Masaż leczniczy
Masaż
To szereg ruchów wykonywanych ręką masażysty w pewnej kolejności
i w określonym tempie w celach leczniczych.
Masaż stosuje się w celu pobudzenia obiegu krwi i uzyskania lepszego ukrwienia tkanek.
Przypisuje się mu m.in. innymi zdolność do przyspieszania usuwania produktów zmęczenia.
Rys historyczny
pierwsze wzmianki o wykorzystaniu masażu pojawiają się w księgach Hipokratesa, a następnie Celsusa i kolejno Galena,
starożytna Grecja - masowano sportowców biorących udział w igrzyskach olimpijskich w celu natłuszczenia ciała oliwką przed zawodami sportowymi,
XVI w. - Ambroże Pare ( franc. lekarz) w swojej pracy naukowej ogłasza masaż za oficjalna metodę leczenia,
XVI w. - Fridrich Hoffman ( lekarz ) opracowuje program stosowania masażu w licznych przypadkach chorobowych,
XIX w. - Per Henrik Ling, współautor tzw. szwedzkiej gimnastyki, w zakres której wchodził masaż leczniczy,
XIX w. - Johan Mezger, holenderski lekarz, powołał do życia szkołę masażu klasycznego . Uważany jest on za autora „ masażu naukowego”.
XIX w. - Izydor Zabłudowski, polski lekarz, kierownik Zakładu Masażu Leczniczego w Berlinie. Dzięki jego publikacją naukowym masaż był traktowany na równi z innymi działaniami wiedzy medycznej
W Polsce największe zasługi w rozwoju i propagowaniu masażu mają:
Jan Zaorski „ Mieszanie lecznicze” (1927),
Mieczysław Kosiński - krakowski lekarz - „Technika mięśnia leczniczego” (1927),
Józef Jankowiak „ Masaż leczniczy” (1974),
Zygmunt Prochowicz „Podstawy masażu leczniczego” (1987),
Tomasz Podgórski „ Masaż klasyczny” (1989),
Adam Zborowski „ Masaż leczniczy” (1991), „Masaż klasyczny” (1994), „Masaż limfatyczny” (1995), „Masaż wybranych jednostek chorobowych” (1997),
Leszek Magiera i Tadeusz Kasperczyk „ Segmentarny masaż leczniczy” (1995) , „Automasaż leczniczy” (1998).
Systematyka Metod Kinezyterapeutycznych
Zasady i warunki obowiązujące przy wykonywaniu masażu
nie masujemy węzłów chłonnych,
masaż zawsze wykonujemy na obnażonej części ciała,
pacjenta należy ułożyć wygodnie, tak aby mięśnie miał rozluźnione,
masaż nie powinien sprawiać pacjentowi bólu, winien być wykonywany na granicy bólu z przyjemnością,
pierwsze masaże wykonujemy delikatnie, aby przygotować mięśnie do późniejszych masaży zasadniczych,
czas trwania masażu jednej części ciała wynosi 5-10 min., masaż całkowity u zdrowego - 45 min. ,a u chorego 60min.
podstawową serią masaży jest 10 zabiegów wykonywanych codziennie; w przypadkach przewlekłych schorzeń można przedłużyć serię do 20 zabiegów stosowanych również codziennie, po których należy zrobić przerwę 10-14 dniową.
masażysta powinien być ubrany wygodnie, aby nic nie ograniczało jego ruchów,
paznokcie winien mieć krótko obcięte, a podczas pracy nie powinien mieć na palcach biżuterii,
masażysta zobowiązany jest myć ręce przed masażem i po nim,
zmiany dermatologiczne na skórze rąk masażysty są przeciwwskazaniem do wykonywania pracy,
w trakcie masażu rękoczyny wykonywane przez masażystę powinny być spokojne, pewne, skoordynowane oraz płynne,
skóra masowanej części ciała pacjenta powinna być czysta,
podczas masażu można używać różnego rodzaju środków poślizgowych, takich jak: talk, olej parafinowy, oliwka kosmetyczna, żel do masażu, mydło,
do masażu używa się również maści i preparatów, które służą jako środki lecznicze w poszczególnych jednostkach chorobowych oraz środki rozgrzewające poszczególne odcinki ciała.
