Rozwój emocji, Oatley i Jenkins

Teoria emocji różnicowych

• Izard (1991), Malatesta (1989)

• istnienie niewielkiego zbioru emocji podstawowych

• wywiedziona z tezy Tomkinsa (1962), że każda emocja wrodzona tworzy pakiet , konkretna emocja łączy się z zestawem zmian somatycznych i odrebną ekspresją mimiczną, a płynąca od nich informacja zwrotna wzmacnia te emocje

• ekspresje są więc zewnętrznymi oznakami wewnętrznych programów

• w trakcie rozwoju programy te ulegają modyfikacji

Teoria systemów dynamicznych

• Fogel, Camras, Marc Lewis

• jest pewna liczba składników pochodzenia genetycznego, które zostają zorganizowane we wzorce interakcji

• emocje zbudowane są z pewnych składników, które zostają ze sobą powiązane w odpowiedzi na cechy środowiska, oraz w miarę rozwoju całego systemu hamują się wzajemnie

• cały system osoba-inny staje się samoorganizujący, a emocje pojawiają się jako typy interakcji pomiędzy składnikami a zdarzeniami zewnetrznymi

• podstawą emocji są samoregulujące się systemy dynamiczne

• systemy te zależą od sekwensji działania w środowisku

• sczególne kategorie emocji skonstruowane są z gradientów czasowych oraz intensywności cech wokalnych, gestykulacyjnych i innych

• emocje mają charakter energetyczy i powstają z interakcji niższych procesów, które nie są emocjami

Ekspresja emocji w 1 roku

• noworodki wyrażają wstręt (Steiner, 1979)

• od 2 do 12m dorośli dobrze rozpoznają radość na twarzy dzieci

• w pierwszych tygodniach życia uśmiech pojawia sie w śnie REM, po pierwszym miesiącu w czasie delikatnego głaskania, a po 2m często w kontakcie z opiekunem, 3m - dzieci usmiechają się na zwrócenie na nich uwagii i na zaproszenie do zabawy, oraz gdy opanuje jakąś umiejętność

• jedną z funkcji uśmiechu jest wywoływanie zainteresowania i radości dorosłych, czyli pozytywnej relacji

• niektórzy badacze (Oster, Hegley) utrzymują, że negatywna ekspresja to tylko niezróżnicowany dystres, a inni (Izard, Malatesta) - że ekspresję strachuu, gniew i smutku można już obserwować od wczesnego dzieciństwa

• 2m dzieci i gniew, gdy pociaganie za sznurek przestało uruchamiac muzykę

• niektóre ścisłe kryteria dla emocji dystketnych wymagają nie tylko właściwej ekspresji mimicznej, ale jeszcze we właściwym kontekście

• Hiatt, Campos, Emde (1979) poddali 10m i 12m dzieci 6 warunkowm: pozorne urwisko→strach, zabawa→radość, obcy→strach, zniknięcie→zaskoczenia i kodowanie mimiki FACS. Radość spełniła kryteria, ale strach mniej a zaskoczenie najmniej → trudno dowieść, że u niemowląt występują emocje dyskretne

• Camras (1992) stosując AFFEX Izarda stwierdziła, że jej córeczka, w pierwszych miesiącach wykazywała ekspresję wstrętu, strachu, systresu-bólu oraz gniewu, jednak ekszpresja ta nie wystepowała pod działaniem oczekiwanych bodźców wyzwalających. Camras uważa, że ekspresje negatywne małych dzieci mozna zaklasyfikować jako: dystres-ból, gniew lub jako mieszaninę ekpresi dyskretnych (w AFFEX odróżnienie gniewu od bólu opiera się na tym, że przy gniewie oczy są otwarte). Emocje to komunikaty ulegajace zmianie wraz z potrzebami dziecka. popiera ona koncepcje systemów dynamicznych.

