WYKŁAD IV
Pojęcia psychoanalizy w psychologii społecznej
Teoria hydrauliczna - teoria zgodnie, z którą nieujawnione emocje ulegają kumulacji i wywołują stan napięcia, ustępujący w chwili, gdy dojdzie do ekspresji tłumionych emocji
Wizja człowieka = Wizja hydrauliczna
Połączone naczynia - struktury osobowości, kpiące w człowieku, muszą przedostać się do ego lub superego, jeżeli impulsy te się nie dostaną na zewnątrz (np., złość zamknie się w sobie) powstaje punkt krytyczny
Proces destylacji - człowiekowi ciężko powiedzieć coś złego drugiej osobie, ale jeśli zrobi to raz, to następny raz przyjdzie mu łatwiej aż dojdzie do momentu, że łatwo mu będzie kopnąć tą osobę
Psychologia płci
Proces socjalizacji
- mały chłopczyk/mała dziewczyna tożsami się ze swoją płcią, dla chłopców to utożsamienie się będzie powodować odróżnienie się od mamy, a mama tego nie chce. To stanowi problem dla chłopaka, który kiedyś w przyszłości ujawni problem z bliskością. Kobiety zaś zostają pod wodzą mamy, co w przyszłości przyniesie im problem z niezależnością.
Przykład:, gdy jest separacja, to częściej żona będzie chodzić do terapeuty
Współczesne ujęcie teorii związków z obiektami
Melanie Klein i Ronald Fairbairn
Bliska współpracownica Freuda, ale go zdradziła:
- spór o rolę rodziców w procesie tworzenia więzi, czy główna rola należy do matki czy do ojca, nie tylko fizjologiczne przywiązanie, tworzenie/prototypy więzi.
-krytyka poglądów Freuda, wg, którego przywiązanie matki do dziecka jest wyłącznie efektem zaspakajania oralnych potrzeb dziecka
Dwa pierwsze lata życia są najważniejsze dla rozwoju osobowości, rola matki jest istotna dla tworzenia prototypu więzi, a nie tylko jako fizycznej opiekunki (Horner 1991)
Opiekuńcza, łagodna lub gwałtowna, odrzucająca matka - tworzy schemat poznawczy innych ludzi; Inni ludzie są dla nas ważni jako źródło więzi, dlatego głównym problemem życia (napięciem dynamicznym) jest ulegająca ciągłym wahaniom równowaga między niezależnością a związkiem z innymi i więź z pierwszym obiektem - matką - kształtuje model wszystkich późniejszych związków
Prototyp więzi (poznawczy) - to czy jesteśmy tak wychowani, że matkę widzimy jako łagodną, miłą i opiekuńczą, ciepłą - nasze relacje, związki z innymi ludźmi też będą cieplejsze
-, gdy odrzucająca - relacje międzyludzkie będą chłodne
Kolejne związki z ludźmi odzwierciedlają prototyp więzi
U Melanie Klein nie tylko fizjologicznemu poznaniu służy rola matki, ale również tworzeniu więzi!
- Tożsamość męska jest bardziej niepewna, chwiejna niż kobiet (inaczej niż u Freuda)Dzieci obu płci najpierw identyfikują się z matką, chłopcy, jeśli chcą rozwinąć męską tożsamość muszą zerwać z matką, bo matka skłania syna do niezależności i odrębności. Dlatego mężczyźni tworzą silniejsze granice między sobą i innymi ludźmi, a w dorosłym życiu mają problemy z nawiązywaniem bliskich kontaktów (Gilligan 1982),
Natomiast kobiety - ze zwiększeniem własnej niezależności i autonomii, potwierdzeniem własnych talentów, niepoddawaniem się instrumentalnemu traktowaniu w bliskich związkach, Przyczyną lęków mężczyzn przed intymnością czy lekceważeniem „cech kobiecych” jest lęk przed kobietą, jest lęk przed utratą męskości, czyli lęk faktu zależności
Mężczyźni w kontaktach z ludźmi są nastawieni na przekaz informacji, kobiety na tworzeniu relacji
To dziewczyna utożsamia się z matką, w przyszłości będzie mieć problem z niezależnością
Pojęcie rozszczepienia - tendencja do ujednolicenia cech na pozytywne lub negatywne - to jeden z narcystycznych mechanizmów obronnych, polegający na podzieleniu zewnętrznych obiektów na całkiem dobre i całkiem złe. Niemowlę nie pojmuje, że takie przeciwieństwa jak racja i błąd, siła, słabość, przyjemność, lęk - mogą być pomieszane w „jednej osobie” -> rozdziela, więc matkę na 2 osoby: WIELKĄ, DOBRĄ I POCIESZAJĄCĄ oraz ZŁĄ, STRASZNĄ. Osoby, które były wychowywane tak, że były odrzucane przez matkę i mają z tego powodu głęboki ból - nie potrafią zrozumieć, że każdy człowiek jest „mieszaniną” dobra i zła, przyjemności i przykrości, uciekają się do rozszczepienia, kiedy partner okazuje ludzką złość (staje się od razu strasznym człowiekiem, którego trzeba odrzucić) w momencie lęku czy przygnębienia mamy tendencje do rozszczepienia przy podziale „MY”,”ONI” - niewielu potrafi zauważyć dobre cechy swojego wroga.