Mechanizm działania masażu:
Działanie lokalne masażu polega na mechanicznym przepływie krwi
w naczyniach krwionośnych oraz chłonki w naczyniach chłonnych.
Operowanie przez masażystę poszczególnymi technikami, miejscowo zwiększa przemieszczanie się płynów przez układ naczyniowy. Masażysta w czasie masażu wywołuje tarcie, podczas którego wytwarza ciepło.
Wpływa ono na rozszerzenie naczyń krwionośnych, a co za tym idzie - zwiększa przepływ krwi przez mięśnie przyspieszając dostarczanie substancji odżywczych i równocześnie wydalanie produktów przemiany materii.
Działanie centralne polega na pobudzeniu układu nerwowego, który za pomocą odruchów i czynności koordynacyjnych kory mózgowej jest w stanie wpłynąć na wszystkie narządy i układy naszego organizmu.
Masaż przeprowadzany na mięśniach szkieletowych powoduje pobudzanie receptorów, które jest przenoszone jako bodziec poprzez włókna nerwowe dośrodkowe do mózgu.
W czasie masażu docierają do mózgu miliony takich bodźców. Są one korzystne dla kory mózgowej, która jest naczelnym narządem sterującym czynnościami wszystkich narządów, a zatem i mięśni. Pobudzenie kory mózgowej powoduje szybsze i bardziej sprawne wykonywanie czynności przez narządy wykonawcze.
Reakcje organizmu na masaż;
podwyższenie temperatury skóry (1,5-1,8 st. C),
zwiększenie szybkości przepływu krwi ( na drodze mechanicznej
oraz poprzez otwarcie dodatkowych naczyń włosowatych),
ułatwienie wymiany tkankowej,
uaktywnienie pracy układu limfatycznego,
zmiana ciśnienia krwi tętniczej (obniżenie),
wzmożenie działania histaminy,
zmniejszenie się obwodów mięśniowych,
obniżenie tonusu mięśniowego,
zmiana pobudliwości układu nerwowego,
przyspieszenie wypoczynku po wysiłku fizycznym,
usprawnienie przewodzenia bodźców nerwowych na synapsach.
Techniki masażu i ich działanie
Głaskanie jest techniką, która rozpoczyna i kończy masaż a także może być wykonywana jako technika przeplatająca.
mechaniczne usunięcie zrogowaciałych warstw naskórka,
uaktywnienie wydzielniczej funkcji gruczołów potowych i łojowych,
zwiększa oddychanie skórne,
działa jako bodziec mechaniczny na zakończenia nerwów czuciowych i ruchowych w skórze,
działa uspokajająco na cały system nerwowy, podnosi temp. Ciała, polepsza jej ukrwienie, wpływa kojąco na ból
Techniki masażu i ich działanie
Rozcieranie stosowane jest przede wszystkim w masażu stawów, w tym więzadeł i torebek stawowych, mięśni, powięzi i ścięgien.
ułatwienie i przyspieszenie wchłaniania obrzęków, wysięków pozapalnych, krwiaków pourazowych,
przekrwienie - lepsze odżywienie okolicy stawu,
zapobieganie i likwidowanie nieprawidłowych zrostów tkankowych,
zwiększenie elastyczności mięśni, ścięgien, aparatu więzadłowo - stawowego,
rozgrzanie stawów i ścięgien przed wysiłkiem fizycznym .
Techniki masażu i ich działanie
Ugniatanie oddziałuje przede wszystkim na tkankę mięśniową.
przywraca sprawność zmęczonemu mięśniowi,
pobudza włókna mięśniowe do skurczu,
podnosi napięcie mięśni i odżywianie, co zapobiega zanikom mięśniowym,
zwiększa elastyczność ścięgien, sprzyja rozciąganiu przykurczonych powięzi,
sprzyja przyspieszeniu procesów regeneracyjnych uszkodzonych mięśni,
działa pobudzająco na OUN
Techniki masażu i ich działanie
Oklepywanie jest silnym bodźcem mechanicznym, który w krótkim czasie wywołuje przekrwienie
i pobudza mięsnie do skurczu.
działa na zakończenia nerwowe w skórze, pobudzając obniżone napięcie mięśniowe,
słabe oklepywanie zmniejsza napięcie mięśniowe,
działa uspokajająco na system nerwowy,
silne oklepywanie zwiększa napięcie mięśni i rozszerza naczynia krwionośne oraz miejscowo podwyższa temp. ciała.
