliwość mięśni”;

• podłoże choroby - reakcja autoimmunologiczna z wytwarzaniem i obecnością we krwi przeciwciał przeciw receptorom ACh mięśni szkieletowych;

• dochodzi do zaburzeń przekaźnictwa nerwowo - mięśniowego.

Miastenia - przeciwciała przeciw AChR w płytce motorycznej.

Objawy kliniczne:

Zaczynają się powoli i niepostrzeżenie. Pierwszymi objawami są:

• zaburzenia ruchów gałek ocznych (opadnięcie powieki, zez);

• niedowłady mięśni połykania, gardła i krtani (krztuszenie się, cichy głos);

• osłabienie mięsni twarzy, szyi, karku, tułowia, kończyn, mięśni oddechowych (twarz z wyrazem smutku i przygnębienia, opadanie głowy).

Pierwsze skurcze są prawidłowe, w trakcie wysiłku coraz słabsze (zjawisko apokamnozy, zmniejszają się lub ustępują po wypoczynku).

Leczenie miastenii:

• zwiększenie stężenia acetylocholiny w złączach nerwowo-mięśniowych: inhibitory cholinesterazy np. neostygmina;

• zapobieganie wytwarzania przeciwciał receptorów acetylocholiny: leczenie immunosupresyjne np. prednizon, cyklofosfamid, metotreksat, mykofenolan mofetylu.

Typ III

Tworzenie kompleksów immunologicznych, które nie mogą być usunięte.

Rola dopełniacza:

Białko C3b odpowiada za:

• łączenie z erytrocytami kompleksów antygen-przeciwciało i transport do śledziony (do fagocytów jednojądrzastych);

• rozrywanie kompleksów antygen-przeciwciało (utrzymywanie ich w stanie płynnym).

Kompleksy antygen - przeciwciało:

• tworzone są zawsze, gdy przeciwciało napotyka antygen;

• usuwane są przez fagocyty jednojądrzaste;

• niekiedy odkładają się w tkankach i narządach i są przyczyną chorób kompleksów immunologicznych (= reakcji nadwrażliwości typu III).

Choroby kompleksów immunologicznych:

• przetrwała infekcja (drobnoustrój) np. zapalenie wątroby typu B;

• choroba autoimmunizacyjna (autoantygen) np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy;

• wdychanie antygenu (np. pleśnie) np. płuco farmera (przeciwciała przeciw grzybom w sianie).

Mechanizm nadwrażliwości typu III:

1. wniknięcie antygenu po raz pierwszy

2. produkcja przeciwciał klasy IgG

3. ponowne wniknięcie antygenu

4. miejscowe powstanie kompleksów antygen-przeciwciało

5. zapalenie i włóknienie

Kompleksy immunologiczne (kompleksy antygen-przeciwciało):

• stymulują bazofile, komórki tuczne, płytki krwi (poprzez C3a i C5a) do uwalniania substancji wywołujących rozkurcz naczyń (np. histaminy);

• rozkurcz naczyń wywołuje:

• odkładanie się kompleksów immunologicznych, agregację płytek krwi → mikrozakrzepy;

• napływ neutrofili, które nie mogą wchłonąć kompleksów immunologicznych, (ponieważ są związane ze ścianą);

• neutrofile produkują enzymy lizosomalne, które uszkadzają ściany naczyń.

Rola erytrocytów w tworzeniu kompleksów immunologicznych:

• w normalnych warunkach kompleksy antygen-przeciwciało, opłaszczone C3b, łączą się z receptorami CR1 na erytrocytach (ok. 700 receptorów/1 komórkę);

• transportowane są z krwią do śledziony lub wątroby i usuwanie przez fagocyty jednojądrzaste;

• brak kontaktu kompleksów antygen - przeciwciało - dopełniacz z powierzchnią naczynia;

• w chorobie odkładania kompleksów immunologicznych: zbyt duża ilość kompleksów, zbyt mało C3b → kontakt kompleksów z powierzchnią naczynia.

Odkładanie kompleksów immunologicznych w tkankach:

Bezpośrednią przyczyną jest wzrost przepuszczalności naczyń (zablokowanie amin naczynioruchowych hamuje rozwój kompleksów immunologicznych - doświadczenia na królikach).

Zapalenie wątroby typu B (żółtaczka wszczepienna):

• przyczyną jest wirus zapalenia wątroby typu B, HBV (Hepatitis B Virus);

• około 1/3 ludności świata zostało zainfekowanych wirusem zapalenia wątroby typu B;

• w Polsce - 2% ludności przewlekle zakażonych, 15-20% Polaków przebyło to zakażenie w przeszłości (WHO);

• szczepienie zapobiega infekcji HBV.