Herold Laswell - studiował biografie wybitnych postaci politycznych
Studiował życiorysy wybitnych polityków
Ważne dla ich funkcjonowania w dorosłym życiu była rola, z jakimi problemami spotykali się w dzieciństwie. Ważne dla ich rozwoju i funkcjonowania są wczesnodziecięce etapy kształtowania się osobowości
3 rodzaje ograniczeń wynikających z dzieciństwa:
(np. agresywni rodzice - w życiu politycznym nie nawidzą silnych przywódców)
- administratorzy
- teoretycy
- agitatorzy
Teoretycy - tworzą idee polityczne, do których trzeba dążyć, objaśniając fakty historyczne i porównują je do teraźniejszości
Przykład takiego polityka Karol Marks
Zdaniem Laswella, tacy ludzie, co aspirują taki typ nauki i polityki, mieli w dzieciństwie problem - za szybko odstawieni od piersi, zaburzone więzi z matką
Agitatorzy - zdaniem Laswella, głównie mobilizują innych do wysiłku, wyrzeczeń, potrafią pozyskiwac zwolenników
Przykład Luter King
Ograniczenia z dzieciństwa - nadmierna kontrola czystości z dzieciństwa
Administratorzy - w polityce, robią prawo, potem je zmieniają, chcą mieć dużą kontrolę
Magdaret Macher
Ostry zakaz manipulacji genitaliami
Tezy z badań:
- w życiu dorosły są motywy z dzieciństwa (także, które były zabronione w dzieciństwie), które pchają się do wyjścia na zewnątrz w dorosłości (wizja hydrauliczna)
-karane motywy z dzieciństwa przenoszone są do dorosłości i wprowadzane do życia publicznego
KONCEPCJA PSYCHOANALITYCZNA:
2 wojna światowa
Autor: Janis
Jak style przywództwa pochodzą od tego, co było w dzieciństwie?
Janis wyjaśnia wzrost solidarności grupy w sytuacji zagrożenia na wojnie.
Jakie mechanizmy psychologiczne działają wtedy?
- przyjmuje istnienie nieświadomych potrzeb decydujących o związku między niebezpieczeństwem a poziomem solidarności grupowej
W silnym stresie żołnierze słuchają przywódcy bezkrytycznie, dowódca wtedy uosobnia się z ojcem/ w sytuacjach zagrożenia potrzebny jest ktoś, kto spełnia rolę ojca
REGRESJA - powrót do wcześniejszych faz rozwoju
Regresja - w psychologii powrót do zachowania charakterystycznego dla wcześniejszego okresu rozwojowego. Powrót ten może również objawiać się na płaszczyźnie emocjonalnej (odczuwanie siebie jako dziecka, przypominanie sobie uczuć podobnych do tych odczuwanych jako dziecko, itp.).
Regresja zachodzi głównie pod wpływem stresu.
Podczas regresji człowiek czasem przypomina sobie fakty od dawna zapomniane. Bywa jednak i tak, że fakty zasłyszane (np. treść książek), lub kompletnie zmyślone objawiają mu się jako autentyczne.
PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA
Abraham Maslow - psychodynamiczna hierarchia potrzeb
- Człowieka motywują wewnętrzne siły, często nieświadome konflikty, zmiana możliwa dzięki głębokiej psychoterapii
Są 2 rodzaje potrzeb: niedoboru i wzrostu
-niedobór - potrzeby działają jak homeostaza np. brak snu, wyśpimy się jest już ok.
-wzrostu - apetyt rośnie w miarę jedzenia, wzrost czegoś nie redukuje, lecz powoduje natężenie tej potrzeby.
