ZĄB

1. Kanaliki zębiny
2. Typy zębiny
3. Predentyna
4. Odontoblasty
5. Narząd szkliwotwórczy
7. Dentynogeneza
8. Białka szkliwa
9. Budowa i funkcje miazgi
10. Pryzmaty szkliwa
11. Linie Hunter-Schregera
12. Amelogeneza
13. Struktury powierzchniowe szkliwa
14. Wyrostek zębodołowy
15. Blaszki szkliwa
16.Rodzaje cementu
17. Budowa ozębnej
18. Cykl życiowy adamantoblastów
19. Modelowanie korzenia
20. Mineralizacja szkliwa
21. Węzeł narządu szkliwotwórczego
22. Interakcja ektoderma - ektomezenchyma
23. Enameloid
24. Hipohydrotyczna dysplazja ektodermalna
25. Tworzenie zawiązków zębowych

PRZEWÓD POKARMOWY

26. Ściana narządów układu pokarmowego
27.Przełyk
28. Żołądek
29.Jelito cienkie
30. Gruczoły jelitowe
31. GALT
32. Jelito grube

33. Ściany gałki ocznej

0. 
   Ad. 1 Kanaliki zębiny

1. Kształt zbliżony do litery S

2. Pierwsze zagięcie u szczytu zęba

3. W korzeniu prawie prosty przebieg

4. Powierzchnia zębiny zewnętrznej do wewnętrznej 5:1

5. Kanaliki na obwodzie rzadsze aniżeli przy miazdze

6. Przy miazdze 2-3 um, na obwodzie 1 um

7. Na przekroju poprzecznym w 1 mm3 - 30-75 tys. kanalików

8. Więcej w koronie aniżeli w korzeniu
   
   Ad. 2 Typy zębiny

9. Zębina okołokanalikowa - tworzy ścianę kanalika, między nimi zębina międzykanalikowa. Bardziej zmineralizowania niż zębina międzykanalikowa. Delikatna macierz organiczna. Włókna kolagenowe biegną od zębiny okołokanalikowej do zębiny międzykanalikowej

10. Zębina międzykanalikowa - również silnie zmineralizowana, jednak ponad połowa jej objętości zajęta przez macierz organiczną( włókna kolagenowe i bezpostaciowa substancja podstawowa). Biegnie pod kątem prostym lub skośnie do kanalików.
    Pierwsza warstwa zębiny pod cementem i szkliwem biegnie pod kątem prostym do powierzchni zębiny - płaszcz zębiny. W trakcie rozwoju płaszcz zębiny jako pierwszt ulega mineralizacji, potem rozwija się szkliwo. Biegnie od połączenia szkliwo zębina do warstwy ziarnistej Thomesa. Później wytwarzana zębina to tzw. zębina okołomiazgowa

11. Zębina międzykulkowa (międzyglobularna) - Mineralizacja zębiny niekiedy rozpoczyna się w małych polach globularnych, które następnie łączą się ze sobą tworzą ciągłą warstwę. Kiedy nie nastąpi to połączenie powstają niezmineralizowane lub słabiej zmineralizowane przestrzenie - zębina międzykulkowa. Występuje głównie w koronie i przebiega wzdłuż linii przyrostu.

12. Inny podział:
    - zębina pierwotna - przylega do cementu i szkliwa, jej częścia jest płaszcz zębiny
    - wtórna - rozwija się po zakończeniu tworzenia korzenia, jest kontynuacją pierwotnej, stanowi z nią ciągłość. Szybciej ulega sklerotyzacji.
    - trzeciorzędowa - odpowiedź na czynnoki drażniące. Nazywana inaczej reaktywną, reparacyjną lub nieregularną. Wytwarzana tylko przez komórki podrażnione
    
    Ad. 3 Predentyna

13. Grubość różna 10-50 um

14. Jest to niezmineralizowana macierz zębiny

15. Kolagen, glikoproteiny, proteoglikany

16. Reguluje mineralizację zębiny

17. Zmiany z wiekiem - depozycja nowych warstw zębiny, zmiany w zębiny - przezroczysta, sklerotyczna
    
    Ad. 4 ODONTOBLASTY

18. Wyspecjalizowane komórki wywodzące się z rombomeru 2

19. Rozwijają się z obwodowej warstwy miazgi - stąd ektomezenchyma

20. Przez zróżnicowaniem oddzielone są od narządu szkliwotworczego błoną podstawną

21. Ich różnicowanie zachodzi tylko w obecności narządu szkliwotwórczego

22. Z części szczytowej oddają wypustkę do blaszki odontogenetycznej

23. Pomiędzy nimi duże przestrzenie międzykomórkowe oraz włókna Korffa

24. W czasie różnicowania wydłużają się bez zmiany szerokości
    
    5. Narząd szkliwotwórczy

25. Nabłonek zewnętrzny - komórki sześcienne odizolowane od tkanki ektomezenchymalnej błoną podstawną. W czasie tworzenia szkliwa tworzą liczne mikrokosmki

26. Siateczka szkliwa - szerokie przestrzenie międzykomórkowe, komórki gwiazdkowate, łączą się desmosomami

27. Strefa pośrednia - 1-3 warst płaskich komórek, połączone z ameloblastami i komórkami siateczki szkliwa. Regulują amelogenezę.

28. Pochewka Hertwiga - część narządu szkliwotwórczego, w którym nie występuje strefa pośrednia, a więc nie ma zdolności do amelogenezy; Bierze udział w modelowaniu korzenia.
    
