towaroznawstwo-czyli znawstwo towarów oznacza zaznajomienie sie z towarami ogólnie dostępnymi na rynku i zaspakajającymi większość potrzeb człowieka.
Towaroznawstwo podział:
1. ogólne
2.secjalne
a) przemysłowe
b) spożywcze
towar
-efekt działalności produkcyjnej w momencie sprzedaży(gdy pojawił się czynnik sprzedaży)
-środki zaspokajające potrzeby ludzi
-podlegają wymianie
w towarze ważna jest:
-wartość użytkowa i wymienna
-wartość szczególnych upodobań
-wartość estetyczna
-wartość kolekcjonerska
NORMALIZACJA:
normalizacja -norma z łac. uprawomocnienie, postanowienie
standaryzacja- synonim normalizacji z łac. standard- wzór
ISO-międzynarodowa organizacja normalizacyjna obejmuje wszystkie dziedziny prócz elektronicznej
CEI- międzynarodowa komisja elektroniczna
CEN-Europejski Komitet Normalizacyjny
CENELEC - Europejski Komitet Normalizacji Elektronicznej
od 1994 obowiązują normy:
PN- ustalony przez Polski Komitet Normaliz. Miar i Jakości
BN-ustalony przez odpowiedniego ministra
Po 1994r.
-powstał Polski Komitet Normaliz.
-wycofano BN
-wprowadzenie fakultatywności (dobrowolność)
-skasowanie PN i ZN
- normy PN stają się obowiązkowe
*na wniosek PKN lub ministra w formie rozporządzenia
* poprzez powołanie ich w ustawie
normy zharmonizowane- to takie które zostały sformalizowane przez różne jednostki, odnoszą się do tego samego przedmiotu
Normy zharmonizowane:
-międzynarodowe
-regionalne
-dostosowane wielostronnie
-dwustronnie
Normy niezharmonizowane:
-dostosowane jednostronnie
-porównywalne- dotyczą jednego przedmiotu ale mają różne wymagania
Typy norm z zależności od treści merytorycznej:
-normy przedmiotowe
*pełne
*niepełne
-czynnościowe
-tematologiczne
-klasyfikacyjne
Sposoby zapisu
-PN ustanowione po 1994 r.
PN-R-74456:1999 (PN- datowana)
PN-R-74456 (PN- niedatowane)
Gdzie:
PN-norma R- dział gosp. (R- rolnictwo, O-opakowanie) 74456- nr normy 1999-rok
Jakość towaru- ogół cech towaru decydujących o jego zdolności do zaspokajania potrzeb konsumenta (stopień usatysfakcjonowania konsumenta)
Ewolucja pojęcia jakości:
-zgodność z warunkami technicznymi
-przydatność do użytku (wartość użytkowa)
-przydatność do użytkowania
-zdolność do zaspokojenia potrzeb i oczekiwań użytkowania/konsumenta
Cechy jakościowe towaru:
a) ekonomiczne (cena- koszt zakupu, eksploatacji, transportu, amortyzacji, naprawy)
b) użytkowe (bezpieczeństwo, funkcjonalność)
c) emocjonalne (barwa, kształt, smak, zapach, dotyk)
d)fizyczne (wysokość, głębokość, długość, szerokość, masa)
e)ergonomiczne (wygoda, dopasowanie towaru)
f) logistyczne (transport, magazynowanie)
czynniki determinujące jakość towaru:
- natury technicznej (rozwój nauk techniki)
-ekonomicznej (kapitał)
-psychologicznej
-organizacyjnej
-zadania i oczekiwania konsumentów
Cykl jakościowy towarów:
-cykl jakościowy towarów nazywa się również cyklem życia towarów
-pełny cykl życia towarów:
*sfera przedprodukcyjna
* produkcyjna
*poprodukcyjna
*pokonsumpcyjna
^selektywna zbiórka towarów, opakowań
^powtórne wykorzystanie , przetwarzanie, kasacja
^wtórna analiza rynku
Jeżeli analiza wtórna wykaże błędy cykl towaru musi się zacząć od początku
Optimus najlepszy
Jakość optymalna:
-jakość optymalna to największa różnica korzyści z jakości a kosztami jakkości
-w miarę poprawy jakości rosną koszty
Stanowiska
-producent
-kierownik zarządu
-mistrz
-hantvder- brakarz podległy mistrzowi
-kierownik oddziału kontroli technicznej
-statystyka kontroli jakości
TQM- Total quality management kompleksowe zarządzanie jakością
-idea Deminga
Opiera się na jakości stosowanej we wszystkich dzaiałąch, etapach i nie tylko produktu ale przygotowanie, zdobywanie.
