MAKRO-zajmuje się badaniem działania gospodarki jako całości.Bada makrowielk, mechanizm ch działania, wzajemne relacje i czynniki je kształtujące. zajmuje się konsekwencjami działalności pojedynczych podmiotów roblemy, którymi zajmuje się współczesna makroekonomia: -Określenie czynników, które wpływają na poziom i wzrost ogólnego poziomu produkcji w okresie krótkim (do 12 miesięcy) i długim (powyżej 3 lub 5 lat) -cykliczny rozwój gospodarki -bezrobocie i zatrudnienie -Ogólny poziom cen i tendencji jego zmian (inflacja) -Związki gospodarki kraju z innymi gospodarkami -Procesy pieniężne i fiskalizm (podatki, budżet państwa) MAKROWIELKOŚCI GOSPODARCZE miary zjawisk i procesów w skali całej gospodarki tj. *produkcja - wielkość wytwarzania dóbr i usług *zatrudnienie - ilość osób zatrudnionych *konsumpcja - nabywanie dóbr i usług na potrzeby własne *inflacja - pokazuje przeciętny poziom cen w gospodarce *eksport, import (w ujęciu dochodowym) AGREGACJA proces łączenia wielkości mikroekonomicznych w celu otrzymania makrowielkości ZASADY AGREGACJI: *Należy agregować wielkości jednorodne (wyrażone w jednakowych miernikach) *Należy agregować wielkości dotyczące tego samego momentu (zasoby) *Należy agregować wielkości dotyczące tego samego okresu (strumienie) RODZAJE MAKROWIELKOŚCI >> według formy występowania: ZASOBY - nagromadzony stan danej wielkości występujący w określonym momencie np. zatrudnienie, bezrobocie STRUMIENIE - określają tempo, w jakim zmieniają się zasoby w określonym przedziale czasu p. produkcja, dochód, wydatki *produkcja ,bezrobocie mogą być zarówno zasobem jak i strumieniem >>według sposobu prezentacji wyrażane w jednostkach naturalnych np. bezrobocie *wyrażane w jednostkach wartościowo - pieniężnych np. produkcja, dochód >>według sposobu wyceny dotyczy tylko wielkości wyrażonych w jednostkach wartościowo - pieniężnych *według wartości nominalnej tj. ustalonej na podstawie ceny obowiązującej w badanym okresie(ceny bieżące) *według wartości realnej tj. ustalonej na podstawie ceny skorygowanej o wielkość inflacji jaka wystąpiła w badanym okresie Metody urealniania wartości: *metoda ”deflowania” - polega na uwzględnianiu wskaźnika inflacji poprzez podzielenie nominalnej produkcji w cenach bieżących przez indeks ogólnego poziomu cen (deflator PKB)*metoda ”cen stałych”- polega na ustaleniu wartości w oparciu o ceny z okresu bazowego MODEL RUCHU OKRĘŻ W GOSP MODEL GOSPODARKI ZAMKNIĘTEJ
nie ma oszczędności, -brak sektora bankowego -są wykorzystywane wszystkie zasoby obecne w obiegu -przedsiębiorstwa wytwarzają produkcję potencjalną -w praktyce nie da się go zastosować MODEL GOSPODARKI ZAMKNIĘTEJ Z UDZIAŁEM PAŃSTWA
B -płatności transferowe Td -podatki bezpośrednie (wliczone w cenę produktu) Te -podatki pośrednie (przypisane do określonego podmiotu) G - wydatki rządowe Y - dochód narodowy S - oszczędnościC - konsumpcja I - inwestycje Y = C+I+G-Te Y+B-Td = C+S C+S-B+Td = C+I+G-Te S+Td+Te = I+G+B MODEL GOSPODARKI OTWARTEJ
