Zdrowie publiczne wykład 8
22.11.12
EPIDEMIOLOGIA
Mierniki zdrowia:
negatywne: chorobowość, zachorowalność, umieralność, śmiertelność
pozytywne: pojemność płuc, parametry krwi,
mierniki narażenia: osobnicze ( jednostkowe) i populacyjne (zbiorowe)
Chorobowość- liczba osób chorych podzielona przez liczbę ludności ( na danym obszarze i w określonym czasie).
Zachorowalność - liczba nowych przypadków w analizowanym okresie podzielona przez liczbę ludności
umieralność- podobnie
CHOROBOWOŚĆ
choroby zaczynające się i kończące w danym okresie
choroby zaczynające się w danym okresie, ale trwające dłużej
choroby zaczęły się dawnej, ale zakończyły się w danym okresie
choroby zaczęły się dawniej i trwają nadal
ZACHOROWALNOŚĆ= ZAPADALNOŚĆ
okresowa- w określonym przedziale czasowym
punktowa (chwilowa)- w punkcie czasowym
ogólna- w okresie 12 miesięcy
UMIERALNOŚĆ
współczynnik umieralności ogólnej
współczynnik umieralności specyficznej ( z powodu określonej choroby)
współczynnik umieralności proporcjonalnej (liczba zgonów z powodu określonej choroby w stosunku do umieralności ogółem)
UMIERALNOŚC NIEMOWLĄT
ogólny współczynnik umieralności niemowląt ( liczba zgonów niemowląt w 0-1 miesiącu życia/ liczba żywych razy 1000)
współczynnik wczesnej umieralności niemowląt (0-27 dnia) razy 1000
współczynnik później umieralności niemowląt
slajd
ŚMIERTELNOŚĆ (DANEJ CHOROBY)
to procent zgonów na ściśle określoną chorobę spośród wszystkich chorych na tę chorobę.
BADANIA SCREEININGOWE
przesiewowe= przeglądowe
najważniejszy jest dobór testu, trafność testu, jego czułość i swoistość
czułość- zdolność wykrywania możliwości dużego procentu wyników prawdziwie dodatnich, czyli małej liczby fałszywie ujemnych
swoistość testu- zdolność wykonywania względnie małego procentu wyników fałszywie dodatnich
Gdy wynik jest dodatni to dokładne badanie kliniczne weryfikujące wyniki testu.
np. toksoplazmoza- kontakt z kotem- wzrok u noworodków, test na fenyloketonurie i nadczynność tarczycy (możliwe nawet 5 testów ale koszty....)
EPIDEMIOLOGIA- dział medycyny zajmujący się przyczynami i drogami szerzenia się chorób, w tym zakaźnych i pasożytniczych
EPIDEMIA- występowanie na danym obszarze zachorowań na chorobę zakaźną w wyraźnie większej liczbie niż w okresie poprzedzającym
ENDEMIA- zachorowania na danym ( małym) obszarze w liczbie utrzymującej się na podobnym poziomie
PANDEMIA- epidemia na dużym obszarze, nawet ponad kontynent
GOSPODARZ- organizm kręgowca wrażliwy na określony drobnoustrój
PRZENOSIECIEL- przenosi drobnoustrój z jednego gospodarza na innego- stawonóg, kręgowiec, owad np. komar, mucha, wszy
ZARAZEK- drobnoustrój chorobotwórczy, wywołujący chorobę, zarazę. To może być bakteria, wirus, pierwotniak, grzyb. Zarazki są pasożytami przystosowanymi do życia w organizmie człowieka (lub zwierzęcia).