    
    Ad. 7 DENTYNOGENEZA

29. Proces dwufazowy

30. Pierwsza faza to wytworzenie niezmineralizowanej macierzy - predentyny

31. Druga faza to Mineralizacja, która zachodzi po odłożeniu wystarczającego pasma prazębiny

32. Powstawanie prazębiny - pomiędzy odontoblastami pojawiają się wiązki włókien Korffa, rozszerzające się lejkowato przy błonie podstawnej, Są one głównym składnikiem prazębiny, obok nich drobne włókna kolagenowe wytwarzane przez wypustki odontoblastów

33. Mineralizacja - linearna i globularna. Początkowo przy cemencie i szkliwie globularna, później linearna. Kryształy odkładane są najpierw wzdłuż włókien potem w samych włóknach. Zębina okołokanalikowa ulega szybko zwapnieniu.
    
    8. Białka niedojrzałego szkliwa w czasie amelogenezy

34. Amelogeniny
    - nanosfery o średnicy 20 nm
    - Kontrolują liczbę, rozmieszczenie i orientacje kryształu
    - Regulują fazę sekrecyjną ameloblastów
    - Składają się z około 100 cząsteczek, któych struktura III-rzędowa

35. Amelina
    - Określają kształt pryzmatów rozwijającego się szkliwa

36. Enamelina
    - Konieczna do prawidłowego rozwoju szkliwa
    - Lokalizacja - cała grubość szkliwa

37. Tuftelina
    - Nukleator kryształów szkliwa
    - w wypustkach Tomesa ameloblastów

38. Proteazy szkliwa
    - Usuwanie macierzy w fazie dojrzewania
    
    Ad. 9 BUDOWA I FUNKCJE MIAZGI

39. Funkcje:
    - Formująca : wytwarzanie zębiny
    - Odżywcza - odżywianie zębiny przez odontoblasty i wypustki
    - Sensoryczna - włókna czuciowe i motoryczne, czuciowe reagują tylko na ból
    - Obronna - Wytwarzanie zębiny reparatywnej, względnie udział w procesie zapalnym

40. Wypełnia komorę i kanał korzeniowy zęba

41. Budowa tkanki łącznej

42. Pozostałość po brodawce zębowej

43. Stały kontakt z ozębną

44. Budowa:
    - Warstwa odontoblastów
    - Warstwa pośrednia Waila - tylko w koronie, warstwa subodontoblastyczna, w niej splot nerwowy Raszowa
    - Warstwa wewnętrzna z pasmem bogatokomórkowym - bardzo liczne fibroblasty, włókna Korffa - srebrochłonne, Ponadto pericyty, histiocyty, limfocyty
    
    Ad. 10 PRYZMATY SZKLIWA

45. Szkliwo składa się z pryzmatu, osłonki pryzmatu oraz niekiedy z cementującej substancji międzypryzmatycznej

46. 5-12 milinów pryzmatów w jednym zębie

47. Przebieg: od granicy szkliwo-zębina do powierzchni wolnej

48. Przebieg skośny i pofalowany, dłuższy niż grubość zęba, od 1,5 do 2 mm.

49. Jasny, krystaliczny wygląd, przepuszczają światło

50. Pryzmat składa się z segmentów pooddzielany ciemnymi liniami, pojawiającymi się rytmicznie, co 4 um.

51. Przebieg pryzmatów: Prostopadły do zębiny, w przeciwnych kierunkach, przez co niejako zazębiają się, odcinki podłużne - parazonia, odcinki poprzeczne - diazonia.
    
    Ad. 11 LINIE HUNTER-SCHREGERA ORAZ LINIE WZROSTOWE RETZIUSA

52. Linie Hunter-Schegera - zmiany kerunku przebiegu pryzmatu powodują powstanie w świetle odbitym naprzemiennie jasnych i ciemnych pasów, biegnących od zębinych, kończących się przed osiągnięciem powierzchni szkliwa

53. Linie wzrostowe Retziusa - brązowawe linie, stanowią odzwierciedlenie apozycji warstw szkliwa. Na przekroju podłużnym otaczają szczyt zębiny, na przekroju poprzecznym - koncentryczne koła
    
    12. Amelogeneza
    
    13. STRUKTURY POWIERZCHNIOWE SZKLIWA

54. Osłonka podpowierzchniowa szkliwa: od 30 um grubości, silniej zmineralizowane niż pozostałe szkliwo;

55. na powierzchni fryzy - perikymata - zewnętrzna manifestacja linii Retziusa

56. Pęknięcia - zewnętrzne końce blaszek szkliwnych

57. Osłonka Nasmyth'a - pokrywa całą koronę nowo wyrżniętych zębów, typowa błona podstawna, szybko zostaje usunięta, produkt ameloblastów

58. Osłonka nabyta - jest precypitatem białek śliny odnawia się w ciągu kilku godzin po mechanicznym oczyszczeniu. Liczne bakterie.
    
    Ad. 14 Wyrostek zębodołowy

59. Część szczęki lub żuchwy wytwarzająca i wspierająca zębodół

60. Składa się z:
    - wyrostka zębodołowego właściwego - stanowi wewnętrzną warstwę zębodołu. Składa się w części z kości blaszkowatej, a w części z kości splotowatej
    - części podporowej wyrostka zębodołowego, na która składają się: płytki korowe utworzone z kości zbitej oraz kości gąbczastej wypełniającej przestrzenie pomiędzy płytkami korowymi, a wyrostkiem zębodołowym właściwym
    
    Ad. 15 Blaszki szkliwa

61. cienkie, długie

62. Od zębiny do powierzchni szkliwa

63. Wypustki odontoblastów i wrzeciona szkliwa to kolby szkliwa

64. Trzy rodzaje:
    1. mniej zmineralizowane pryzmaty
    2. zdegenerowane komórki
    3. wypełnione substancjami organicznymi
    
    Ad. 16 Cement

65. Cement dzielimy na:
    - cement bezkomórkowy - zajmuje zazwyczaj dolną 1/3 korzenia, tam zazwyczaj cement komórkowy, na powierzchni cementoblasty. Przy szyjce cieńczy, grubszy przy wierzchołku
    - cement komórkowy - cementocyty podobne do osteocytów, leżą w jamkach, skierowane do wolnej powierzchni, w głębszych warstwach cementu degeneracja cementocytów;