Zmiany rozwojowe w wyzwalaniu emocji

• Scar i Salapatek (1970) - z wiekiem dzieci wykazują coraz więcej lękliwego unikania na urwisko i obcego (od 2m do 2r). Strach przed nagłym ruchem lub nieznana zabawkązacynał się około 7m, osiągał szczyt ok. 12m, a pote jego natezenie spadało

• przedzkolaki doznają strachu przede wszystkim pod wpływem motywów imaginacyjnych (duchami potworami)

• we wczesnych latach szkolnych dominuja strach zwazany z niebezpieczeństwem fizycznym

• w okresie dojrzewania górę biorą lęki społeczne

• Uniwersalnym źródłem strachu jest rozłąka (Bowlby). Dystres rozłąki rozpoczyna się w drugiej połowie pierwszego roku życia, osiaga szczyt miedzy 15 a 18m, a potem spada to tego stopnia, że z ukończeniem 3 lat reakcje silnego systresu na rozłąkę są rzadkie.

Zdolność dzieci do rozróżniania emocji innych ludzi i regowania na nie

• Noworodki ulegały habituacji i dyshabituacji do radości, zaskoczenia i smutku (Field), zaraz po urodzeniu i 10 tygodniowe (Haviland, Lelwicka, 1987) → noworodki rozpoznaja emocje i imitują niektóre ich aspekty, bez uprzedniego doświadczenia → zaprogramowany wrodzony mechanizm → teoria emocji różnicowych, ale

• Caron, Caron Myers (1985) → niemowleta potrafią rozróżnić wyraziste cechy twarzy, ale te cechy nie muszą odpowiadać cechom odróżnijącym od siebie poszczególne emocje. Dzieci 5m umiały rozróznić ekspresje, a 4m jeszcze tego nie potrafiły, ale 7m nie pptrafiły tego zrobić, gdy wyciszono głos.

• Dzieci 7m potrafią dopasować do siebie ekspresję mimiczną i wokalną.

• Melzoff (1993) wykazał możliwości nasladowcze dzieci już po urodzeniu. Różnież twierdzi, że naśladowanie ekspresji dzieci przez rodziców wywołuje u nich emocje. Ma to znaczenie dlarealcji i wspólnowty stanów aektywnych opiekunów i dzieci.

Konstruowanie realcji dziecka z innymi

• Emocje wskazują, czy interakcja między osobami przebiega dobrze, czy potrzebne są korekty.

• Stern (1985) rodzic odwzajemnia usmiech w inny sposób, np. komentarzem „o jaki piekny uśmiech”

• Field (1994) przypuszcza, że opiekun pomaga regulowac pobudzenie dzieki odczytywaniu sygnałów od dziecka i dotrzymywaniu mu kroku, nazwywanego „dostrajaniem”

• Cohn i Tronic (1985) - eksperyment z kamienną twarzą matki → model wzajemnej regulacji → emocje pełnią funkcję regulatorów interakcji, wymiana informacji powoduje wzajemne dostosowanie zachowania

• Wolf (1963) dzieci uśmiechały się na czesciej głos matki, od 6 na mimikę a od 3m dopiero, gdy matkę zlokazlizowały

• Starnberg i Cmpos → gniew wywoływany u dzieci 4m i 7m przez zatrzymaie dłoni dziecka przez badacza. W wieku 7m spoglądały one na siedzącą z boku matkę.

• Sorce → pozorne urwisko → dzieci 10m częściej przechodziły gdy matka się uśmiechała (74%) niż 6m i 9m → po pierwszym roku dzieci zaczynają modyfikować swoje reakcje na podstawie oszacowań i emocji rodziców i wpływa to na ich własne oszacowania i reakcje na świat.

Działania kooperacyjne

• Bowlby (1971) - partnerstwo korygowane przez cel - współpraca między dwiema osobami pozwalająca im osiagnąć ich cele. W miarę doświadczenia w kontaktach z rodzicami dziecko tworzy model pragnień i interakcji drugiej osoby, umożliwiający partnerstwo w ramach którego rodzice i dzieci współdziałają we wzajemnym spełnianiu swych celów.