Zasady Deminga:
- 85% wszystkich problemów jakościowych zakładu powstaje z powodu niewłaściwie wprowadzonego przez kierownictwo systemu jakości, a tylko 15% z winy robotników
-robotnicy pracują w określonym systemie jakości, kierownictwo powinno pracować nad systemem doskonaląc go przy pomocy robotników (Zarząd powinien współpracować z robotnikami)
-każdy kierownik powinien określać cele dla podległych jednostek i wskazać metody ich osiągania
-naczelne dowództwo powinno angażować się w prace całego zakładu
-pracownicy powinni być upełnomocnieni
-pracownicy powinni podejmować decyzję na wszystkich szczeblach zakładu bez konieczności pytania o zgodę swoich przełożonych
-użytkowany produkt powinien być nadal obiektem zainteresowania producenta
-należy pozbyć się sloganów
Koncepcja TQM:
-jakość to główny cel przedsiębiorstwa
-jakość to zadanie każdego przedsiębiorstwa
-zarządzanie przez jakość to zapobieganie wadom, a nie ich wykrywanie
Inwestować w jakośćwzrost efektywn. Prod.-->obniżanie kosztówobniżanie cenwzrost sprzedażybezpieczniejsza pozycja zakładuzapewniona pracawzrost inwestycjizwielokrotnienie zysku
Stopień wdrążenia TQM
normy ISO:
-ISO 9000:2000 System „Zarządzania jakością- Pojęcia i terminologia.”
-ISO 9001:2000 „System zarządzania jakością- Wymagania”
-ISO 9004:2000 „System zarządzania jakością- Wytyczne”
-ISO 10011:1991 „Anditing”
-ISO 14001:2005 „Ochrona środowiska”
PN-EN ISO 9001:2001- norma zharmonizowana z normą europejską
Temat: Certyfikacja
PC BC- Polskie Centrum Badań i Certyfikacji
Badania:
-certyfikacja ludzi, towarów
Certyfikacja towarów
1. dobrowolna
2.Obowiązkowa
a)system „starego podejścia” (te systemy różnią się towarami)
b)system” nowego podejścia”
System „starego podejścia”:
-obejmuje środki: spożywcze, chemiczne, leki, pojazdy mechaniczne
-opiera się na normach europejskich
System „nowego podejścia”:
-my mamy stworzyć towar, który będzie odpowiedni np. AGD, odzież ochronna, zabawki
-nie ma żadnych norm
CE-znak potwierdzający spełnienie podstawowych wymagań w zakresie bezpieczeństwa
Znakowanie opakowań
T: Nieobligatoryjne znakowanie opakowań
-znak zgodności z Polską normą
-znak jakości Q
-znak ekologiczności „Eko-Znak” stosowany w Polsce
-znak przydatności opakowania do ponownego przetwarzania
-znak „Podaj dobrą Żywność”
-znak polskiego godła pomocy „Teraz Polska”
Na opakowaniu można zobaczyć znaki w postaci napisu „Produkt Polski”
Logistyka logos- nauka wiedza logistka- praktyczna, sztuka loger- zaopatrywać
Produkty logistyczne:
Z
W - właściwy
XR (XW)
Główne produkty logistyki 6R (6W):
-właściwy towar
-właściwa ilość
-właściwe miejsce
-właściwy termin
-właściwa jakość
-właściwe optymalne koszty
-właściwy klient
-właściwe popakowanie
-właściwy sposób dostawy
Przedsiębiorca wprowadzający na rynek towar (filer) ma 3 możliwości:
-zna ranking jednej z działających na rynku organizacji odzysku
-sam zbiera opakowania
*albo we własnym zakresie je przetwarza
*albo oddaje je firmie zajmującej się recyklingiem odpadów
-płaci karę (opłatę produktową)
Poziom recyklingu (w %) materiałów opakowaniowych wymaganych do 2007 r.
szkło 40
papier i tektura 48
blacha 20
aluminium 40
materiały naturalne 15
tworzywa sztuczne 25
tworzywa wielomateriałowe 25
Just-in-time (właściwe w tym czasie )- Polega na takim zarządzaniu wszystkimi etapami produkcji i sprzedaży by materiały, oraz produkty gotowe były przekazywane dalej bądź zbywane w momencie wytworzenia, z jak największym zmniejszenie liczby zapasów.