Potrzeby ułożone są hierarchicznie: wyższe pojawiają się po zaspokojeniu niższych ( bardziej podstawowych)
Maslow jako pierwszy wprowadził hierarchie potrzeb, która jest dynamiczna o korzeniach psychoanalitycznych
Zdrowie psychiczne - zaspokojenie wszystkich potrzeb podstawowych człowieka
Pot.fizjoloiczne, bezpieczeństwa, przynależności, miłości i szacunku, samorealizacji, trandesencji
Odstępstwa od hierarchii:
- szacunek ważniejszy niż miłość ( ten, kto zawiódł się w swojej wcześniejszej miłości, nie potrafi kochać / nie ma potrzeby bycia kochanym
- trwała utrata potrzeby miłości (brak tej potrzeby)
- najważniejsza twórczość (potrzeby fizjologiczne stają się nieważne, gdy człowiek zaczyna tworzyć)
-niedocenianie potrzeb łatwo zaspokajanych (np. osoby, które nigdy nie były głodne, nie wiedzą, jak bardzo motywuje to działanie i zachowanie, silna potrzeba ogniskuje działanie, a ci, którzy zawsze bez problemu zaspakajają potrzeby - nie widzą wagi problemu
-Maslow korzystał z dowodów empirycznych na podstawie badań klinicznych -dowody pochodzące TYLKO z badań klinicznych są złe (nie do końca wiarygodne)
POJĘCIE POZNAWCZE - charakteryzuje nas lenistwo poznawcze, po co całe informacje przetwarzać skoro korzystamy ze schematów itp.
Człowiek sam determinuje to, kim jest i co osiąga, co robi, jest badaczem świata, człowiek konstruuje sobie świat, tworzy jakieś założenia na jakieś tematy poprzez tworzenie schematów
Percepcja społeczna ludzi przez ludzi - SPOSTRZEGANIE LUDZI
Słowa kluczowe: cechy centralne, UTO, generalizacja metaforyczna, język i kultura
Wyjątkowe znaczenie obiektu - inny człowiek jest kodowany, nadawana jest mu wartość na podstawie kryteriów. Człowiek ma wiele tych kryteriów:
- źródło stymulacji (fizjologicznego pobudzenia - nabierzemy rumieńców, boimy się, nudzenie))
- emocji (powody zainteresowania się drugim człowiekiem, wzbudza nasze emocje - radość, smutek, pomoc),
- obiekt zaspokajający lub blokujący potrzeby ( ona może mi dać grę, ale nie chce),
- element zachowania, zadania (np. pacjent w szpitalu jest zadaniem pielęgniarek),
- wartość sama w sobie
Np. Nauczyciel może się kierować swoimi upodobaniami lubi rudych a brunetów nie, musi sobie poradzić ze sprzecznymi zadaniami i stworzyć szczegółowy schemat (zachowania)
- Złożoność obiektu, selektywność jego percepcji (rola wyrazistości i ważności czy znaczenia różnych cech czy wymiarów), znaczenie jest funkcją spostrzegającego obiektu percepcji i stymulacji
- transakcyjność procesu - przedmiot percepcji (inny człowiek) dostosowuje się do obecności obserwatora, percepcja osób jest wzajemnym procesem zachodzącym między tym, kto spostrzega i kto jest spostrzegany, obiekt percepcji jest tu aktywnym podmiotem, świadomym bycia obserwowanym i mogącym w związku z tym zmieniać się (Tagiuri, Wilmot). W dwustronnej transakcji twoje własne zachowanie wywołuje reakcje u drugiego, które następnie wykorzystujesz jako podstawy twojego spostrzegania. Ktoś ci zagraża, będziesz go unikał. Lubisz go będziesz się z nim spotykać.
Ten sam proces dokonuje się u drugiego uczestnika.
To, co widzimy jest w pewnym stopniu funkcją nas samych, no i cech drugiego, „Gdy się śmiejesz, świat się śmieje z Tobą”
Ważną cechą dla percepcji jest pośredni charakter spostrzegania
Na podstawie obserwowanych właściwości obiektu wnioskujemy o jego „wnętrzu” - o psychice, wychodzimy poza informacje bezpośrednio dane (Bruner).
Dokonujemy generalizacji metaforycznej ( cechy fizyczne = cechy psychiczne)
2 procesy wychodzące poza dane:
- generalizacja metaforyczna - np. cechy psychiczne cechy fizyczne
- UTO - ukryta teoria osobowości - zespół reguł, pozwalający na lokowanie człowieka w określonym miejscu pewnego wymiaru - na podstawie jego miejsca w innym wymiarze
cecha = wymiar
UTO wiąże między sobą różne właściwości człowieka. Pozwala to wychodzić poza dane informacje / np. inteligentny to pewnie bardziej sympatyczny
Łączy wymiary psychologiczne, bo one współwystępują. Gdy znamy jedne cechy psychiczne, wnioskujemy o innych
Cechy centralne w percepcji ludzi (Ash, Kelley, Skarżyska)
Badanie nad rolą cech centralnych w ogólnej percepcji
Cechy centralne - selektywność w spostrzeganiu, koncentrujemy się tylko na pewnych (cechach) właściwościach przykuwających uwagę, ale pozwala przechodzić na inne wymiary
Schemat badania:
Lista cech:
Opis dla 1 grupy badanych - OSOBA A - inteligentna, zdolna, pracowita, ciepła, zdecydowana, praktyczna, ostrożna
Opis dla 2 grupy badanych - OSOBA B - ciepła zmieniono na chłodna
- opis „osoby badanej” na liście przymiotników
Wybór przymiotników najlepiej ją opisujących, charakteryzujących
Wynik: Uzyskano kompletnie różne opisy, portret osób
Osoba A : bardziej szczęśliwa (nie było tego na liście), też ambitna, wzbudzająca zaufanie
Mutacje badania:, kiedy np. dodamy później rolę, jaką pełni ta osoba.