66. Przyrost 4um/rok

67. Połączenie cement-szkliwo:
    30% - ostre rozgraniczenie
    60% - cement zachodzi na szkliwo
    10% - inne

68. Połączenie cement-zębina - ścisłe połączenie

69. Czynność cementu : umocowanie zęba w zębodole, kompensacja utraty składników przez przyrost, przyczynia się do erupcji

70. 
    Ad. 17 Budowa ozębnej

71. Funkcja :
    Formująca - przez osteoblasty, cementoblasty, fibroblasty
    Odżywcza - naczynia krwionośne
    Podporowa -utrzymanie zęba w zębodole
    Ochronna - ochrona tkanek przed uciskiem
    Czuciowa - nerwy

72. Budowa
    Tkanka łączna wiotka z elementami upostaciowanymi
    Główny składnik to włókna kolagenowe, które przyczepiają się do cementu (od cementu do cementu, wyrostka zębodołowego lub dziąsła)
    Włókna kolagenowe łączy się z innymi przez splot pośredni

73. Więzadła zęba
    1. dziąsłowe
    2. międzyzębowe
    3. Grupa wyrostka zębodołowego
    -poziome
    -skośne
    -szczytowe
    -grzebienia wyrostka zębodołowego
    -grupa międzykorzeniowa
    
    Ad. 18 Cykl życiowy adamantoblastów

74. Stadium morfogenetyczne - przed zróżnicowaniem określają kształt połączenia szkliwo-zębina; Komórki walcowate z dużym owalnym jądrem, wolne rybosomy, mitochondria rozrzucone.

75. Stadium organizacyjne - ameloblasty indukują różnicowanie odontoblastów, jądro u podstawy, zmiana polarności komórki, powstaje blaszka odontogenetyczna, płaszcz zębiny

76. Stadium formujące - wytwarza się szkliwo, komórki w pełni rozwinięte;

77. Stadium dojrzewania - pełna mineralizacja szkliwa, mniejsza się wysokość komórek, komórki strefy pośredniej upodobniają się do komórek siateczki szkliwa. Stadium absorbcyjne

78. Stadium ochronne - po pełnym wytworzeniu szkliwa, ameloblasty upodobniają się do warstwy pośredniej i siateczki, tworzą zredukowany nabłonek szkliwotwórczy - ochrania szkliwo

79. Stadium desmolityczne - pzredukowany nabłonek proliferuje i indukuje atrofię tkanki łącznej pod nabłonkiej jamy ustnej
    
    
    19. Modelowanie korzenia

80. po ukształtowaniu korony, ale przed wyrżnięciem.

81. udział pochewki Hertwiga - oddziela brodawkę od tkanki łącznej

82. Cementoblasty zaczynają produkować cement - początkowo bezkomórkowy, potem wtórny komórkowy

83. Tworzenie cementu postępuje od szyjki zęba do szczytu korzenia

84. Rozwój korzenia dzieli się na 4 fazy:
    - Przepona korzenia - jak fragment pochewki Hertwiga
    - Precementogeneza - odkłada się warstwa cementu pośredniego
    - Wczesna cementogeneza - cementoblasty odkładają pierwsze warstwy cementy, w nich zanurzają się włókna Sharpey'a
    - Wzrost apozycyjny cementu
    
    
    20. Tworzenie szkliwa AMELOGENEZA

85. Wytworzenie pierwszego pokładu zębiny - nazwana tą grubą błonę, blaszką odontogenetyczną (przechodzi w płaszcz zębiny)

86. W szczytowych częściach ameloblastów pojawiają się wypustki Tomesa

87. 4 adamantoblasty biorą udział w wytworzeniu tylko jednego pryzmatu; łączna ilośc adamantoblastów jest równa liczbie pryzmatów

88. Mineralizacja

89. Natychmiastowa mineralizacja świeżo odłożonych pryzmatów. 25-30 % substancji mineralnych odkłada się

90. Całkowita mineralizacja szkliwa - od szczytu korony do szyjki

91. Powstaje błona Nasmytha
    
    
    21. Węzeł narządu szkliwotwórczego

92. Pierwotny - środkowa część narządu szkliwotwórczego, tylko w fazie czapeczki; komórki się nie dzielą.

93. Jest pierwotną strukturą sygnalną odpowiedzialną za interakcję ektodermy z ektomezenchymą

94. Wtórny - nad każdym guzkiem zębowym

95. Trzeciorzędowe - tam gdzie nie wykształciło się szkliwo

96. Odpowiedzialne za rozwój kształtu korzenia
    
    22. Interakcja ektoderma - ektomezenchyma !!!!!!

97. W plakodach następuje ekspresja licznych genów homeotycznych Msx-1, Msx-2 oraz czynników wzrostu: EGF, FGF-8, BMP-2,BMP-4, WNT-11

98. Indukcja komórek ektomezenchymalnych w linie komórek zębinotwórczych zachodzi na etapie pączka. BMP-4 jest wczesnym sygnałem regulującym przesunięcie sygnału odontogenetycznego z nabłonka do ektomezenchymy.
    
    23. Enameloid

99. U filogenetycznie starych gatunków ( Chondroichyan, Actinopterygian) rozwija się enameloid, a nie szkliwo.

100. Zbudowany z włókien kolagenowych oraz enameliny, tufteliny, amelogeniny

101. Powstaje przed mineralizacją płaszcza zębiny

102. Wspólny produkt ektodermy i ektomezenchymy

103. Tworzenie enameloidu obejmuje:
     - krystalizację w pęcherzykach macierzy
     - agregację kryształów wzdłuż włókien
     -wzrost kryształów i usuwanie macierzy organicznej
     
     24. Hipohydrotyczna dysplazja ektodermalna

104. HED

105. Nieprawidłowo rozwinięte struktury pochodzenia ektodermalnego

106. zęby, włosy, paznokcie, gruczoły potowe

107. Stożkowate zęby

108. Może wystąpić hipertermia

109. Mutacja genów EDA, EDAR, EDARADD
     
     25. Tworzenie zawiązków zębowych

110. 5-6 tydz.