Techniki masażu i ich działanie
Wibracja labilna lub stabilna działa na mięśnie, nerwy i naczynia obwodowe.
aktywizuje przepływ krwi i limfy
zmniejsza powysiłkowe napięcie mięśniowe ( słaba wibracja),
obniżenie pobudliwości OUN
( słaba wibracja),
powoduje szybszy dopływ nowych płynów do chorych miejsc
Techniki masażu i ich działanie
Wałkowanie jest odmianą ugniatania, więc ich działanie jest podobne.
Tę technikę stosujemy jedynie do masowania mięśni ramion oraz ud.
Techniki masażu i ich działanie
Wyciskanie jest odmianą głaskania, wykorzystywane w drenażu limfy
i masażu sportowym.
pobudza receptory nerwowe znajdujące się w tkance podskórnej,
zwiększa szybkość przepływu limfy
i krwi,
pobudza układ nerwowy,
powoduje szybsze odprowadzenie produktów przemiany materii.
Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania masażu
Wskazania:
w chorobach skóry: zaburzenia ukrwienia, odmrożenia, blizny, wiotkość skóry, chorobach naczyń krwionośnych i limfatycznych,
w chorobach narządu ruchu: stany pourazowe, stłuczenia, zwichnięcia, skręcenia, likwidowanie krwiaków i obrzęków, stany pooperacyjne, choroby kości i stawów, wady wrodzone oraz zaburzenia rozwojowe narządu ruchu, po zdjęciu opatrunku gipsowego,
w chorobach ukł. nerwowego: porażeniach i niedowładach, nerwobólach, po urazach OUN, zapaleniach splotów nerwowych, dyskopatie, bezsenność, nadpobudliwość, chor. Parkinsona, niedowłady i porażenia spastyczne,
w chorobach reumatycznych: regulacji( zmniejszenia) napięcia mięśniowego, łagodzeniu stanów bólowych, odbudowy i utrzymania prawidłowego funkcjonowania tkanek ,
w chorobach dziecięcych: krzywica, Mózgowe Porażenie Dziecięce, wady postawy, kręcz szyi, w hipotrofii,
w rekonwalescencji,
jako masaż kondycyjny,
w stanach związanych z długim przebywaniem w łóżku,
w otyłości i nadwadze,
w stanach wyczerpania fizycznego i psychicznego,
w nerwicach typu psychogennego.
Przeciwwskazania:
stany chorobowe przebiegające z wysoką temp. ciała
krwotoki lub tendencje do ich wystąpienia,
ostre i podostre stany zapalne,
przerwanie ciągłości skóry,
wczesny okres po złamaniach, skręceniach, zwichnięciach,
zapalenie szpiku kostnego z przetokami,
wszelkiego rodzaju zmiany dermatologiczne,
świeże zakrzepy,
niewyrównane wady serca,
tętniaki,
czas menstruacji,
nowotwory złośliwe i niezłośliwe,
choroba wrzodowa żołądka z krwawieniem,
choroby jelit z owrzodzeniem i krwawieniem,
stany zapalne dróg żółciowych,
kamicę wątrobową i nerkową.
Rodzaje masażu
masaż klasyczny,
masaż limfatyczny,
masaż segmentarny,
masaż sportowy,
masaż izometryczny,
masaż łącznotkankowy,
masaż relaksacyjny,
masaż przyrządowy : wibracyjny, podciśnieniowy, pneumatyczny.
Metodyka wykonywania masażu klasycznego.
Wszystkie techniki w masażu klasycznym (głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie, wibracja, wałkowanie i wyciskanie) stosujemy wzdłuż przebiegu naczyń limfatycznych, a mianowicie masujemy:
kończyny górne - od dłoni do stawu ramiennego,
kończyny dolne - od stopy poprzez staw kolanowy do stawu biodrowego
miednicę oraz okolicę krzyżową - w kierunku pachwiny,
grzbiet - od kręgosłupa na boki oraz z dołu do góry w kierunku węzłów chłonnych pachowych,
kark i obręcz barkową - w kierunku węzłów chłonnych podpotylicznych
i pachowych,
szyję - od żuchwy i ucha do węzłów chłonnych podobojczykowych,
klatkę piersiową - od mostka na boki i w górę do węzłów podobojczykowych,
powłoki brzuszne - w kierunku węzłów chłonnych pachwinowych.