Skrócenie łańcucha logistycznego o magazyny, towaru nie umieszczamy w magazynach
Funkcje opakowań:
1.Funkcja Ochronna Towarów - chroni produkt przed działaniem czynników zewnętrznych. Wartość użytkowa musi być zabezpieczona przez opakowanie , aby zapewnić : świeżość, trwałość, estetyczność, atrakcyjność. Opakowanie powinno zapobiegać : zepsuciu, zmianie barwy, zmianie konsystencji, wyparowaniu, zabrudzeniu, uszkodzeniu towaru
2.Funkcja Informacyjna - nabywca zapoznaje się z rodzajem i właściwościami produktu, datą produkcji, sposobem użycia, terminem ważności, ceną, producentem. Funkcja ta jest ważna w przypadku wprowadzania na rynek nowego towaru.
3.Funkcja Reklamowa - podnosi ona wartości estetyczne towaru i zachęca do kupna
4.Funkcja Promocyjna - organizowanie degustacji. Towary znajdujące się w sprzedaży promocyjnej zawierają kupony konkursowe, które upoważniają klientów do udziału w losowaniu nagród.
5.Funkcja Jakościowa - ma znaczenie przy towarach luksusowych. Są produkowane one z bardzo dobrych tworzyw, o ciekawej kolorystyce, są trwałe i podkreślają wysoki poziom towaru. Estetyczne opakowanie zachęca klienta do kupna mimo wysokiej ceny.
6Funkcja Ekologiczna - polega na tym, że opakowania powinny być możliwe do wycofania z obrotu handlowego i nadawać się do utylizacji, aby były przyjazne dla środowiska.
7.Funkacja produkcyjna
8.Funkcja estetyczna
9.Funkcja marketingowa
10.Funkcja logistyczna:
*transportowa-wypełnienie maksymalne
*magazynowa-wypełnienie optymalne
*ochronna
*informacyjna
*kompletacyjne
*recycling
*kasacja
Składniki towaroznawczej charakterystyki opakowań:
-wytrzymałość mechaniczna
-gazoszczelność
-wodoszczelność
-odporność na przenikanie tłuszczu
-odporność na przenikanie zapachów
-odporność na przenikanie energii promienistej
-odporność na korozję
-naturalność chemiczna
-palność i średnio palność
-odporność na czynniki atmosferyczne (zamarzanie i zmiany temp)
-łatwość otwierania i zamykania
Łatwość dozowania
Rodzaje opakowań:
-papierowe
-tworzywo sztuczne (plastik)
-drewno, metal, szkło, tkaniny
Szkło- skład, cechy towaroznawcze:
Kruche, gazoszczelność, wodoszczelność, bariera dla tłuszczów, bariera przenikania zapachów, czarne szkło to bariera dla przenikania energii prom., szkło białe przenikanie energii, odporność na korozję, łatwość otwierania i zamykania, dozowanie utrudnione
Funkcje:
brak funkcji ochronnej, transport utrudniony, barak funkcji magazynowania i transportu, łatwość kasacji- przetapianie lub jeszcze raz używany, trudność recyklingu białe trudniej pozyskać niż kolorowe
Temat: Znakowanie towarów.
-znakowanie środków spożywczych
-ustawa z dnia 21.12.2000r. o jakości handlowej artykułów spożywczych
-ustawa z dnia 25.08.2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia
-rozporządzenie ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25.08.2007r. w sprawie znakowania środków spożywczych
Znaki na opakowaniach jednostkowych:
-znaki zasadnicze- umożliwiają identyfikację
*nazwa towaru- nazwa handlowa
*znak firmowy- pełen lub skrócony, logo
*zastosowanie towaru
Znaki informacyjne:
-gatunkowość towaru-gatunek lub klasa jakości
-skład towaru
-numer serii produkcyjnej
-ilość towaru- masa netto, objętość i liczba
-kraj pochodzenia towaru
-sposób użycia
-sposób użycia
-data produkcji lub opakowania
-termin przydatności do spożycia- data do której producent gwarantuje zachowanie jakości towaru nie podlega przedłużeniu
-data ważności-data do której producent gwarantuje zachowanie odpowiedniej jakości towaru
Znaki niebezpieczeństwa:
-substancja szkodliwa
- subst. trująca
-materiały promieniotwórcze
Znaki manipulacyjne:
-ostrożnie kruche
-tu otwierać
-chronić przed mrozem, wilgocią, nagrzaniem
Automatyczna identyfikacja:
Technik AJ
-optyczne rozpoznanie pisma (OCR) wykorzystuje się kody kreskowe do identyfikacji towarów
Kody kreskowe:
1949r. Joe Woodland i Berry Sichrer z USA uzyskują patent na opis wzorca drukarskiego
-UPC
-EAN
-EANA
-IANA
-EAN INTERNATIONAL
Typy kodów:
-UPC-A UPC-E
-EAN-13 EAN-8
-ITF-Interleared Two AT Fire
-Codabar (kodabar)
-kod 39
-kod 93
-kod 128
-kod 49
Kod kreskowy- graficzne odzwierciedlenie określonych znaków poprzez kombinację czarnych i jasnych elementów (ustalonych wh przyjętych reguł budowy danego kodu).