111. zgrubienie nabłonka pokrywającego wejście do stomodeum

112. listewka wargowa - ograniczenie przedsionka jamy ustnej

113. listewka zębowa z niej powstaje listewka II-rzędowa dająca początek zębom stałym

114. W zawiązkach zębów (plakodach) powstają pączki szkliwne, które indukują różnicowanie się komórek mezenchymalnych, przyczyniając się do wytworzenia zawiązka brodawki zębowej

115. 10-12 tyg - po stronie językowej każdego zawiązka zęba mlecznego, listewka zębowa wytwarza zawiązki zębów stałych, a następnie zanika.

116. Różnicowanie narządu szkliwotwórczego można podzielić na 3 etapy:
     - stadium pączka
     - stadium czapeczki - tkanka mezenchymalna tworzy brodawkę zębową
     - stadium dzwonka - wytwarzanie szkliwa i zębiny
     
     26. Ściana narządów układu pokarmowego

117. Błona śluzowa
     - od wewnątrz
     -nabłonek, blaszka właściwa błony śluzowej, blaszka mięśniowa błony śluzowej
     - Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący- od jamy ustnej do przełyku i w odbycie
     - nabłonek walcowaty - od żołądka do jelita grubego
     -Blaszka właściwa błony śluzowej - tkanka łączna luźna; zawiera sieć naczyń włosowatych, naczynia, nerwy i gruczoły; Uwypuklenia- kosmki,
     - Blaszka mięśniowa błony śluzowej - komórki mięśniowe gładkie, warstwa wewnętrzna - okrężna i zewnęrzna - podłużna

118. Błona podśluzowa
     - między błoną śluzową, a błoną mięśniową

119. Błona mięśniowa
     - w żołądku trzecia warstwa komórek mięśniowych gładkich
     - umożliwia ruchy perystaltyczne

120. Przydanka i błona surowicza
     - z tkanki łącznej luźnej
     
     
     27.Przełyk

121. 25-30 cm

122. od gardła do żołądka

123. typowa struktura ściany układu pokarmowego

124. Błona śluzowa i podśluzowa silnie pofałdowana

125. światło przełyku - kształt gwiazdkowaty

126. w górnej i dolnej części przełyku - gruczoły wpustowe przełyku - gruczoły cewkowe, których odcinki wydzielnicze są w blaszce właściwej błony śluzowej

127. W błonie podśluzowej - gruczoly właściwe przełyku (cewkowo-pęcherzykowe)
     
     
     28. Żołądek

128. wpust, trzon i dno, odźwiernik

129. wstępne trawienie białek - kwas solny + pepsyna

130. Nabłonek śluzówki określany jest mianem części gruczołowej żołądka

131. Gruczoły żołądka
     - właściwe - w trzonie i dnie
     - wpustowe
     - odźwiernikowe

132. Ścianę gruczołów budowuje 5 typów komórek
     - główne - ziarnistści zawierają pepsynogen
     - komórki okładzinowe - kształt piramid, duża powierzchnia wydzielnicza, wydzielają jony z których powstaje kwas solny
     - komórki śluzowe - ziarenka mucynogenu
     - komórki macierzyste
     - komórki dokrewne należą do układu APUD, leżą na błonie podstawnej, głównie w szyjce gruczołu, posiadają ziarnistości wydzielnicze charakterystyczne dla komórek produkujących hormony polipeptydowe, wydzielają serotoninę.
     
     
     29.Jelito cienkie

133. Kosmki jelitowe
     - palczaste uwypuklenia blaszki właściwej błony śluzowej
     -pokryte nabłonkeim jelitowym
     - 0,5-1,5 mm długości
     - naczynia krwionośne i limfatyczne
     - Zrąb kosmka stanowi tkanka łączna luźna z limfocytami, plazmocytami, granulocytami i makrofagami
     - W tkance łącznej kosmka - komórki mięśniowe gładkie umożliwiające poruszanie się
     - u podstawy kosmka mają ujscie gruczoły jelitowe

134. Enterocyty

135. W obrębie dwunastnicy i początkowym odcinku jelita cienkiego występują komórki hormonalne czynne:
     - Mo - sekrecja motyliny
     - S - sekretyny
     - I - cholecystokininy
     - K - GIP

136. W obrębie całego jelita:
     - D - somatostatynę
     - EC - serotoninę
     - H - VIP
     
     
     30. Gruczoły jelitowe

137. Krypty Lieberkuhna - proste cewki nabłonka jelitowego

138. Ujścia krypt znajdują się u podstawy kosmków jelitowych

139. W dwunastnicy - gruczoły Brunnera
     
     
     31. GALT

140. Tkanka limfoidalna cewy pokarmowej

141. Przewód pokarmowy kontaktuje się z antygenami pokarmowymi oraz antygenami flory jelitowe, dlatego w ścianie przewodu pokarmowego są zabezpieczenia przed ich wniknięciem

142. Mogą występować pojedynczo lub jako kępki Peyera ( w jelicie krętym)

143. Komórki M otaczają limfocyty

144. Komórki plazmatyczne wytwarzają immunoglobulinę sekrecyjną, łączącą się z antygenami pokarmowymi

145. Największe nagromadzenie tkanki limfatycznej występuje w wyrostku robaczkowym
     
     32. Jelito grube

146. Wchłanianie wody i elektrolitów

147. zagęszczenie resztek pokarmowych i formowanie mas kałowych

148. Błona śluzowa pozbawiona kosmków, ale zawiera regularne krypty

149. W nabłonku dominują enterocyty i komórki kubkowe

150. Warstwa zewnętrzna błony mięśniowej jest nieciągła i tworzy taśmy

151. W odbytnicy zanikają krypty

152. Błona śluzowa w odbytnicy tworzy kolumny odbytnicze
     
     33. Warstwy gałki ocznej

153. zewnętrzna: twardówka, rogówka

154. środkowa: naczyniówka, ciało rzęskowe i tęczówka

155. wewnętrzna: siatkówka
     
     34. Część wewnątrzwydzielnicza trzustki

156. składa się z wysp trzustkowych Langerhansa

157. Komórki
     - alfa - glukagon
     - Beta - insulina
     - gamma - somatostatyna
     - PP - polipeptyd trzustkowy

