© Anna Brzezińska (1996). Poznań: Instytut Psychologii UAM (maszynopis niepublikowany)

+

+Porównanie i charakterystyka stadiów rozwoju w koncepcjach rozwoju psychoseksualnego Z. Freuda,
rozwoju ego E. H. Eriksona i zadań rozwojowych R. J. Havighursta

Opracowanie na podstawie: Erikson, 1997; Havighurst, 1983; Newman i Newman, 1984, s. 46 – 47; Shaffer, 1985, s. 52-53.

faza życia i wiek	faza rozwoju wg Z. Freuda	kryzys psycho- społeczny wg E. H. Eriksona	wydarzenia znaczące i wpływy społeczne wg E. H. Eriksona	Zadania rozwojowe wg R. J. Havighursta
niemowlęctwo (0 – 1 rok )	oralna	bazalne zaufanie vs brak bazalnego zaufania osiągnięcie zaufania do matki lub innej osoby sprawującej opiekę	dzieci muszą nauczyć się ufać temu, że inni troszczą się o ich podstawowe potrzeby; jeśli opiekunowie odrzucają dziecko lub są niekonsekwentni dziecko może spostrzegać świat jako niebezpieczny, pełen niegodnych zaufania i niewiarogodnych ludzi; matka lub główny opiekun jest “kluczowym” czynnikiem społecznym w rozwoju dziecka	uczenie się chodzenia uczenie się pobierania pokarmów stałych uczenie się mówienia uczenie się kontrolowania własnego ciała uczenie się różnic związanych z płcią i wstydu
dzieciństwo (2 - 3 lata)	analna	autonomia vs wstyd i wątpliwości osiągnięcie samokontroli i poczucia własnej odrębności	dzieci muszą uczyć się być autonomiczne - jeść i ubierać się samodzielnie, dbać o własną higienę; porażki w osiąganiu tej niezależności mogą zmusić dziecko do zwątpienia we własne zdolności i poczucia wstydu; rodzice są “kluczowymi” czynnikami społecznymi w rozwoju dziecka	osiąganie stabilności fizjologicznej formowanie się prostych pojęć dotyczących społecznej i fizycznej rzeczywistości uczenie się emocjonalnego odnoszenia się do rodziców, rodzeństwa i innych ludzi uczenie się rozróżniania dobra / zła oraz rozwijanie się sumienia
wiek zabawy (4 – 5 lat)	falliczna	inicjatywa vs poczucie winy ukształtowanie orientacji na cele i inicjatywności w działaniu	dzieci usiłują zachowywać się w “dorosły sposób” i próbują wziąć na siebie odpowiedzialność odnośnie spraw przekraczających ich aktualne możliwości; obierają sobie czasem cele lub działania, które są sprzeczne z celami lub działaniami innych członków rodziny, a konflikty te wzbudzać mogą poczucie winy; pomyślne rozwiązanie tego kryzysu wymaga wyważenia: dziecko musi utrzymać swoje “poczucie inicjatywy”, a równocześnie nauczyć się nie łamania praw, przywilejów lub celów innych; rodzina to “kluczowy” czynnik społeczny w rozwoju	opanowywanie sprawności fizycznych koniecznych do różnych gier budowanie całościowej postawy wobec siebie jako rozwijającego się organizmu uczenie się obcowania z rówieśnikami
wiek szkolny (6 - 12 lat)	okres latencji	produktywność vs poczucie niższości osiągnięcie poczucia własnej kompetencji	dzieci muszą doskonalić ważne społeczne i szkolne sprawności; jest to okres, w którym dziecko porównuje siebie z rówieśnikami; wystarczająco produktywne dziecko będzie zdobywać społeczne i szkolne sprawności w celu zdobycia pewności siebie; porażka w zdobywaniu tych ważnych cech prowadzi do poczucia niższości; znaczącymi czynnikami społecznymi są nauczyciele i rówieśnicy	uczenie się odpowiedniej roli płciowej rozwijanie się podstawowych sprawności czytania, pisania i liczenia rozwijanie się pojęć niezbędnych w codziennym życiu rozwijanie się sumienia, moralności, skali wartości osiąganie niezależności osobistej rozwijanie się postaw wobec grup społecznych i instytucji