Parametry:
-znaki danych- jest to kod numeryczny, każdy znak może odwzorować ściśle określony zestaw znaków,
-kod numeryczny- odwzorowanie tylko cyfr
-kod alfanumeryczny- odwzorowuje cyfry i litery
-znaki pomocnicze:
*znak startu: zacznij odczyt
*znak stopu: zakończ odczyt
*znak marginesu
*znak rozdzielający: znak pomocniczy w dłuższych kodach
Margines- czytnik musi się oderwać od czytania aby nie połączyć 2 kodów w 1
Znak rozdzielczy-podaje czytnikowi informację, że doszedł do połowy i drugą taką samą informację masz do odczytu
System kodowania:
-ciągły (kod ciągły)
-nieciągły
Ciągły- ostatnia kreska poprzedniego znaku jest pierwszą następnego. W nieciągłym jest przezwa między kodami
Szerokość kresek:
-kody o różnej szerokości kresek (szeroki, średni, ciągły)
Długość kodów:
-zmienna (pasy wspornikowe) które przytrzymuje czytnik
-ograniczone (kod europejski)
Zdolność czytnika do odczytu ograniczona długość kodu.
Samosprawdzalność
Jest samosprawdzalność gdy 1 błąd nie spowoduje utrudnienia odczytu całego kodu. Kod europejski nie jest kodem samosprawdzalnym.
EAN 13-12 znak danych 3 pierwsze to numer kraju Lp. następne nr producenta 5 następnych to data urodzenia towaru (indywidualny) prefiks polski 590
EAN8 mamy 7 znaków i 1 cyfra kontrolna
Wersja skrócona jest dopuszczalna gdy opakowanie jest za małe aby pojawił się kod w wersji pełnej.
Temat: Kontrolowana atmosfera.
Przechowalnictwo:
Metody przechowywania:
-pozostawienie na polu (brukselka, pory, pietruszka przetrzymują niskie temperatury)
* w razie potrzeby zabrać z pola
-dołowanie
-magazyny proste
-budynki magazynowe
*przechowywalnie chłodzone powietrzem zewnętrznym
*przechowywalnie chłodzone maszynowo (chłodnie)
Chłodzenie podział:
-atmosfera normalna
-kontrolowana atmosfera (KA)
Podział przechowywania owoców wg. długości:
- przechowywanie krótkoterminowe
-przechowywanie średnioterminowe- kilka tygodni
-przechowywanie długoterminowe- kilka miesięcy
Jabłka w Polsce przechowuje się w temperaturze 0-3 oC
Gruszki 0,5oC
Śliwki 0oC
Względna wilgotność powietrza:
Jabłka 85-92% (jabłka odporne na drobnoustroje i mające grubą skórkę) 85% wrażliwe na drobnoustroje i gruba skórka.
W chłodni z normalną atmosferą- zmienia się zawartość O2 i CO2, zawsze ich suma wynosi 21%--> przechodzimy do kontrolowania.
Rozwój przechowalnictwa:
- kontrolowaną atmosferę wytwarza w sposób naturalny- w wyniku oddychania owoców rośnie poziom CO2 a spada 02 , zawsze suma wynosi 21%
- obniżanie CO2 i zwiększenie O2 należy wpuścić powietrze zewnętrzne do chłodni aby powietrze się zmieszało.
KA- obniżamy stężenie CO2 jak i O2 3-5%
LO(low oxygen)- przechowywanie ze stężeniem O2 obniżąmy do 2-2,5%
ULO (ultra low oxygen)- przechowywanie przy bardzo niskich stężeniach O2 poniżej 2%
RULO (Rapid ULO) RKA (Rapid Central Atmosphare) „szybkie ULO”, „szybka KA” technologia szybkiego obniżania O2
Płuczki
Materiały używane do pochłaniania CO2:
-absorbenty stosowane w postaci roztworów :
*nieregenerujące się -roztwór mleka wapiennego
*regulujące się -woda
-absorbenty stosowane jako ciało stałe
*nieregulujące się -wapno gaszone
*regulujące się -węgiel aktywny
Jedna z najtańszych płuczek
Do pojemnika wsypać wapno gaszone, połączyć z 2 przewodami szerokości ok. 20 cm światło jednego prowadzić pompkę zasysającą powietrze z komory (bogate w CO2). Powietrze przechodzi przez wapno gaszone w płuczce i zachodzi tam reakcja chemiczna :
CA(OH)2 + CO2 CaCO3 + H2O + energia
Płuczka wapienna Wapno gaszone (jest materiałem pylącym) jest na zewnątrz aby nie rozpylać się na jabłka. Materiał nie regenerujący się.