Celem masażu limfatycznego jest usprawnienie krążenia chłonki w układzie limfatycznym. Osiągniemy to w sposób mechaniczny poprzez przepchnięcie chłonki i udrożnienie węzłów chłonnych.
Stosowane techniki:
Głaskanie, rozcieranie i ugniatanie powinny mieć charakter wypychający. Siła nacisku na tkanki wzrasta w kierunku wykonywanego chwytu i nie powinna być przyczyną zbytniego wzrostu temperatury tkanek. Należy masować precyzyjnie, miękko i płynnie. Efektami prawidłowo przeprowadzonych drenaży powinny być między innymi:
poprawa warunków do produkcji limfocytów,
poprawa transportu wody i soli mineralnych,
zwalczanie bakterii oraz następstw zauważalnych na zewnątrz, czyli likwidacja obrzęków
Drenaż wykonujemy od obwodu w kierunku ujść żylnych. W celu ułatwienia odpływu chłonki do układu krwionośnego należy najpierw udrożnić pnie limfatyczne
i węzły chłonne leżące przy ujściu żylnym.
Następnie stopniowo, zachowując odpowiedni kierunek opracować dalsze części ciała.
Masaż segmentarny jest to zespół rękoczynów (chwytów i technik), które stosuje się w celu świadomego odruchowego oddziaływania na wszystkie tkanki i ich zmiany chorobowe. Głównym założeniem masażu segmentarnego jest opracowanie każdej odruchowej zmiany tkankowej przez zastosowanie najwłaściwszych technik. Dla potrzeb masażu ciało ludzkie zostało podzielone na części. Najkorzystniej jest zacząć terapię od kręgosłupa (korzonków), czyli
z tych okolic, z których wychodzą nerwy rdzeniowe zaopatrujące poszczególne segmenty oraz przynależne do nich narządy wewnętrzne. Bardzo często masaż kręgosłupa i grzbietu powoduje ustąpienie niektórych zmian chorobowych na obwodzie.
W masażu segmentarnym stosujemy techniki masażu klasycznego (głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, wałkowanie, wibrację) oraz posługujemy się chwytami specjalnymi takimi jak: piłowanie, śrubowanie, chwyt międzykolcowy, rolowanie, sprężynowanie kl. piersiowej czy chwyt podłopatkowy.
Zasady i warunki wykonywania masaż u sa takie same jak podczas wykonywania masażu klasycznego.
Masaż sportowy jest podobny do masażu klasycznego. Różnica polega tylko na tym, że podczas masażu sportowego stosujemy dłuższe, bardziej energiczne i silniejsze rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie i wyciskanie.
Celem masażu sportowego jest zapobieganie objawom patologicznym, które mogą powstawać w wyniku dużych przeciążeń występujących w sporcie wyczynowym. Masaż sportowy powinien spełniać następujące funkcje:
rozgrzewającą - przygotowując do treningu czy zawodów,
regenerującą - przyspieszając powrót organizmu po dużym wysiłku do stanu prawidłowego,
leczniczą - wspomagając leczenie urazów powstałych podczas treningu czy zawodów.
Masaż sportowy w zależności od zadań jakie ma spełniać dzielimy na :
masaż podtrzymujący - kondycyjny - stosowany jest w okresie przejściowym, tzn. w okresie przerwy w regularnych zajęciach sportowych,
masaż przedwysiłkowy - zapobiegawczy - zwany również masażem przedstartowym, przeprowadza się bezpośrednio przed zawodami. Zadaniem tego zabiegu jest maksymalne rozgrzanie w krótkim czasie tych grup mięśni, które maja największy udział w zawodach,
masaż międzywysiłkowy - regeneracyjny - zwany również masażem międzystartowym, przeprowadza się w przerwie między poszczególnymi startami albo bezpośrednio po zawodach lub intensywnym treningu,
masaż powysiłkowy - treningowy - stosuje się w okresie całego cyklu treningowo - sportowego uwzględniając duże przeciążenia. Zadaniem tego zabiegu jest przygotowanie sportowca do treningu, eliminacja zjawiska przetrenowania oraz przyspieszenie odnowy biologicznej organizmu.
