System zdrowia → Ministerstwo zdrowia, NFZ
Podział szpitali na:
ilość łóżek
ilość personelu
Przychodnia- budynek
Poradnia- jest konkretna, specjalistyczna. Może być wiele poradni w jednej przychodni.
W karetce włączenie sygnału na polecenie lekarza, ratownika, jeżeli jedzie sam kierowca to musi poinformować dyspozytora (np. jak jedzie z krwią ).
Jak przetransportować coś ważnego z punktu a do punktu b:
uzgodnić trasę
spotykają się dwa zespoły w połowie trasy przekazują np. serce do przeszczepu. Pusta karetka jedzie pierwsza, a karetka druga z sercem za nimi. Jest asekurowana przez pusta karetkę.
Pacjent jak zaatakuje pielęgniarkę będzie odpowiadał (odpowiednia ustawa)
pielęgniarka jest funkcjonariuszem państwowym
Mamy prawo zniszczyć samochód, odzież poszkodowanego jeżeli jest odpowiednie uzasadnienie.
W 3 stopniach przechowuj się narządy do przeszczepu. Temperatura człowieka 36 stopni oziębienie do 32 stopni powoduje zemdlenie, a do 23 stopni prowadzi do śmierci.
Marszałek wojewódzki jest zwierzchnikiem szpitali wojewódzkich.
Zmiany koncepcji zdrowia
Hipokrates - „ ojciec medycyny europejskiej” uważał, że dobre samopoczucie oznacza zdrowie, złe - chorobę. Duży subiektywizm takiej oceny.
Kartezjusz- nowa filozofia kartezjańska- mechaniczne widzenie człowieka i świata. Człowiek to wielka maszyna, działająca z dużą precyzją i doskonałością. Choroba, jej leczenie- konieczność naprawy mechanizmu.
Socjomedyczny i socjoekologiczny paradygmat zdrowia- patrz definicje WHO
Definicja zdrowi
Galen (ok. 130-200) Zdrowie to stan idealnej harmonii i równowagi organizmu, wszystko co od tego odbiega- to choroba
WHO (1948) Zdrowie to dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczne, a nie wyłączenie brak choroby lub kalectwa.
Zdrowie publiczne to „nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużenia życia i promocji zdrowia przez zorganizowany wysiłek społeczeństwa.”
Marcin Kasprzak (1888-1968) zdrowie to nie tylko brak choroby ale i dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania biologicznego, psychicznego i społecznego, jakie jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach.
Epokowe kroki w historii medycyny
Hipokrates (400-377p.n.e) przysięga ( primum non nocere), wpływ otoczenia- środowiska, żywienia na zdrowie
Leeuwenhoek Antony (1632-1723) twórca mikroskopu, opisał krwinki, plemniki, mięśnie, kości
Semmelweis (1847) wprowadził zasady aseptyki
Pasteur (1878) twórca bakteriologii, szczepień ochronnych p. wąglika i wściekliźnie
Koch Robert ( Wolsztyn) (1876-1883) odkrył laseczki wąglika, prądki gruźlicy, przecinkowce cholery
Lister (1867) twórca antyseptyki, stosował kwas karbolowy do wyjaławiania rąk, narzędzi, ran
Niemcy- Bismarck- ubezpieczenia zdrowotne (od 1883)
1921- insulina w leczeniu
1935- sulfonamidy (sulfatiazol) i potem antybiotyki
Czynniki wpływające na zdrowie
Biologiczne - genetyka, choroby wrodzone, dojrzewanie, starzenie się
Środowiskowe- socjalne, fizyczne i psychiczne
Styl życia- modele konsumpcji, ryzyko zdrowotne i zawodowe, sposób rekreacji
System organizacji opieki zdrowotnej- prewencja, promocja zdrowia, leczenie i rehabilitacja
Kryteria oceny zdrowia
Subiektywne- dobrze śpi, ma apetyt, nie czuje się zmęczony, nie odczuwa dolegliwości
Obiektywne (wymierne)- wydzielenie moczu, czynność serca, ciśnienie tętnicze, parametry biochemiczne, trawienie, wydolność fizyczna
Społeczne - rola społeczna w rodzinie, środowisku zawodowym, organizacji społecznej, politycznej, lokalnej, religijnej itd.
Działania profilaktyczne wg WHO
Profilaktyka wczesna- likwidacja ekonomicznych, społecznych, kulturowych wzorców (nawyków), które bezpośrednio lub pośrednio zwiększają zagrożenia chorobami
pierwotna- zespół przedsięwzięć zmniejszających ryzyko konkretnej choroby
pośrednia- zmniejszenie rozprzestrzenienie się choroby i czasu jej trwania
wtórna- zmniejszenie liczby chorych poprzez usuwanie następstw określonej choroby.