Energia- wyższa temperatura
0-3 0C temp. optymalna przechowywania jabłek.
Dodatkowy koszt :obniżanie temp. Dodatkowe urządzenie ochładzące.
2 komory ok. 200 t wypływa ok. 9 l wody. Powietrze bez CO2 jest cieplejsze, wraca z przewodem do komory miesza się z powietrzem i obniża zawartość CO2.
Płuczka wapienna działa aż skończy się wapno gaszone lub gdy osiągniemy żądany opziom CO2.
Płuczka węglowa
- opiera się na węglu (właściwym) aktywnym -ma ona 4 przewody, 2 połączone z komorą 2 z powietrzem zewnętrznym -najczęściej umieszczona jest na zewnątrz komory z owocami (występuje możliwość awarii, musimy zarabiać na chłodni a płuczka zajmowała by tylko miejsce które jest nam potrzebne) -działanie techniczne podobne do płuczki wapiennej z tą różnicą, że nie zachodzi reakcja.
Pierwszym przewodem wciągane jest powietrze z komory bogate w CO2. Przechodzi ono przez węgiel aktywny ma bardzo dobrze rozbudowaną powierzchnię, która może wchłaniać toksyny. Drugim przewodem powietrze z CO2 wraca do komory i obniża zawartość CO2.
1 etap absorpcji 2-4 min. Płuczka przełącza się na 2 etap trwający ok. 4-7 min. Cykl absorpcji zaczyna się od włączenia pompy zasysającej powietrze zewnętrzne (ubogie w CO2) przechodzi przez węgiel aktywny zabiera CO2 z płuczki. $ przewodem powietrze bogate w CO2 usuwane jest za zewnątrz.
Oprócz urządzeń obniżających CO2 trzeba mieć urządzenie obniżające zawartość O2.
Urządzenia do obniżania nadmiaru tlenu:
1. konwertery (opiera się na propanie)
-metoda chemiczna
*spalanie bezpłomienne (katalityczne)
^spalanie propanem
*spalanie przy użyciu tlenu 2 komory KA
Zamiana O2 na CO2- propan jest spalany w obecności katalizatora.
Konwertor korzystający z powietrza z komory ma 2 przewody którymi jest połączony z komorą. Pompa zasysająca wciąga powietrze bogate w O2 przechodzi przez konwertor gdzie zostaje spalony propan. Do komory powraca O2 i CO2.
ZALETA I WADA OBU METOD:
Jedna metoda korzysta z powietrza atmosferycznego a druga z komory, różni się stężeniem. W komorze przy każdym pobraniu mamy powietrze o obniżonej zawartości O2.
2.Generatory z modyfikowanej atmosfery
- metoda chemiczna
*spalania otwarto-płomieniowe
-czystość azotu
*95-99,5%
84% mieszanina O2, CO2 , pozostałe 16% to azot.
