ORGANY KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM MILITARNYM RP

KONSTYTUCYJNE USTAWOWE CELE

I ZADANIA ORAZ OBOWIĄZKI W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

I OBRONY NARODOWEJ

 

              Prawo, najogólniej rozumiane jako ogół norm obowiązujących na określonym terytorium, jest podstawą ładu i porządku społecznego, a zarazem podstawą organizacji i funkcjonowania państwa, również w zakresie bezpieczeństwa i obrony narodowej. To właśnie stan prawa oraz mechanizmy jego przestrzegania i egzekucji stanowią podstawowy i konieczny warunek sprawności państwa we wszystkich dziedzinach życia. Złe prawo, a nawet dobre, ale nieegzekwowane, to anarchia - nieuchronny zwiastun upadku państwa i katastrofy narodowej.

 

Funkcje państwa i podmiotów prawa państwowego

w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego i obrony narodowej

 

              Bezpieczeństwo jest wartością pierwotną wobec innych, a potrzeba bezpieczeństwa stała się decydującym czynnikiem państwowotwórczym. Zatem pierwszym i niezbędnym warunkiem pomyślnego rozwoju państwa było jest i będzie zapewnienie bezpieczeństwa.

Najpowszechniejszy podział funkcji państwa pozwala wyróżnić funkcję:

Funkcja wewnętrzna wiąże się z zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochroną mienia, zdrowia społeczeństwa i środowiska oraz z zabezpieczeniem trwałości w wewnętrznej strukturze stosunków społecznych.

Funkcja gospodarczo - organizatorska polega na organizowaniu życia gospodarczego i stwarzaniu warunków do rozwijania działalności gospodarczej, a w konsekwencji do tworzenia materialnych podstaw bezpieczeństwa narodowego.

Funkcja socjalna to działania na rzecz ubezpieczeń społecznych, ochrona zdrowia, pomocy społecznej oraz rozwiązywania problemów na rynku pracy i wykorzystania zasobów ludzkich.

Funkcja kulturalno-wychowawcza obejmuje przedsięwzięcia na rzecz wpajania wiedzy i zdobyczy cywilizacyjnych, rozpowszechniania dóbr kulturowych, upowszechniania idei i wartości oraz kształtowania postaw i zachowań obywatelskich.

Funkcja zewnętrzna to zapewnienie bezpieczeństwa państwa na zewnątrz, rozwijanie stosunków politycznych, gospodarczych i kulturalnych z innymi państwami, a także rozwijanie przepływu informacji i kontaktów międzyludzkich.

 

Interesy bezpieczeństwa narodowego i obrony narodowej

w prawie polskim

 

              Z punktu widzenia bezpieczeństwa i obrony narodowej zasadnicze znaczenie ma treść art. 5 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, w którym stwierdza się, że „ Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Bezpieczeństwo podniesione zostało do rangi podstawowej zasady konstytucyjnej, a wymienione wartości należy traktować głównie jako obszar aktywności państwa.

Państwo jest zobowiązane do ochrony życia (art.38), nietykalności i wolności osobistej (art.41.1); chroni własność i prawo do dziedziczenia (art.21.1) oraz pracę (art.24 i 65.5); zwalcza choroby epidemiczne i zapobiega skutkom degradacji środowiska (art.68.4).

Państwo jest również gwarantem podstawowych praw obywateli. Każdy obywatel ma prawo do: bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art.66.1), ochrony zdrowia (art.68.1), zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego (art.67.1), wolności wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji (art.54.1), organizowania pokojowych zgromadzeń (art.57) i zrzeszania się (art.58).

Przepisy Konstytucji formują obowiązki obywateli, które mają ścisły związek z bezpieczeństwem i obroną narodową. Najważniejsze z nich to: wierność RP i troska o dobro wspólne (art.82), przestrzeganie prawa (art.84), obrona ojczyzny (art.85.1), dbałość o stan środowiska i odpowiedzialność za spowodowanie jego pogorszenia (art.86).