158. Insulina - nasila wbudowywanie białka transportującego glukozę do błony komórkowej, czego efektem jest obniżenie poziomu glukozy we krwi i dostarczenie energii komórkom, stymuluje także syntezę białek i hamuje neoglukogenezę
     
     35. Pęcherzyki trzustki

159. kilkanaście komórek zewnątrzwydzielniczych

160. Każdy pęcherzyk ma własny przewód wyprowadzający

161. kształt piramidy o szerokiej podstawie

162. spolaryzowane

163. W cytoplazmie nadjądrowej występują ziarna zymogenu, a w nich:
     - prekursory enzymów proteolitycznych : trypsynogen, chymotrypsynogen, prokarboksypeptydaza, proelastaza
     - enzymy lipolityczne : lipaza trójglicerydowa, fosfolipada
     - enzymy trawiące węglowodany : Alfa-amylaza
     - Trawiące kwasy nukleinowe : nukleazy
     
     36. Sok trzustkowy

164. 1-4 l

165. wysoko zasadowy

166. nawet 10% białka

167. Wydzielaniem egzokrynnym w trzustce steruje:
     -układ nerwowy przywspółczulny i współczulny
     - hormony przewodu pokarmowego: sekretyna, cholecystokinina(pobudza komórki do wydzielania enzymów), somatostatyna( hamuje ), gastryna, VIP.
     
     37. Przewody wyprowadzające trzustki

168. Początkowy odcinek przewodu wyprowadzającego - komórki śródmiąższowe - wstawki (jedyne przewody wyprowadzające na terenie zrazików)

169. Wstawki łączą się w przewody międzyzrazikowe, które uchodzą do przewodu głównego trzustki (otwierającego się do światła dwunastkicy na brodawce Vagera)
     
     38. Pankreaton

170. Jednostka anatomiczna i czynnościowa trzustki

171. Składa się z pęcherzyka wydzielniczego ( komórka acinarna = zymogenowa = pęcherzykowa) oraz przewodu wyprowadzającego (komórka centracinarna = śródpęcherzykowa i wstawka)
     
     39. Komórki serii APUD

172. Zawartość amin biogennych

173. Pobieranie prekursorów amin

174. Dekarboksylacja prekursorów amin

175. Wspólne pochodzenie z neuroektodermy

176. Obecnie stosowana nazwa DNES, czyli rozproszony system nerwowo-dokrewny
     
     40. Bariera filtracyjna utworzona jest z:

177. śródbłonka naczyń włosowatych (okienkowy)

178. błony podstawnej

179. błonki filtracyjnej między nóżkami podocytów

180. W wyniku filtracji powstaje mocz pierwotny pozbawiony związków wielkocząsteczkowych
     
     41. Podocyty

181. stanowią blaszkę trzewną torebki Bowmana

182. centralna część komórki zawierająca jądro uwypukla się do przestrzeni moczowej

183. od ciała komórki odchodzą wypustki I-rzędu, które rozgałęziają się na wypustki II-rzędu

184. Najmniejsze rozgałęzienie wypustek określane jest jako nóżki (przylegają do błony podstawnej)

185. Wypustki podocytów połączone są przeponami szczelin filtracyjnych
     
     42. RAA

186. Aparat przykłębuszkowy uczestniczy w regulacji krwi przez układ RAA

187. Spadek ciśnienia krwi w tętniczce doprowadzającej

188. Wydzielanie reniny

189. Uwalnianie reniny do krwi

190. Renina odcina z angiotensynogenu angiotensynę I

191. Konwersja w angiotensynę II

192. Kurczy ona naczynia krwionośne i stymuluje korę nadnerczy do wydzielania aldosteronu

193. Aldosteron działa na komórki kanalików dystalnych i cewek zbiorczych

194. Wzrost ciśnienia krwi zapewniający prawidłową filtrację
     
     43. Nefron składa się z:

195. ciała nerkowego

196. cewki krętej proksymalnej
     - 14 mm
     - średnica 30-60 um
     - cytoplazma kwasochłonna
     - aktywny aparat endocytarny
     - rąbek szczoteczkowy - bardzo silnie rozwinięte mikrokosmki

197. Pętli Henlego
     Ramię cienkie - średnica 20-40 um, wpuklenie jąder do światła, na początku liczne mikrokosmki, potem ich zanik;
     Ramię grube - nieregularne komórki, pojedyncze mikrokosmki, wiele wydłużonych mitochondriów
     Plamka zwarta - część ramienia grubego pętli Henlego przy ciałku nerkowym w pobliżu tętniczki doprowadzającej

198. cewki krętej dystalnej
     - krótszy od proksymalnego - 5 mm
     - komórki niższe niż w proksymalnym, często dwujądrzaste
     - większe światło kanalika
     
     44. Mezangium (krezka naczyniowa wewnątrzkłębuszkowa)

199. komórki podobne do pericytów

200. niektóre kontaktują się z komórkami endotelialnymi

201. Matrix mezangium - bezpostaciowa, kontynuacja warstwy wewnętrznej błony komórkowej

202. Rola - oczyszczanie błony podstawnej z dużych białek zatrzymanych w czasie filtracji
     
     45. Ciałko nerkowe

203. Torebka ciałka nerkowego (torebka Bowmana)
     - osłonka trzewna (podocyty): pokrywa naczynia włosowate kłębuszka naczyniowego
     - osłonka ścienna: nabłonek jednowarstwowy płaski
     - pomiędzy: przestrzeń moczowa
     - na biegunie moczowym blaszka ścienna przechodzi w nabłonek kanalika krętego I rzędu
     - Po stronie bieguna naczyniowego wchodzi i wychodzi tętniczka doprowadzająca i odprowadzająca.
     - Pomiędzy nimi mezangium

204. Kłębuszek naczyniowy

205. Aparat przykłębuszkowy - Na biegunie naczyniowym ciałka nerkowego, plamka zwarta przylega do tętniczek doprowadzających i odprowadzających oraz sąsiaduje z grupą komórek zwanych krezką naczyniową pozakłębuszkową, tam wnikają też nerwy. Jest to aparat przykłębuszkowy.
     
