Geografia regionalna świata

Literatura:

• Atlas świata

• Przeglądowy Atlas Świata; Popularna Encyklopedia Powszechna, 8 tomów; wyd. Fogra

• Encyklopedia Geograficzna Świata, t. 1-6, wyd. Opres

• Z. Czeppe, J. Flis, R. Mochnacki, 1965, Geografia fizyczna świata, PWN, Warszawa

• J. Balon, J. Desperak, Tablice geograficzne, wyd. Park, wyd. I lub II

Strona instytucji -> zakładki -> dydaktyka

Listę obiektów geograficznych, których lokalizacje na mapie trzeba znać

Mapa głównych regionów fizycznogeograficznych omawianych na wykładzie

Mapa zasięgu stref krajobrazowych

Lista terminów „regionalnych”

Program wykładu:

1. Afryka

2. Ameryka Południowa

3. Ameryka Północna

4. Australazja

5. Antarktyda

6. Eurazja:

1. Europa

2. Azja

Afryka

Symetryczne położenie po obu stronach równika, głównie półkula wschodnia

Sąsiedzi:

• Azja (Przesmyk Sueski)

• Europa (Morze Śródziemne, Cieśnina Giblartarska [14 km])

Dostęp do dwóch oceanów: Atlantyckiego i Indyjskiego

Europa + Azja + Afryka = Stary Świat

Skrajne punkty na kontynencie:

37^o25' N - Przylądek Biały, Tunezja

34^o51' S - Przyladek Igielny, RPA

51^o29' E - Przylądek Hafun, Somalia

17^o33' W - Przylądek Almadi (Zielony), Senegal

Skrajne punkty na wyspach:

37^o45' N - Wyspa Dżalita, Tunezja

40^o10' S - Wyspa Gough, Święta Helena (bryt.)

63^o20' E - Wyspa Rodrigues, archipelag Maskareny, Mauritius

25^o30' W - wyspa Santo Antao, Republika Zielonego Przylądka

Najważniejsze dane liczbowe:

• Drugi co do wielkości kontynent świata - 30,3 km ²

• Znaczny stopień zawartości lądu: odległość od morza:

• Średnia 679 km

• Maksymalna 1830 km

• Linia brzegowa słabo rozwinięta (długość 30 500 km)

• Nazwa oznacza „Kraj Afrów” - po raz pierwszy użyta w 41 r n.e. (Tytus Pomponiusz Mele); wcześniej Libia

Morza i zatoki:

• M. Śródziemne

• M. Czerwone

• Zatoka Adeńska

• Zatoka Gwinejska

• Wielka Syrta (Libia)

• Gabes (Tunezja)

• Kanał Mozambicki

Półwyspy i Wyspy:

• Wyspy zajmują 2,1%, największa Madagaskar 587 tys km ²

• Półwyspy: Somalijski 850 tys km ², Barka (Tunezja)

• Wyspy Wschodnie:

• Sokorta (Jemen)

• Maskareny (Mauritius, Reunion)

• Seszele

• Komory

• Amiranty

• Providence

• Aldabra

• Zanzibar

• Wyspy Zachodnie:

• Madera (Portugalia)

• Wyspy Kanaryjskie (Hiszpania)

• Wyspy Zielonego Przylądka

• Wyspy Wniebowstąpienia

• Bisko

• Pagalu (Gwinea Równikowa)

• Wyspa Książęca i św. Tomasza

• Wyspy św. Heleny (bryt.)

• Tristan da Cunha (bryt.)

Prądy morskie:

Wybrzeże Zachodnie - dominują prądy chłodne (Kanaryjski na północy, Benguelski na południu), istnieje prąd ciepły (Gwinejski)

Wybrzeże Wschodnie - dominacja prądów ciepłych na południu (Mozambicki i Madagaskarski, które RPA opływają jako Agulhas), w pobliżu równika okresowe prądy monsunowe (Somalijski)

Brak południkowych barier górskich - oddziaływanie prądów daleko w głębi lądu

Rozwój geosystemu:

• Proterozoik - zespół archaicznych tarcz krystalicznych

• Kambr - centralna część kontynentu Gondwana (Biegun południowy na zachodniej części Sahary)

• Ordowik - czasza lodowa na Saharze

• Sylur/dewon - biegun południowy w Afryce

• Karbon - Afryka między równikiem, a biegunem południowym; Orogen Gór Przylądkowych

• Karbon/perm - Gondwana łączy się z Laurusją, orogeneza, brak jakichkolwiek śladów w Afryce