Przechowywanie jabłek w kontrolowanej atmosferze :
-temp 0-3oC temp chłodni
-O2 i CO2 zmniejszamy
Żeby móc utrzymać skład atmosfery przy zawartości 2% O2 i 2% CO2 musimy mieć szczelne ściany (gazoszczelność)
Zasady:
-wymuszoną redukcję tlenu powinno poprzedzić ochłodzenie owoców do temp. przechowywania -zawartość tlenu należy zredukować tylko do ok. 6-5% (owoce będą oddychać i pobierać tlen)
Materiały izolacyjne-grubość (cm)
poliuretan -10
styropian15-17
wata szklana i wełna mineralna17
izolacja par ochronna:
cel:
-zachowanie właściwości izolacyjnych materiałów uszczelniających
-zapobieganie przedostawaniu się wilgociło izolacji
materiały:
-blacha aluminiowa
-folia polietylenowa
-blacha stalowa
-osłona z tworzyw sztucznych
budynki adaptowane:
Propozycja 1
-płyty styropianowe mocowane do muru (10+15 cm)
-natrysk pianki poliuretanowej (5 cm) brak ochrony przed wilgocią
Propozycja 2
-blacha trapezowa
pianka poliuretanowa
Budynki nowych chłodni:
-panele izolacyjne
-paroszczelna ochrona (blacha lub odpowiednie tworzywo)
-system połączeń paneli z paroszczelną ochroną
*połączenie śrubowe, zamki, zatrzaski
Uszczelnianie sufitu:
-płyty sufitowe (nośność 2 osób, pozwalające na poruszanie się po nich i na podwieszenie na nich pracowników podsufitowych)
-montaż paneli albo na zewnątrz albo w wewnątrz pomieszczeń
Uszczelnianie podłogi: (podłoga powinna być):
-gazoszczelna
-gładka (porowata podłoga przejmuje więcej wilgotności niż gładka powierzchnia)
-izolacja podłogi: podłoga powinna być połączona ze ścianami komory do okoła 1m poza komorę
*zaleca się umieszczenie słupka na całej długości o wysokości 20-30cm pod skosem
*w drzwiach montuje się stalowy próg zamontowany gazoszczelnie
Drzwi:
-szerokość drzwi co najmniej podwójna szerokość skrzyniopalet wraz z odstępem między paletami, co najmniej 2,5m -możliwość otwierania drzwi z zewnątrz komory
Okno kontrolne:
-podwójna szyba
-gazoszczelny właz
-montowane ponad przechowywanymi owocami (w suficie, jednoczesne pobieranie próbel )
Zaleta okna w suficie: łatwiejsze wyjmowanie próbek
Wada okna z przodu w drzwiach: nie widać wszystkich jabłek, trudno wyjąć próbki
Sprawdzenie gazoszczelności komór: Metody:
-podciśnieniowa: wykorzystuje się środki dymne lub roztwór wody mydlanej
-nadciśnieniowa
Częstotliwość kontroli:
-po wybudowaniu
-po adaptacji
-przed nowym sezonem przechowalniczym
Sprawdzanie szczelności pomieszczenia:
Usuwanie powietrza z komory np. odkurzaczem. Zamykamy 2 osoby w pomieszczeniu, słyszą syczenie gdy powietrze dostaje się do środka (nieszczelność). Sprawdzenie szczelności za pomocą wody mydlanej- tworzą się bańki powietrza gdy powietrze dostaje się do pomieszczenia. Uszczelnianie komory do dopuszczalnej ilości.
Działanie worków kompensacyjnych:
Miękkie, o szerokości i długości 1m umieszczone na zewnątrz przechowalni lub w nowszych na suficie, worek połączony jest zaworem bezpieczeństwa z komorą, powietrze z komory wydostaje się na zewnątrz przez zawór bezpieczeństwa do worka zamiast na zewnątrz. Na zewnątrz powietrze napiera na worek a powietrze wraca do komory o niezmienionym składzie..
Termin zbioru owoców
Dojrzałość zbiorcza- stan fizjologiczny owoców w których powinny być zabrane by nadawały się do przechowywania, a równocześnie wykształciły optymalne cechy smakowe
Dojrzałość konsumpcyjna- stan fizjologiczny owoców w których osiągają one najbardziej atrakcyjny wygląd, pełny aromat i typowy dla danej odmiany rumieniec.
W przypadku śliwek węgierek do przechowywania zbieramy owoce w dojrzałości konsumpcyjnej owoce które nie wykształciły w pełni aromatu, niedojrzały się.
Krzywa klimatyczna
Intensywność oddychania wyraża się ilość wydzielonego CO2 przez masę owoców w jednostce czasu. Może być podawana różna najczęściej ilość CO2 wydzielana przez 1 kg jabłek w ciągu 1h . 1 kg jabłek w ciągu okresu przechowywania wydziela tę samą ilość CO2 jest to ok. 18g. Odmiany letnie wydzielają tą samą ilość CO2 w ciągu kilku dni, jesienią w ciągu kilku tygodni, późną jesienią i zimą- kilku miesięcy.
Zdolności przechowalnicze są różne, odmiany letnie można krótko przechowywać, zimowe bardzo długo (maleje wtedy do najmniejszej intensywność oddychania)
Po osiągnięciu minimum intensywności oddychania zaczyna wzrastać aż do najwyższego punktu klimakteryki, szczyt klimakteryczny po przejściu tego szczytu intensywność oddychania zaczyna spadać aż do śmierci fizjologicznej owoców.
Metody określania zdolności zbiorczej wskaźniki dojrzałości zbiorczej:
1określenie jędrności miąższu- Należy kupić jędrnościomierz, w zestawie jest też część, którą usuwa się skórkę
2 próba skrobana- Łatwa metoda, tania. Potrzebny nóż, pędzel, płyn lugola, przecinamy jabłko, pędzelkiem z płynem przecieramy 1 połówkę jabłka. Zawartość skrobi w miarę dojrzałości zborcza może spaść do 0 (kilka dni).
3przyrost objętości i masy jabłek - Następuje podczas całego okresu wegetacyjnego w miarę wzrostu rośnie ich objętość i masa, do pewnego momentu ma tendencję wzrostową , a od pewnego maleje. Jeśli przyrost masy i objętości w ciągu 5 dni wyniesie 0,5% z tendencją malejącą to nadszedł czas zbioru.
4 stosunek owoców które spadły do pozostałych na drzewie- Metoda często wykorzystywana przez starszych plantatorów. Pod drzewem umieścić folię, przez 10 dni nie zbierać opadłych owoców, później je ważymy. Jeśli ich masa będzie stanowić 10% masy pozostałych owoców na drzewie to nadszedł czas zbioru, owoce mają dojrzałość zbiorczą.
5łatwość oddzielania się szypułki owoców od pędów
6zmiana barwy zasadniczej skórki- W owocach niedojrzałych przeważa chlorofil w miarę zbliżania się do dojrzałości zbiorczej częściowo jest rozkładany lub przykrywany przez inne barwniki. Owoce trzeba zebrać i zanieść do urządzeń z fotokomórką.
Przechowywanie ziemniaków:
Długość okresu przechowywania
*ziemniaki kulinarne i sadzeniaki magazynuje się do wiosny
*ziemniaki przemysłowe do przerobu, na skrobię lub spirytus ok. 3 msc.
*ziemniaki do przerobu uszlachetniającego 8-10 msc.
Cechy fizjologiczne ziemniaków:
- intensywność oddychania najmniejsza w temp. od +3 do +5oC (4-10 mg CO2/kg x h), wzrost w temperaturze poniżej +30C (aż do pkt zamarzania soku) -wzrost w temp. od +4 do +15 C (ale mniej niż wg reguły Hoffa) tylko 1,5-1,8 razy - poniżej 3 C wzrasta intensywność oddychania a reakcyjny rozkładu skrobi do sacharozy przeważa nad reakcjami tworzenia skrobi z sacharozy
Najlepiej jak przeważają procesy tworzenia skrobi a nie rozkładanie.
Wymagania jakościowe:
-wady dyskwalifikujące bulwy przeznaczona do przechowywania: zaatakowane przez mokrą zgniliznę >5%, brązową zgniliznę >1%
Postępowanie po zbiorze
I etap: usuwanie zanieczyszczeń (niekonieczne gdy nie przekraczają 15%i duża ilość kamieni oraz równomiernie rozłożone)
Metody : sucha i mokra
II etap: osuszanie bulw
Optymalne warunki przechowywania:
Temperatura ziemniaki jadalne +4 do +6 C, sadzeniaki +3 do +4, odmiany wolno kiełkujące +5 do +7, ziemniaki do uszlachetnienia +8 do +10 C (sacharoza się nie pojawi, a więc lepsza jakość i niewydzielanie się substancji szkodliwych)
Całkowity czas wietrzenia 200-300 h (oprócz okresu suszenia)
Metody przechowywania:
*kopiec napowierzchniowy
*kopiec techniczny 35x13 wysokość 4-4,5 m
*przechowalnie : luzem-magazyn, skrzyniopalety, w workach.
Przechowywanie ziarna zbóż:
Od momentu przystąpienia Polski do UE w skupach zbóż wymagane są oznaczenie
-służy do przerobów
-materiał strategiczny (żelazna rezerwa)
-przechowywany okres nie przekracza okresu życia poszczególnych gatunków
Ziarna pszenicy:
-naturalna długość życia 3-4 lata, materiał ten ulega wymianie co 2 lata
Parametry zboża do skupu:
-masa ziarna w stanie zsypnym (masa objętościowa) - wilgotność
-zanieczyszczenia: ziarniaki porośnięte, zbutwiałe, spleśniałe
Ziarno przekrojone w silosach typu silosu BIN lub ariela (różnią się kształtem, ładownością)
Budowa silosów:
-płaszcz zewnętrzny: blacha gładka falista, powłoka antykorozyjna na powierzchni zewnętrznej i wewnętrznej płaszcz.
-podłoga szczelinowa umieszczona na blokach betonowych
-dno: płaskie (silosy płaskodenne) i stożkowe (silosy ostrodenne) -wentylatory i otwory wylotowe powietrza
Wietrzymy powietrzem chłodniejszym niż powietrzem w wewnątrz BINu.