W HBV:

Upośledzeniu ulegają funkcje związane z:

• odtruwanie organizmu;

• przemianami biochemicznymi;

• wytwarzaniem białek i czynników krzepnięcia;

• utrzymywaniem homeostazy wewnątrz organizmu.

Drogi zakażenia:

• naruszenie ciągłości skóry skażonymi narzędziami (tatuaże, zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie, stomatologiczne);

• zakażenie płodu i noworodka od matki nosicielki;

• przetoczenia krwi i jej produktów;

• kontakty seksualne z nosicielami wirusa.

Rozwój choroby:

• w większości przypadków samoistne wyleczenie;

• 0,5% faza ostra - martwica hepatocytów - w 1/3 przypadków - śmierć;

• 5-10% chroniczna postać: początek bezobjawowy; w zaawansowanym stadium: marskość wątroby i rak wątroby (nieuleczalny wobec małej skuteczności obecnej chemioterapii).

W wyniku tworzenia się kompleksów immunologicznych może nastąpić kłębuszkowe zapalenie nerek czy zapalenie tętnic i żył (zazwyczaj śmiertelne).

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS):

• Jest chorobą autoimmunologiczną;

• Dotyczy około 1-2% całej populacji;

• W wielu przypadkach choroba ta prowadzi do inwalidztwa, a niekiedy nawet do zgonu;

• Przyczyna nie jest znana (uwarunkowania genetyczne/zakażenia).

Przyczyny:

• Obecność czynnika reumatoidalnego (RF - reumatoid factor - autoprzeciwciało skierowane przeciwko domenom CH2 i CH3 regionu Fc przeciwciała IgG).

Objawy:

• Odczyn zapalny, który doprowadza do pogrubienia błony maziowej stawów i zniszczenia chrząstki.

Leczenie:

1. Niesterydowe leki przeciwzapalne (kwas acetylosalicylowy, ibuprofen) - wiele działań niepożądanych: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, odczyny alergiczne, niedokrwistość, zaburzenia pracy układu nerwowego (bóle i zawroty głowy);

2. Leki modyfikujące proces zapalny (sulfasalazyna) - jeszcze więcej działań niepożądanych;

3. Chlorochina - ryzyko utraty wzroku;

4. Sole złota - duża skuteczność vs objawy uboczne: uszkodzenie wątroby, szpiku i nerek, zapalenie skóry;

5. Leki immunosupresyjne (cyklofosfamid) - hamują produkcję przeciwciał (wszystkich!) - ciężkie postaci.

Typ IV

Reakcja opóźniona - reakcja zapalna w odpowiedzi na alergen, który nie może być usunięty przez makrofagi.

Antygeny → limfocyt T - cytokiny → pobudzony makrofag - mediatory zapalenia →

Reakcje nadwrażliwości typu IV:

Są reakcjami opóźnionymi - występują o min. 12 h

Wyróżniamy 3 odmiany:

1. kontaktowa (48 - 72 h)

2. tuberkulinowa (48 - 72 h)

3. ziarniniakowa (21 - 28 dni)

Nadwrażliwość kontaktowa:

Wyprysk w miejscu kontaktu z alergenem (nikiel, chromiany).

Alergen w nadwrażliwości typu kontaktowego to HEPATEN - mała cząsteczka, nieprzekraczająca 1 kDa. Hapteny przenikają przez naskórek i wiążą się z białkami organizmu.

1.wniknięcie haptenu

2.związanie z białkiem organizmu (nośnikiem)

3.a. keratynocyty obecne w naskórku produkują cytokiny (IL-1, IL-3, TNFalfa) aktywujące komórki Langerhansa

3.b. transport haptenu z komórką Langerhansa prezentującą antygen do węzła chłonnego

4.prezentacja antygenu limfocytom CD4 (Th1). Uwolnienie IFNgamma przez Th1.

5.migracja T1 i makrofagów do miejsca zapalenia.

Zapalenia prowadzi do uszkadzania tkanek:

1. naciek fagocytów jednojądrzastych naskórek i skórę

2. obrzęk

3. mikropęcherzyki

Nadwrażliwość tuberkulinowa:

Skórny odczyn tuberkulinowy jest wtórną odpowiedzią na antygen napotkany uprzednio w czasie infekcji.

Długotrwała ekspozycja na antygen - choroba ziarniniakowa.

Pojedyncza ekspozycja na antygen - testy diagnostyczne (próba tuberkulinowa).

Przykłady chorób: trąd (Mycobacterium leprae), gruźlica (Mycobacterium tuberculosis).

Leczenie przeciwgruźlicze:

• szybkie zwalczanie prątków powodujących obecną chorobę;

• zapobieganie lekooporności;

• eliminacja prątków pozostających w organizmie w stanie letalnym (zapobieganie późniejszej reaktywacji zakażenia);

• szczepionka BCG.

---