Należy podkreślić, że ograniczenia wolności i praw obywatelskich oraz działalności gospodarczej mogą być wprowadzone wyłącznie ze względów bezpieczeństwa jako nadrzędnego interesu państwa: „Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób (art.31.3).

              Szczegółowe uregulowania spraw bezpieczeństwa narodowego i obrony narodowej ujmują ustawy i wydane na ich podstawie rozporządzenia jako źródła powszechnie obowiązującego prawa.

Interesy szeroko rozumianego bezpieczeństwa wyrażają również:

        przepisy prawa karnego;

        kodeks wykroczeń;

        przepisy prawa administracyjnego.

Skonkretyzowane w ustawach wartości, wchodzące w zakres szeroko rozumianego bezpieczeństwa narodowego dotyczą m.in.:

        bezpieczeństwa zewnętrznego państwa;

        bezpieczeństwa wewnętrznego państwa;

        ochrony życia i zdrowia obywateli;

        gwarancji wolności myślenia i działania obywateli;

        ochrony i korzystania z zasobów środowiska;

        tworzenia społecznych, gospodarczych, naukowych i kulturowych warunków rozwoju.

 

Rola organów władzy w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego

i obrony narodowej

 

 

              Podstawą organizacji i sprawnego funkcjonowania demokratycznego państwa jest zasada trójpodziału i równowagi władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Podział ten stanowi swoisty pomnik europejskiej kultury prawnej, pozostając żywą i w dalszym ciągu przydatną zasadą.

              Władzę ustawodawczą w Polsce sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą - Prezydent i Rada Ministrów, władzę sądowniczą - sądy i trybunały. Każda z nich uczestniczy w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego i obrony narodowej, koncentrując się na działaniach stanowiących ich istotę, wynikającą z konstytucyjnej roli w państwie.

Parlament

 

              W procesie tworzenia podstaw bezpieczeństwa narodowego Sejm i Senat odgrywają szczególną rolę, polegającą na stanowieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego w postaci ustaw. Parlament ponadto może podejmować uchwały, wśród których występują akty normatywne, a także realizując funkcję ustrojodawczą - dysponuje prawem dokonywania zmian w obowiązującej Konstytucji (art.235).

Obie izby parlamentu odgrywają również rolę kreacyjną, polegającą na powoływaniu i odwoływaniu konstytucyjnie wskazanych centralnych organów państwa: mają prawo kontroli wykonywania ustaw, a Sejm dysponuje prawem kontroli rządu i ministrów.

Rola kontrolna parlamentu przejawia się również w działalności organów wewnętrznych Sejmu i Senatu, spełniających funkcje pomocniczą. Chodzi tu przede wszystkim o komisje parlamentarne - np. Komisję Obrony Narodowej, Komisję Spraw Zagranicznych i Komisję ds. Służb Specjalnych.

Zakres kompetencji Komisji Obrony Narodowej obejmuje kwestie obrony państwa, dotyczące zwłaszcza działalności sił zbrojnych, systemu oraz funkcjonowania obrony terytorialnej kraju i obrony cywilnej, wykonywania obowiązków w dziedzinie wzmacniania obronności przez organy państwowe i przedsiębiorstwa, organizacje społeczne i spółdzielcze oraz przez obywateli, a także sprawy przemysłu obronnego.

Szczególną rolę spełnia Komisja ds. Służb Specjalnych. Komisja ta opiniuje nie tylko projekty ustaw, lecz również projekty rozporządzeń wykonawczych dotyczących służb specjalnych oraz ocenia akty normatywne w zakresie ich działalności.

Formą działań kontrolnych parlamentu jest także wyrażanie zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej oraz na wprowadzenie stanu wyjątkowego i wojennego lub przedłużenie okresu stanu klęski żywiołowej i stanu wyjątkowego.

