Osrodki emocji mozgu
Układ limbiczny: pojęcie wprowadzone przez Paula Broca.
Kora zakrętu obręczy tworzy pierścień (łac. limbus) wokół pnia mózgu.
Zwykle do układu limbicznego zalicza się:
korę zakrętu obręczy- napięcie i złość
wzgórze- przekazanie inf emocjonalnej z bodzca do kory (jadra przysrodkowe-rola w ekspresji emocji)
hipokamp, sklepienie, ciala suteczkowate, kora wyspy- pamięć emocji
jądra migdałowate- strach i agresja
10.brzuszna czesc prazkowia- steruje stereotypowymi zachowaniami emocjonalnymi-część układu nagrody i motywacji.
Emocje są zwykle widoczne na zewnątrz, mają swoje korelaty fizjologiczne nawet jeśli są skrywane, np:
Strach wiąże się z szybszym biciem serca, często falą gorąca, zwiększonym napięciem mięśni;
Wstyd wiąże się z rozszerzeniam naczyć krwionośnych twarzy (rumieńce) i górnej części ciała.
Szczęście związane jest z uczuciem unoszenia, ekspansji płuc.
Smutek związany jest z rozluźnieniem mięśni nóg i rąk, napięciem mięśni gardła i okolic oczu.
Rysownicy komiksów wykorzystują budowę twarzy i związek napięcia poszczególnych mięśni z emocjami wyrażonymi na twarzy.
Uśmiechem spontanicznym i towarzyskim sterują inne mięśnie twarzy.
Uśmiech spontaniczny (zwany usmiechem Duchenne'a) angażuje mięśnie wokół oka (orbicularis oculi, mięsień okrężny oka) i ust (zygomaticus major, mięsień jarzmowy).
Uśmiech towarzyski (zwany panamerykańskim) angażuje głównie usta.
Koncepcje
James Papez
- Powstawanie emocji zachodzi w pętli (zwanej obecnie kręgiem Papeza) zaczynającej się od tylnej części wzgórza, przez którą sygnały zmysłowe docierają do kory czuciowej i podwzgórza. Kora czuciowa wpływa na zakręt obręczy, który przesyła je przez korę okołowęchową do hipokampa, stąd przez jądra przegrody do ciał suteczkowatych i innych jąder podwzgórza odpowiedzialnego za reakcje fizjologiczne organizmu. Informacja wraca z ciał suteczkowatych do przedniej części wzgórza i znowu do kory zakrętu obręczy.
Odczuwanie emocji miało się wiązać z integracją sygnałów z kory czuciowej z sygnałami z podwzgórza.
Joseph Ledoux
Istota tej koncepcji jest wyodrębnienie w mozgu dwoch drog przebiegu procesow pamięciowych. Ledoux stworzyl model pamieci emocjonalnej. Pierwszym torem jest tor związany z pamiętaniem faktow, konkretnych informacji związanych z danym, zapamiętanym wydarzeniem, jest to system pamieci swiadomej, wyraznj, w ramach tego systemu miesci się także pamiec o tym, ze w danej sytuacji przezywalo się jakas emocje(pamieta się fakt przezywania emocji, ale nie przezywa się tej emocji w trakcie przypominania sobie określonych wydarzen). Za funkcjonowanie tego rodzaju pamieci odpowiada hipokamp.
Istnieje jednak drugi tor przebiegu procesow pamięciowych, inny typ pamieci- wlasnie pamiec emocjonalna: jest to pamiec samych emocji, które zawsze przezywa się tylko aktualnie. Cialo migdałowate- osrodek pamieci emocjonalnej- jest struktura mozgu, w której dochodzi do warunkowania strachu( a niewykluczone, ze i innych emocji, w tym na pewno negatywnych). Funkcjonowanie tych dwoch układów LeDoux przedstawia na podanym przykładzie:
Załóżmy, że prowadzisz samochód i ulegasz strasznemu wypadkowi. Podczas wypadku włącza się klakson i cały czas wyje. Czujesz ogromny ból i jest to dla ciebie przeżycie traumatyczne. Później, kiedy usłyszysz klakson pobudzony zostaje zarówno układ pamięci wyraźnej, jak i ukrytej. Dźwięk klaksonu (a raczej jego neuronalna reprezentacja), stawszy się warunkowym bodźcem strachu wędruje z układu słuchu wprost do ciała migdałowatego i pośrednio wyzwala reakcje somatyczne, które normalnie występuje w niebezpiecznych sytuacjach ale dźwięk ten wędruje również przez korę do układu pamięci w płacie skroniowym gdzie pobudzona zostaje pamięć wyraźna, deklaratywna. Konkretny fakt, że wypadek ten był okropny, nie jest wspomnieniem emocjonalnym. Jest pamięcią deklaratywną o przeżyciu emocjonalnym. Po to, by przywołac przykre wspomnienia emocjonalne, razem z towarzyszącymi emocji reakcjami fizjologicznymi, musisz pobudzić układ pamięci emocjonalnej np. ukryty układ pamięci strachu, którego częścią jest ciało migdałowate.