Model ruchu okrężnego: DOPŁYWY: +inwestycje (I), +Wydatki Rządowe (G), Export (EX) ODPŁYWY: - Oszczędności (S) - Podatki (T) - Import (Im) Gospodarka znajduje się w stanie równowagi wówczas gdy dopływy są równe odpływom. SYSTEMY MIAR DOCHODU NARODOWEGO: **SNA (System of National Accounts - system rachunków narodowych) jest oparty na założeniu, iż „ każda praca społecznie użyteczna jest pracą produkcyjną i tym samym wytwarzającą bogactwo narodowe”(wg Saya).W jego ramach wyróżnia się kilka grup mierników: -mierniki mierzące poziom produkcji w kraju tj. PKB, PNB, PNN -mierniki obrazujące poziom dochodów i konsumpcji społeczeństwa tj. DOL, RDO -mierniki bezrobocia -mierniki inflacji **MPS (Material Product System - system produktu materialnego) bazuje na stwierdzeniu,że „ pracę tworzącą bogactwo narodowe (jest) praca wydatkowana na wytwarzanie dóbr materialnych” (wg Smitha i Marksa) System MPS obowiązywał w Polsce do roku 1989. >>wielkości uzyskiwane przy zastosowaniu miar sytemu MPS będą zawsze mniejsze aniżeli przy wykorzystaniu SNA, ponieważ niektóre grupy zawodowe i ich dochody nie będę uwzględniane np. nauczyciele, lekarze, pisarze >>>system MPS, ze względu a swój czysto materialny charakter nie ma współcześnie zastosowania, a powszechnie przyjętym, na podstawie zaleceń ONZ, jest system SNA MIARY: PKB -produkt krajowy brutto Miara wartości produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku. Metody obliczania PKB: 1Metod sumowania produktów - polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku *dobra finalne - polega a sumowaniu wartości produktów i usług nabywanych przez ostatecznego użytkownika, z pominięciem dóbr pośrednich tj. dóbr, które są w całości wykorzystywane przez przedsiębiorstwo przy wytwarzaniu innych produktów *wartość dodana - polega na sumowaniu przyrostów wartości dóbr będących rezultatem procesu produkcji. Oblicza się ją jako różnicę między wartością dóbr wytworzonych w danym przedsiębiorstwie i kosztów czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr 2Metod sumowania dochodów - polega na sumowaniu wyłącznie dochodów powstających w procesie wytwarzania dóbr i usług tj. płace, procenty, zyski Pomija się płatności transferowe tj. emerytury, renty, zasiłki PKB = Σ wartości dodanych = Σ dochodów czynników produkcji 3Metod sumowania wydatków - polega na sumowaniu wydatków ba zakup dóbr finalnych wytworzonych przez podmioty krajowe tj.: -wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju (Ck) -wydatki krajowe dobra inwestycyjne (Ik)wydatki rządowe na wytworzone w kraju finalne produkty i usługi (bez płatności transferowych) (Gk) -wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe (Exk) PKB = Ck+ Ik+ Gk +Exk = C+I+G+Ex-Im = C+I+G+X >> PKB w cenach rynkowych - uwzględnia podatki pośrednie (VAT, akcyza) ale nie subsydia PKBcr = C+I+G+X >> PKB w cenach czynników produkcji - pomija podatki pośrednie lecz uwzględnia subsydia PKBccp = PKBcr - podatki pośrednie + subsydia = Σ dochodów czynników produkcji II PNB - produkt narodowy brutto Miara łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNBccp = PKBccp + dochody netto z tytułu własności za granicą III PNN - produkt narodowy netto (dochód narodowy -Y) Miara produkcji skorygowana o amortyzację (wartość zużycia majątku trwałego wykorzystywanego w procesie produkcji). PNNccp = PNBccp - AMORTYZACJA AMORTYZACJA = Ibrutto - Inetto RDO - rozporządzalne dochody osobiste Miara wartości dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwo domowe, jaka może być przeznaczone na konsumpcję i oszczędności. RDO = DOL - podatki bezpośrednie płacone przez gospodarstwo