     46. rozwój nerki

206. Układ moczowy i płciowy - mezoderma pośrodkowa

207. Mezoderma pośrodkowa oddziela się od somitu - nefrotomy

208. Przednercze
     - 7-10 grup komórek
     - narząd o charakterze szczątkowym
     - zanika

209. Śródnercze
     - kanaliki śródnercza ->torebka ciała nerkowego
     - uchodzą do przewodu śródnerczowego (wolffa)
     - kanaliki części dogłowowej - kanaliki wyprowadzające jądra
     - z przewodu Wolffa - najądrze, nasieniowody, pęcherzyki nasienne

210. Nerka ostateczna powstaje w 8 tygodniu z 2 zawiązków
     - pączka moczowodowego - drogi wyprowadzające mocz
     - mezodermy nerki ostatecznej:
     komórki czapeczki - pęcherzyk nerki ostatecznej
     
     47. Drogi wyprowadzające mocz

211. Kielichy nerkowe mniejsze i większe

212. miedniczki nerkowe

213. moczowody

214. pęcherz moczowy

215. cewka moczowa

216. Błona śluzowa - nabłonek przejściowy, blaszka właściwa

217. Błona mięśniowa - warstwa podłużna i okrężna

218. Przydanka/Otrzewna - tylna ściana pęcherza moczowego
     
     48. Powstawanie moczu

219. Filtracja - powstaje ultrafiltrat osocza, we krwi zatrzymują się duże białka, przechodzi mała ilość albumin

220. Sekrecja - dołączane są produkty sekrecji komórek kanalików nerkowych

221. Reabsorpcja - Substancje są wychwytywane z pierwotnego filtratu do śródmiąższu
     
     49. Erytropoetyna

222. Hormon glikoproteidowy produkowany w wątrobie płodowej i dorosłej nerce

223. Pierwotny stymulator erytropoezy

224. Produkowana także w OUN, jajniku, jajowodzie, macicy, jądrze (działanie parakrynowe)
     
     50. Wzmacniacz przeciwprądowy

225. Różne regiony kanalików nerkowych mają różną przepuszczalność dla jonów i wody

226. Ramienie zstępujące pętli Henlego jest przepuszczalne i dla jonów i dla wody

227. W ramieniu wstępującym woda jest zatrzymywana w świetle kanalika, a jony chlorkowe są transportowane za pomocą pompy chlorkowej do tkanki śródmiąższowej. Do nich dołączają się jony sodu.

228. Jony wypompowane do tkanki śródmiąższowej w kanaliku wstępującym, powracają w ramieniu zstępującym, po czym są ponownie wypompowywane

229. Powoduje to śródmiąższowy gradient osmolarny

230. Ostateczne zagęszczenie moczu jest w cewkach i przewodach zbiorczych. Regulowane przez hormon antydiuretyczny.

231. Wymiennik przeciwprodąwy to wymiana jonów pomiędzy naczyniami krwionośnymi a systemem kanalików pętli nefronu
     
     51. Zrazik klasyczny

232. Kształt heksagonalny

233. Oś morfologiczna: żyła centralna

234. Granica: 6 przestrzeni bramnozółciowych

235. Kierunek przepływu krwi: z obwodu do środka

236. Kierunek przepływu żółci: ze środka na obwód
     
     52. Zrazik portalny

237. Kształt trójkątny

238. Oś morfologiczna: przestrzeń pbramnożółciowa

239. Granica: 3 żyły centralne

240. Kierunek przepływu krwi: ze środka na obwód

241. Kierunek przepływu żółci: z obwodu do środka
     
     53. Gronko wątrobowe

242. kształt nieregularny lub rombu

243. Oś morfologiczna: końcowe rozgałęzienia triad

244. Granica: 2 żyły centralne

245. Kierunek przepływu krwi: ze środka na obwód

246. Kierunek przepływu żółci: z obwodu do środka
     
     54. Komórki miąższowe wątroby

247. Cykl życiowy 150 dni

248. podziały rzadko

249. Jądra duże, okrągłe, położone centralnie

250. Duże 20x30 um

251. 80% populacji

252. powierzchnie - 3 typy
     - 15% przylegające do innych hepatocytów
     - 15% ograniczające kanaliki żółciowe
     - 70% przylegające do przestrzeni Dissego
     
     55. Heterogenność hepatocytów

253. W zależności od lokalizacji w gronku

254. w strefie 1 - dehydrogenaza bursztynianowa

255. W srefie 2 - glikogen

256. W strefie 3 - , glikogen, lipidy, fosfataza kwaśna, cykl pentozowy, więcej SER i peroksysomów

257. RER- bez różnic
     
     56. Czynność wątroby

258. ER i AG
     Synteraz albumin, fibrynogenu i innych białek
     synteza cholesterolu i kwasów żółciowych
     Metabolizm leków i steroidów
     Estryfikacja kwasów tłuszczowych
     Rozkład glikogenu
     Dejodyzacja T4 do T3