wczesna adolescencja (13 - 17 lat) oraz późna adolescencja (18 – 22 lata)	wczesna genitalna i genitalna	tożsamość grupowa vs alienacja oraz tożsamość indywidualna vs dyfuzja ról osiągnięcie odpowiedzi na pytanie, kim jestem i kim mogę być oraz wierność sobie	jest to skrzyżowanie dzieciństwa i dojrzałości; dorastający boryka się z pytaniem “kim jestem?”; musi ustanowić podstawową tożsamość społeczną i zawodową lub pozostanie nieokreślony, co do roli, jaką ma pełnić, jako dorosły; podstawowy czynnik społeczny w rozwoju to społeczność rówieśników	osiąganie nowych i bardziej dojrzałych związków z rówieśnikami obojga płci opanowywanie społecznej roli związanej z płcią akceptowanie swej fizyczności i efektywne korzystanie z własnego ciała osiąganie emocjonalnej niezależności od rodziców i innych dorosłych osiąganie bezpieczeństwa i niezależności ekonomicznej wybór i przygotowywanie się do zawodu / zajęcia przygotowywanie się małżeństwa i życia rodzinnego rozwijanie się sprawności intelektualnych i pojęć niezbędnych dla kompetencji obywatelskiej pożądanie i osiąganie społecznie odpowiedzialnego zachowania nabycie zbioru wartości oraz systemu etycznego jako przewodnika dla zachowania
wczesna dorosłość (23 - 34 lata)	genitalna	intymność vs izolacja osiągnięcie zdolności do miłości bez utraty poczucia własnej tożsamości	podstawowe zadanie tej fazy to ustanowienie silnych przyjaźni, osiągnięcie “poczucia miłości”, wspólnoty (wspólnej tożsamości) z inną osobą; uczucie samotności lub izolacji są prawdopodobnie rezultatem niezdolności do zbudowania przyjaźni czy związku intymnego; podstawowymi czynnikami społecznymi są kochankowie, małżonkowie i bliscy przyjaciele (obojga płci)	wybór partnera życiowego uczenie się życia z partnerem start w rolach rodzinnych opieka nad dziećmi zarządzanie domem start w karierze zawodowej wzięcie na siebie odpowiedzialności obywatelskiej znalezienie odpowiedniej grupy towarzyskiej
średnia dorosłość (35 - 60 lat)	genitalna	generatywność vs stagnacja potrzeba opiekowania się młodymi ludźmi i troska o los młodszych generacji	w tej fazie dorośli stają przed zadaniem “bycia produktywnymi” w pracy, dbania o rozwój rodziny i zaspokajania potrzeb młodych ludzi; te standardy generatywności są określone przez daną kulturę; ci, którzy nie umieją lub nie chcą przyjąć tych zobowiązań ulegają stagnacji i / lub koncentracji na sobie; znaczącymi czynnikami społecznymi są małżonkowie, dzieci, normy kulturowe	osiąganie dorosłej obywatelskiej i społecznej odpowiedzialności towarzyszenie dorastającym dzieciom w stawaniu się szczęśliwymi i odpowiedzialnymi dorosłymi ustalenie i utrzymywanie odpowiedniego ekonomicznego standardu życia rozwijanie się różnych dorosłych form spędzania czasu wolnego odnoszenie się jako osoba do swego partnera ustalenie jasnej przynależności do swej wiekowej grupy akceptowanie i przystosowywanie się do zmian fizjologicznych wieku średniego przystosowywanie się do starzejących się rodziców
późna dorosłość (powyżej 61 lat)	genitalna	integralność vs desperacja i rozpacz osiągnięcie mądrości życiowej w wyniku pozytywnego bilansu życia	starszy dorosły będzie spoglądał w przeszłość widząc ją jako znaczące, produktywne i szczęśliwe doświadczenie albo jako wielkie rozczarowanie, pełne niespełnionych obietnic i niezrealizowanych celów; doświadczenia życiowe, a szczególnie doświadczenia społeczne determinują rozwiązanie tego ostatecznego kryzysu	przystosowywanie się do słabnących sił fizycznych i pogarszającego się zdrowia przystosowywanie się emerytury i niższych dochodów przystosowanie się do śmierci partnera / małżonka ustalenie się wyraźnej przynależności do swej grupy wiekowej ustanowienie satysfakcjonującego standardu wygód życiowych

1