domowe + płatności transferowe DOL - dochody osobiste ludności DOL = PNNccp - podatki bezpośrednie płacone przez przedsiębiorstwo - zyski niepodzielone WADY KLASYCZNYCH MIAR GOSPODARKI: Przedstawione mierniki pokazują nominale wartości realizowane przez gospodarkę jednak nie uwzględniają wielu czynników, które mogą świadczyć o jej rzeczywistej jakości tj.: -produkcja nierejestrowana, która pozytywnie wpływa na dobrobyt społeczeństwa -wypoczynek i czas, w jakim podmioty wypracowują ustalony dochód -”efekty zewnętrzne” produkcji tj. zanieczyszczenie środowiska, natężenie hałasu -liczba obywateli danego kraju, która wypracowuje ustalony dochód -poczucie stabilności (bezpieczeństwa) obywateli np. dotyczące warunków pracy, płacy -produkcja wytwarzana na potrzeby własne -czas przeznaczony na dojazdy -proporcje w podziale dóbr i usług między podmioty -dostęp do dóbr publicznych -poziom życia społeczeństwa wynikający z wypracowanego w poprzednich okresach i z zakumulowanego bogactwa, który jest wyznaczany m.in. przez stan wyposażenia podmiotów w dobra trwałego użytku -uwzględnienie wszystkich dóbr, które są wytwarzane w gospodarce, nawet tych, które przyczyniają się do pogorszenia warunków życia społeczeństwa czy też tych, które nie przyczyniają się do zwiększania dobrobytu obywateli (np. wydatki na zbrojenia, na usuwanie skutków klęsk żywiołowych) czyli tzw. ANTYDÓBR Wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto:WDEN = PNN + czas wolny + produkcja nierejestrowana + infrastruktura publiczna + prywatne dobra trwałego użytku - zanieczyszczenie środowiska - wydatki na obronę narodową - wydatki na dojazdy do pracy
|
MAKRO-zajmuje się badaniem działania gospodarki jako całości.Bada makrowielk, mechanizm ch działania, wzajemne relacje i czynniki je kształtujące. zajmuje się konsekwencjami działalności pojedynczych podmiotów roblemy, którymi zajmuje się współczesna makroekonomia: -Określenie czynników, które wpływają na poziom i wzrost ogólnego poziomu produkcji w okresie krótkim (do 12 miesięcy) i długim (powyżej 3 lub 5 lat) -cykliczny rozwój gospodarki -bezrobocie i zatrudnienie -Ogólny poziom cen i tendencji jego zmian (inflacja) -Związki gospodarki kraju z innymi gospodarkami -Procesy pieniężne i fiskalizm (podatki, budżet państwa) MAKROWIELKOŚCI GOSPODARCZE miary zjawisk i procesów w skali całej gospodarki tj. *produkcja - wielkość wytwarzania dóbr i usług *zatrudnienie - ilość osób zatrudnionych *konsumpcja - nabywanie dóbr i usług na potrzeby własne *inflacja - pokazuje przeciętny poziom cen w gospodarce *eksport, import (w ujęciu dochodowym) AGREGACJA proces łączenia wielkości mikroekonomicznych w celu otrzymania makrowielkości ZASADY AGREGACJI: *Należy agregować wielkości jednorodne (wyrażone w jednakowych miernikach) *Należy agregować wielkości dotyczące tego samego momentu (zasoby) *Należy agregować wielkości dotyczące tego samego okresu (strumienie) RODZAJE MAKROWIELKOŚCI >> według formy występowania: ZASOBY - nagromadzony stan danej wielkości występujący w określonym momencie np. zatrudnienie, bezrobocie STRUMIENIE - określają tempo, w jakim zmieniają się zasoby w określonym przedziale czasu p. produkcja, dochód, wydatki *produkcja ,bezrobocie mogą być zarówno zasobem jak i strumieniem >>według sposobu prezentacji wyrażane