259. Lizosomy
     Magazynowanie żelaza, lipofuscyny
     katabolizm substancji egzogennych, uszkodzonych organelli

260. Peroksysomy
     Metabolizm puryn, lipidów i alkoholu

261. Inne:
     Wytwazanie żółci, mocznika, białek krwi
     Magazynowanie witamin A, B2, B3, B4, D, K
     Wytwarzanie VLDL, wychwytywanie LDL
     Wątroba płodowa - wytwarza alfa-fetoproteinę, hematopoeza
     Utrzymywanie stałego poziomu glukozy we krwi
     
     57. Kanaliki żółciowe

262. najmniejszy przestrzeń żółciowa

263. 05-1,5 um

264. zmienione ściny hepatocytów

265. Na obwodzie kanaliki Heringa, czyli chlangiole - do przewodów międzyzrazikowych przez blaszkę graniczną
     
     58. Przestrzeń bramnżółciowa

266. Miejsce schodzenia się kilku zrazików, nagromadzenie tkanki łącznej

267. Przebiega tu żyła międzyzrazikowa, tętnica międzyzrazikowa oraz przewód żółciowy międzyzrazikowy (triada)
     
     58. Drogi wyprowadzające żółć

268. Przewody żółciowe wewnątrzwątrobowe
     kanaliki żółciowe (Heringa) -> przewody żółciowe międzyzrazikowe -> przewody żółciowe wątrobowe -> opuszczają narząd przez wnękę

269. Przewody żółciowe zewnątrzwątrobowe
     Przewód pęcherzykowy + Przewód wątrobowy wspólny -> Przewód żółciowy wspólny (uchodzi do dwunastnicy, często łącząc się z przewodem trzustkowym - bańka wątrobowo-trzustkowa)
     
     60. Kanaliki plemnikotwórcze

270. kształt litery U

271. kanaliki proste łączą kanalik plemnikotwórczy z siatką jądra

272. Siatka jądra połączona jest z głową najądrza kanalikami odprowadzającymi

273. długość 80 cm

274. długość łączna w jednym jądrze: 250m

275. składa się z tkanki granicznej (błona podstawna + błona własna) i nabłonek plemnikotwórczy

276. Tkanka graniczna: błona podstawna do niej przylegają komórki mioidalne (brak u człowieka). Bierna bariera filtracyjna, przesuwanie plemników

277. Nabłonek plemnikotwórczy: komórki zrębowe Sertoliego, komórki gametogeniczne
     
     61. Komórki Sertoliego

278. Wydłużone

279. Spoczywają na błonie podstawnej

280. Zajmują przestrzenie między generacjami komórek plemnikotwórczych

281. Nierównomiernie barwiące się jąderko

282. Cytoplazma postrzępiona

283. Odporne na czynniki szkodlwe

284. W zasadzie nie ulegają podziałom - są w fazie Go po przejsciu z fazy G2, stąd 4n DNA

285. Rola:
     Bariera krew- jądro (przedziały: przypodstawny, przejściowy, adluminarny)
     Produkcja MIF (zanik przewodów Mullera)
     Produkacj ABP
     Udział w spermiacji
     aromatyzacja testosteronu do estradiolu
     syntetyzują antygen HY
     
     62. Komórki gametogeniczne

286. Spermatogonie Ad, Ap, B
     
     Występują przy błonie podstawnej
     12 um
     Dzielą się mitotycznie i mogą różnicować się do spermatogonii B lub pozostać komórkami macierzystymi A

287. Spermatocyty I-rzędu
     
     Powstają z podziałów mitotycznych spermatogonii B
     Są to spermatocyty spoczynkowe lub preleptoteny
     średnica 18 um
     Dzielą się mejotyczne
     Podział mejotyczny charakteryzuje się bardzo długą profazą, w której wyróżnia się leptoten, zyoten, pachyten, diploten oraz diakinezę.

288. Spermatocyty II-rzędu
     
     Spermatocyty I-rzędu bez replikacji DNA przechodzą kolejny podział mejotyczny, w wyniku czego powstają spermatydy (już 1n)

289. Spermatydy Sa, Sb, Sc, Sd
     
     8 um średnicy
     Ulegają spermiogenezie
     Tworzenie akrosomu
     Kondensacja i wydłużenie jądra
     Rozwój witki
     Utrata większośći cytoplazmy

290. Plemniki
     
     63. Fazy spermiogenezy

291. faza golgiego - rozbudowany AG, w nim gromadzą się ziarna proakrosomalne

292. faza czapeczki - czapeczka akrosomalna na jądrze

293. faza akrosomalna - powstaje wstawka i nitka

294. faza dojrzewania - utrata cytoplazmy, uwolnienie plemnika
     
     64. Cykl nabłonka plemnikotwórczego

295. W kanalikach występują powtarzające się kombinacje komórek w pewnych stopniach tworzenia komórek płciowych

296. Mają stały skład i pojawiają się w określonej kolejności

297. Ten okres do pojawienia się tej samej generacji komórek nazywany cyklem nabłonka

298. 6 ugrupowań generacji - stadia cyklu

299. Stadia te kolejno przechodzą w siebie

300. Spermatogeneza trwa 4,6 cykli, czyli około 74 dni

301. Fala nabłonka plemnikotwórczego: każde ugrupowanie zajmuje określony odcinek kanalika plemnikotwórczego. Każdy odcinek odpowiada danemu stadium, występują one kolejno tworząc falę.
     
     65. Gruczoł śródmiąższowy jądra

302. Komórki Leydiga - w przegródkach łącznotkankowych, powrózku nasiennym i błonie białawej

303. 12% objętości narządu

304. 1-2 jądra z drobnoziarnistym zrębem chromatynowym

305. Ultrastruktura charakterystyczna dla komórek wytwarzających hormony steroidowe

306. krystaloidy Reinkego

307. Rozwój: między 3-5 miesiącem życia płodowego gruczołzajmuje 1/3 narządu, co jest związane z wytwarzaniem dużej ilości androgenów (formowanie najądrzy, nasieniowodów, pęcherzyków nasiennych i częśći gruczołu krokowego oraz zanik przewodu Mullera)

308. Wydzielają testosteron (stymulowanie LH)
     
     66. Budowa łożyska

309. część matczyna - doczesna podstawowa
     część płodowa - kosmówka kosmata

310. Doczesna - czynnościowa warstwa błony śluzowej macicy złuszczająca się w czasie porodu; Dzieli się na podstawową, torebkową, ścienną.