Rola centralnej cechy zależy od tego, kogo opisujemy
Kelley - jak działa cecha centralna?
Podstawiono do grup asystentów:
1 grupa - asystent przedstawiony jako chłodny
2 grupa - asystent przedstawiony jako ciepły
Zaobserwowano różnice w zachowaniu studentów
Studenci w grupie z miłym mieli zmniejszenie dystansu i byli bardziej aktywni
Drobna różnica w percepcji i ludzie różnie się nastawiają
Skąd się bierze UTO:
Jest efektem połączenia świadomości u innych ludzi
Czemu UTO - chcemy wychodzić poza posiadanie informacje, z oszczędności czasu, energii, wysiłku poznawczego.
FUNKCJE UTO:
-przetwarzanie informacji - operowanie małymi porcjami, aby dowiedzieć się więcej
-budowanie całościowego obrazu na podstawie małej liczby informacji, czyli:
ekstrapolacja(przewidywanie) - wychodzenie poza podstawowe informacje, przepisywanie stałych niezmiennych cech np. ciepły, serdeczny szczęśliwy, siedzi z tyłu taki cichy - nieśmiały
- ekonomiczność - mniej czasu energii
Dlaczego UTO są stabilne?
- może trafnie odzwierciedlać rzeczywistość
- przekonanie, iż absolutna stałość nie istnieje, pozwala tolerować przypadki niepowtarzające UTO (np. rudy nie jest wredny) - wyjątek potwierdza regułę
- pewne hipotezy UTO nigdy nie mogą być sfalsyfikowane (odrzucone), ze względu na naturę komunikacji, np. nie mówimy o cechach negatywnych, zrywamy kontakty z osobami, których nie lubimy, przypisując im pewne cechy - nie możemy, więc skorygować błędnego obrazu drugiej osoby
-zjawisko samospełniającego się proroctwa, związane z identyfikacją etykietek: nieśmiały -> zachowuje się nieśmiało ( człowiek przywiązuje się do przyczepionej mu etykietki, również w przypadku UTO)
- pewne komponenty UTO są wspólne wielu ludziom w tej samej kulturze
Badanie Fibryna:
Średnią kobietę traktujemy jako piękną
Zm. zależna - zachowanie kobiety, różnie się zachowywała
A - czuła się pięknie
B - czuła się brzydko
Gdy mówiliśmy i zachowywaliśmy się tak, jakbyśmy ją traktowali jakby była piękna, ona też wtedy tak się czuła i tak się zachowywała
2 eksperyment Fibryna:
Jak studenci odnoszą się do człowieka, który 2 miechy był w szpitalu psychiatrycznym?
Rezultat: Człowiek mający taką etykietę zachowywał się zgodnie z nią
Blondynki poszukiwane do badania matematycznego. Gdy same blondynki brały udział, popełniły 3 razy więcej błędów po uświadomieniu im, że są blondynkami. Te same zadanie robiły inne blondynki, i lepiej napisały, ale im nie uświadamiano, że są blondynkami.
STEREOTYP, - jeśli się w grupie nie chce przyjąć tego stereotypu, człowiek musi się wysilać, a to psuje wykonanie (najlepiej pracować optymalnie)
BADANIE: kulturowe znaczenie UTO, rola języka
Martin Hoffman
Chciał sprawdzić, czy UTO są międzykulturowe, lub czy są różne w różnych kulturach i czy język jest nosicielem UTO
W stanach zjednoczonych:
Wziął ludzi, co mówią dobrze po chińsku i angielsku
Wziął ludzi, co mówią dobrze po chińsku i słabo po angielsku
Chciał zbadać 2 typu UTO - związek między różnymi właściwościami człowieka
Można poznać! - jak mówimy komuś o kimś, to ten ktoś dopisze sobie coś (kończy opowieść) tym jest większa pewność, że ma UTO
W Grupie z dobrym angielskim - typ duszy artystycznej
W grupie z chińskim SOI GU - skoncentrowany na życiu rodzinnym
Potem opowiedziano tym grupom 2 historie:
o człowieku, który ma wiele zainteresowań, wiecznie się spóźnia, ale jest na bieżąco w sztuce. Ten typ to człowiek artystyczny- amerykanie dopasowywali
Pan X wie dużo o świecie, polityce międzynarodowej, zna reguły komunikowania się, dba o rodzinę. Typ Soi Gu. Wiedzieli o nim tylko Chińczycy