Rozróżnienie ja i innych

• Zdolność do rozpoznawania samych siebie jako odrębnych od innych jest w pierwszym roku jedynie zaczątkowa i zależy od dojrzewania poznawczego (Stern). W ciągu drugiego roku odróżnianie Ja od innych stabilizuje się. W tym czasie obserwujemy pierwsze emocje, które opirają się na tym rozróżnieniu - empatię i zakłopotanie.

• czujemy sie zakłopotani, gdy jesteśmy przedmiotem niechcianej uwagii

• Lewis → korelacja doznawania zakłopotania z umiejetnością rozpoznawania siebie w lustrze, brak korealacji lustro-strach

• 6m zainteresowanie emocjami innnych, wychyla sie ku rówieśnikom, którzy okazyją dystans dotykając ich

• 2r. reagują na dystres innego dziecka troską, lecz ofiarowana pomoc jest zwykle nieadekwatna, taka jakie same lubią

• gdy kończą 3 lata sposoby pocieszania są bardziej dostosowane do potrzeb drugiej osoby

Stadia rozwoju empatii Hoffmana

1. empatia globalna → zarażanie emocjami (niemowlęta)

2. empatia egocentryczna → nieodpowiednie reakcje (1-2)

3. rozumienie, że uczucia drugiej osoby mogą się różnić od własnych

4. empatia wobec doświadczenie życiowego drugiej osoby, obejmująca świadomosc tego, że w toku życia różne doświadczenia prowadzą do różnych reakcji

Język emocji w działaniach kooperacyjnych

• 18m → dzieci zaczynają mówić o stanach wewnetrznych

• pierwszą funkcją mówienia o emocjach jest komunikowanie ich

• 3 lata → rozmowy o emocjach dotyczą głównie ich przyczyn

• 13-28m → matki zwiększają mówienie o emocjach do dzieci, w wieku 28m - 60% wypowiedzi zawiera odniesienia do stanów wewnętrznych

Rozumienie przyczyn emocji przez dziecko

• 3r → wzrost słownika → tworzenie teorii emocji

• do 4r rozumienie emocji jest bardziej behawiorystyczne, od 4r - mentalistyczne (odnosi się do pragnień), chociaż Wellman twierdzi, że już od 2 i 3 lat

• 3r. → negatywne i intensywne emocje ukierunkowują dzieci na poszukiwanie przyczyn wewnętrznych → teoria umysłu

Rozumienie maskowania emocji

• od 6r. → Świadome modulowanie emocji lub zastępowanie jednej emocji inną

• u 4 latków takie rozróżnienie tylko w stosunku do emocji negatywnych, z mniejszym zrozumieniem

• Saarni (1984)→ nieodpowiedni prezent →ukrywanie rozczarowania, u 6latków zdolnosc do maskowania obserwowano w ograniczonym zakresie, dziewczynki częściej niż chlopcy maskowały emocje

• nie stwierdzono róznicy w wieku dzieci japońskich i amerykańskich w rozróżnianiu między emocjami wewnetrznymi a ich okazywaniem

• świadomość kontrolowania emocji w szerokim zakrsie sytuacji raczej nie pojawia się przed wiekiem 5lat

Dziecięce rozumienie ambiwalencji

• ambiwalencja polega na doznawaniu dwu konfliktowych emocji w tym samym czasie

• rozumienie ambiwalencji przez dzieci jest wyrazem umiejętności tworzenia coraz bardziej złozonych teorii umysłu

• dzieci dużo szybciej okazują ambiwalencje niż są tego świadome (styl lekowo-ambiwaletny u 1latków)

• dopiero dzieci 10lat rozumieją jasno, że mogą doznawać jednocześnie dwu przeciwnych emocji

Stadia ambiwalencji

1. twierdzą, że nie mogą doznawac dwóch emocji na raz

2. mogą doznawać jednocześnie dwóch emocji o tej samej walencji do różnych obiektów

3. dwie emocje o tej samej walencji do jednego obiektu

4. dwie emocje o różnej walencji do różnych obiektów jednoczesnie

5. potrafią mówić o emocjach różnej walencji w odniesieniu do tego samego obiektu (11lat)

---