Paul MacLean w latach 1949-1970 rozwinął teorię układu limbicznego jako układu odpowiedzialnego za emocje
Krąg Papeza rozszerzył o węchomózgowie (kora okołowęchowa, śródwęchowa i okołohipokampowa), ciało migdałowate, przegrodę i kora przedczołową jako odrębny podukład, "mózg wegetatywny" lub emocjonalny.
Hipokamp traktowany był jako struktura odpowiedzialna za analizę "symboliki niewerbalnej", nieświadomych skojarzeń; "klawiatura emocjonalna".
Doświadczanie i wyrażanie emocji wynika z kojarzenia bodźców wewnętrznych i zewnętrznych.
Lateralizacja półkul mózgowych
W literaturze klasycznej dominowały dwie przeciwstawne koncepcje dotyczące lateralizacji procesów emocjonalnych:
1. Lewa półkula wiąże się z emocjami pozytywnymi, prawa zaś z negatywnymi. (Gainotti) Badania nad pacjentami z jednostronnymi uszkodzeniami mózgu wykazały, że przy uszkodzeniu lewej półkuli, kiedy kontrolę przejmuje prawa półkula, pacjenci przejawiają objawy depresji, obwiniają się i martwią o przyszłość. Natomiast przy uszkodzeniu prawej półkuli pacjenci na ogół są weseli, zadowoleni z siebie, ignorują symptomy choroby i optymistycznie patrzą w przyszłość.
2. Drugie stanowisko wiązało wszelkie stany emocjonalne, pozytywne i negatywne, z prawą półkulą. Zwolennicy tej hipotezy odwoływali się najczęściej do badań prowadzonych na ludziach zdrowych oraz do obserwacji nad zaburzeniem aprozodii, związanym z uszkodzeniem prawej półkuli, które polega na niezdolności do wyrażania emocji w mowie własnej pacjenta i rozumieniu ich w mowie innych ludzi.
3. Współcześnie, badacze przypisują szczególną rolę prawej półkuli przede wszystkim w ocenie znaczenia informacji zawartych w twarzach, w intonacji głosu czy gestach.
Julian Janes (badanie z twarzami)
Jeśli jesteś osobą praworęczną, prawdopodobnie twarz przedstawiona z prawej strony wyda Ci się bardziej radosna.
Wyjaśnienie tego zjawiska zakłada, że większość obrazu znajdującego się po lewej stronie przetwarzana jest przez ośrodki prawej półkuli mózgu, w których u osób praworęcznych dokonuje się przeważająca część procesów rozpoznawania emocji.
Uszkodzenia:
Do powstania emocji konieczna jest interpretacja przez płaty czołowe.
Uszkodzenia wybranych szlaków łaczących ośrodki podkorowe z korą czołową i przedczołową upośledza możliwości interpretacji stanu mózgu, powodując różne zaburzenia emocjonalne.
Anhedonia to niemożność odczuwania przyjemności powodująca zaprzestanie wykonywania czynności dających uprzednio przyjemność.
Aleksytymia to niemożność wyrażenia za pomocą słów swoich stanów emocjonalnych.
Paratymia to braku związku między uczuciami a ich ekspresją.
Paramimia to zaburzeniu związku między przeżyciami a ekspresją uczuć, np. reakcje mimiczne i gesty niepasujące do wypowiadanych słów.
Choroby afektywne
Urazy psychiczne: "zespół pourazowych zaburzeń emocjonalnych" (PTSD, Post-Traumatic Stress Disorder) powstaje w wyniku silnych przeżyć emocjonalnych stanowiących zagrożenie dla życia, np. katastrof.
Silne stany lękowe mogą zmienić silnie strukturę wielu obszarów mózgu.
Konieczne jest blokowanie wydzielania adrenaliny by obniżyć pobudliwość pnia mózgu.
Fobie to obezwładniające stany lękowe, ma je około 10% ludzi, a słabsze fobie nawet połowa np. akrofobia - lęk wysokości, arachnofobia - lęk przed pająkami, brontofobia - lęk przed piorunami, antropofobia - lek przed ludźmi, agorafobia - lęk otwartych przestrzeni, to najczęściej spotykana fobia.
Panika to intensywny, krótkotrwały okres przerażenia, powoduje bardzo silne pobudzenie autonomicznego układu nerwowego. Napady paniki wywołać może hiperwentylacja, CO2, mleczan sodu, a nawet sugestia (np. pokazywanie pozornie rosnącego tętna, polewanie ciepłą woda zadrapania sugerując, że to kapie krew).
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD, obsessive-compulsive disorder), zwane też nerwicą natręctw, charakteryzuje się uporczywymi nawrotami myśli lub obrazów i przymusem wykonywania różnych czynności.
Zespół Aspergera to zaburzenie rozwojowe prowadzące do znacznej redukcji ekspersji, a być może i rozumienia, emocji.
Problemy z rozpoznawaniem swojego własnego stanu emocjonalnego wynikając z uszkodzeń płatów czołowych.
Zespół płatów czołowych prowadzi do płaskości emocjonalnej, powstają problemy z podejmowaniem decyzji.
Alekstymia - niezdolność do wyrażania emocji; człowiek jest wściekły a zachowuje się spokojnie ("siła spokoju").
