Rozwój manualny
Dużemu usprawnieniu, w wieku 6 lat, ulegają ręce. Czynności manualne zależne są od koordynacji wzrokowo-ruchowej. Ruchy muszą być podporządkowywane zadaniu, jakie dziecko zamierza wykonać, a zadanie to pozostaje niejako zaprogramowane przez wyobrażenia wzrokowe. W tym okresie następuje dalszy rozwój i doskonalenie się ruchów narzędziowych (praksji), co wpływa na wzrost samodzielności. Dziecko 3-4-letnie ubierają się i rozbierają samodzielnie przy pomocy dorosłego. Większość 5-latków potrafi już samodzielnie to zrobić, ale ma jeszcze trudności z zawiązywaniem i zapinaniem. Ruchy te stają się w pełni zautomatyzowane w 6-7 r. ż.
Zaburzenia motoryki małej, tj. rozwoju manualnego.
Tak więc zaburzony rozwój funkcji analizatora kinestetyczno- ruchowego w znacznym stopniu wpływa na obniżenie sprawności manualnej.
Przejawy obniżenia sprawności manualnej w pisaniu to (Sobolewska 1989):
zbyt wolne tempo wykonywanych czynności,
mała precyzja ruchów dłoni i palców,
słaby poziom graficzny pisma,
współruchy
Analiza pisma wykazać może następujące charakterystyczne objawy:
kształty liter uproszczone, mogą przypominać druk, scalanie liter w "zbitkę", litery nie dokończone w kształcie,
zmiana wielkości i nachylenia liter,
litery krzywe i niekształtne,
brak wiązania liter,
litery drżące, o niepewnej linii,
za duże lub za małe odstępy liter w wyrazach lub między wyrazami,
opuszczanie linijek, przekraczanie lub nie dociąganie do nich.
Etapy kształtowania się sprawności manualnej
1 Etap od barku do łokcia ( od 2 do ok. 4 roku życia)
- zabawy całym ciałem
- pisanie na piasku
- rysowanie kredą na asfalcie
- malowanie na dużych arkuszach
- zabawy manualne na podłodze
2 Etap od łokcia do nadgarstka ( od 4 do ok. 6 roku życia)
- materiał zawieszony w pionie ( malowanie na sztalugach, na kartonach
zawieszonych na ścianie, pisanie na zaparowanym lustrze)
3 Etap od nadgarstka do końców palców ( do 7 roku życia kształtuje się dłoń)
- kreślenie linii etapami:
I etap - linie poziome
II etap – linie pionowe
III etap- linie koliste ( ruch nadgarstka)
/Sprawność dobrze wyuczona przekształca się w nawyk./