REZERWUAR ZARAZKÓW- środowisko ludzkie i zwierzęce, na danym ograniczonym terenie, w którym krąży drobnoustrój wywołujący chorobę
OZDROWIEŃCY- osoby już po chorobie, ale jeszcze wydzielają chorobotwórczy drobnoustrój
OKRES WYLĘGANIA- od wniknięcia zarazka do pierwszych objawów. Bywa krótki , a bywa wieloletni np. HIV
DOCHODZENIE EPIDEMIOLOGICZNE- wykrywanie przyczyn, źródeł, dróg szerzenia się choroby
NADZÓR EPIDEMIOLOGICZNY- obserwacja osoby, zakażonej, też gromadzenie danych
IZOLACJA- odosobnienie osoby, grupy chorych w celu uniemożliwiania przenoszenia czynnika chorobotwórczego na inne osoby.
KWARANTANNA- odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenia, w celu zapobiegania szerzenia się choroby (np. osoba prawdziwa, gorączki krwotoczne). Odosobnienie osób zdrowych w celu obserwacji, gdy przyjechały z terenów epidemicznych. Czas trwania- jak średni okres wystąpienia danej choroby
KORDON SANITARNY- przymusowe i całkowite (fizyczne) przerwanie wszelkiej łączności z obszarem objętym epidemią ( poza elektrycznym, TV, radio, dowóz prasy)
ŹRÓDŁA ZAKAŻENIA- organizm ludzki lub zwierzęcy, też środowisko wodne, roślinne lub glebowe, z którego czynniki chorobotwórczy został przeniesiony na osoby wrażliwe
NOSICIEL- osoba nie wykazujący objawy choroby zakażonej, w której organizmie bytują drobnoustroje, które wydala z kałem, plwociną, moczem, stanowiąc potencjalne źródło zakażenia
ŹRÓDŁO ZAKAŻENIA WTÓRNE- woda, gleba, żywność- gdzie drobnoustroje ze źródła pierwotnego bytują i nawet rozmnażają się
NOSICIEL ZDROWY- nigdy nie chorował na daną chorobę, czyli tzw. zakażenie bezobjawowe
NOSICIELSTWO PRZEDCHOROBOWE- po zakażeniu, ale jeszcze przed objawami
SANITYZACJA- czynność polegająca na zmniejszeniu ilości drobnoustrojów w określonym środowisku ( wietrzenie pomieszczeń, mycie rąk, zmywanie posadzek, zamiatanie......)
DERATYZACJA- odszczurzanie , walka z gryzoniami
DEZYNFEKCJA- odkażanie, zabicie wszystkich form drobnoustrojów chorobotwórczych
DEZYNSEKCJA- owadobójcze
WROTA ZAKAŻENIA- miejsce wniknięcia drobnoustroju do organizmu człowieka (otwory naturalne, skóra też rogówka oka)
PRZENOSICIEL- stawonogi
ŁAŃCUCH EPIDEMICZNY- kolejne etapy przenoszenia się drobnoustrojów z jednego gospodarza na drugiego tego samego gatunku lub innego gatunek
DROGI SZERZENIA SIĘ ZAKAŻENIA - bezpośrednie ( łożysko, pochwa w czasie porodu, ukąszenia, ukłucia, zadrapania, pogryzienia i pośrednie (droga powietrzno- kropelkowa), pokarmowa- wodna, przedmioty codziennego użytku, gleba, owady
OKRES WYLĘGANIA- czas od wniknięcia drobnoustroju do pierwszych objawów chorobowych
SZCZEPIENIA OCHRONNE- sztuczne uodpornienie, przemijający
DEKONTAMINACJA- niszczenie czynników chorobowych przez mycie, dezynfekcję i sterylizację
STERYLIZACJA- zniszczenie wszelkich drobnoustrojów oraz ich form przetrwalnikowych
ZAKAŻENIA SZPITALNE- zakażenie, które wystąpiło związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych
ZAPADALNOŚĆ - liczba nowych zachorowań/ liczba ludzi na danym terenie w określonym niu lub przedziale czasowym
ŚMIERTELNOŚĆ- liczba zgonów w %
UMIERALNOŚĆ- liczba zgonów/ liczby ludności w określonym czasie
2,5 tysiąca gim w Plolsce