w jednostkach naturalnych np. bezrobocie *wyrażane w jednostkach wartościowo - pieniężnych np. produkcja, dochód >>według sposobu wyceny dotyczy tylko wielkości wyrażonych w jednostkach wartościowo - pieniężnych *według wartości nominalnej tj. ustalonej na podstawie ceny obowiązującej w badanym okresie(ceny bieżące) *według wartości realnej tj. ustalonej na podstawie ceny skorygowanej o wielkość inflacji jaka wystąpiła w badanym okresie Metody urealniania wartości: *metoda ”deflowania” - polega na uwzględnianiu wskaźnika inflacji poprzez podzielenie nominalnej produkcji w cenach bieżących przez indeks ogólnego poziomu cen (deflator PKB)*metoda ”cen stałych”- polega na ustaleniu wartości w oparciu o ceny z okresu bazowego MODEL RUCHU OKRĘŻ W GOSP MODEL GOSPODARKI ZAMKNIĘTEJ
nie ma oszczędności, -brak sektora bankowego -są wykorzystywane wszystkie zasoby obecne w obiegu -przedsiębiorstwa wytwarzają produkcję potencjalną -w praktyce nie da się go zastosować MODEL GOSPODARKI ZAMKNIĘTEJ Z UDZIAŁEM PAŃSTWA
B -płatności transferowe Td -podatki bezpośrednie (wliczone w cenę produktu) Te -podatki pośrednie (przypisane do określonego podmiotu) G - wydatki rządowe Y - dochód narodowy S - oszczędnościC - konsumpcja I - inwestycje Y = C+I+G-Te Y+B-Td = C+S C+S-B+Td = C+I+G-Te S+Td+Te = I+G+B MODEL GOSPODARKI OTWARTEJ
Model ruchu okrężnego: DOPŁYWY: +inwestycje (I), +Wydatki Rządowe (G), Export (EX) ODPŁYWY: - Oszczędności (S) - Podatki (T) - Import (Im) Gospodarka znajduje się w stanie równowagi wówczas gdy dopływy są równe odpływom. SYSTEMY MIAR DOCHODU NARODOWEGO: **SNA (System of National Accounts - system rachunków narodowych) jest oparty na założeniu, iż „ każda praca społecznie użyteczna jest pracą produkcyjną i tym samym wytwarzającą bogactwo narodowe”(wg Saya).W jego ramach wyróżnia się kilka grup mierników: -mierniki mierzące poziom produkcji w kraju tj. PKB, PNB, PNN -mierniki obrazujące poziom dochodów i konsumpcji społeczeństwa tj. DOL, RDO -mierniki bezrobocia -mierniki inflacji **MPS (Material Product System - system produktu materialnego) bazuje na stwierdzeniu,że „ pracę tworzącą bogactwo narodowe (jest) praca wydatkowana na wytwarzanie dóbr materialnych” (wg Smitha i Marksa) System MPS obowiązywał w Polsce do roku 1989. >>wielkości uzyskiwane przy zastosowaniu miar sytemu MPS będą zawsze mniejsze aniżeli przy wykorzystaniu SNA, ponieważ niektóre grupy zawodowe i ich dochody nie będę uwzględniane np. nauczyciele, lekarze, pisarze >>>system MPS, ze względu a swój czysto materialny charakter nie ma współcześnie zastosowania, a powszechnie przyjętym, na podstawie zaleceń ONZ, jest system SNA MIARY: PKB -produkt krajowy brutto Miara wartości produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku. Metody obliczania PKB: 1Metod sumowania produktów - polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku *dobra finalne - polega a sumowaniu wartości produktów i usług nabywanych przez ostatecznego użytkownika, z pominięciem dóbr pośrednich tj. dóbr, które są w całości wykorzystywane przez przedsiębiorstwo przy wytwarzaniu innych produktów *wartość dodana - polega na sumowaniu przyrostów wartości dóbr będących rezultatem procesu produkcji. Oblicza się ją jako różnicę między wartością dóbr wytworzonych w danym przedsiębiorstwie i