Profilaktyka
wg Stefana Kleczkowskiego
Profilaktyka pierwszej fazy- umocnienie zdrowia, postawy prozdrowotne, wychowanie zdrowotne, szczepienia ochronne, ochrona środowiska, nadzór nad produkcją żywności
Profilaktyka drugiej fazy- wczesne wykrywanie chorób, badania przeglądowe, bilanse zdrowia, profilaktyka w miejscu pracy
Profilaktyka trzeciej fazy- działania wobec samej choroby w celu zmniejszenia uszkodzenia narządu, niepełnosprawności, kalectwa itd.
Zadania profilaktyczne służby zdrowia
ciągła obserwacja sytuacji zdrowotnej (stacje sanit- epidemiologiczne, administracja rządowa)
Analiza dokumentacji szpitalnej, sanatoryjnej
Kontrola planowania i wykonania czynności profilaktycznych przez oświatę zdrowotną, higiena wody i żywności
Przesiewowe badania ludności
Współpraca z sąsiadami Polski
Indywidualne rozmowy lekarzy z osobami zagrożonymi określoną chorbą
Czynniki warunkujące zdrowie
Biologiczne - informacja genetyczna, predyspozycje wrodzone, cechy systemu immunologicznego
indywidualne- zwyczaje dietetyczne, palenie tytoniu, picie alkoholu, zażywanie narkotyków
środowisko fizyczne- mieszkanie, praca
środowisko psychospołeczne- status społeczny, ekonomiczny, podatność na informacje zewnętrzne
Styl życia- decydujący czynnik dla zdrowia społeczności
system opieki zdrowotnej
praca (lub jej brak)- ważne dla zdrowia psychicznego i społecznego
środowisko przekształcone przez człowieka- technologie, zanieczyszczenia, zagrożenia
Zachowanie zdrowotne
Ze wzgl. Na stan zdrowia: ludzi zdrowych, chorych, umacniające zdrowie lub chorobę, zachowanie w roli chorego
ze wzgl. Na znaczenie dla organizmu: biopozytywne i bionegatywne
ze wzgl. Na czynniki inspirujące: inspirowane przez instytucje społeczne, kulturę, wzorce społeczne
ze wzgl. Na przedmiot działania- jednostkowe (indywidualne) i zbiorowe
ze wzgl. Na relację do przedmiotu działania- bezpośrednie (szczepienia ochronne) i pośrednie ( chlorowanie wody, jodowanie soli kuchennej)
Demografia świata
ok. 7 miliardów ludzi na świecie
Liczebność rodzin do 1950- model 2+5-6, teraz 2+1,7
32% zgonów na świecie nadal z powodu chorób zakaźnych, w tym połowa to dzieci, umierające na biegunki, zapalenie płuc, odrę
przeciętna długość życia w 1900-40lat, obecnie 69 lat, w 2050 roku-77lat
choroby zakaźne współczesnego świata:
- choroby stare i znane, nadal nie opanowane
- choroby stare i znane, ale z nowymi problemami leczniczymi- lekoodporność np. gruźlicy
- choroby nowe- Ebola, AIDS, choroba Creutzfelda-Jakoba, SARS, nowe typy grypy- świńska, ptasia (H5 N1)
Transformacje epidemiologiczna- do początków XX wieku główną przyczyną chorób i zgonów były choroby zakaźne. Zdrowia żywność, czysta woda, zasady sanitornohigieniczne, edukacja, szczepienia, leki- sytuacje zmieniły.
Faza transformacji:
I faza choroby zakaźne
II faza wypadki i urazy
III faza choroby cywilizacyjne - cukrzyca, nowotwory, choroby układu krążenia
IV faza nowe zagrożenia (AIDS, ch. Creutzfelda-Jakoba, gorączki krwotoczne, cholera), bo łatwość podróżowania, 700 mln ludzi rocznie przekracza granice państw.