• Trias - rozpad Pangei II, Afryka wędruje ku północy, powstają ryfty

• Jura - Indie i Madagaskar są odrębnymi lądami

• Kreda - od Afryki odrywają się blok australijsko antarktyczny i Ameryka Południowa (powstaje Atlantyk); Afryka zamyka zachodnią część Oceanu Tetydy - początek ruchów alpejskich

• Neogen - zanika Tetyda (obecnie M. Śródziemne), ruchy alpejskie - Atlas

• Ok. 30 mln lat temu - rów Morza Czerwonego

Tektonika:

• Dominacja platform krystalicznych; tarcze, masywy, niecki

• Aktywna strefa ryftowa na wschodzie

• Orogen hercyński na południu i alpejski na północy

Sejsmika i wulkanizm:

• Strefy sejsmiczne: Atlas oraz obszar miedzy Półwyspem Somalijskim a Centralną Afryką

• Czynne wulkany:

• Nyiragongo

• Nyamuragira

• Meru

• Karthala

• Piton de Foumaise

• Kamerun

• Monte Lise de Fonte

• Pico de Teide

Ukształtowanie pionowe:

• Kontynent wyżynny, średnia wysokość 658 m. n. p. m.

• Ponad ¾ obszaru od 300 do 2000 m. n. p. m.

• Najwyższy szczyt Kibo (masyw Kilimandżaro) 5895 m. n. p. m.

• Najniższy punkt Jezioro Assal 173 m. p. p. m.

• Liczne kotliny o dnach na różnych wysokościach oddzielone progami

• Góry krawędziowe (progi przylegały do oceanu, najwyższe góry - Smocze [RPA] ok. 3400 m. n.. p. m.)

• Progi porozcinane dolinami przełomowymi

• System Wielkich Rowów Afrykańskich

• Hercyńskie góry (Przyladkowe) i alpejskie (Atlas)

• Rozległe obszary pustynne (39%) i półpustynne (20%)

Klimat:

• Większa część w strefie gorącej, kształtowanej przez masy powietrza równikowego i zwrotnikowego

• Najwyzsze opady do 10 4704 mm na stokach góry Kamerun

• Najniższe opady 0,5 mm Asuan

• Symetryczne położenie w stosunku do równika i brak barier górskich - stosunkowo regularny układ stref klimatycznych

• Występowanie pasatów

• Na wschodzie brak strefy równikowej z uwagi na znaczną wysokość n. p. m.

• Na południowym wschodzie brak strefy zwrotnikowej - ciepłe prądy morskie

Sieć rzeczna:

• 51% zlewisko Atlantyku

• 18,5% zlewisko Oceanu Indyjskiego

• 30,5% obszary bezodpływowe

Rzeki dorzecza:

• Kongo 3,69 mln km²

• Nil 2,87 mln km²

• Niger 2,09 mln km²

• Zambezi 1,33 mln km²

Rzeki:

• Nil 6671 km

• Kongo 4320 km

• Niger 4160 km

• Zambezi 2660 km

• Oranje 1860 km

• Kubango 1600 km

• Dżuba 1600 km

• Limpopo 1600 km

• Szari 1450 km

• Senegal 1400 km

Jeziora:

• Wiktorii (Ukerewe) 69 tys. Km²

• Tanganika 34,4 tys km²

• Niasa (Malawi) 30,8 tys. Km²

• Czad 7-26 tys. Km²

• Turkana (Rudolfa) 7,9 tys. Km²

• Kinga 6 tys. Km²

• Alberta 5,6 tys. Km²

• Mueru 4,9 tys. Km²

Gleby:

• Przewaga gleb strefowych nad astrefowymi

• Gleby strefowe: ferralsole (równik), liksisole (podrównikowe), areno sole (podrównikowe), gleby pustynne (yermosole) i półpustynne, brunatne czerwone gleby śródziemnomorskie

Państwa florystyczne:

• Paleotropikalne

• Hol arktyczne

• Przylądkowe

Strefy roślinne:

• Strefa równikowa - hylea (wiecznie zielone, wiglotne lasy równikowe)

• Strefy podrównikowe - sawanna, sawanna kolczasta (najbardziej sucha), miombo, mopane (lasy parkowe)

Mimbo i mopane to lokalne nazwy suchych, widnych (parkowych) lasów strefy podrównikowej

• Strefy zwrotnikowe - pustynie i półpustynie; Kalahari to nie pustynia, ale kotlina porośnięta głównie sawanną kolczastą

• Strefy podzwrotnikowe - makia (twardolistne rośliny na płn. Afryki), stepy (RPA)

Świat zwierzęcy:

• Kraina palearktyczna (region śródziemnomorski)

• Kraina etiopska (regiony: zachodnioafrykański, wschodnioafrykański, południowoafrykański, madagaskarski)

---