kosztów czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr 2Metod sumowania dochodów - polega na sumowaniu wyłącznie dochodów powstających w procesie wytwarzania dóbr i usług tj. płace, procenty, zyski Pomija się płatności transferowe tj. emerytury, renty, zasiłki PKB = Σ wartości dodanych = Σ dochodów czynników produkcji 3Metod sumowania wydatków - polega na sumowaniu wydatków ba zakup dóbr finalnych wytworzonych przez podmioty krajowe tj.: -wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju (Ck) -wydatki krajowe dobra inwestycyjne (Ik)wydatki rządowe na wytworzone w kraju finalne produkty i usługi (bez płatności transferowych) (Gk) -wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe (Exk) PKB = Ck+ Ik+ Gk +Exk = C+I+G+Ex-Im = C+I+G+X >> PKB w cenach rynkowych - uwzględnia podatki pośrednie (VAT, akcyza) ale nie subsydia PKBcr = C+I+G+X >> PKB w cenach czynników produkcji - pomija podatki pośrednie lecz uwzględnia subsydia PKBccp = PKBcr - podatki pośrednie + subsydia = Σ dochodów czynników produkcji II PNB - produkt narodowy brutto Miara łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNBccp = PKBccp + dochody netto z tytułu własności za granicą III PNN - produkt narodowy netto (dochód narodowy -Y) Miara produkcji skorygowana o amortyzację (wartość zużycia majątku trwałego wykorzystywanego w procesie produkcji). PNNccp = PNBccp - AMORTYZACJA AMORTYZACJA = Ibrutto - Inetto RDO - rozporządzalne dochody osobiste Miara wartości dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwo domowe, jaka może być przeznaczone na konsumpcję i oszczędności. RDO = DOL - podatki bezpośrednie płacone przez gospodarstwo domowe + płatności transferowe DOL - dochody osobiste ludności DOL = PNNccp - podatki bezpośrednie płacone przez przedsiębiorstwo - zyski niepodzielone WADY KLASYCZNYCH MIAR GOSPODARKI: Przedstawione mierniki pokazują nominale wartości realizowane przez gospodarkę jednak nie uwzględniają wielu czynników, które mogą świadczyć o jej rzeczywistej jakości tj.: -produkcja nierejestrowana, która pozytywnie wpływa na dobrobyt społeczeństwa -wypoczynek i czas, w jakim podmioty wypracowują ustalony dochód -”efekty zewnętrzne” produkcji tj. zanieczyszczenie środowiska, natężenie hałasu -liczba obywateli danego kraju, która wypracowuje ustalony dochód -poczucie stabilności (bezpieczeństwa) obywateli np. dotyczące warunków pracy, płacy -produkcja wytwarzana na potrzeby własne -czas przeznaczony na dojazdy -proporcje w podziale dóbr i usług między podmioty -dostęp do dóbr publicznych -poziom życia społeczeństwa wynikający z wypracowanego w poprzednich okresach i z zakumulowanego bogactwa, który jest wyznaczany m.in. przez stan wyposażenia podmiotów w dobra trwałego użytku -uwzględnienie wszystkich dóbr, które są wytwarzane w gospodarce, nawet tych, które przyczyniają się do pogorszenia warunków życia społeczeństwa czy też tych, które nie przyczyniają się do zwiększania dobrobytu obywateli (np. wydatki na zbrojenia, na usuwanie skutków klęsk żywiołowych) czyli tzw. ANTYDÓBR Wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto:WDEN = PNN + czas wolny + produkcja nierejestrowana + infrastruktura publiczna + prywatne dobra trwałego użytku - zanieczyszczenie środowiska - wydatki na obronę narodową - wydatki na dojazdy do pracy
|