Masaż izometryczny jest to masaż wykonywany na napiętych grupach mięśniowych lub na pojedynczym napiętym mięśniu. Zadaniem tego zabiegu jest przywrócenie masy i siły osłabionym mięśniom bez obciążenia organizmu ćwiczeniami fizycznymi.
Przed przystąpieniem do masażu należy wywołać napięcie izometryczne poprzez skurcz dowolny lub przykładając rękę jako obciążenie zewnętrzne.
Masaż izometryczny przeprowadzamy na 3 etapach:
etap pierwszy - przygotowawczy, obejmuje masaż klasyczny na rozluźnionych mięśniach z wykorzystaniem głaskania, rozcierania i ugniatania,
etap drugi - zabieg właściwy wykonujemy na napiętych submaksymalnie mięśniach. Masujemy szybko i energicznie,
etap trzeci - końcowy, obejmuje masaż klasyczny rozluźniający z wykorzystaniem głaskania, rozcierania oraz delikatnego ugniatania.
Masaż łącznotkankowy jest przeznaczony do likwidowania stref zmian odruchowych występujących w obrębie tkanki łącznej. Zmiany odruchowe charakteryzują się obrzmieniami, wciągnięciami oraz wgłębieniami, które umiejscawiają się w tkankach skórnej i podskórnej. W zmianach chorobowych można wyczuć zmniejszoną elastyczność skóry, ograniczoną przesuwalność tkanki łącznej oraz występowanie oporu.
Masaż łącznotkankowy polega na wykonywaniu ruchów okrężnych opuszkami palców oraz przesuwania fałdu skórnego kciukami i wskazicielami.
W prawidłowo przeprowadzonym masażu łącznotkankowym należy uwzględnić stopniowanie siły poszczególnych technik oraz głębokość masowania. Najpierw wykonujemy powierzchowne i delikatne ruchy okrężne, a później stosujemy głębokie i mocne techniki przesuwania fałdu skórnego w obrębie wrażliwych stref tkanki łącznej.
Masaż okostnowy jest przeznaczony do likwidowania stref zmian odruchowych występujących w obrębie okostnej. Masaż okostnowy przeprowadzamy przy rozluźnionych mięśniach odsuwając palcami przykrywające okostną tkanki miękkie. Zabieg polega na stosowaniu technik przesuwania, rozcierania oraz ucisków miejscowych na określonych powierzchniach kostnych.
Celem masażu okostnowego jest wywołanie odczynu przekrwienia oraz pobudzenie regeneracji komórek w tkance okostnej. Podczas masażu oddziałujemy na drodze odruchowej na tkanki i narządy wewnętrzne unerwione przez te same nerwy rdzeniowe co okostna. Z tego względu masaż okostnowy ma zastosowanie w leczeniu chorób wewnętrznych.
Masaż wibracyjny - wibracją nazywamy krótkotrwałe rytmiczne uderzenia
o powierzchnię ciała, w wyniku których powstają w tkankach drgania. Źródłem wibracji dla aparatów wibrujących może być prąd elektryczny, sprężone powietrze lub ciśnienie wody. Podczas wibracji należy przestrzegać zasady, że im bardziej napięty jest dany obszar tkanek, tym delikatniej musi być wykonywana wibracja.
Masaż podciśnieniowy - polega na miejscowym przymocowaniu kliku przyssawek połączonych z aparatem wytwarzającym ujemne ciśnienie.
W trakcie zabiegu następuje wessanie do końcówek aparatu masowanych okolic ciała, co powoduje ich intensywne przekrwienie, odżywienie
i regenerację.
Masaż pneumatyczny - polega na naprzemiennym wtłaczaniu powietrza do specjalnie skonstruowanych mankietów i jego wypuszczaniu w odpowiednich proporcjach czasowych. Stosowany jest głównie przy zaburzeniach krążenia obwodowego. Wpływa na poprawę ukrwienia
i odżywiania mięśnia ułatwiając ich regenerację powysiłkową.