Wykłady z 9 I 2010-01-28
PRAWO SPÓDZIELCZE
Ustawa z 1982 prawo spółdzielcze tekst ujednolicony.
Odrębna regulacja prawna to ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych z 2000r.
O spółdzielniach socjalnych z 2006r.
Ruch spółdzielczy w Polsce posiada tradycje sięgające czasów St. Staszica. Rozwiną się w okresie zaborów, odgrywając istotne znaczenie w okresie międzywojennym ( po odzyskaniu niepodległości). Ruch spółdzielczy i praktyka spółdzielczości kształtowane były jednak pod wpływem głównie idei politycznych. W okresie po II w.św. spółdzielczość uznana została za formę przejściową i skazana była przez ówczesne władzę rządzące na samoistny upadek. Samorządne organizacje spółdzielcze zostały „wmanierowane” w tryby gospodarki opartej na idei socjalizmu a potem komunizmu, czego skutkiem było pozbawienie ich samodzielności i samorządności charakterystycznych dla ruchu spółdzielczego. W okresie transformacji gospodarczej uznano spółdzielczość w początkowym okresie za ostoję postkomunizmu wymagającą uzdrowienia strukturalnego , zlikwidowano związki spółdzielcze a szereg spółdzielni w związku z urealnieniem stop kredytowych , kredytów które były pomocne przy realizacji ich zadań upadło lub zastało zrestrukturyzowanych(połączenie spółdzielni)
Jednakże ruch spółdzielczy przetrwał i jako ponad czasowy odgrywa istotne znaczenie w tworzeniu ładu ekonomicznego i spółdzielczego w gospodarce rynkowej.
W społeczno - ekonomicznej transformacji w Polsce spółdzielczość odgrywa istotne znaczenie poprzez :
1) ochronę interesów zrzeszonych członków, przeciwdziałając ujemnym skutkom gospodarki rynkowej.
2) poprzez działanie obok innych podmiotów w szczególności tych które nastawione są na maksymalizację zysku, łagodząc tym samym tendencje monopolistyczne.
3)poprzez zaspakajanie szeroko pojętych potrzeb członków spółdzielni, należących najczęściej do uboższej grupy społeczeństwa, ponieważ społeczeństwo w przeciwieństwie do innych podmiotów (w szczególności spółek) nastawionych na maksymalizację zysku, zaspakajają przede wszystkim potrzeby swoich członków.
4)poprzez współtworzenie lokalnych rynków i infrastruktury opartej o lokalne surowce i miejscowe zasoby pracowników.
5) poprzez wprowadzenie do stosunków społecznych elementów demokracji , solidarności społecznej a tym samym integracji społeczeństw lokalnych.
PODSTAWA PRAWNA
Funkcjonowanie sektora spółdzielczego w Polsce.
1) podstawowym aktem prawnym jest ustawa z 16 IX 1982 prawo spółdzielcze z licznymi zmianami
2)ustawa z 2000r o spółdzielniach mieszkaniowych
3)ustawa z 2006 r. o spółdzielniach socjalnych.
4)do usta normalizujących zasady działalności spółdzielni świadczących usługi finansowe zaliczyć też należy ustawę z 1997 r. prawo bankowe, w zakresie dotyczącym funkcjonowania banków spółdzielczych. Ustawę z 2000r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych ich zrzeszania się i bankach zrzeszających.
POJĘCIE SPÓŁDZIELNI
Legalna definicja spółdzielni zawarta jest w prawie spółdzielczym które w art.1 stanowi że :
„ spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym które prowadzi w interesie swoich członków wspólną działalność gospodarczą . spółdzielnia może prowadzić działalność spółdzielczą i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. Podstawą prawną działalności każdej spółdzielni stanowi ustawa prawo spółdzielcze i inne w/w ustawy, oraz zarejestrowany statut.
Spółdzielnia należy do osób prawnych typu korporacyjnego co oznacza że najistotniejszym substratem tej instytucji prawnej są członkowie spółdzielni (substrat osobowy) a nie kapitał.
Z definicji wynika że spółdzielnia jest ;
1) zrzeszeniem dobrowolnym co oznacza że każda osoba fizyczna a w przypadku gdy statut tak stanowi również osoba prawna , może swobodnie podjąć decyzje o nabyciu statutu członka spółdzielni jeżeli spełnia statutowe wymogi.
2) jest ona zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób co oznacza że ani ustawa ani statut nie może ograniczyć liczby członków spółdzielni .
Ustawa przewiduje jedynie minimalną liczbę założycieli
3)jest zrzeszeniem o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym co oznacza iż każdy z członków może podjąć niczym nie ograniczoną decyzję o wystąpieniu ze spółdzielni. Sama spółdzielnia (organ statutowy) ma prawo wykluczenia lub wykreślenia członka ze spółdzielni ale tylko z przypadkach ściśle określonych w postanowieniach statutowych.