 

Prezydent RP

 

              W konstytucyjnym systemie ustrojowym prezydent RP jest ważnym samodzielnym podmiotem, realizującym koncepcję równoważenia władz, a nie tylko częścią dualistycznej władzy wykonawczej.

Ogólną charakterystykę urzędu Prezydenta zawierają przepisy art.126 Konstytucji:

1.     Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczpospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.

2.     Prezydent Rzeczpospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

3.     Prezydent Rzeczpospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.

Wśród konstytucyjnych uprawnień prezydenta szczególne miejsce zajmują kompetencje w zakresie zwierzchnictwa sił zbrojnych, obronności i bezpieczeństwa państwa w czasie pokoju i wojny.

Konstytucja ustanawia prezydenta najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP. Jest to model zwierzchnictwa biernego, w którym nie mieści się funkcja faktycznego naczelnego dowództwa i kierowania Siłami Zbrojnymi RP.

W czasie pokoju prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi za pośrednictwem ministra obrony narodowej, któremu przekazano uprawnienia rzeczywistego kierowania siłami zbrojnymi we współpracy z wojskowymi strukturami dowodzenia, a w szczególności szefem Sztabu Generalnego i dowódcami rodzajów sił zbrojnych.

W myśl art.136 prezydent, na wniosek prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i decyduje o użyciu sił zbrojnych do obrony państwa. Ponadto Prezydent RP określa, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, główne kierunki rozwoju sił zbrojnych oraz ich przygotowań do obrony państwa, a także uczestniczy w odprawach kierowniczej kadry Ministerstwa Obronny Narodowej i Sił Zbrojnych i może je zwoływać.

 

Rada Ministrów

 

              Rada Ministrów stanowi główne ogniwo władzy wykonawczej. Prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, kieruje administracją rządową i sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi.

Zgodnie z art.146 Konstytucji Rada Ministrów odpowiada m.in. za: zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządek publiczny, zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego, sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności oraz coroczne określenie liczby obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej.

 

Minister Obrony Narodowej

 

              Minister Obrony Narodowej jest naczelnym organem administracji państwowej w dziedzinie obronności państwa. Wykonuje on swoje zadania za pomocą Ministerstwa Obrony Narodowej. Obecnie w skład ministerstwa wchodzi Gabinet Polityczny Ministra - jako organ doradczy - oraz następujące komórki organizacyjne:

        Sekretariat Ministra Obrony Narodowej.

        Departament Administracyjny;

        Departament Budżetowy;

        Departament Infrastruktury;

        Departament Kadr i Szkolnictwa Wojskowego;

        Departament Kontroli;

Kierowanie i administrowanie bezpieczeństwem militarnym

• kierowanie i administrowanie bezpieczeństwem - jedna z podstawowych funkcji wszystkich organów władzy i administracji publicznej (rządowej i samorządowej)

• cel: przygotowanie i bieżące utrzymywanie systemu bezpieczeństwa państwa na wszystkich jego szczeblach oraz kierowanie jego funkcjonowaniem w czasie pokoju, kryzysu i wojny

Skład systemu kierowania i administrowania bezpieczeństwem

Całość organów władzy i administracji odpowiedzialnych za realizację zadań obronnych, powiązanych informacyjnie i pozostających w ustanowionych prawnie relacjach kompetencyjnych, wraz z ich aparatem pomocniczym (administracyjnym, sztabowym, organizacyjnym) oraz niezbędną infrastrukturą

Uniwersalny model kierowania

SKŁAD SYSTEMU KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM

doradztwo

planowanie

propozycje

monitoring

zadania

obsługa

koordynacja

Organ sztabowy

(administracyjny)

Podsystemy wykonawcze

Organ doradczy

Decydent

Samorządy

Koordynacja BW

MINISTER SPRAW

WEWNĘTRZNYCH

PREMIER

RADA GABINETOWA

RADA MINISTRÓW

PREZYDENT

Koordynacja ON

Wojewodowie

Ministrowie

MINISTER OBRONY NARODOWEJ

RADA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

1

---