311. Kosmówka - zewnętrzna błona płodowa. Dzieli się na gładką i kosmatą.

312. W 4-5 miesiącu ciąży pojawia się 15-20 zrazików łożyskowych
     
     67. Bariera krew płodu-krew matki

313. syncyciotrofoblast

314. błona podstawna

315. niewielka ilość mezenchymy zrębu kosmka

316. komórki śródbłonka
     
     68. Czynność łożyska

317. wymiana gazów

318. wymiana substancji odżywczych

319. usuwanie produktów przemiany materii płodu

320. przenikanie leków, trucizn, narkotyków, czynników infekcyjnych

321. wytwarzanie hormonów (praktycznie wszystkie znane hormony)

322. Przekazywanie przeciwciał matczynych
     
     69. Gruczoł mlekowy

323. brodawka sutka, otoczka brodawki sutka, ciało sutka

324. 6-7 tydzień życia płodowego - listewki mlekowe

325. Przewody mleczne uchodzą na brodawce sutka - otwór mlekowy

326. Przed ujściem poszerzenie - zatoka mlekowa
     
     70. Zmiany w endometrium

327. Faza krwawienia: Warstwa czynnościowa błony śluzowej macicy ulega złuszczeniu; Z pozostałych elementów rozpoczyna się odnowa nabłonka

328. Faza folikularna: proliferacja nabłonka + zmiany w podścielisku

329. Faza owulacyjna: bogate w glikogn wodniczki w elementach gruczołowych

330. Faza lutealna: gruczoły poskręcane spiralnie, obrzęk, dezintegracja podścieliska, nacieki leukocytarne
     
     71. Ciałko żółte

331. Komórki luteinowe ziarniste - pochodzą z komórek ziarnistych, duże, 80% komórek ciałka żółtego; Syntetyzują i wydzielają progesteron oraz transformują androgeny wydzielane przez komórki tekalne do estrogenów

332. Komórki luteinowe tekalne - 20 % komórek ciałka żółtego, mniejsze, ciemniejsze; Dzielą się na ciążowe i miesiączkowe. CIążowe stymulowane są gonadotropiną kosmówkową
     
     72. Owulacja (jajeczkowanie)

333. Mechanizm zewnątrzjajnikowy: wysoki poziom FSH, szczytowy LH

334. Mechanizmy wewnątrz jajnikowe:
     5600 mg płynu zawierającego wzrastającą ilość PGF2.
     Gonadotropiny + cAMP + prostaglandyny indukują wytwarzanie aktywatora plazminogenu. Aktywacja plazminogenu w plazminę ułatwia pęknięcie pęcherzyka.
     
     73. Pęcherzyk Graffa

335. IV-rzędowy

336. Wzorst pęcherzyka - proces autonomiczny lub nieznane czynniki hormonalne

337. Wzrost uzależniony od FSH

338. Pod wpływem LH komórki tekalne zaczynają wytwarzać androstenedion i testosteron

339. Aromatyzacja w komórkach ziarnistych inicjowana przez FSH

340. 17-B-estradiol przechodzi do płynu pęcherzykowego gdzie stymuluje wzrost pęcherzyka
     
     74. Pęcherzyki jajnikowe

341. w korze jajnika pod osłonką białawą

342. otoczony warstwą komórek sześciennych

343. Wzrost: komórki sześcienne tworzą warstwę ziarnistą

344. Poza nią osłonka pęcherzyka - komórki tekalne

345. Pęcherzyki dzieli się na:
     Preantralne - bez płynu
     Wczesnoantralne - z ciałkami Call-Exnera
     Przeowulacyjna (antralne, Graffa) - oocyt otoczony wieńcem promienistym komórek ziarnistych tworzący wzgórek jajonośny. Osłonka dzieli się na wewnętrzną - z komórek tekalnych i zewnętrzną - łącznotkankowo-naczyniową
     W pęcherzyku dominującym towarzyszy odblokowanie mejozy
     
     
     76. Rozwój narządów płciowych żeńskich

346. do 7 tygodnia - z nabłonka celomatycznego i zagęszczenia mezenchymy podścieliska powstają grzeniebie płciowe. Gonocyty pojawiają się wśród komórek endodermy ściany pęcherzyka żółtkowego i podążają wzdłuż krezki jelita tylnego w stronę gonad, następnie wnikają do grzebieni płciowych. Komórki nabłonka pokrywające grzebienie wnikają do mezenchymy podścieliska, tworząc pierwotne sznury płciowe. Część rdzenna niezróżnicowanej gonady na potencjał kształtowania jądra, a część korowa potencjał kształtowania jajnika. Komórki nabłonka gonady żeńskiej proliferują i w 7 tygodniu tworzą sznury korowe (sznury Pflugera) i wnikają do mezenchymy podścieliska.

347. 4 miesiąc - sznury korowe rozpadają się na grupy komórek otaczających jedną lub kilka kamórek płciowych. Gonocyty przekształcają się w oogonie, a otaczające je komórki nabłonkowe w komórki ziarniste.

348. Pęcherzyk dominujący - wyróżniony w wyniku selekcji, pęcherzyk osiągający owulację.

349. Menarche - pierwsza miesiączka i rekrutacja do dojrzewania pierwszego pęcherzyka pierwotnego;

350. Menopauza - ostatnia miesiączka i rekrutacja ostatniego pęchrzyka pierwotnego.

351. Geny biorące udział w rozwoju gonad:
     - DAX1 - kodowany przez chromosom X
     - SRY i MIF - najważniejsze geny sterujące rozwojem męskich narządów płciowych i zanikiem przewodów Mullera.