Tym samym skład zespołu jest zmienny ponieważ każdy z członków zobowiązany jest do wniesienia minimum jednego udziału który zostaje zwracany tylko w przypadku utraty statusu członka tej spółdzielni, fundusz udziałowy jest zmienny.
4)spółdzielnia jest zrzeszeniem prowadzącym wspólną działalność gospodarczą w interesie swoich członków.
POJĘCIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Wyjaśnione jest m.inn. w ustawie z 2004r o swobodzie działalności gospodarczej. Ustawa ta zawiera w art.2 definicję działalności gospodarczej.
Działalność gospodarcza jest to zarobkowa działalność wytwórcza, usługowa, handlowa, budowlana, rozpoznawanie, przeszukiwanie i wydobywanie kopalin ze złóż a także działalność zawodowa ( działalność wykonywana przez osoby fizyczne legitymujące się prawem wykonywania wolnego zawodu) wykonywana w sposób ciągły i zorganizowany.
Osoby które wykonują we własnym imieniu działalność gospodarczą to przedsiębiorcy.
Przedsiębiorcą może być osoba fizyczna, osoba prawna lub tzw. ułomna osoba prawna, jeżeli we własnym imieniu.
Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Nie oznacza to jednak że każdy z członków jest podmiotem prawa własności.
Podmiotem prawa własności jest spółdzielnia jako osoba prawna.
5) statut spółdzielni -
Elementem treści statutu i jego charakterystyka.
Statut spółdzielni obok ustaw tzw. spółdzielczych, jest podstawą prawną funkcjonowania każdej spółdzielni.
Statut spółdzielni powinien zawierać :
a)nazwę spółdzielni ze wskazaniem że jest to spółdzielnia i jej siedzibę.
b)przedmiot działalności spółdzielni i czas jej trwania jeżeli to czas określony.
c)wysokość wpisowego oraz wysokość i ilość udziałów które zobowiązany jest zadeklarować każdy członek, terminy ich wnoszenia i zwrotu, oraz skutki nie wniesienia udziału w terminie. Jeżeli statut przewiduje wniesienie więcej niż jednego udziału , statut może określać górną ich granicę .
d)prawa i obowiązki członków spółdzielni.
e)zasady i tryb przyjmowania członków, wykluczanie i wykreślanie członków.
f)zasady zwoływania walnych zgromadzeń, obradowania i podejmowania uchwał.
g)zasady i tryb wyboru oraz odwoływania członków organów spółdzielni.
h)inne postanowienia które wynikają z przepisów ustaw spółdzielczych.
Statut zgodnie ze stanowiskiem doktryny i orzecznictwa Sądu Najwyższego jest szczególnego rodzaju umową, jego normy stanowią umowne postanowienia obowiązujące spółdzielców i spółdzielnie .
Postanowienia statutu nie mają więc mocy powszechnie obowiązującej, jak cechuje przepisy prawa zawarte w aktach normatywnych. Ich moc wiążąca opiera się na woli zainteresowanych osób zawierających umowę.
TRYB ZAKŁADANIA I REJESTRACJI SPÓŁDZIELNI
Osoby które zamierzają założyć spółdzielnie to jej założyciele. Minimalna liczba określona w prawie spółdzielczym to 10 osób jeżeli są nimi osoby fizyczne lub 3 osoby jeżeli założycielami osoby prawne. W spółdzielniach produkcji rolnej minimalna liczba założycieli nie może być mniejsza niż 5.
Czynności niezbędne do założenia spółdzielni.
1)uchwalenie przez założycieli spółdzielni statutu tej spółdzielni i potwierdzenia jego przyjęcia przez złożenie podpisów wszystkich założycieli.
2)wybór organów spółdzielni które zgodnie ze statutem wybierana są przez wolne zgromadzenie
3)wpis spółdzielnia do KRS - rejestru przedsiębiorców. KRS jest rejestrem publicznym prowadzonym w systemie informatycznym jako 1 rejestr dla całego kraju. Wpisy do niego dokonywana są przez sądy gospodarcze , rejestrowe, właściwe ze względu na miejsce siedziby wpisywanego pomiotu. Na wewnętrzną strukturę KRS składają się 3 rejestry:
a) rejestr przedsiębiorców,
b) rejestr stowarzyszeń i innych organizacji i stowarzyszeń i publicznych ZOZ - ów.
c) rejestr dłużników niewypłacalnych.
KRS charakteryzuje się jawnością formalną co oznacza że każdy może zapoznać się z treścią danych wpisanych do rejestru oraz otrzymywać odpisy i zaświadczenia za pośrednictwem Centralnej Informacji KRS, której oddziały są umiejscowione przy sądach rejestrowych.
KRS charakteryzuje się również jawnością materialną opartą na 2 domniemaniach
1))domniemanie prawdziwości danych wpisanych.
2)) domniemanie zgodności wpisanych danych z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym.
