Materialy na test t. wychowania, Teoria wychowania


Teoria wychowania

Lektury nieobowiązkowe:

  1. J. Górniewicz- „Teoria wychowania”, Toruń, 1994 r.

  2. M. Łobocki- „Teoria wychowania”, Kraków, 2005 r.

Nie ma jednej teorii wychowania, teorie są różne i jest ich wiele.

„Wychowanie” powstało od słów „chowanie”, „wychowanie”, „proces wychowania”.

  1. „Chowanie”- Prosta, potoczna świadomość dotycząca oddziaływań dorosłych na dzieci, traktowanie, wywieranie wpływu, samoistne, nie zamierzone.

  2. „Wychowanie”- Celowość podejmowanych działań przez dorosłych, wpływ na dzieci, intencjonalność, zamierzenie,

  3. „Proces wychowania”- Pojęcie unaukowione, nie tylko intencja, pojęcie to zakłada, że oddziaływania są czymś długotrwałym, permanentnym i złożonym- nie ma charakteru incendyntalnego, ma swoją ciągłość, złożoność i podlega prawom kontynuacji, uwarunkowane wieloaspektowo.

Teoria wychowania - Przedmiotem teorii wychowania są wszelkie świadome akty wychowania, uwarunkowania, przebieg i skutki.

Socjalizacja - Wpływy nie zamierzone, nie są celowo skierowane do adresata, proces uspołeczniania, przekazywania sugestii.

Uwarunkowania (na skuteczność lub bezskuteczność tego działania wpływają różne elementy):

Przebieg:

Skutki:

Wychowanie ma charakter teleologiczny (celowy).

Status teorii wychowania nauka czy refleksja?

  1. Powinna być traktowana w sposób ścisły, powinna posługiwać się określoną metodologią, a wyniki badań powinny być weryfikowalne (weryfikacja- przyjęcie; falsyfikacja- odrzucenie). Teoria wychowania jako nauka jest wiedzą pewną, paradogmatem scjentystycznym (stoi na stanowisku, że jest jedna teoria wychowania, można ją wypracować). - nauka

  2. Teoria wychowania jest refleksją, namysłem, próbą podejmowania spraw żywotnie istotnych, nie można wypracować jednej teorii wychowania, odwołuje się do humanistycznego etosu (przeciwieństwo scejntyzmu), nie można przewidzieć skutków oddziaływań. - refleksja

wychowawca- > wychowanek ; nadużycia wobec wychowanka: pedofilia, kazirodztwo

(nadrzędny) (podrzędny)

„Między sensem a absurdem rozgrywa się oceaniczny dramat zwany bytowaniem człowieka” (J. Kozielewski- „Człowiek wielowymiarowy”.)

Wymiary wychowania:

  1. psychologiczny

  2. socjologiczny

  3. filozoficzny

  4. prawny:

    1. pozytywny - np. zakazuje przemocy , pedofilii daje np. formalne uniezależnienia od rodziców

    2. negatywny- np. dziedziczenie długów rodziców, którzy nie wychowali dziecka, dziedziczenie nałogów, manipulacja.

Sposoby rozumienia wychowania, klasyfikowanego od strony dyscyplin wychowawczych:

  1. Nowak- 5 podstawowych sposobów rozumienia funkcji i celów oddziaływań wychowawczych:

  1. „wychowanie jako pomoc w naturalizacji”

  2. „wychowanie jako pomoc w socjalizacji”

  3. „wychowanie jako pomoc w inkulturyzacji”

  4. „wychowanie jako pomoc w personalizacji”

  5. „wychowanie jako pomoc w emancypacji”

  1. Naturalizacja - naturalizm pedagogiczny- J.J. Rousseau

- im mniej ingerencji w rozwój, kształtowanie osobowości dziecka, tym lepiej,

- rozwój powinien się odbywać zgodnie z rytmem natury, który jest inny niż rzeczywistość szkolna (ingerencja w rozwój deformuje osobowość człowieka),

- cywilizacja deformuje człowieka,

- dziecko powinno rozwijać się nieskrępowanie np. powinno się uczyć wtedy, kiedy ma na to ochotę - nie wolno go do niczego zmuszać, ani niczego narzucać,

- oddziaływania te mają zbliżać człowieka do natury, bo on jest jej częścią.

  1. Socjalizacja- socjalizm pedagogiczny

- przystosowanie dziecka z punktu widzenia norm i zasad obowiązujących w danym społeczeństwie,

- podstawowym punktem odniesienia jest środowisko zewnętrzne (rodzinne, społeczne, lokalne itp.),

- wychowanie ma cel przystosowania do środowiska,

- socjalizacja zakłada, odwrotnie niż naturalizacja, że im mniej naturalizacji tym lepiej,

- internalizacja wartości zastanych- przyswoić je, zaakceptować, przyjąć jako własne,

- sukces tych oddziaływań polega na tym, że jednostka respektuje porządek, zwyczaje, tradycje z których oddziaływania te wyrastają,

- wychowanie jako pomoc w socjalizacji opiera się na konformizacji wychowanka (będzie funkcjonował w myśl pewnych zasad).

