NIESWOISTE ZAPALENIA JELIT

dr Wypych

Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ):

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa- UC)

• choroba Leśniowskiego-Crohna (CD)

• limfocytarne zapalenie jelita grubego

• kolagenowe zapalenie jelita grubego

• postacie mieszane

Patogeneza przewlekłych nieswoistych zapaleń jelit:

Nie istnieje żaden pojedynczy czynnik ani mechanizm, który byłby odpowiedzialny za rozwój i rozprzestrzenianie się zmian zapalnych w NZJ.

W patogenezie zarówno UC jak i CD uczestniczą czynniki środowiskowe, genetyczne, mikrobiologiczne oraz immunologiczne, które w kombinacji dają efekt nazywany przewlekłym zapaleniem w ścianie jelita.

Czynniki środowiskowe:

1. palenie tytoniu

2. dieta

3. leki

4. choroby dziecięce

5. stres

6. czynniki naczyniowe

Czynniki rodzinne:

1. family studies- jelitowe dolegliwości w rodzinie

2. intestinal permeability- rodzinna predyspozycja

Czynniki genetyczne:

1. candidate gene studies

2. genome- wide scanning studies

Czynniki mikrobiologiczne:

1. bakterie

2. probiotyki

3. bakterie jelitowe

4. wirus odry

5. Mycobacteria paratuberculosa

6. Listeria monocytogenes

Czynniki immunologiczne:

1. immunologiczne NZJ

2. autoprzeciwciała i autoantygeny

Komórki immunokompetentne w patogenezie NZJ: limfocyty T i B, komórki wielojądrzaste, eozynofile, bazofile, mastocyty, płytki, makrofagi.

Komórki nieimmunokompetentne: komórki śródbłonka, komórki mezenchymalne, komórki nabłonka jelit.

Cytokiny i chemokiny w zapaleniu:

a) prozapalne: IL-1, IL-8, IL-6, TNFα

b) antyzapalne: IL-4, IL-10, TGFβ, IL-16

c) chemokiny (immunoregulatory): IL-8, RANTES, MIP-1

Inne czynniki zapalenia: czynniki wzrostu, eikozanoidy, wolne rodniki tlenowe, krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, cząstki adhezyjne.

Objawy główne colitis ulcerosa i diagnostyka:

• biegunka ( każda biegunka trwająca powyżej tygodnia- poważna patologia! wskazanie do rektoskopii)

• krwawienia

• gorączka

• tachykardia

• anemia

• hipoalbuminemia

• wzrost poziomu białka C- reaktywnego

• kolonoskopia z pobraniem wycinka- rozpoznajemy chorobę: zaczerwieniona błona śluzowa, czasem owrzodzenia, 70% zmian w prostnicy, 30%- wyżej

Objawy choroby Crohna i rozpoznanie:

• ból w jamie brzusznej

• czasem biegunka

• zdarza się gorączka

• macalny opór w jamie brzusznej- naciek zapalny (nacieki występują miejscami makroskopowo, a histologicznie obejmują całą ścianę jelita- w colitis ulcerosa tylko błonę śluzową. Choroba może dotyczyć prawie całej długości przewodu pokarmowego.)

• czasem przetoki jelitowe, jelitowo- skórne

• utrata masy ciała

• rozpoznanie na podstawie badań laboratoryjnych, RTG, endoskopii.

Rozpoznanie różnicowe UC/CD:

Na podstawie objawów klinicznych i badania histopatologicznego.

OBJAWY	Colitis ulcerosa	Choroba Crohna
krew w stolcu śluz objawy ogólnoustrojowe rumień guzowaty pyodermia gangrosum uveitis (zapalenie błony naczyniowej oka) zapalenie dużych stawów ból opór w jamie brzusznej zmiany zapalne okołoodbytnicze przetoki ropnie zaparcia odpowiedź na leczenie antybiotykami nawroty po leczeniu chirurgicznym palenie tytoniu apendektomia	T T O O O O O O Rz N O N Rz N N Rz Rz	O O Cz Cz Rz Cz O Cz T Cz Cz O Cz Cz T Cz O

T-tak, N-nie, Cz- często, Rz- rzadko

O-okazjonalnie

Powikłania NZJ:

• megacolon toxicum: rozdęcie poprzecznicy >6 cm, wygładzenie fałdów, zagrożenie perforacją jelita. Jest związane zwykle z sepsą i porażeniem nerwów. Należy wyciąć całe jelito grube! Objawy megacolon toxicum:

- temperatura >38º C

- akcja serca >120/ min.

- WBC > 10,5

- anemia

- odwodnienie

- dyselekrolitemia

- ↓ RR

• przewlekłe krwawienia- objawy niedoborowe, kacheksja

• rak jelita grubego

• stwardniejące zapalenie dróg żółciowych

• ostre krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego

Leczenie:

• sulfasalazyna 5- aminosalicylanowa (mesalazyna) np. Jucolon 0, 25

Dawkowanie: w aktywnej fazie choroby 1,5- 3,0 g/dobę zwykle w 4 dawkach podzielonych. W podtrzymaniu remisji 1,5 g/dobę w 3 dawkach podzielonych.

• glikokortykosterydy, np. Encorton

• antybiotyki, np. wankomycyna, ciprofloksacyna, metronidazol

• immunosupresja: azathiopryna ( Imuran), 6- merkaptopuryna. W CD także metotreksat, zaś w UC- cyklosporyna A ( lek ostatniej szansy)

• Infliximab- przeciwciała przeciwko TNFα, we wlewie dożylnym ( w Polsce na razie leczy się tym r.z.s., zagranicą CD, są też próby leczenia tym UC). TNFα ma 2 typy receptorów: leukocytarny i krążący. Ten lek działa na receptory krążące.

• inne leki w CD ( do 40 % skuteczności): CDP-571, IL-10, IL-11, entercept, anti-α4 antibody ( przeciwciała przeciw integrynie)

• leczenie chirurgiczne:

- wycięcie jelita grubego w UC,

- wskazania do zabiegu chirurgicznego w CD- przetoki, zwężenia. Nie wycina sie jelita grubego, bo choroba dotyczy prawie całego przewodu pokarmowego.

---