KRS rejestr przedsiębiorców składa się z 6 działów do których wpisuje się m.inn.:
Nazwę i siedzibę podmiotu , przedmiot działalności, organy i ich skład oraz sposób reprezentacji, ustanowienie prokury, wszczęcie i zakończenie postępowania likwidacyjnego , upadłościowego, naprawczego. Informacje dotyczące zadłużenia względem Urzędu Skarbowego z tytułu podatków, urzędów celnych, ZUS, a także ustanowienie kuratora.
Spółdzielnia z chwilą jej wpisu do KRS nabywa osobowość prawną , wpis w tym zakresie ma więc charakter konstytutywny, od chwili wpisu do KRS spółdzielnia może we własnym imieniu i na własny rachunek nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwaną.
Za zaciągnięte zobowiązania odpowiadają spółdzielnie całym swoim majątkiem, nie odpowiadają za zobowiązania spółdzielni jej członkowie. Za czynności dokonane w interesie spółdzielni przed jej zarejestrowaniem odpowiadają wobec osób trzecich ich solidarnie osoby działające do chwili zarejestrowania spółdzielni. Po zarejestrowaniu spółki za zobowiązania wynikające z czynności prawnych dokonanych przed zarejestrowaniem odpowiada spółdzielnia tak jak za zaciągnięte przez siebie zobowiązania.
Jednakże osoby które działały przed zarejestrowaniem spółdzielni odpowiadają wobec tej spółdzielni na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Zmiana statutu spółdzielni wymaga uchwały walnego zgromadzenia przy większości 2/3 głosów.
Zmiany statutu analogicznie jak wniosek o zarejestrowanie spółdzielni powinien złożyć do Sądu Rejestrowego - Zarząd Spółdzielni.
Do wniosku o wpis spółdzielni do KRS dołączyć należy statut a do wniosku o wpis zmiany statutu 2 odpisy protokołu walnego zgromadzenia zawierającego uchwałę o zmianie statutu.
CZŁONKOWIE SPÓŁDZIELNI ICH PRAWA I OBOWIĄZKI:
Członkiem spółdzielni może być:
1) każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych spełniająca wymogi statutowe a także jeżeli statut tak stanowi członkiem spółdzielni może być osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych lub nie mająca tej zdolności, osoby te uczestniczą w walnym zgromadzeniu przez swoich przedstawicieli ustawowych. Osoby te nie mogą być członkami organów spółdzielni.
2) osoby prawne jeżeli statut przewiduje taką możliwość, chyba że z przepisów odrębnej ustawy wynika inaczej. Np.: na mocy prawa bankowego bank spółdzielczy może być wyłącznie przez osoby fizyczne.
Nabycie statutu członka spółdzielni
1)w sposób pierwotny
- nabywają go założyciele spółdzielni z chwilą wpisu do KRS.
2) w wyniku przyjęcia na członka przez spółdzielnie ( uprawniony statutowo jej organ) warunkiem przyjęcia na członka jest złożenie deklaracji w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Deklaracja musi być podpisana przez wstępującego , zawierać imię i nazwisko, miejsce zamieszkania lub nazwę i siedzibę, ilość zadeklarowanych udziałów , dane dotyczące wkładów jeżeli statut przewiduje ich wniesienie. ( spółdzielnie mieszkaniowe - wkład budowlany w formie pieniężnej, spółdzielnie rolne wkład pieniężny lub nie pieniężny - maszyny, urządzenia, rola uprawna). Przyjęcie członka do spółdzielni powinno być stwierdzone na deklaracji podpisami 2 członków zarządu lub osób upoważnionych przez zarząd z podaniem daty uchały o przyjęciu.
Uchwała o przyjęcie na członka powinna być podjęta w ciągu miesiąca od złożenia deklaracji, chyba że statut określa inny termin.
O przyjęciu lub odmowie zainteresowana osoba powinna być zawiadomiona pisemnie w terminie 2 tygodni od dnia powzięcia uchwały w tym zakresie.
Jeżeli organem statutowym uprawnionym do przyjmowania członków nie jest walne zgromadzenie statut powinien wskazywać organ do którego może być wniesione odwołanie w przypadku odmowy przyjęcia na członka a także termin w ciągu którego należy je złożyć i termin jego rozpatrzenia.
Prawa i obowiązki wynikające z członkostwa są równe dla wszystkich członków
Katalog praw i obowiązków członka -
Prawa i obowiązki członka mogą mieć charakter :
1) nie majątkowy (korporacyjny)
2) majątkowy
Ad 1) prawa korporacyjne - prawo uczestniczenia członka w spółdzielni w walnym zgromadzeniu lub w zebraniu grup członkowskich
Każdy członek spółdzielni ma prawo uczestniczyć w organach a charakterze uchwałodawczym tj. w walnym zgromadzeniu lub zebraniu grupy członkowskiej na mocy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, organem uchwałodawczym nie może być zebranie grupy członkowskiej.