Demografia - Europa
najmniej dzieci w Europie (1) rodzą Polki, Czeszki i Słowenki
w Europie do 2050 roku ludzi pow. 65 lat będzie 30% (obecnie 17%)
ludzie poniżej 24 lat będzie 23% (obecnie 30%)
w Polsce w 2035 roku emeryturami będzie 1/3 Polaków
obecnie aktywnych zawodowo w wieku 55-64 jest w Polsce 26%, w UE 40%, w USA 60%
wydłużenie długości ludzkiego życia (w UE K82 lata, M 76)
najdłużej żyją Francuzki 85 lat, najkrócej Bułgarki-77lat
promowanie uczestnictwa ludzi starszych w rynku pracy
zagrażające bankructwo systemów ubezpieczeniowych
Demografia -Polska
nadumieralność mężczyzn- Polska jest w czołówce państw europejskich. W wieku produkcyjnym - czyli w Polsce 40% mężczyzn umiera w wieku 15-64 lat, w Szwecji - 18%
jeszcze więcej w Rosji- ponad 50%
2011 przyrost naturalny zero
w Polsce K żyją ok 80 lat, M 71 lat, 9 lat różnicy
w 2008 wskaźniki dzietności wynosił 1,39, a tzw. zastępowalność pokoleń jest zapewniona powyżej2,1
długość życia- różnice pomiędzy powiatami nawet 8 lat
mężczyźni z wykształceniem podstawowym umierają nawet 12 lat wcześniej niż z wyższym
rocznie umiera kilka tysięcy dzieci, dzieci powinny żyć a nie umierać
Abstynencja- powstrzymywanie się od przyjmowania alkoholu lub innych używek
Aklimatyzacja- stopniowe przystosowanie mechanizmów regulacyjnych organizmu w zmiennych warunkach, zwłaszcza klimatycznych
Alergeny- substancje uczulające organizm: pokarmowe, wziewane, bakteryjne ( z ognisk zakażenia w organizmie), lękowe, kontaktowe
Alergia- nadwrażliwość, uczulenie
Alkaloidy- związki biologiczne czynne występujące w różnych gatunkach roślin, zawierające atom azotu, też nikotyna
Alkohol metylowy- otrzymywany w procesie destylacji drewna lub syntetycznie. Zatrucia- bóle głowy, nudności, wymioty, skurcze jelit, szkodzenie nerwów wzrokowych, głuchota, porażenie oddechu. Leczenie - wywołanie wymiotów, płukanie żołądka, dializa, telenoterapia
Anergia- brak reakcji ustroju na bodźce środowiska (brak gorączki, odczynu zapalnego, odczynu odrzucania obecnej tkanki)
Anoreksja - brak łaknienia
asenizacja- wywóz nieczystości płynnych
aseptyka- postępowanie zapobiegające zakażeniu drobnoustrojami
bilans zdrowia- badania dzieci 2, 4, 6, 10, 14 i 18 lat
biometria- badania prawidłowości i zmienności biologicznej (np. paszporty biometryczne)
dekompensacja- przekraczanie granic zdolności przystosowania narządu, organizmu do zwiększonych obciążeń ( przekroczenie rezerwy energetycznej), góry, samoloty, sport
deratyzacja- odszczurzenie
dezynsekcja- tępienie owadów (insekty)
ergometr- przyrząd do mierzenia wykonywanej pracy mięśniowej (cykloergometr rowerowy, inne)
wiek szkieletowy- wiek ustalony na podstawie badania rentgenowskiego kości. Wymaga znajomości powstawania punktów kostnienia, dotyczy okresu od urodzenia do osiągnięcia dojrzałości płciowej
życie- podstawowa właściwości organizmów roślinnych i zwierzęcych, odróżniająca od przyrody nieożywionej. Przemiana materii + obecność białek i kwasów nukleinowych+ zdolność do samopowielania + samoistny ruch+ dziedziczenie ( przekazanie cech) + reagowanie na bodźce + zdolność przystosowania do warunków środowiska.
Medycyna społeczna- rozpatruje problemy zdrowotne w makroskali (badanie zdrowotności, trendy zmian)
medycyna społeczna zajmuje się badaniem praw biologicznych i społecznych, decydujących o zdrowiu i chorobie społeczeństw.
Zdrowie publiczne- obejmuje zagadnienia współzależności zdrowia od warunków życia, formy troski o zdrowie- zarówno indywidualne, rodziny, grup społecznych.
WHO
UNDP- prorozwojowe działania ONZ
UNICEF- program pomocy dzieciom
FAO- organizacja wyżywienia i rolnictwa ( Rzym)
Ospa
Międzynarodowy ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca- międzynarodowy ruch humanitarny, ok 100mln wolontariuszy, celem łagodzenia cierpienia ludzkiego i ochrony ludzkiej godności (wojny, klęska żywiołowa, epidemie, uchodźcy, jeńcy, krwiodawstwo)
niezależna organizacja zapewniająca ochronę ofiarom wojen i przemocy - symbol od 1880r
prowadzi centrum informacji o jeńcach