tytuł |
autor |
Data i miejsce wydania |
liczba haseł, liczba tomów |
typ słownika |
kontekst historyczny |
charakterystyka |
1. Mamotrekt lubiński 2. Mamotrekt kaliski |
|
miejsce przechowywania: 1.Biblioteka ewangelicka w Lublinie na Dolnym Śląsku 2.Biblioteka gminy benedyktyńskiej w okolicach Kalisza |
|
mamotrekt |
W średniowieczu tekstem, do którego tworzono zbiory słów (pierwszw „słowniki”), była Biblia. Objaśnienia te formułowano w języku łacińskim, dodatkowo na marginesach tekstów biblijnych umieszczano odpowiedniki niektórych słów w językach narodowych. Objaśnienia te (tzw. glosy) były spisywane w postaci tzw. mamotrektów (mamotreptów), czyli słowniczków „dla początkujących”. Mamotrektem „wzorowym” był słownik przygotowany na początku XIV wieku przez włoskiego zakonnika Giovanniego Marchesiniego. W Polsce mamotrekty pojawiły się w XV wieku. |
Powstawały przez dodanie do wyrazów łacińskich z oryginału ich ekwiwalentów w języku polskim. Badacze wskazują na związki tych utworów z łacińsko-czeskim mamotrektem mikułowskim i Biblią Królowej Zofii, ale zwracają też uwagę na inwencję polskich kopistów, którzy oryginalny glosariusz Marchesiniego wzbogacili w szereg nowych objaśnień. |
Wokabularz trydencki |
Słownik anonimowy |
14124 r. |
ok. 500 słów z dziedziny prawa, wojskowości, administracji. |
wokabularz |
|
Zbiór w układzie tematycznym (prawo, wojskowość, administracja). |
Vocabulista |
Bertold z Eisenach |
|
|
terminologiczny |
|
Zawiera rzadsze słownictwo techniczne. Hasła są zestawiane w układy rymowane (cecha często spotykana w owym czasie), co ułatwia zapamiętywanie słówek. |
|
Jan Stanko |
1472 |
20 tyś. terminów łacińskich, 2 tyś. odpowiedników polskich i 800 niemieckich |
terminologiczny |
|
Słownik rękopiśmienny. Zawiera słownictwo przyrodnicze: 523 nazwy roślin i 219 nazw zwierząt. |
Dictionarius variarum rerum |
Jan Murmeliusz |
1528 |
ok. 2600 haseł i 4500 wyrazów polskich |
łacińsko-niemiecko-polski |
Stanowił przeróbkę wydanego w 1517 r. dzieła holenderskiego humanisty (w oryginale był to słowniczek dołączony do napisanego przez niego podręcznika łaciny). Na temat autorstwa części polskiej trwały dyskusje. Obecnie przyjmuje się, że jej twórcą jest Hieronim z Wielunia (Spiczyński). |
W sumie miał 24 wydania. Jest to pierwszy drukowany słownik łacińsko-niemiecko-polski. Słownik ma układ tematyczny, hasła są opatrzone objaśnieniami gramatycznymi i znaczeniowymi. W części polskiej występują albo ekwiwalenty (zwykle kilkuwyrazowe) wyrażeń łacińskich, albo tylko eksplikacje znaczenia, wzorowane na definicjach części łacińskiej i niemieckiej. |
Dictionarium trium linguarum: latinae, teutonicae et polonicae |
Franciszek Mymer |
1528
|
2300 haseł |
łacińsko-niemiecko-polski |
Głównym wzorem był łacińsko-niemiecko-czeski słownik wydany w Wiedniu 1513 r. (stamtąd przejęto makrostrukturę dzieła). Pewną część materiału leksykalnego zaczerpnięto także z dzieła Murmeliusza. |
Są cztery wydania tego słownika. Hasła są ułożone tematycznie. Zasób leksykalny obejmuje słownictwo prawnicze, religijne, rolnicze, związane z rzemiosłem, nazwy ptaków, zwierząt, roślin, leksemy z zakresu anatomii i medycyny. Jest też rozdział grupujący nazwy kolorów. W sumie w słowniku jest o ponad tysiąc haseł więcej niż w jego pierwowzorze. |
|
Jan Tucholczyk |
1531 |
|
prawniczy |
praca samodzielna |
Jest szereg wydań tego słownika. Wprowadzono tu już układ alfabetyczny. Zwiększył się zasób odnotowanych leksemów reprezentujących inne części mowy niż rzeczowniki. Pod względem struktury jest to praca samodzielna, a nie przeróbka jakiegoś dzieła zagranicznego. |
Słowarz |
|
1532 |
|
czterojęzyczny słownik tematyczny |
|
Oprócz pojedynczych słów uwzględniał zwroty i wyrażenia (nawet zdania), także teksty modlitw. |
|
Bartłomiej z Bydgoszczy |
1532 II wyd. - 1544 |
4 tyś. haseł polskich w wersji pierwszej z 1532 r. i 10 tyś. w drugiej |
rękopiśmienny |
|
Słownik bardzo obszerny. |
Ewelina Krzemińska
Justyna Nymka
Marlena Radwańska