Silosy Riela magazyny płaskie:
-zwiększanie się drobnoustrojów, wilgotności, zagrzewanie się ziarn
-kanały podpodłogowe do wyrównywania temperatury
Ziarno w magazynie o jednakowej wilgotności (12-14%), powietrze ciepłe unosi się do góry, a powietrze zewnętrzne od dołu jest podobne. Powietrze chłodne wypycha powierzchnia ciepłe do góry. Na wysokości 2 metrów zaczyna się problem bo powietrze nie dociera i gromadzi się na górze. Aby temu zapobiec należy mieszać ziarno poprzez przesypywanie ziaren z silosu do silosu.
Zmiany zachodzące w orzechowywaniu płodów:
Rodzaje zmian:
Zmiany Biologiczne- odnoszą się do stanu życia
*Poziom przejawów życiowych- bioza
-eubioza- pełny stan życia np. zioła w doniczkach, ryby umieszczone w wodze
-hemibioza- organizmy bez rośliny macieżystej np. jabłka, ziarniaki
Zmiany biologiczne
->intensywność oddychania zależy od:
*wydzielonego CO2 w jednostce czasu (nadmierna zawartość CO2 prowadzi do zamierania zarodków)
*wilgotność towaru, otoczenia (do 40%) Wilgotność krytyczna- oznacza wilgotność materiału która prowadzi do niekorzystnych zmian. Wilgotność równowagowa- Taki stan wilgotności materiału i otoczenia przy którym materiał ani nie pobiera ani nie oddaje wody
*składu chemicznego płodów rolnych
*temperatury oyoczenia (im wyższa tym oddychanie zwiększa się. Każdy wzrost temperatury o 10 stopni powoduje wzrost oddychania 2-3 razy więcej)
*skład atmosfery (wzrost zawartości CO2 ogranicza oddychanie)
*stopień dojrzałosci płodów rolnych (w miarę dojrzewania płodów oddychanie maleje)
*grubość okrywy owocowo nasiennej (im grubsza tym mniejsza intensywność oddychania)
*stosunek wielkości zarodka do bielma ziarniaków (im większy zarodk w stosunku do bielma, tym oddychanie większe ponieważ zarodek jest bardziej wilgotny niż bielmo)
Zmiany Biochemiczne
-wpływ enzymów
*hydrolitycznych: lipazy (niekorzystne działanie w tłuszczach- jęczenie, korzystne działanie w mące- dojrzewanie, leżakowanie mąki)
*utleniające- askorbinooksydaza
Zmiany chemiczne
-promieniowanie ultrafioletowe
-reakcje, w których biorą udział jony metali ciężkich- Cu, Fe…
-reakcje nieenzymatycznego brązowienia- reakcja Maillarda Reakcja między cukrami w wolnych grupach aldehydowych lub ketonowych a związkami azotowymi o wlnych grupach aminowych. Czynniekiem wyzwalającym reakcje jest wysoka temperatura. Efektem są związki melanoidowe
-przemiany kwasu askorbinowego (owoce, warzywa)
-przemiany cukrów z wydzieleniem wolnego aldehydu (dehydratacja cukru- odłączenie cząsteczki wody, w wyniku czego powstaje wolny aldehyd
Zmiany fizyczne
-tworzenie się kryształków lodu w temp.od -2 do -5 oC- długie przechowywanie w takiej temperaturze prowadzi do zniszczenia komórek.
Zmiany mikrobiologiczne
-infekcja
-intoksykacja
-zatrucia pokarmowe (salmonellozy, zatrucia jadem kiełbasianym, gronkowce, paciorkowce)
Wymogi -banki genów
-temperatura - 18 do -20
-wilgotność materiału (nasion- 4-6%)
-wilgotność względna powietrza 15% (przy poziomie obecnej techniki trudno jest utrzymać taki poziom wilgotności, stouje się więc odizolowanie materiału poprzez przechoywanie np. w słikach)
Podział nasion w zależności od ich długości życia
-mikrobiotyczne- długość życia do 3 lat (cebula, sałata, wierzba)
-mezobiotyczne- od 3 do 15 lat (wiekszosc roślin uprawnych)
-makrobiotyczne- od 15 do 100 lat (niektory strączkowe, wargowe, rdestowate)
Podział wg. Harringtona
-nasiona które nie przetrzymują suszenia i nawet przy 0 stopni C tracą zdolność do kiełkowania w ciągu jednego roku (topola, orzech)
-nasiona które zachowały długą żywotność dzięki przetrwaniu w glebie
-nasiona z zielników które kiełkowały po ponad latach pomimo przechowywania ich w zmiennych warunkach.