  1. Inkulturyzacja- pedagogika kultury

- procesy inkulturyzacyjne wyrażają się w przyswajaniu sobie dziedzictwa kulturowego,

- punkty wyjścia oddziaływania także czynią szeroko pojmowaną kulturę, która uważana jest za obowiązującą i przyswaja z punktu widzenia tej kultury kompetencje społeczne,

- podstawowym punktem odniesienia tych zasad jest kultura, krąg kulturowy,

- wychowanie to polega na przyswajaniu sobie norm i zasad obowiązujących w danej kulturze,

- wychowanek z jednej strony powinien być konsumentem danej kultury, ale także przyczyniać się do jej rozwoju (bierny- odbiór; czynny- rozwój)

  1. Personalizacja- personalizm pedagogiczny:

- podstawową funkcją i celem oddziaływań wychowawczych jest afirmowanie człowieka jako osoby ludzkiej,

- osoba ludzka jako podstawowa kategoria,

- nurt ten wykracza poza zakresy socjalizacyjne, inkulturyzacyjne oraz naturalizacyjne,

- człowiek jest bytem wielowymiarowym, jego rozwój odbywa się na różnych płaszczyznach (intelektualna, duchowa, fizyczna, kulturalna, emocjonalna),

- rozwój człowieka jako bytu integracyjnego, powinien być rozwojem sharmonizowanym- pominięcie którejś płaszczyzny nie może być zastąpione przez inną,

- oddziaływania wychowawcze powinny być oparte na respekcie.

  1. Emancypacja- pedagogika emancypacyjna

- emancypacja- wyzwalanie, wyswobodzanie,

- oddziaływania wychowawcze powinni usamodzielniać i uczyć krytycznego myślenia, tak aby wychowanek mógł się wyswobadzać spod presji społecznej oraz pod społecznie i kulturowo utrwalonych mistyfikacji (zakłamanie, upozorowanie),

- podejście to zakłada, że wychowanie i edukacja zawsze są upolitycznione (oparte na grze władzy),

- wychowanie to ma sprawić, że wychowanek będzie dostrzegał fałsz i potrafił się temu sprzeciwić, wywierać wpływ na upolitycznioną rzeczywistość.

Wnioski:

Postawowe cechy wychowania (cechy atrybutywne). (M. Łobocki)

  1. Złożoność,

  2. Intencjonalność,

  3. Interakcyjność,

  4. Relatywność,

  5. Długotrwałość

1. Złożoność- wychowanie jest wieloaspektowe, posiada wiele kontekstów, sugeruje, że jest to proces niejednoznaczny, na skuteczność tego procesu składa się wiele zmiennych:

  1. Intencjonalność

- zakłada, że czynności wychowawcze zawsze są celowe, zamierzone a zatem intencjonalne,

- świadome akty wychowania,

- określa sposób pewnych reakcji jaki zachodzą między wychowawcą a podmiotem doznającym- wychowankiem,

- specyfika polega na pewnej dysproporcjonalności (wychowawca wpływa na wychowanka) im wychowanek starszy, tym zmniejsza się tak dysproporcjonalność,

- nie wszystkie rzeczy muszą być przewidziane,

- zakłada, że podmiot oddziaływań wychowawczych ponosi lub ponosić powinien odpowiedzialność za kierunki i konsekwencje tych działań.

  1. Interakcyjność

- zachodzenie stosunków między ludźmi,

- zakłada, że wszystko co dzieje się w obrębie oddziaływań wychowawczych jest oparte na interakcji,

- zakłada względną zależność (oba podmioty są od siebie zależne), wzajemność i dwukierunkowość (wychowawca wpływa na wychowanka i wychowanek na wychowawce), aby wychowanie było skuteczne, musi być oparte na współpracy,

- wychowanek jest traktowany jako podmiot (w tej samej mierze należy mu się szacunek i należy respektować jego prawa),

- polega na tym, że wychowawca inicjuje w wychowanku 'coś', a nie tylko 'coś' za niego robi (uaktywnia wychowanka),

- teleologicznym horyzontem wychowania jest samo zniesienie wychowania (musi przyjść taki czas, ze wychowanie przestanie być potrzebne),

- upodmiotowienie zakłada limity związane z instrumentalizacją wychowania.

  1. Relatywność

- pojęcie to oznacza względność,

- jako cecha wychowania może być rozumiana na kilka sposobów: