OPRACOWANE PYTANIA EGZAMINACYJNE PROF. SYMONIDESA

(wersja 3 – sobota, 4 czerwca)

Autorzy: Jarek Błaszczak, Bartek Bęgowski, Kamila Dąbrowska, Michał Potocki, Ewa Dryjańska

Współpraca: Agnieszka Szmilewska, Roman Wilk

Wykorzystano:

- opracowanie na kolosa u Kosiarza (by Agnieszka, Roman & Jarek)

- podręcznik naszego zacnego egzaminatora

- teksty źródłowe

- Wikipedię

- notatki z zajęć (z wykładów na SM i prawie, a także ćwiczeń z Kosiarzem)

mniej oczywiste skróty:

UM - umowa międzynarodowa

PC - prawa człowieka

PW - prawo wewnętrzne

OM - organizacje międzynarodowe

1. Wpływ Wielkiej Rewolucji Francuskiej na PM (51-52)

- zmiana rozumienia pojęcia suwerenności (zasada zwierzchnictwa narodowego i prawa narodów zamiast suwerenności monarchów)

- zasada nienaruszalności terytorium

- zasada nieinterwencji w sprawy wewnętrzne innych państw

Najważniejszym dokumentem była Deklaracja Praw Narodów z 1793, gdzie znajdujemy takie postulaty jak:

- prawo do wojny w obronie własnej suwerenności

- zasada wolności żeglugi na rzekach wspólnych

- azyl dla przestępców politycznych

- pierwsze plebiscyty dotyczące przynależności państwowej spornego obszaru

2. Formy odpowiedzialności (152-54)

Rodzaje odpowiedzialnośći:

1. bezpośrednia- państwo za swoje własne działanie, własnych organów(rząd, głowa państwa, parlament, sądy)

Państwo zobowiązane do odszkodowania

• Odpowiedzialność za działanie organów wykonawczych- państwo odpowiada za czyny wchodzące w kompetencje org. Wykonawczych jak i w sytuacji kiedy funkcjonariusze przekraczają swoje kompetencje, jeśli działali w charakterze organu. Nie ponosi gdy przekroczenie było oczywiste.

-Przedstawiciele dyplomatyczni- P. odpowiada za sprzeczne z kompetencją działania

-Członkowie sił zbrojnych- w czasie wojny strona ponosi pełną odpowiedzialność

• Za dział. Władzy ustawodawczej- w skutego działania lub zaniechania. P. odpowiada za samo uchwalenie ustawy sprzecznej ze zobowiązaniami mnr.

• Za dział org sądowniczych- jeśli akty sądów są sprzeczne z P.M powstaje odpowiedzialność państwa. Niezależnie od tego czy działanie było świadome czy też nie.

• Za dzał. Osób prywatnych- za szkody wyrządzone przez osoby, jeżeli wynikły one w skutek zaniechania czy tolerowania tego rodzaju działaj, nie zastosowanie przez państwo środków prewencyjnych lub nie ukaranie sprawców.

4. pośrednia- za akty osób prywatnych. Odpowiedzialność polega na ukazaniu winnych i skłonieniu ich do naprawienia szkód. Zaniechanie tego może doprowadzić do przekształcenia z odp. Bezpśrednią

Formy:

1. Reparacja- naprawienie szkody w formie

1. Restytucji- przywrócenie poprzedniego stanu. W przypadku zniszczenia obiekty podlegającego zwrotowi występuje restytucja zastępcza

4. Odszkodowanie- Zapłacenie pewnej sumy, lub daniu ekwiwalentu. Wyłączone są tu szkody pośrednie, odszkodowanie powinno obejmować utracone odsetki (korzyści). P.M nie dopuszcza kar pieniężnych jako formy zadośćuczynienia.

3. Satysfakcja- forma wynagrodzenie niematerialnych szkód. Zxastosowanie wyraźnej dezaprobaty wobec aktów jednego państwa przeciwko czci innego. Zwykle mówi się tu o szkodach moralnych, niematerialnych. P.M nie reguluje formy zadośćuczynienia. Przeważnie są to oficjalne przeprosiny, zobowiązanie ukazania winnych.

Sankcja- przeciwko państwu dopuszczającemu się aktów agresji. W ONZ teza, ze odpowiedzialność może obejmować jedynie obowiązek naprawienia szkody- kwestia dyskusyjna

1. Różnica między neutralnością, neutralnością stałą, neutralizacją i demilitaryzacją (131, 199-200, 390,432-36)

NEUTRALNOŚĆ – dotyczy konkretnego konfliktu, jest aktem jednostronnym komunikowanym przez państwo w formie noty, oświadczenia itp.

TRWAŁA (STAŁA) NEUTRALNOŚĆ – państwo trwale neutralne w zamian za uzyskaną w umowie międzynarodowej gwarancję niepodległości i integralności terytorialnej zobowiązuje się nie używać siły zbrojnej przeciwko innemu państwu ani nie przystępować do toczących się już działań wojennych, z wyjątkiem samoobrony. Konsekwencją statusu trwałej neutralności jest wyłączenie możliwości przystępowania do sojuszu i organizacji wojskowych, uczestniczenia w systemie bezpieczeństwa zbiorowego oraz zakaz udostępniania swego terytorium na bazy wojskowe.

DEMILITARYZACJA – wynika z UM i nakłada na państwo obowiązek zlikwidowania oraz zakaz budowy i utrzymywania w przyszłości urządzeń i obiektów wojskowych na określonej części jego terytorium, a takżę zakaz utrzymywania tam sił zbrojnych.

NEUTRALIZACJA – umowne wyłączenie możliwości prowadzenia działań wojennych na danym terytorium oraz nakaz powstrzymywania się od wykorzystywania go w charakterze bazy do prowadzenia takich działań.

4. Funkcje konsula (186-88)

patrz: pytanie 43

5. System ochrony PC wg ONZ (265-66)

Rzucę tylko parę haseł, bo w sumie mieliśmy to już na egzaminie u Kuźniara:

- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (obecnie jest już obowiązująca jako zwyczaj międzynarodowy)

- Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka

- Komisja Praw Człowieka (formalnie subsydiarna wobec ECOSOC)

- Komitet Praw Człowieka

- „branżowe” mechanizmy: dyskryminacja rasowa, apartheid, ludobójstwo, prawa kobiet, prawa dzieci, prawa mniejszości, UNESCO

- UNHCHR

6. Organizacje wyspecjalizowane ONZ (286-87)

Według oficjalnego schematu organizacyjnegon systemu ONZ status organizacji wyspecjalizowanych mają:

- Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)

- Organizacja NZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)

- Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury ONZ (UNESCO)

- Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

- Grupa Banku Światowego, w skład której wchodzą:

a) Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD)

b) Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA)

c) Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycyjnych (MIGA)

d) Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC)

e) Międzynarodowe Centrum Rozwiązywania Sporów Inwestycyjnych (ICSID)

- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF)

- Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO)

- Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO)

- Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna (ITU)

- Powszechny Związek Pocztowy (UPU)

- Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO)

- Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO)

- Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (IFAD)

- Organizacja NZ ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO)

- Światowa Organizacja Turystyczna (WTO*)

Oprócz tego są jeszcze organizacje stowarzyszone (np. IAEA, WTO - Światowa Organizacja Handlu), a także programy i fundusze (np. UNICEF, UNEP, UNHCR), ale one już nie mieszczą się w ściśle rozumianej kategorii "organizacji wyspecjalizowanych".

7. Nieważność UM (95-97)

Zgodnie z konwencją wiedeńską o prawie traktatów z 1969, przesłanki (przyczyny) nieważności umów można podzielić na trzy grupy:

1) związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów dotyczącego zawierania umów

konwencja dopuszcza powołanie się na tę okoliczność wyłącznie w sytuacji, gdy pogwałcona norma prawa wewnętrznego ma zasadnicze znaczenie, zaś pogwałcenie było oczywiste, tj. obiektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie zgodnie ze zwyczajną praktyką i w dobrej wierze.

2) związane z wadami oświadczenia woli

a) przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienie do wyrażenia zgody - przy czym na przesłankę tę można się powoływaćb) tylko gdy ograniczenia upoważnienia były podane do wiadomości pozostałym państwom przed wyrażeniem zgody

c) błąd - jeżeli dotyczy faktu lub sytuacji, która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła istotną podstawę zgody państwa na zawarcie umowy. Nie może się na tę przesłankę powoływaćd) państwo, które swoim postępowaniem przyczyniło się do powstania błędu lub okoliczności były takie, że powinno się liczyće) z możliwością jego zaistnienia.

f) podstęp - przez co należy rozumieć umyślne wprowadzenie w błąd ze strony innego państwa negocjującego

h) przekupstwo

i) przymus wobec przedstawiciela państwa

j) przymus wobec państwa - chodzi tu wyłącznie o przymus polegający na groźbie lub użyciu siły. Nie dotyczy to jednak traktatów pokoju narzucanych państwu, które dopuściło się agresji, a następnie zostało pokonane. Pewnie kontrowersje budzi kwestia użycia przymusu ekonomicznego, ale przeważa stanowisko, iż on także nie mieści się w tym pojęciu.

3)związane ze sprzecznością z normą ius cogens

a) nieważna jest umowa, która w chwili zawarcia jest niezgodna z bezwzględnie obowiązującą normą powszechnego prawa międzynarodowego (czyli normą ius cogens)

8. Kongres Wiedeński (52-54, 170, 173)

I Decyzje terytorialne:

a) przejście zachodniej części Księstwa Warszawskiego - pod nazwą Wielkie Księstwo Poznańskie - pod panowanie króla Prus

b) uzyskania przez Austrię salin wielickich oraz powiatów „oddzielonych od Galicji Wschodniej na mocy traktatu wiedeńskiego z 1809 roku”

c) Kraków wraz z przylegającymi ziemiami staje się wolnym miastem pod opieką Rosji, Austrii i Prus - okręg Wolnego Miasta Krakowa staje się po wsze czasy neutralny

d) Prusy otrzymują połowę terytorium Saksonii, ale zamieszkaną przez 2/5 ludności; pozostała częśĆ Saksonii pozostaje niepodległym państwem

f) Prusy otrzymują Rugię i część Pomorza oraz część Nadrenii;

i) Hanower staje się królestwem podporządkowanym Wielkiej Brytanii

j) Lauenberg i Holsztyn stają się posiadłościami króla Danii

k) Wielkie Księstwo Luksemburga przechodzi w ręce króla Niderlandów

l) Utworzenie Związku Niemieckiego, w skład którego weszły 34 państwa i 4 wolne miasta

m) Przyznanie Austrii Lombardii z Mediolanem oraz Wenecji z jej posiadłościami nad Adriatykiem (Dalmacją i Istrią)

n) Władca Sardynii, Wiktor Emanuel, uzyskuje Genuę, Niceę i Sabaudię.

o) Przywrócenie Państwa Kościelnego

p) Połączenie Królestwa Sycylii i Królestwa Neapolu w Królestwo Obojga Sycylii

q) Utworzenie z Belgii i Holandii Królestwa Niderlandów pod berłem Wilhelma I z dynastii orańskiej

r) Przywrócenie Niderlandom kolonii w postaci Indii Wschodnich z wyspą Jawą

s) Przyłączenie do Szwajcarii trzech nowych kantonów

II Uznanie neutralności Szwajcarii i części Sabaudii

III Ustanowienie wolności żeglugi na rzekach międzynarodowych: Renie,

Nekarze, Menie, Mozeli, Mozie i Skaldzie

IV przyjęcie regulaminu w sprawie stopni pierwszeństwa agentów dyplomatycznych (trzy klasy: 1. ambasodorowie, legaci, nuncjusze; 2. posłowie, ministrowie i inni przedstawiciele uwierzytelnienie przy monarchach; 3. charges d’affaires, uwierzytelnienie przy ministrach spraw zagranicznych

V Wydanie deklaracji o zakazie handlu niewolnikami

9. Budowa UM (77-81, 90-91)

Budowa umowy międzynarodowej (uroczysta budowa umowy międzynarodowej zawartej w jednolitym dokumencie); dziś: tendencja do upraszczania umów międzynarodowych

1) tytuł umowy: nazwa (konwencja, pakt, etc.), strony (przy umowach dwustronnych, gdy znane są podmioty zawierające umowę międzynarodową; przy umowach wielostronnych- nie), przedmiot umowy

2) preambuła (uroczysty wstęp):

a) inwokacja (w umowach zawieranych przez państwa muzułmańskie; w Europie pomija się inwokacje poza umowami zawieranymi ze Stolicą Apostolską)

b) intytulacja (nazwanie organów, wymienienie stron)

c) arenga (przyczyny, które skłoniły państwa do podpisania umowy)- rezygnuje się z niej

d) narracja (opis czynności, które doprowadziły do zawarcia umowy, np. podczas spotkań postanowiono o zawarciu umowy)

e) ew. komparycja (wzmianka o wyznaczeniu pełnomocników)

3) stwierdzenie uzgodnienia tekstu umowy !!!!!!!!!!!!! ZAWSZE

„ Kw/1969

Państwa-Strony niniejszej konwencji, (...) uzgodniły, co następuje:”

4) dyspozycja:

część materialnoprawna: meritum sprawy, konkretne zagadnienia

ew. klauzule (typowe elementy, zawsze w tym samym brzmieniu)

o trybie rozstrzygania sporów: klauzula sądowa, arbitrażowa

wzajemności: tylko sfera ochrony praw człowieka nie opiera się na zasadzie wzajemności- wszystkie inne sfery tak

klauzula największego uprzywilejowania (KNU): w obrocie gospodarczym, nikogo nie uprzywilejowuje, tylko zabezpiecza przed dyskryminacją („nie będziemy traktować was gorzej niż kogokolwiek innego”); zero przywilejów

› odniesienie sytuacji podmiotu do wszystkich innych kontrahentów

wyjątki od KNU: w szczególnych sytuacjach korzyści lub przywileje przyznawane jakiemuś państwu lub obszarowi nie muszą być przenoszone na inne państwa korzystające z KNU. Umożliwiają więc one traktowanie preferencyjne jakiegoś państwa czy grupy państw we wszystkich czy niektórych dziedzinach obrotu.

Uznawanymi powszechnie wyjątkami są:

1) tzw. mały ruch graniczny między państwami sąsiednimi (różne ulgi przyznawane w tym ruchu nie muszą być przenoszone na handel z innymi państwami)

2) handel z własnymi koloniami i posiadłościami:

3) szczególne sytuacje prawne, polityczne czy uświęcone tradycją (np. brytyjskie preferencje imperialne, preferencje celne w ramach „Unii Francusku

4) unia celna (państwa, które tworzą unię celną i znoszą w jej ramach cła nie przenoszą tych ulg na państwa trzecie);

5) handel z krajami rozwijającymi się (ten ostatni wyjątek zastępuje dawne wyjątki stosowane w odniesieniu do kolonii i krajów zależnych).

klauzula narodowa: najkorzystniejszy przepis zapewniający kontrahentowi takie uprawnienia, jakie mają obywatele naszego kraju (bez praw politycznych) › rzadko spotykana, dowód zaufania w stosunkach

część formalnoprawna: postanowienia końcowe, sposób przestrzegania zobowiązań

klauzule

informacja o sposobie wejścia umowy w życie (gdy złożona procedura): klauzula o ratyfikacji (specjalna formuła ratyfikacyjna) albo klauzula o zatwierdzeniu albo klauzula o zróżnicowanym przyjęciu (gdy procedura złożona, ale nie sprecyzowano czy ratyfikacja, czy zatwierdzenie; „spełniwszy wymogi konstytucyjne”)

termin wejścia umowy w życie:

klauzula o prowizorycznym stosowaniu (przy procedurze złożonej, po podpisaniu, a przed wejściem w życie umowa będzie stosowana)

klauzula o retroaktywności (umowa będzie stosowana nawet przed podpisaniem umowy- przedsięwzięcia podjęte wcześniej są objęte umową)

czas obowiązywania umowy międzynarodowej:

(przy umowach terminowych) klauzula prolongacyjna, przedłużenie tymczasowości: gdy umowa się sprawdziła a przed upływem terminu żadna ze stron jej nie wypowiedziała- automatyczne przedłużenie na ten sam okres)

(przy umowach bezterminowych) klauzula denuncjacyjna: możliwość wypowiedzenia umowy

klauzula derogacyjna: uchylająca umowę lub pojedyncze przepisy, np. przy zawieraniu nowej umowy dot. tej samej sprawy

5) ew. korroboracja: uroczyste wzmocnienie tekstu

6) miejsce i data zawarcia umowy; języki autentyczne (ang, fr, hiszp, ros, chin)

› w umowach dwustronnych czasem wprowadza się 3 język (autentyczny) jako język rozstrzygający w wypadku wątpliwości

7) podpisy i pieczęcie

reguła alternatu- jako pierwsze są podpisy strony dla której przeznaczony jest egzemplarz umowy (przy umowach 2-stronnych rozróżnienie już od tytułu)

reguła alfabetyczna- przy umowach wielostronnych, wymienianie stron w porządku alfabetycznym (w danym języku)

reguła pêle-mêle: podpisywania w jakiejkolwiek kolejności

10. Różnica między arbitrażem a sądami stałymi (350-59)

ARBITRAŻ:

Definicja: załatwienie sporu między państwami za pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony.

ARBITRAŻ	SĄDY STAŁE
Strony mają wpływ na wybór składu orzekającego	Strony w zasadzie nie mają wpływu na skład orzekający*
Strony same ustalają podstawy prawne orzekania i zasady proceduralne.	Podstawy prawne i zasady proceduralne są uregulowane odgórnie

* - chociaż np. w sprawach przed MTS mogą wyznaczyć swojego sędziego narodowego ad hoc, który zresztą nie musi być wcale ich obywatelem.

Obie metody mogą mieć charakter stosowania obligatoryjny lub fakultatywny, w zależności od łączących strony UM. Należy też pamiętać o podziale arbitrażu na system europejski, amerykański oraz trybunału mieszanego.

11. Prawa ludności cywilnej w czasie wojny (111-14)

- oczywiście zakaz dokonywania zbrodni międzynarodowych (ludobójstwo, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciw ludzkości)

- zakaz atakowania i bombardowania nie bronionych miast, wsi i domów mieszkalnych i budowli

- obowiązek uprzedzania o mającym nastąpić bombardowaniu

- zakaz stosowania metod mających na celu szerzenie terroru wśród ludności cywilnej

- zakaz stosowania metod i środków walki, które rażą bez rozróżnienia ludność cywilną i kombatantów, dobra o charakterze cywilnym i cele wojskowe

- ataki należy ograniczyć do celów wojskowych

- zakaz atakowania dóbr przeznaczonych dla ludności cywilnej, takich jak domy, mieszkania, urządzenia i środki transportu, a także wszystkich innych dóbr nie stanowiących celów wojskowych, chyba, że są użytkowane głównie dla celów wysiłku wojskowego.

- nie wolno atakować ani niszczyć zapasów niezbędnych do przeżycia ludności cywilnej: zasiewów, żywności, zbiorników z wodą do picia, urządzeń nawadniających, aby skłonić tę ludność do opuszczenia danego obszaru lub wygłodzić ją.

- także plany działań wojennych powinny być sporządzane z troską o zminimalizowanie szkód i cierpień ludności cywilnej.

- możliwe jest tworzenie stref i miejscowości sanitarnych dla zapewnienia ochrony kobietom, starcom i dzieciom, rannym i kalekom, a także stref zneutralizowanych w okolicach miejsc, gdzie toczą się walki, dla zapewnienia ochrony rannym, chorym i ludności nie biorącej udziału w walkach.

12. Cele i zasady ONZ (art.1-2 Karty NZ)

Artykuł 1.

Narody Zjednoczone dążą do następujących celów:

1. Do utrzymywania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego; w tym celu będą one podejmowały skuteczne zbiorowe środki dla zapobiegania i usuwania gróźb przeciwko pokojowi i dla uchylania aktów agresji lub innych zamachów przeciwko pokojowi, oraz osiągały, przy pomocy środków pokojowych i zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, załatwianie lub rozstrzyganie sporów międzynarodowych albo sytuacyj, które mogłyby doprowadzić do zakłócenia pokoju;

2. Do rozwoju przyjaznych stosunków pomiędzy narodami, opartych na poszanowaniu zasady równouprawnienia i stanowienia narodów o sobie, oraz do podjęcia innych stosownych środków dla utrwalenia pokoju powszechnego;

3. Do osiągnięcia międzynarodowej współpracy przy rozwiązywaniu zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również przy popieraniu i zachęcaniu do poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód dla wszystkich bez różnicy rasy, płci, języka lub religii; i

4. Do stania się ośrodkiem, uzgadniającym działalność narodów, zmierzającą do osiągnięcia tych wspólnych celów.

Artykuł 2.

Dla osiągnięcia celów, wymienionych w artykule 1, Organizacja i jej członkowie powinni działać zgodnie z następującymi zasadami:

1. Organizacja opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich swych członków.

2. Dla zapewnienia wszystkim członkom korzystania z praw i korzyści wynikających z przynależności do Organizacji, wszyscy oni powinni z dobrą wiarą wypełniać zobowiązania zaciągnięte przez nich zgodnie z niniejszą Kartą.

3. Wszyscy członkowie powinni załatwiać swe spory międzynarodowe przy pomocy środków pokojowych w taki sposób, że ani pokój międzynarodowy, ani bezpieczeństwo, ani sprawiedliwość nie będą wystawione na niebezpieczeństwo.

4. Wszyscy członkowie powinni w swych stosunkach międzynarodowych powstrzymywać się od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko nietykalności terytorium albo niepodległości politycznej któregokolwiek państwa, lub wszelkiego innego sposobu, niezgodnego z zasadami Narodów Zjednoczonych.

5. Wszyscy członkowie powinni użyczać Narodom Zjednoczonym wszelkiego rodzaju pomocy w każdej akcji, podjętej przez tę Organizację zgodnie z niniejszą Kartą oraz powinni powstrzymać się od udzielania pomocy jakiemu bądź państwu, przeciwko któremu Narody Zjednoczone podejmą akcję zapobiegawczą lub represyjną.

6. Organizacja dopilnuje, żeby państwa, nie będące członkami Narodów Zjednoczonych, postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami o tyle o ile mogłoby to być niezbędne do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

7. Żadne z postanowień niniejszej Karty nie upoważnia Narodów Zjednoczonych do wtrącania się w sprawy, które zasadniczo należą do wewnętrznej kompetencji jakiego bądź państwa, ani do domagania się od członków, żeby sprawy tego rodzaju oddawali do załatwienia w trybie przewidzianym w niniejszej Karcie; jednak ta zasada nie może stanąć na przeszkodzie zastosowaniu środków represyjnych, przewidzianych w Rozdziale VII.

13. Różnice między PMP a prawem międzynarodowym prywatnym (26,30)

"PMP jest to zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami SM mającymi zdolność do działania w SM". (Symonides)

PM Prywatne jest to zespół norm, których zadaniem jest wskazanie określonego systemu prawnego (własnego lub obcego państwa), właściwego dla dokonania oceny prawnej konkretnej sytuacji osobistej lub majątkowej. (Sawicki)

14. Rola zwyczaju w PMP (107-110)

zwyczaj (Góralczyk)- zgodne postępowanie państw tworzące prawo

usus- wspólna, zgodna praktyka podmiotów prawa międzynarodowego tworząca prawo; praktyka państw i ich organów (element obiektywny, materialny zwyczaju)

cechy usus:

zgodność (wspólna, jednolita)

powtarzalność

długotrwałość

powszechność

opinio iuris sive necessitatis- przyjęcie praktyki za prawo; przeświadczenie o prawotwórczym charakterze praktyki; przekonanie, że postępowanie takie jest koniecznym i wymaganym przez prawo (element subiektywny). Opinio iuris może przejawiać się w różny sposób:

1) może być2) zawarta w samej praktyce państw

3) może być4) zawarta w oficjalnych oświadczeniach państw

5) może być6) zawarta w uchwałach organizacji międzynarodowych (wiąże tych, którzy wypowiadali się za uchwałą)

7) może wynikać8) z umów międzynarodowych, jeśli strony zamierzały potwierdzić9) istniejące zwyczaje

art. 38 MTS: zwyczaj jest dowodem praktyki (ale jest odwrotnie)

praktyka organów państw; zgodna i nieprzerwana; praktyka jest uwarunkowana istnieniem konkretnych interesów państw

element czasu- trudno mówić o konkretnym, niezbędnym czasie- zależy od okoliczności

powszechność: praktyka państw biorących udział w danej dziedzinie obrotu międzynarodowego i milczenie innych państw (jako brak sprzeciwu). Jeżeli państwo sprzeciwia się przyjęciu pewnej praktyki- norma zwyczajowa nie wiąże tego państwa

państwa nowo powstałe: wyrażają chęć nawiązania stosunków z innymi państwami i wejścia do społeczności międzynarodowej- tym samym uznają powszechnie obowiązujące (zwyczajowe) normy prawne

orzeczenie w sprawie statku Lotus: 1928r. Denbus pełnił wartę- z jego winy zderzenie z parowcem tureckim (8 osób zginęło, zniszczenie statku). Problem jurysdykcji, bo zdarzenie na morzu pełnym. Lotus zarejestrowany: Francja a obywatele, którzy zginęli: Turcja.

Orzeczenie: istnieje norma zwyczajowa (>90% przypadków) w przypadku zdarzenia na morzu pełnym jurysdykcja państwa, które zarejestrowało statek- czyli to Francja ma wyłączność

Turcja: OK., praktyka na korzyść Francji, ale opinio iuris na niekorzyść, większość przypadków (wygoda, wybór miejsca rejestracji) › nic nie świadczy o tym, że państwa to czyniły z powodu obowiązku prawnego (czyli praktyka bez opinio iuris) - również właściwym było prawo tureckie

STSM: na korzyść Turcji

Sprawa Haya de la Torre z 1950r.:

Kazus Nottebohma: obywatel niemiecki początek XX wieku wyemigrował do Gwatemali, tam prowadził działalność gospodarczą jako obywatel niemiecki;

Wrzesień 1939r. przyjechał do Lichtensteinu i wystąpił o naturalizację, uzyskał obywatelstwo- miał podwójne obywatelstwo (niem-lich)

1941r. wrócił do Gwatemali

1943r. Gwatemala uznała go za obywatela niemieckiego, zignorowała obywatelstwo Lichtensteinu

1955r. MTS: Lichtenstein powołuje się na Konwencję Haską z 1930r. (obywatelstwo), a Gwatemala z tej konwencji na nieistnienie faktycznego związku obywatela z państwem ‹ç MTS przyznł©© raę Gwatemali

[żadne z tych państw nie było członkiem Konwencji Haskiej!!!!]

gdy istniejąca praktyka jest sprzeczna z istniejącym prawem:

1. praktyka odrzucona: np. poza Ameryką Południową udzielanie azylu dyplomatycznego

2. przyjęta

dowód istnienia normy zwyczajowej:

praktyka państw

ustawodawstwo wewnętrzne (domniemywa się, iż państwo wydając akt prawa wewnętrznego, uważa go za zgodny z powszechnie obowiązującym prawem międzynarodowym)

oświadczenia składane przez upełnomocnionych przedstawicieli państw, przemówienia na konferencjach międzynarodowych

umowy międzynarodowe o charakterze deklaratoryjnym

+ środki pomocnicze: judykatura i doktryna

zwyczaj a umowa międzynarodowa: w aspekcie tworzenia, znaczenia w stosunkach międzynarodowych oraz obowiązywania i stosowania

grzecznosc międzynarodowa (kurtuazja): stosowana przez panstwa dla ulatwienia stosunków miedzynarodowych, ale nie sa prawnie wiazace → pogwalcenie zasad grzecznosci nie jest pogwalceniem prawa

15. Różnica między stroną wojującą a powstańcami (144-46)

1. Kryterium uznania

1. strona wojująca

obiektywne- własny rząd kontrolujący pewną część tert. Państwa będącego w stanie wojny domowej w sposób rzeczywisty (okupacja i administracja) i organizację wojskową. Powstanie ma przybrać formę działań wojennych, w których siły powstańcze działają w sposób zorganizowany, pod jednolitym dowództwem i przestrzegają prawa międzynarodowego

subiektywne- prawdopodobieństwo sukcesu powstańców, bezpośredni własny interes

b) powstańcy- nie jest upoważniona do użytkowania statusu strony wojującej gdy: dopiero walczy o stworzenie własnych organów rządowych, nie ma rzeczywistej władzy na części terytorium, siły nie pod jednolitym dowództwem, albo nie przestrzegają obowiązujących sposobów prowadzenia wojny

2.

a) konsekwencja uznania za stronę wojującą- nabycie przez grupę powstańczą praw i obowiązków państwa prowadzącego wojnę. Uznające podmioty są neutralne. Rząd zostaje zwolniony z odpowiedzialności za wydarzenia a na jego miejsce wchodzi rząd strony wojującej

b) powstańcy- uznanie oznacza, ze nie są oni traktowani jako przestępcy, czy piraci. Państwa trzecie nie mają obowiązku zachowania neutralności. Chęć ochrony przez państwo uznające swoich obywateli i interesów

16. Art. 38 Statutu MTS a doktryna (110-12)

Art. 38 wymienia opinie doktryny jako jedno z pomocniczych źródeł do stwierdzania istnienia źródeł PM. Wyrok MTS nie może więc zapaść wyłącznie w oparciu o poglądy naukowców, ale jest rzeczą wiadomą, że sędziowie przed wydaniem orzeczenia zapoznają się z literaturą przedmiotu i może ona mieć pośredni wpływ (rolę inspirującą) na treść orzeczenia.

17. Istota prawna terytorium państwowego (193-94)

Teorie istoty prawnej terytorium

• Teoria przedmiotowa – terytorium jako dominium ( własność oparta na zasadach prawa publicznego) + jako imperium (suwerenność)

• Teoria podmiotowa – terytorium jako „ciało”

• Teoria przestrzenna – terytorium jest przestrzenią w obrębie której działa władza państwowa (tam gdzie żyją ludzie)

• Teoria kompetencji – zakres obowiązywania porządku prawnego państwa

Ograniczenia wykonywania szczególnego zwierzchnictwa terytorialnego

1. wynikające z PM

• nie wyrządzanie szkody innym państwom (casus huty Trail Smelter)

• zasada dobrosąsiedztwa (np. zakaz zmiany kierunku rzek)

• Konwencja Jamajska 1982:

· prawo nieszkodliwego przepływu

· prawo przejścia tranzytowego

· prawo przepływu szlakiem archipelagowym

2. Szczególne ograniczenia:

• dzierżawa (państwo zachowuje suwerenność ale inne wykonuje zwierzchnictwo a tym obszarze)

• tworzenie baz wojskowych (immunitety członków sił zbrojnych i personelu baz)

• demilitaryzacja – może być pełna lub częściowa

• neutralizacja – zakaz prowadzenia działań wojennych na danym terytorium (np. Cieśnina Magellana; Kanał Sueski – 1888; Kanał Panamski – 1901)

• rzeki międzynarodowe

18. Typowe klauzule w UM (patrz: opracowanie na Kosiarza)

klauzule (typowe elementy, zawsze w tym samym brzmieniu)

o trybie rozstrzygania sporów: klauzula sądowa, arbitrażowa

wzajemności: tylko sfera ochrony praw człowieka nie opiera się na zasadzie wzajemności- wszystkie inne sfery tak

klauzula największego uprzywilejowania (KNU): w obrocie gospodarczym, nikogo nie uprzywilejowuje, tylko zabezpiecza przed dyskryminacją („nie będziemy traktować was gorzej niż kogokolwiek innego”); zero przywilejów

› odniesienie sytuacji podmiotu do wszystkich innych kontrahentów

wyjątki od KNU: w szczególnych sytuacjach korzyści lub przywileje przyznawane jakiemuś państwu lub obszarowi nie muszą być przenoszone na inne państwa korzystające z KNU. Umożliwiają więc one traktowanie preferencyjne jakiegoś państwa czy grupy państw we wszystkich czy niektórych dziedzinach obrotu.

Uznawanymi powszechnie wyjątkami są:

1) tzw. mały ruch graniczny między państwami sąsiednimi (różne ulgi przyznawane w tym ruchu nie muszą być przenoszone na handel z innymi państwami)

2) handel z własnymi koloniami i posiadłościami:

3) szczególne sytuacje prawne, polityczne czy uświęcone tradycją (np. brytyjskie preferencje imperialne, preferencje celne w ramach „Unii Francusku

4) unia celna (państwa, które tworzą unię celną i znoszą w jej ramach cła nie przenoszą tych ulg na państwa trzecie);

5) handel z krajami rozwijającymi się (ten ostatni wyjątek zastępuje dawne wyjątki stosowane w odniesieniu do kolonii i krajów zależnych).

klauzula narodowa: najkorzystniejszy przepis zapewniający kontrahentowi takie uprawnienia, jakie mają obywatele naszego kraju (bez praw politycznych) › rzadko spotykana, dowód zaufania w stosunkach

19. XV w. w Polsce (42-44, 50-51)

Najważniejsze koncepcje wysuwane przez polską szkołę PM w XV w. były związane z prowadzonymi przez Polskę wojnami, przede wszystkim z Zakonem Krzyżackim. Dwa zasadnicze tematy: pojęcie wojny sprawiedliwej oraz stosunki państw chrześcijańskich z pogańskimi

Stanisław ze Skarbimierza w dziele „Kazanie o wojnach sprawiedliwych” (1410) pisał o dopuszczalności przymierzy z państwami pogańskimi, dozwolonych sposobach walki, braniu łupów i dyscyplinie wojskowej. Sprzeciwiał się powszechnej wówczas opinii, że państwa chrześcijańskie nie mogą zawierać sojuszy z pogańskimi. Pisał: „prawo naturalne upoważnia monarchów do odparcia siły siłą, a ponieważ prawo naturalne jest takie samo dla wszystkich, wolno użyć pogan w tym celu”.

Paweł Włodkowic z Brudzewa skupiał się na obalaniu argumentów Krzyżaków, dowodzących że wojna przeciw Polsce i Litwie jest sprawiedliwa. Jego zdaniem sprawiedliwą jest wojna dla uzyskania zwrotu zagrabionych przedmiotów i w obronie ojczyzny, zaś przestępstwem jest prowadzenie wojny dla łupu. Uważał, że prawo narodów dotyczy również pogan, którzy mogą w oparciu o nie posiadać terytorium i tworzyć państwa. Jako jeden z pierwszych (być może nawet pierwszy) w europejskim piśmiennictwie napisał wprost, że wiara nie może pochodzić z przymusu, a więc wojna nie może być metodą nawracania.

20. Główne rezultaty II konferencji haskiej (57-58, 396)

Na Drugiej Haskiej Konferencji Pokojowej (1907) przyjęto następujące konwencje:

I - powtórzenie I konwencji z 1899

II - o ograniczeniu użycia siły dla ściągania długów (inaczej: konwencja Drago-Portera)

III - regulująca sposób wypowiadania wojny

IV - powtórzenie II konwencji z 1899

V - o prawach i obowiązkach państw neutralnych w wojnie lądowej

VI - o postępowaniu ze statkami handlowymi nieprzyjaciela w czasie wojny

VII - o przekształcaniu statków handlowych w okręty wojenne

VIII - o układaniu automatycznych min podwodnych

IX - o bombardowaniu przez siły morskie w czasie wojny

X - powtórzenie III konwencji z 1899

XI - o ograniczeniu prawa łupów w wojnie morskiej

XII - o ustanowieniu Międzynarodowego Trybunału Łupów (jako jedyna nie weszła w życie)

XIII - o prawach i obowiązkach państw neutralnych w wojnie morskiej

Przyjęto także 2 deklaracje:

1 - rozszerzającą deklarację o zakazie zrzucania pocisków i materiałów wybuchowych z balonów także na inne statki powietrzne

2 - w sprawie przymusowego rozjemstwa

21. Ius cogens (Kosiarz)

Normy ius cogens są to normy o charakterze uniwersalnym i zwyczajowym (tzn. część z nich jest zapisana w UM, ale nawet państwa nie będące stronami tych UM uznają te normy jako wynikające z prawa zwyczajowego), uważane się za nadrzędne wobec wszystkich innym norm PM. Sprzeczność z nimi może być zgodnie z konwencją wiedeńską o prawie traktatów z 1967 podstawą do unieważnienia umowy. Taki status mają m.in. wszystkie zasady KNZ.

22. Użycie sił zbrojnych w NZ (381-83)

Generalnie jest ono oczywiście zakazane, podobnie jak groźba jej użycia. Wyjątkiem jest samoobrona, ale tylko do czasu zajęcia się sprawą przez RB (art. 51 KNZ). Drugi wyjątek, choć dziś głównie o wartości muzealnej, zawarty jest w art. 107 i dotyczy państw nieprzyjacielskich z okresu II wojny światowej.

Siła może być zastosowana przez ONZ jako ostateczny środek sankcyjny w dwóch wersjach: albo przez siły państw lub organizacji regionalnych autoryzowanych przez RB, albo przez wojska samego ONZ, które zostaną odstawione pod dowództwo Wojskowego Komitetu Sztabowego przez państwa, które zawrą z RB stosowną umowę. Jak wiadomo, ta metoda pozostaje jednak czysto papierowa, bo RB nie zawarła takich umów, a WKSz de facto nie istnieje.

Deklaracja zasad PM przyjęta przez ZO w 1970 doprecyzowuje, że zakaz użycia siły obejmuje także obowiązek powstrzymania się od propagandy wojennej.

23. Doktryna Tobara (Kosiarz)

Doktryna Tobara - doktryna legitymizmu demokratycznego skierowana do państw Ameryki Łacińskiej, wysunięta przez Ministra Spraw Zagranicznych Ekwadoru Tobara. Postulował aby państwa amerykańskie, działające wspólnie, odmawiały uznania wszystkich rządów ustanowionych w drodze rewolucyjnej. Doktryna ta znalazła wyraz prawny w konwencji dodatkowej do traktatu ogólnego o pokoju i przyjażni między Gwatemalą, Hondurasem, Kostaryką, Nikaraguą i Salwadorem w 1907 r.

24. Co to jest PM?

Definicja z podręcznika prof. Symonidesa:

"PM jest to zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami SM mającymi zdolność do działania w SM".

25. Morze terytorialne a morska strefa ekonomiczna (217-234)

1. Morze terytorialne:

• rozciąga się maksymalnie 12 mil od linii podstawowej

• proste linie podstawowe nie mogą odciąć morza terytorialnego innego państwa od morza otwartego

• Jurysdykcja:

1) prawo nieszkodliwego przepływu

przepływ przestaje być nieszkodliwy:

- groźba lub użycie siły

manewry lub ćwiczenia wojskowe

- zbieranie informacji na szkodę obronności państwa nadbrzeżnego

- propaganda

- start / lądowanie statków powietrznych

- start / lądowanie urządzeń wojskowych

- uprawianie kontrabandy

- zanieczyszczanie

- przeprowadzanie połowów

- prowadzenie działalności badawczej

- zakłócanie łączności

- działania niezwiązane z przepływem

- można zawiesić prawo nieszkodliwego przepływu ze względu na bezpieczeństwo państwa

- nie można żądać opłat za przepływ

- można żądać ograniczenia przepływu do określonych szlaków dla pewnych statków

- nie można stosować dyskryminacji

• nie powinno się wykonywać jurysdykcji karnej na pokładzie przepływającego statku chyba że:

· skutki przestępstwa rozciągają się na państwo nadbrzeżne

· przestępstwo zakłóca spokój lub porządek na morzu terytorialnym

· jeżeli o pomoc zwróci się kapitan, przedstawiciel dyplomatyczny lub urzędnik konsularny

· zwalczanie nielegalnego handlu narkotykami lub substancjami psychotropowymi

® ograniczenia stosują się do przepływu bocznego

® ograniczenia nie występują przy przepływie w celu wypłynięcia na morze otwarte

• Jurysdykcja cywilna:

• państwo nie powinno zatrzymywać statku ani zmieniać jego kursu w celu wykonania jurysdykcji cywilnej wobec osoby na jego pokładzie (® ograniczenie nie obowiązuje gdy statek wypływa na morze otwarte)

• Państwo nie może dokonać egzekucji statku albo jego zajęcia chyba że w wyniku niewypełnienia zobowiązań zaciągniętych przez statek w związku z przepływem

!!! Spod jurysdykcji są wyłączone okręty wojenne oraz państwowe statki niehandlowe

4. Wyłączna Strefa Ekonomiczna

• szerokość do 200 mil od linii podstawowej

• prawo suwerenne do badania, eksploatacji, ochrony i godpodarowania zasobami naturalnymi

• jurysdykcja w zakresie ustanawiania i użytkowania sztucznych wysp, instalacji i urządzeń, badań naukowych i ochrony środowiska

• wszystkie państwa mogą kłaść kable i rurociągi

• zasada optymalizacji wykorzystania żywych zasobów strefy ® jeśli państwo nie może wykorzystać kwot połowowych to powinno dopuścić innych

• wolność żeglugi i przelotu dla innych państw

26. Wygaśnięcie UM (98-100)

Wygaśnięcie umowy może nastąpić:

A) z przyczyn przewidzianych w samej umowie

a) upływ czasu, na jaki umowa została zawarta (przy czym umowa może zawieraćb) klauzulę prolongacyjną, co oznacza, że jeśli w określonym czasie przed upływem czasu obowiązywania umowy nikt jej nie wypowie, czas obowiązywania ulega automatycznemu przedłużeniu

c) spełnienie się warunku rozwiązującego

d) wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami - większośće) umów posiada klauzule dotyczące wypowiedzenia. Inne jej nie posiadają, ale takiej możliwości można domniemywaćf) z intencji stron (za taką umowę uważa się np. Kartę NZ). Są wreszcie umowy nie podlegające wypowiedzeniu - przede wszystkim traktaty pokoju i umowy graniczne. Zazwyczaj umowa przewiduje okres wypowiedzenia, po którego upływie przestaje obowiązywaćg) . Umowa dwustronna wygasa po wypowiedzeniu jej przez jedną ze stron. Umowa wielostronna przestaje obowiązywaćh) tylko w odniesieniu do strony wypowiadającej, chyba, że liczba stron spadnie poniżej określonego minimum.

B) z przyczyn nie przewidzianych w samej umowie

a) uchylenie za zgodną wolą stron - może byćb) dokonane w każdym czasie i bez żadnego uzasadnienia. Uchylenie może miećc) formą zarówno osobnego aktu (-ów) jak i klauzuli uchylającej w nowej umowie między tymi samymi kontrahentami, regulującej ten sam obszar stosunków

d) utrata podmiotowości przez jedną ze stron - sama utrata jest dośće) łatwa do obiektywnego stwierdzenia, ale w takiej sytuacji dochodzą znacznie bardziej skomplikowane kwestie sukcesji

f) jednostronne uznanie umowy za wygasłą z powodu zaistnienia wyjątkowych okoliczności:

1) pogwałcenie umowy przez drugiego kontrahenta - pogwałcenie musi być2) istotne, a uznanie umowy za wygasłą należy poprzedzić3) próbami skłonienia kontrahenta do jej przestrzegania

4) powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy - chodzi przede wszystkim o trwałe zniknięcie lub zniszczenie przedmiotu niezbędnego do wykonania umowy. Strona nie może jednak powołać5) się na tę przesłankę, jeśli sama doprowadziła do trwałego zaginięcia lub zniszczenia.

6) zasadnicza zmiana okoliczności (rebus sic stantibus)- przy czym zgodnie z art. 62 konwencji równocześnie muszą być7) spełnione następujące warunki:

- zmiana musi być- „zasadnicza”

- nie była przewidywana przez strony

- istnienie okoliczności, które uległy zmianie, stanowiło istotną podstawę zgody stron na związanie się umową

- skutkiem zmiany jest radykalne przekształcenie zakresu obowiązków, jakie na podstawie umowy pozostają jeszcze do wypełnienia

C) z powodu powstania nowej normy ius cogens, stojącej w sprzeczności z treścią umowy

27. Funkcje prezydenta RP w SM (156-58; art. 133 Konstytucji RP)

Poniżej pełny tekst art. 133 Konstytucji RP:

1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:  

1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,  

Akty wykonawcze [259] 2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,  

3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.  

2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.  

3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.

28. Konsul a dyplomata

28. Konsul a dyplomata

dyplomata	konsul
Konwencja wiedeńska z 1961 r.	Konwencja wiedeńska z 1963 r + umowy dwustronne
obywatelstwo państwa wysyłającego	obywatelstwo państwa wysyłającego (poza honorowymi)
zgoda państwa na osobę ambasadora = agrément	zgoda państwa na osobę konsula = exequatur
listy uwierzytelniające wystawia głowa państwa (ambasador, poseł) lub szef MSZ (chargé d’affaires)	listy komisyjne wystawia w zależności od prawa wewnętrznego głowa państwa, premier lub szef MSZ
funkcje: reprezentowanie państwa, ochrona jego interesów i obywateli, prowadzenie rokowań z państwem pobytu, ustalanie warunków rozwoju i składanie z tego sprawozdań, popieranie przyjaznych stosunków	funkcje: ochrona interesów państwa i obywateli; popieranie rozwoju stosunków; zapoznawanie się z warunkami i rozwojem i składanie z tego sprawozdań; wystawianie paszportów i wiz; udzielanie pomocy obywatelom; czynności notariusza i usc; ochrona interesów spadkowych, osób nieletnich i pozbawionych pełnej zdolności do czynności prawnych; reprezentowanie obywateli przed sądem; nadzór nad statkami i samolotami; udzielanie im pomocy; inne czynności dozwolone przez państwo przyjmujące i powierzone przez wysyłające
3 klasy: ambasador/nuncjusz; poseł/minister pełnomocny/internuncjusz; chargé d’affaires	4 klasy: konsulowie generalni, konsulowie, wicekonsulowie, agenci konsularni
przywileje i immunitety osobiste – patrz pytanie 33	przywileje i immunitety osobiste – patrz pytanie 33
przywileje i immunitety misji: nietykalność (wyłączenie spod rewizji, rekwizycji, zajęcia, egzekucji – także pojazdów, archiwów, dokumentów itp.), nie ma domniemania zgody na wejście; nietykalność korespondencji urzędowej; zwolnienie z opłat, podatków, należności w zw. z wykonywaniem funkcji prawo używania flagi i godła – także w mieszkaniu prywatnym ambasadora	przywileje i immunitety misji: prawo używania flagi i godła; nietykalność pomieszczeń (także honorowi – tylko pomieszczenia; dot. także pojazdów, archiwów i dokumentów; domniemanie zgody w wypadku pożaru lub innej katastrofy); zwolnienie z podatków (honorowi: tylko od sum otrzymywanych od państwa wysyłającego z tytułu pełnionej funkcji); nietykalność korespondencji urzędowej (także honorowi)
koniec misji: notyfikacja; uznanie za persona non grata; na skutek wypadków losowych (można powołać chargé d’affaires ad interim) dymisja zerwanie stos. dypl.	zerwanie stos. dypl. nie pociąga ze sobą zerw. stos. kons.

29. Odpowiedzialność międzynarodowa państwa – teorie

Koncepcje odpowiedzialności:

· konserwatywna – (podstawy w klasycznym PM) ogranicza problem do odpowiedzialności państwa za szkody poniesione na jego terytorium przez cudzoziemca, chodzi zwłaszcza o szkody majątkowe, ochronę inwestycji kapitałów, szczególnie w czasie zaburzeń wew. I wojen domowych. Teoria ta we współczesnym prawie jest zbyt wąska: nie uwzględnia postępu PM. W tej koncepcji odpowiedzialność sprowadza się do obowiązku naprawienia szkody – reparacji i satysfakcji.

· Postępowa – centralnym zadaniem współczesnego PM jest zachowanie pokoju i bezpieczeństwa międz. --> odpowiedzialność za naruszenie zakazu uciekaniasię do wojny, za zbrodnie międzynarodowe – wysunęła się na pierwsze miejsce. W komisji P>M ONZ w początkach lat 60-tych przeważyła ta koncepcja.

30. Kodyfikacja PM

KODYFIKACJA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

kodyfikacja- systematyczne zestawienie przepisów; moc wiążąca kodyfikacji zależy od tego, kto jej dokonuje i w jakiej formie.

1899, 1907r. konferencje pokojowe haskie: skodyfikowano prawo wojny lądowej i częściowo prawo wojny morskiej

opracowane przez Komisję Prawa Międzynarodowego przy NZ:

1. 1958r. 4 Konwencje Genewskie prawa morza

2. 1961r. Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych

3. 1963r. Kw/Wied o stosunkach konsularnych

4. 1969r. Kw/Wied prawa traktatów

5. 1975r. Kw/Wied dot. reprezentacji państw w ich stosunkach z org. międzynarodowymi o charakterze powszechnym

6. 1978r. Kw/Wied w sprawie sukcesji państw w stosunku do traktatów

7. 1983r. Kw/Wied w sprawie sukcesji państw w stosunku do mienia, archiwów i długu państwowego

8. 1983r. Kw/Wied w sprawie traktatów zawieranych między państwami a org. międzynarodowymi lub między org. międz.

31. Znaczenie PM

No to jest już pytanie z cyklu „Każdy przekonuje profesora, jak bardzo kocha jego przedmiot i jak ma on fundamentalne znaczenie dla całego naszego życia J Radzę zostawić sobie na koniec egzaminu J

32. Sposoby rozumienia ogólnych zasad prawa narodów cywilizowanych

Sformułowanie to pojawiło się w art. 38 statutu MTS i wywołuje kontrowersje. Jedni uważają, że stwierdzenie to upoważnia MTS do stosowania norm innych niż normy obowiązującego prawa międzynarodowego (chodziłoby np. o normy prawa wewnętrznego lub naturalnego) – dla nich OZPUNC nie stanowią źródeł prawa międzynarodowego. Inni są zdania, że OZPUNC to jedynie ogólne zasady prawa międzynarodowego [masło maślane, ale tak napisał ojciec Symonides…], a więc stanowią część prawa umownego lub zwyczajowego. Pierwszy pogląd jest nie do utrzymania, ponieważ na konferencji w San Francisco zmieniono w statucie słowa „Trybunał stosuje” na „Trybunał, którego zadaniem jest rozstrzygać zgodnie z prawem międzynarodowym (…) stosuje” – poza tym MTS nigdy nie oparł swego orzecznictwa wyłącznie na OZPUNC.

33. Różnica między przywilejem i immunitetem osobistym dyplomaty i konsula

przedstawiciel dyplomatyczny (wg konwencji)	urzędnik konsularny (wg konwencji)
przedstawiciel dyplomatyczny – nietykalny i nie podlega aresztowaniu	aresztowanie i uwięzienie – tylko w wypadku ciężkiej zbrodni na podstawie postanowienia sądu; w pozostałych przypadkach na mocy prawomocnego wyroku sądowego
immunitet od jurysdykcji karnej; immunitet od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej poza nieruchomościami prywatnymi, spadkami prywatnymi i powództw dot. działalności zawodowej lub handlowej (której nb. konwencja i tak dalej zakazuje)	nie podlega jurysdykcji w odniesieniu do czynności wykonywanych w zw. z pełnieniem funkcji konsularnych poza wynikającymi z zawarcia umowy, w której urz. kons. nie występował jako przedstawiciel państwa oraz szkód powstałych w wyniku spowodowanego wypadku samochodowego, morskiego lub powietrznego
nie ma obowiązku składania zeznań	obowiązek składania zeznań (ale nie ma sankcji za odmowę)
zakaz egzekucji, poza nieruchomościami prywatnymi, spadkami i działaln. zaw./handl.
immunitetu zrzeka się wyraźnie państwo wysyłające, oddzielnie dla wszczęcia postępowania, oddzielnie do wykonania wyroku	immunitetu zrzeka się wyraźnie państwo wysyłające, oddzielnie dla wszczęcia postępowania, oddzielnie do wykonania wyroku
	zwolnienie z wszelkich obowiązków dot. rejestracji cudzoziemców i zezwoleń na pobyt (także osoby przebywające we wspólnocie rodzinnej)
nie podlega przepisom o ubezpieczeniach społecznych – także służba prywatna, o ile nie jest obywatelem p. przyjm. ani nie ma tam stałego msc. zamieszkania	nie podlega przepisom o ubezpieczeniach społecznych – także personel konsularny, o ile nie jest obywatelem p. przyjm. ani nie ma tam stałego msc. zamieszkania
zwolnienie z opłat i podatków poza podatkami pośrednimi, należnościami rejestracyjnymi	zwolnienie z opłat i podatków poza podatkami pośrednimi, należnościami rejestracyjnymi
zwolnienie z innych świadczeń, służby publicznej, obciążeń wojskowych itp.	zwolnienie z innych świadczeń, służby publicznej, obciążeń wojskowych itp.
zwolnienie z opłat celnych przedmiotów urzędowych, osobistego użytku (także osób we wspólnocie rodzinnej); zwolnienie bagażu osobistego od rewizji, chyba że podejrzewa się, że zawiera on przedmioty zakazane lub podległe kwarantannie – rewizja tylko w obecności przedstawiciela dypl. lub osoby przez niego upoważnionej	zwolnienie z opłat celnych przedmiotów urzędowych, osobistego użytku (także osób we wspólnocie rodzinnej); ilość jedzenia nie może przekraczać ilości koniecznych do bezpośredniego spożycia; zwolnienie bagażu osobistego od rewizji, chyba że podejrzewa się, że zawiera on przedmioty zakazane, podległe kwarantannie lub nieprzeznaczone do użytku osobistego – rewizja tylko w obecności urz. kons. lub członka jego rodziny

34. Podział kompetencji między Radę Bezpieczeństwa i Zgromadzenie Ogólne ONZ

ZO:

34. omawia wszelkie sprawy wchodzące w zakres Karty lub dotyczące funkcji i kompetencji któregoś z organów przewidzianych w Karcie, udziela w tych kwestiach zaleceń członkom ONZ lub RB – poza sytuacją gdy RB wykonuje funkcje w związku ze sporem lub sytuacją powierzoną jej przez Kartę, chyba że RB zwróci się o to;

35. omawia każdą sprawę dot. utrzymania pokoju i bezpieczeństwa wniesioną przez członka ONZ lub RB lub państwo niebędące członkiem ONZ – poza sytuacją gdy RB wykonuje funkcje w związku ze sporem lub sytuacją powierzoną jej przez Kartę, chyba że RB zwróci się o to;

37. zwraca uwagę RB na sytuacje mogące zagrażać bezpieczeństwu lub pokojowi;

38. inicjuje badania i udziela zaleceń w celu rozwijania współpracy międzynarodowej oraz ułatwia korzystanie z praw i podstawowych wolności człowieka bez dyskryminacji;

39. zaleca sposoby pokojowego załatwienia wszelkich sytuacji;

40. bada roczne sprawozdania RB i in. organów ONZ;

41. zatwierdza układy powiernicze;

42. rozpatruje i zatwierdza budżet i wszelkie umowy finansowe i budżetowe z organizacjami wyspecjalizowanymi

43. wybiera 54 członków Rady Gospodarczej i Społecznej, Sekretarza Generalnego oraz 10 niestałych członków RB;

44. uchwala poprawki do Karty

RB:

46. ponosi główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, działając w imieniu wszystkich członków do wypełnienia tych celów;

47. składa ZO sprawozdania roczne, ew. specjalne;

48. podejmuje wiążące decyzje zgodnie z Kartą;

50. może tworzyć organy pomocnicze;

51. uchwala swój regulamin;

52. wzywa strony do uregulowania sporu środkami pokojowymi;

56. może badać każdy spór lub sytuację która może doprowadzić do nieporozumienia w celu ustalenia, czy może to zagrozić bezpieczeństwu lub pokojowi;

57. w razie takiego sporu/sytuacji zaleca stosowną procedurę;

58. udziela zaleceń w celu pokojowego rozstrzygnięcia sporu;

może stosować różnorakie sankcje w tym siłowe.

35. Kiedy powstają kompetencje MTS?

Kompetencje MTS powstają za zgodą stron; 3 kategorie:

61. 1 spór (decyzja ex post: tak, ten spór oddamy do MTS);

62. kategoria sporów (klauzula sądowa w umowie dwustronnej – np. oddajemy pod MTS tylko spory dotyczące uprawy gryki na terenach pagórkowatych);

wszystkie spory (na mocy art. 36 ust. 2 statutu MTS – można uznać obowiązkową jurysdykcję MTS wobec każdego innego państwa w sporach prawnych dot. wykładni umowy, każdej kwestii PM, istnienia faktu który mógłby stanowić zagrożenie zobowiązania, rodzaju lub wysokości odszkodowania za naruszenie PM – deklaracja taka może być bezwarunkowa lub pod warunkiem wzajemności, okresowa lub bezterminowa).

36. Fukcje ambasady (obowiązujące placówki dyplomatyczne)

(wg notatek z wykładu Symonidesa)

a) Reprezentowanie państwa wysyłającego:

- udział w oficjalnych imprezach

- wyrażanie stanowiska państwa (składanie oświadczeń itp.)

b) Ochrona interesów państwa wysyłającego i państwa przyjmującego

- Opieka dyplomatyczno-konsularna nad obywatelami PW

- Monitorowanie wykonywania umów między oboma państwami

- Oddziaływanie na opinię publiczną PP (np. poprzez występy w mediach)

c) Prowadzenie rokowań

- mogą mieć na celu rozwiązywanie sporów między oboma państwami

- mogą też dotyczyć nowych UM

d) Zapoznawanie się dozwolonymi i legalnymi środkami z rozwojem PP (tzw. biały wywiad)

e) Rozwijanie przyjaznych stosunków

Cytat z profesora: "Nawet najlepsze stosunki można polepszyć"

37. Ekstradycja

ęęłęóEkstradycja

- Ekstradycja ® wydanie podejrzanego lub przestępcy państwu, któremu przysługuje w stosunku do niego jurysdykcja karna, w celu osądzenia lub wykonania kary (państwo w którym popełniono przestępstwo, na terytorium którego rozciągają się skutki przestępstwa, którego obywatelem jest przestępca)

- Większość – zasada niewydawania własnych obywateli

- Mniejszość (USA, WB) – wydawanie każdego za przestępstwo uzasadniające ekstradycję

- Przestępstwa ekstradycyjne ® najpoważniejsze przestępstwa przeciwko mieniu, życiu i zdrowiu

- Przestępstwa nie uzasadniające ekstradycji ® polityczne + czasem wojskowe i religijne

- Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa 1948:

® ludobójstwo i inne czyny (zmowa, podżeganie, współudział, piractwo, terroryzm) nie będą uważane za przestępstwa polityczne jeśli chodzi o dopuszczalność ekstradycji

+ Wiele państw tak jak np. Polska i Niemcy nie dozwala na ekstradycję własnych obywateli, problematyczna pozostawała więc kwestia ewentualnego transportu podejrzanego „do rąk” MTK. Artykuł 29 Statutu głosi, że ma to nastąpic w ciągu 2 miesięcy, bo inaczej sprawa trafi do Rady Bezpieczeństwa. Aby to umożliwić Niemcy zmienili przepis swojej konstytucji, podczas gdy z inicjatywy polskiej wprowadzono rozróżnienie pomiędzy:

ekstradycją – wydanie człowieka państwu przez państwo

oraz

dostarczeniem (surrender) –wydanie człowieka przez państwo w ręce Trybunału

Rozróżnienie to nosi nazwę „artykułu polskiego”.

OGÓLNIE PRZYJĘTE ZASADY EKSTRADYCJI:

-czyn jest zagrożony karą w obu państwach

-osobę wydaną można ścigać wyłącznie za czyny, które były podstawą wydania= zasada specjalności

- nie podlegają ekstradycji osoby korzystające z prawa azylu w kraju pobytu

DOKUMENTY MIĘDZYNARODOWE:

- Europejska Konwencja o ekstradycji z 1957 r. Polska jest stroną: zobowiązuje ona do wydawania osób ściganych, ale każda ze stron ma prawo odmowy wydania własnych obywateli

-Europejska konwencja o zwalczaniu terroryzmu z 1977

- DECYZJA RAMOWA RADY z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi

http://www.ms.gov.pl/ue/translation/32002F0584_pl.doc

Dla chętnych art.: 2,3,11,14,33

SUBSTYTUTY EKSTRADYCJI:

- porwanie np. Adolf Eichmann

-wydalenie/deportacja

-przekazanie policyjne (szczególnie zaraz po popełnieniu przestępstwa)

38. Okupant

ęęłęóOkupacja wojenna

- ter. okupowane ® terytorium które faktycznie znajduje się pod władzą armii nieprzyjacielskiej Przepisy prawa wojennego dotyczące okupacji wykształciły się w drodze zwyczajowej i zostały skodyfikowane w regulaminie haskim z 1907 r. Opieraja się one na zasadzie, że władza okupanta ma charakter przejściowy i ze los danego terytorium zostanie rozstrzygnięty po zakończeniu wojny.

- okupant nie może decydować jednostronnie o losach okupowanego terytorium ani zmieniać zasad jego porządku prawnego

- okupant nie może zmuszać miejscowej ludności do przysięgania na wierność ani informowania o działaniach armii przeciwnej strony

- okupant może pobierać podatki, z których powinien pokrywac koszty administrowania danym terytorium

- Okupant jest jedynie „administratorem i użytkownikiem”

- Powinien respektować „honor i prawa rodzinne, życie jednostek i własnośc prywatną, jak również przekonania religijne i wykonywanie obrządków religijnych”

- Nadzwyczajne daniny mogą być nakładane tylko na potrzeby armii lub administracji danego terytorium

- Kontrybucję można nakładać tylko na podstawie pisemnego rozkazu i na odpowiedzialnośc generała dowodzącego armią okupacyjną

- Nie wolno nakładać zbiorowych kar pieniężnych ani innych na ludność za działania jednostek

- Majątek państwa okupowanego powinien być szanowany na równi z własnością prywatną

- Armia może zabrać gotówkę, fundusze i papiery wartościowe stanowiące własność państwową , składy broni, środki transportu, magazyny i zapasy zaprowiantowania oraz wszelki ruchomy majątek wojskowy mogący służyć do celów wojskowych

IV konwencja genewska z 1949 r – ochrona ludności cywilnej na obszarach okupowanych:

- zakaz masowego i indywidualnego przesiedlania ludności z terytoriów okupowanych

-obowiązek wykorzystania wszelkich możliwości w celu zapewnienia zaopatrzenia ludności w żywność i lekarstwa w razie konieczności wydać i ułatwić akcję pomocy w zaopatrzenie

-zakaz wcielania ludności do swoich sił zbrojnych

- możliwość zmuszenia osób po 18 do służby o charakterze publicznym: wyżywienie, mieszkanie, odzież, transport, ochrona zdrowia; praca powinna być sprawiedliwie wynagradzana i dostosowana do zdolności fizycznych i umysłowych pracowników

Porada – zajrzeć do pytania 11

+

INNE RODZAJE OKUPACJI:

- pokojowa – ma miejsce na podstawie umowy międzynarodowej

-będąca następstwem bezwarunkowego poddania się – łączy się z czasowym przekazaniem władzy zwierzchniej państwom okupacyjnym (np. Niemiec i Japonii po II wojnie)

39. Uznanie mniejszości narodowych

ęęłęóProblem mniejszości narodowych ujawnił się w Europie z całą mocą po obu wojnach światowych, w związku ze sztucznym podziałem terytoriów oraz przesiedleniami przeprowadzonymi na mocy decyzji wielkich mocarstw. Jednak do końca zimnej wojny do kwestii statusu prawnego mniejszości państwa podchodziły z dystansem. Jedyną całościową gwarancją, jaką udało się wypracować w podzielonej Europie, były standardy polityczne KBWE. W państwach Europy Zachodniej dodatkową ochronę dawał art. 14 europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r. (EKPC), wprowadzający zakaz dyskryminacji m.in. ze względu na pochodzenie narodowe i przynależność do mniejszości narodowej. Ochrona EKPC dotyczyła jednak praw jednostki, a nie całych grup narodowych.

Przełom nastąpił w latach 90. W 1992 r. na forum Rady Europy przyjęto Kartę Języków Lokalnych i Mniejszościowych, która określiła dziedziny, w jakich państwo ma obowiązek zagwarantować również funkcjonowanie języka mniejszości. W 1995 r. przyjęto konwencję ramową o ochronie mniejszości narodowych. Skonkretyzowała ona prawa przysługujące członkom mniejszości i obowiązki państwa, tworząc standard europejski. Proces wiązania się przez państwa tymi konwencjami, szczególnie Kartą Języków, przebiegał jednak bardzo wolno: Niemcy ratyfikowały obie konwencje w 1998 r., Polska związała się w 2000 r. jedynie konwencją ramową. Konwencje te opierają się na koncepcji prawa jednostki do określenia swojej tożsamości. Żadna z nich nie tworzy definicji mniejszości. Stanowią regionalny (europejski) standard prawa międzynarodowego.

40. Postępowanie przed MTS

ęłęóczęść pisemna i ustna

Strony przedkładaja Trybunałowi memoriały, kontrmemoriały, w razie potrzeby repliki itp. Na poparcie swojego stanowiska. Doręczone są też drugiej stronie.

- rozprawa jest publiczna (chyba że nie chce tego trybunał lub strona)

-kieruje nią prezes/ wiceprezes lub ostatecznie sędzia najstarszy wiekiem

- strony są reprezentowane przez przedstawicieli i mogą korzystać z pomocy doradców doradców adwokatów

- językami urzędowymi są francuski i angielski ( na wniosek strony może ona za zgodą MTS używać innego języka)

- jeśli jedna ze stron się nie stawi, druga może wnieść do MTS o wydanie wyroku na jej korzyść( jeśli sprawa spełnia odpowiednie wymogi) tzw. wyrok zaoczny

- każda ze stron ponosi własne koszty procesu (chyba, ze MTS zdecyduje inaczej)

WYROK -zapada większością głosów ( też inne uchwały). Jeśli po równo, to głos przewodniczącego

-jest zawsze motywowany

- każdy z sędziów ma prawo dołączyć odrębna opinię

- jest podpisywany przez przewodniczącego i sekretarza

- odczytuje się go na publicznym posiedzeniu MTS

- wiąże tylko strony i tylko do danego sporu

- MTS nie wiążą precedensy

- jest ostateczny

- na wniosek strony MTS musi dać jego interpretację

REWIZJA:

- tylko w przypadku odkrycia faktu nie znanego MTS i stronie żądającej rewizji w chwili wydania wyroku

- fakt mógłby mieć decydujący wpływ na wyrok

- nieznajomość faktu nie może być zawiniona na skutek niedbalstwa

- jej żądanie powinno być wniesione 6 miesięcy od chwili odkrycia nowego faktu i nie później niź 10 lat od wydania wyroku

41. Warunki nieszkodliwego przepływu

) prawo nieszkodliwego przepływu

przepływ przestaje być nieszkodliwy:

- groźba lub użycie siły

manewry lub ćwiczenia wojskowe

- zbieranie informacji na szkodę obronności państwa nadbrzeżnego

- propaganda

- start / lądowanie statków powietrznych

- start / lądowanie urządzeń wojskowych

- uprawianie kontrabandy

- zanieczyszczanie

- przeprowadzanie połowów

- prowadzenie działalności badawczej

- zakłócanie łączności

- działania niezwiązane z przepływem

- można zawiesić prawo nieszkodliwego przepływu ze względu na bezpieczeństwo państwa

- nie można żądać opłat za przepływ

- można żądać ograniczenia przepływu do określonych szlaków dla pewnych statków

- nie można stosować dyskryminacji

• nie powinno się wykonywać jurysdykcji karnej na pokładzie przepływającego statku chyba że:

· skutki przestępstwa rozciągają się na państwo nadbrzeżne

· przestępstwo zakłóca spokój lub porządek na morzu terytorialnym

· jeżeli o pomoc zwróci się kapitan, przedstawiciel dyplomatyczny lub urzędnik konsularny

· zwalczanie nielegalnego handlu narkotykami lub substancjami psychotropowymi

® ograniczenia stosują się do przepływu bocznego

® ograniczenia nie występują przy przepływie w celu wypłynięcia na morze otwarte

• Jurysdykcja cywilna:

• państwo nie powinno zatrzymywać statku ani zmieniać jego kursu w celu wykonania jurysdykcji cywilnej wobec osoby na jego pokładzie (® ograniczenie nie obowiązuje gdy statek wypływa na morze otwarte)

• Państwo nie może dokonać egzekucji statku albo jego zajęcia chyba że w wyniku niewypełnienia zobowiązań zaciągniętych przez statek w związku z przepływem

!!! Spod jurysdykcji są wyłączone okręty wojenne oraz państwowe statki niehandlowe

42. Powody przestrzegania praw mniejszości narodowych

43. Fukcje konsularne

(wg notatek z wykładu Symonidesa)

a) Ochrona interesów państwa przyjmującego i jego obywateli

b) Rozwijanie przyjaznych stosunków

c) Zbieranie informacji o sytuacji w państwie przyjmującym (oczywiście w legalny sposób)

d) Funkcje związane z handlem i żeglugą

e) Funkcje związane z ochroną obywateli

f) Funkcje administracyjne

g) Funckje notarialne

h) Funkcje urzędnika stanu cywilnego

i) Funkcje związane z kwestiami spadkowymi

j) Funkcję sądowe (w tym przesłuchwanie świadków)

44. W jaki sposób norma PM staje się normą PW?

Procedury przystosowywania prawa wewnętrznego do zaciągniętych zobowiązań międzynarodowych:

1. opublikowanie umowy międzynarodowej w Dzienniku Urzędowym

2. umowa obowiązuje z własnej woli i jest stosowana przez organy państwa wedle jej potrzeby

4. w systemie anglosaskim powszechne prawo międzynarodowe jest stosowane jako część porządku prawnego państwa

USA: 1. Konstytucja, 2. umowa międzynarodowa, 3. ustawa Kongresu

Włochy: włoski porządek prawny przystosowuje się do powszechnie przyjętych norm prawa międzynarodowego

Polska: 1. Konstytucja, 2. umowy międzynarodowe (na podstawie ustawy akceptującej), 3. ustawa

45. Metody i cele interpretacji UM.

Cytat z konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969:

Artykuł 31

Ogólna reguła interpretacji

1. Traktat należy interpretować (1) w dobrej wierze, zgodnie ze (2) zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle jego (3) przedmiotu i celu.

2. Dla celów interpretacji traktatu kontekst obejmuje, oprócz tekstu, łącznie z jego wstępem i załącznikami:

a) każde porozumienie dotyczące traktatu, osiągnięte między wszystkimi stronami w związku z zawarciem traktatu;

b) każdy dokument sporządzony przez jedną lub więc stronę w związku z zawarciem traktatu, przyjęty przez inne strony jako dokument odnoszący się do traktatu.

3. Łącznie z kontekstem należy brać pod uwagę:

a) każde późniejsze porozumienie między stronami, dotyczące interpretacji traktatu lub stosowania jego postanowień; INTERPRETACJA AUTENTYCZNA

b) każdą późniejszą praktykę stosowania traktatu, ustanawiającą porozumienie stron co do jego interpretacji; UZUALNA

c) wszelkie odpowiednie normy prawa międzynarodowego, mające zastosowanie w stosunkach między stronami.

4. Specjalne znaczenie należy przypisywać wyrazowi wówczas, gdy ustalono, że taki był zamiar stron.”

pomocnicze środki interpretacji (gdy zwykłymi metodami nie można osiągnąć rozsądnych i logicznych wyników): prace przygotowawcze, okoliczności zawarcia

„Artykuł 32

Uzupełniające środki interpretacji

Można odwoływać się do uzupełniających środków interpretacji, łącznie z pracami przygotowawczymi do traktatu oraz okolicznościami jego zawarcia, aby potwierdzić znaczenie wynikające z zastosowania artykułu 31 lub aby ustalić znaczenie, gdy interpretacja oparta na artykule 31:

a) pozostawia znaczenie dwuznacznym lub niejasnym albo

b) prowadzi do rezultatu wyraźnie absurdalnego lub nierozsądnego.”

46. Rola parlamentu w polityce zagranicznej.

Znowu parę cytatów z Konstytucji RP:

Art. 89. 

1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:  

1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,  

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,  

3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,  

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,  

5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.  

2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.  

3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.  

Art. 90. 

1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.  

2. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.  

3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.  

4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.  

Art. 91. 

1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.  

2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.  

3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Art. 116. 

1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.  

2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.  

Art. 117. 

Zasady użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania się ich przez to terytorium określają ratyfikowane umowy międzynarodowe lub ustawy.

47. Skład, organizacja i kompetencje MTK

ęłęóMiędzynarodowy Trybunał Karny, MTK (ang. International Criminal Court, ICC)

Pierwszy w historii ludzkości stały sąd międzynarodowy powołany do sądzenia pojedynczych osób oskarżanych o popełnienie najcięższych zbrodni, które miały miejsce po 1 lipca 2002 roku. Funkcjonuje na podstawie Statutu Rzymskiego, wynegocjowanego i przyjętego na przełomie czerwca i lipca 1998 r. w siedzibie Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ (FAO) w Rzymie.

Jurysdykcja

MTK sądzi następujące zbrodnie:

1. ludobójstwo(na podst. definicji zaczerpniętej z konwencji o ściganiu zbrodni ludobójstwa z 1948)

2. zbrodnie przeciwko ludzkości (definicje zaczerpnięte ze statutów trybunałów: norymberskiego, haskiego dla byłej Jugosławi oraz trybunału w Arushy)

3. zbrodnie wojenne na podstawie: konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny (1949) wraz z protokołami dodatkowymi (1977), deklaracje haskie o zakazie używania pocisków z gazami oraz rozszerzających się lub spłaszczajacych w ciele ludzkim (1899), IV konwencji haskiej o zasadach wojny lądowej (1907), protokołu o zakazie używania broni chemicznej i gazowej (1925)

4. agresja (ale rozpatrywanie spraw z tego punktu jest zawieszone do czasu wypracowania jasnej definicji terminu "agresja")

Trybunał może sądzić wyłącznie osoby fizyczne i tylko za czyny popełnione po wejściu w życie statutu lub po jego przyjęciu przez dane państwo.

Wśród zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału w żadnym miejscu nie została wymieniona zbrodnia terroryzmu, chociaż można w drodze wykładni odpowiednich przepisów Statutu (art. 7 Statutu MTK) uznać, że stanowi ona szczególnego rodzaju przypadek zbrodni przeciwko ludzkości. Warto podkreślić, że zbrodnia terroryzmu celowo została pominięta w czasie negocjacji na konferencji rzymskiej, gdyż nie było zgodności co do definicji zbrodni terroryzmu między państwami. W obawie przed konfliktem mogącym udaremnić przyjęcie Statutu MTK, zrezygnowano z dyskusji nad zbrodnią terroryzmu. Należy pamiętać, że Statut MTK został wynegocjowany w 1998 r. czyli przed 11 września 2001.

Ze względu na to, że część państw, które podpisały Statut Rzymski, nie ratyfikowało go(USA, Izrael),lub też go wogóle nie podpisało (Chiny, Rosja) istnieje spore zagrożenie, że Międzynarodowy Trybunał Karny straci swój praktyczny sens.

Aktualnie prokurator Trybunału (Luis Moreno Ocampo) prowadzi postępowanie w sprawie zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału, które miały miejsce w Demokratycznej Republice Konga, w Ugandzie i w Republice Środkowoafrykańskiej.

Obecnie funkcjonujący Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, jest organem ONZ predestynowanym do rozstrzygania sporów między państwami, a nie do sądzenia pojedynczych osób za zbrodnie międzynarodowe.

[Edytuj]

Skład

W lutym 2003 wybrano pierwszych 18 sędziów Trybunału, którymi zostali:

• Rene Blattmann (Boliwia)

• Maureen Harding Clark (Irlandia)

• Fatoumata Dembele Diarra (Mali)

• Adrian Fulford (Wielka Brytania)

• Karl Terrence Hudson-Phillips (Trynidad i Tobago)

• Claude Jorda (Francja)

• Hans-Peter Kaul (Niemcy)

• Philippe Kirsch (Kanada)

• Erkki Kourula (Finlandia)

• Akua Kuenyehia (Ghana)

• Elizabeth Odio Benito (Kostaryka)

• Georghios Pikis (Cypr)

• Navanethem Pillay (RPA)

• Mauro Politi (Włochy)

• Tuiloma Neroni Slade (Samoa)

• Sang-Hyun Song (Korea Południowa)

• Sylvia de Figueiredo Steiner (Brazylia)

• Anita Usacka (Łotwa)

Kandydowała także Polka, prof. Eleonora Zielińska, jednak nie została wybrana.

W marcu 2003 pierwszym prezydentem Trybunału został P. Kirsch, a jego zastępczyniami A. Kuenyehia (pierwszy wiceprezydent) i E. Odio Benito (drugi wiceprezydent).

W kwietniu 2003 prokuratorem Trybunału został Argentyńczyk Luis Moreno Ocampo.

[Edytuj]

Procedura

Prawo kierowania spraw do Trybunały mają:

• państwa-strony statutu rzymskiego

• prokurator MTK

• Rada Bezpieczeństwa ONZ

Rada Bezpieczeństwa może na 12 miesięcy zablokować każde postępowanie z możliwością przedłużenia tego okresu nie ograniczoną liczbę razy. Państwo przystępujaće do statutu może przez 7 lat nie uznawać jurysdykcji trybunału w odniesieniu do zbrodni wojennych. Trybunał działa zgodnie z zasady norymberskie. Maksymalna możliwa kara tp 30 lat pozbawienia wolności lub dożywocie. W przypadku odmowy współpracy ze strony państwa, Trybunał może poskarżyć się na nie zgromadzeniu państw-stron statu rzymskiego lub Radzie Bezpieczeństwa (ale tylko jeśli to ona wniosła daną sprawę).

[Edytuj]

Organy

• Prezydium

• Wydział Przygotowawczy

• Wydział Orzekający

• Wydział Odwoławczy

• Urząd Prokuratora

• Sekretariat

48. Piractwo a korsarstwo

PIRACTWO - inaczej rózbój morski. Jego obowiązującą obecnie definicję zawiera konwencja genewska o morzu otwartym. Mówi ona, że piractwem jest każdy akt gwałtu, zatrzymanie statku lub jakikolwiek akt grabieży popełniany w celach osobistych przez pasażerów lub załogę prywatnego statku lub samolotu. Akty piractwa mogą być popełniane przeciwko innemu statkowi lub samolotowi oraz przeciwko osobom i własności znajdującym się na ich pokładzie bądź na morzu otwartym, bądź w miejscu nie podlegającym jurysdykcji żadnego państwa. Konwencja genewska odnosi pojęcie piractwa tylko do statków prywatnych oraz okrętów wojennych i statków państwowych, których załoga po zbuntowaniu się zawładnęła nimi.

Statek podejrzewany o piractwo podlega na morzu otwartym prawu wizyty i rewizji ze strony okrętu wojennego każdego państwa. Piractwo jest przestępstwem o uniwersalnym charakterze ścigania - może je osądzić każde państwo, niezależnie od miejsca jego dokonania i narodowości podsądnych.

ęłęóKorsarz (ang. corsair, privateer) to pirat działający na zlecenie władcy w czasie wojny lub pokoju, którego wynagrodzeniem była całość lub większość łupów. Dzięki korsarzom władca mógł razić flotę przeciwnika (również anonimowo), nie wydając pieniędzy ze skarbca na marynarkę wojenną. Korsarz otrzymywał od swojego monarchy list żelazny (lub inaczej patent), który dawał mu prawo do wpływania do portów tego monarchy, co umożliwiało sprzedaż łupów i ewentualny remont jednostki.

Korsarstwo najsilniej wspierała Francja (XVI-XVII w.), choć najbardziej znani korsarze byli Anglikami.

W roku 1856 państwa europejskie oficjalnie wyrzekły się stosowania korsarstwa.

49. Koncyliacja

Koncyliacja to jedna z metod pokojowego roztrzygania sporów. Od mediacji różni się tym, że komisja koncyliacyjna sama formułuje propozycję załatwienia sporu (w mediacji w opracowywaniu propozycji biorą udział strony sporu - tutaj komisja robi to sama). Od postępowania rozjemczego czy sądowego różni się tym, że wyniki prac komisji koncyliacyjnej nie są obowiązujęcę, stanowią jedynie propozycję dla stron, która może zostać odrzucona lub być przedmiotem dalszych negocjacji. Komisja koncyliacyjna nie jest skrępowana przepisami prawa międzynarodowego, może wręcz zaproponować ich zmianę (dotyczy to zwłaszcza umów bilateralnych, bo komisje takie występują głównie w sporach dwustronnych).

Definicja koncyliacji uchwalona przez Instytut Prawa Międzynarodowego w 1961: "koncyliacja jest metodą załatwiania sporów międzynarodowych wszelkiego rodzaju, zgodnie z którą strony powołują komisję bądź na podstawie stałej, bądź też w trybie ad hoc dla zajęcia się problemem: komisja ta zmierza do bezstronnego zbadania sporu i podejmuje próbę ustalenia rozwiązania, które mogłyby być przyjęte przez strony, albo też dostarczenia stronom pomocy w załatwieniu sporu, o jaką one się zwrócą".

50. Status prawny Antarktyki

Definicja: Antarktyka obejmuje Antarktydę i przylegające do niej wyspy, innymi słowy wszystko, co jest na południe od 60 równoleżnika szerokości południowej.

Roszczenia do części tego obszaru wysuwały: Argentyna, Australia, Chile, Francja, Norwegia, Nowa Zelandia i Wielka Brytania.

1 XII 1959 podpisano w Waszyngtonie układ w sprawie Antarktyki. Oto jego najważniejsze postanowienia:

• wykorzystywanie baz wyłącznie do celów pokojowych; zakaz zakładania baz wojskowych, fortyfikacji, przeprowadzania manewrów oraz dokonywania prób z bronią jądrową

• wolność badań naukowych (może je prowadzić każde państwo)

• traktat nie zajmuje stanowiska wobec istniejących już w chwili jego podpisania roszczeń (patrz wyżej), ale zakazuje wysuwania nowych

• strony mają prawo do wzajemnego kontrolowania się za pośrednictwem specjalnie wyznaczonych inspektorów

• ustanawia się Zgromadzenie Konsultacyjne Stron, zwane potocznie klubem klubem konsultacyjnym, w którego pracach mogą jednak brać udział tylko te strony, które wykazują zainteresowanie Antarktyką poprzez prowadzenie tam stacji naukowej lub wysyłanie ekspedycji naukowych.

Inne akty PM dotyczące Antarktyki:

• umowa o ochronie fok z 1972

• umowa o ochronie żywych zasobów morskich z 1980

• Protokół Madrycki z 1991 - 50-letnie moratorium na komercyjne wydobywanie zasobów naturalnych Antarktyki.

- Antarktyka jest obszarem SUI GENERIS (szczególnym obszarem).

- Obowiązuje JURYSDYKCJA PERSONALNA (każda przebywająca tam osoba i misja podlega jurysdykcji tego państwa, którego jest obywatelem).

• Od 2004 w Buenos Aires działa stały sekretariat Zgromadzenia Konsultacyjnego.

51. Organy międzynarodowe - rodzaje (chodzi o organy organizacji międzynarodowych, z uwzględnieniem podziału na przedstawicielskie czy wykonawcze)

ęęłęóOrgany międzynarodowe - rodzaje (chodzi o organy organizacji międzynarodowych, z uwzględnieniem podziału na przedstawicielskie czy wykonawcze)

Wprost z Simonidesa: Nie zawsze występuje różnica między OM a organami międzynarodowymi powołanymi przez państwa bądź bezpośrednio, bądź poprzez organizacje międzynarodowe.

- niekiedy powoływane są na określony okres

- do wykonania określonych zadań

- ich struktura jest mniej złożona (komisje, rady)

- dyskusyjność statusu UNCTAD I UNICEF – organizacje czy organy?

NAJCZESTSZA STRUKTURA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH:

1.zebranie przedstawicieli wszystkich państw członkowskich ( nazwy: np. Zgromadzenie Ogólne, Konferencja Ogólna MOP, Kongres Powszechnego Związku Pocztowego) – zbiera się stosunkowo rzadko – raz na rok lub kilka lat

2. Rada lub Komitet – organ quasi-wykonawczy, zbiera się częściej np. kilka razy w roku, w jej skład wchodzą reprezentanci państw 9- wszyscy lub wyłonieni w głosowaniu

3. organ administracyjny o nazwie Sekretariatu lub Biura

ORGANY:

- organizacje o szerokim zakresie zainteresowań tworzą dodatkowo rady i komitety np. ONZ

- czasami powołuje się organ do rozstrzygania sporów między członkami

Simonides: Nie znajduje uzasadnienia pogląd niektórych autorów jakoby w organizacjach międzynarodowych istniał czy też powinien istnieć wyraźny podział na organy uchwalające, wykonawcze i sądownicze.

52. Poglądy A.F. Modrzewskiego na PM

Najważniejsze dzieło: "De republica emendanda" (1551-54). Przyczynami usprawiedliwiającymi wojnę są usunięcie bezprawia i obrona ludności. W celu uniknięcia wojny należy stosować procedurę rozjemczą. Porozumienia mające na cele utrzymanie pokoju (coś w stylu dzisiejszych systemów bezpieczeństwa zbiorowego) są dopuszczalne także między narodami o różnych religiach. Wojnę należy prowadzić w sposób humanitarny. W szczególności należy uszanować ludność na zajętych terytoriach.

53. W jaki sposób dochodzi do wykształcenia zwyczaju międzynarodowego?

opinio iuris sive necessitatis- przyjęcie praktyki za prawo; przeświadczenie o prawotwórczym charakterze praktyki; przekonanie, że postępowanie takie jest koniecznym i wymaganym przez prawo (element subiektywny). Opinio iuris może przejawiać się w różny sposób:

1) może być2) zawarta w samej praktyce państw

3) może być4) zawarta w oficjalnych oświadczeniach państw

5) może być6) zawarta w uchwałach organizacji międzynarodowych (wiąże tych, którzy wypowiadali się za uchwałą)

7) może wynikać8) z umów międzynarodowych, jeśli strony zamierzały potwierdzić9) istniejące zwyczaje

art. 38 MTS: zwyczaj jest dowodem praktyki (ale jest odwrotnie)

praktyka organów państw; zgodna i nieprzerwana; praktyka jest uwarunkowana istnieniem konkretnych interesów państw

element czasu- trudno mówić o konkretnym, niezbędnym czasie- zależy od okoliczności

powszechność: praktyka państw biorących udział w danej dziedzinie obrotu międzynarodowego i milczenie innych państw (jako brak sprzeciwu). Jeżeli państwo sprzeciwia się przyjęciu pewnej praktyki- norma zwyczajowa nie wiąże tego państwa

państwa nowo powstałe: wyrażają chęć nawiązania stosunków z innymi państwami i wejścia do społeczności międzynarodowej- tym samym uznają powszechnie obowiązujące (zwyczajowe) normy prawne

orzeczenie w sprawie statku Lotus: 1928r. Denbus pełnił wartę- z jego winy zderzenie z parowcem tureckim (8 osób zginęło, zniszczenie statku). Problem jurysdykcji, bo zdarzenie na morzu pełnym. Lotus zarejestrowany: Francja a obywatele, którzy zginęli: Turcja.

Orzeczenie: istnieje norma zwyczajowa (>90% przypadków) w przypadku zdarzenia na morzu pełnym jurysdykcja państwa, które zarejestrowało statek- czyli to Francja ma wyłączność

Turcja: OK., praktyka na korzyść Francji, ale opinio iuris na niekorzyść, większość przypadków (wygoda, wybór miejsca rejestracji) › nic nie świadczy o tym, że państwa to czyniły z powodu obowiązku prawnego (czyli praktyka bez opinio iuris) - również właściwym było prawo tureckie

STSM: na korzyść Turcji

Sprawa Haya de la Torre z 1950r.:

Kazus Nottebohma: obywatel niemiecki początek XX wieku wyemigrował do Gwatemali, tam prowadził działalność gospodarczą jako obywatel niemiecki;

Wrzesień 1939r. przyjechał do Lichtensteinu i wystąpił o naturalizację, uzyskał obywatelstwo- miał podwójne obywatelstwo (niem-lich)

1941r. wrócił do Gwatemali

1943r. Gwatemala uznała go za obywatela niemieckiego, zignorowała obywatelstwo Lichtensteinu

1955r. MTS: Lichtenstein powołuje się na Konwencję Haską z 1930r. (obywatelstwo), a Gwatemala z tej konwencji na nieistnienie faktycznego związku obywatela z państwem ‹ç MTS przyznł©© raę Gwatemali

[żadne z tych państw nie było członkiem Konwencji Haskiej!!!!]

gdy istniejąca praktyka jest sprzeczna z istniejącym prawem:

1. praktyka odrzucona: np. poza Ameryką Południową udzielanie azylu dyplomatycznego

2. przyjęta

dowód istnienia normy zwyczajowej:

praktyka państw

ustawodawstwo wewnętrzne (domniemywa się, iż państwo wydając akt prawa wewnętrznego, uważa go za zgodny z powszechnie obowiązującym prawem międzynarodowym)

oświadczenia składane przez upełnomocnionych przedstawicieli państw, przemówienia na konferencjach międzynarodowych

umowy międzynarodowe o charakterze deklaratoryjnym

+ środki pomocnicze: judykatura i doktryna

zwyczaj a umowa międzynarodowa: w aspekcie tworzenia, znaczenia w stosunkach międzynarodowych oraz obowiązywania i stosowania

54. Różnice między morzem terytorialnym a strefą przyległą.

1. Morze terytorialne:

• rozciąga się maksymalnie 12 mil od linii podstawowej

• proste linie podstawowe nie mogą odciąć morza terytorialnego innego państwa od morza otwartego

• Jurysdykcja:

1) prawo nieszkodliwego przepływu

przepływ przestaje być nieszkodliwy:

- groźba lub użycie siły

manewry lub ćwiczenia wojskowe

- zbieranie informacji na szkodę obronności państwa nadbrzeżnego

- propaganda

- start / lądowanie statków powietrznych

- start / lądowanie urządzeń wojskowych

- uprawianie kontrabandy

- zanieczyszczanie

- przeprowadzanie połowów

- prowadzenie działalności badawczej

- zakłócanie łączności

- działania niezwiązane z przepływem

- można zawiesić prawo nieszkodliwego przepływu ze względu na bezpieczeństwo państwa

- nie można żądać opłat za przepływ

- można żądać ograniczenia przepływu do określonych szlaków dla pewnych statków

- nie można stosować dyskryminacji

• nie powinno się wykonywać jurysdykcji karnej na pokładzie przepływającego statku chyba że:

· skutki przestępstwa rozciągają się na państwo nadbrzeżne

· przestępstwo zakłóca spokój lub porządek na morzu terytorialnym

· jeżeli o pomoc zwróci się kapitan, przedstawiciel dyplomatyczny lub urzędnik konsularny

· zwalczanie nielegalnego handlu narkotykami lub substancjami psychotropowymi

® ograniczenia stosują się do przepływu bocznego

® ograniczenia nie występują przy przepływie w celu wypłynięcia na morze otwarte

• Jurysdykcja cywilna:

• państwo nie powinno zatrzymywać statku ani zmieniać jego kursu w celu wykonania jurysdykcji cywilnej wobec osoby na jego pokładzie (® ograniczenie nie obowiązuje gdy statek wypływa na morze otwarte)

• Państwo nie może dokonać egzekucji statku albo jego zajęcia chyba że w wyniku niewypełnienia zobowiązań zaciągniętych przez statek w związku z przepływem

!!! Spod jurysdykcji są wyłączone okręty wojenne oraz państwowe statki niehandlowe

3. Morska Strefa Przyległa

obszar morza otwartego (max 24 mile od linii podstawowej) na którym państwo sprawuje w stosunku do obcych statków ograniczoną kontrolę

ęłęó55. Skutki wprowadzenia stanu wojny

• Zerwanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy państwami w stanie wojny

• Przedstawiciele dyplomatyczni opuszczają kraj, w którym byli akredytowani (zwykle drogą okrężną od działań wojennych)

• Konsulowie mogą przestać pełnić swe funkcje (ale nie muszą)

• Opiekę nad obywatelami państwa nieprzyjacielskiego i nad budynkami oraz archiwum przedstawicielstwa dyplomatycznego przejmują placówki dyplomatyczne jednego z państw neutralnych (mocarstw opiekuńczych)

• Cudzoziemcy mogą opuścić terytorium państwa, które znalazło się w konflikcie tylko wtedy, jeśli wyjazd nie jest sprzeczny z interesami danego państwa (art. 35 IV konw. Genewskiej z 49 r.)

• Internowanie obywateli państwa nieprzyjacielskiego może nastąpić tylko wtedy, gdy wymaga tego bezwzględnie bezpieczeństwo państwa (art. 42)

• Ta konwencja określa też status cudzoziemców w państwach wojujących

• Statki handlowe, które w chwili wybuchu znalazły się na terytorium wroga mogą odpłynąć swobodnie natychmiast lub w wyznaczonym wystarczającym okresie i udać się po otrzymaniu przepustki do portu przeznaczenia, lub innego, wskazanego portu (VI konw. Haska)

• Statki handlowe nie mogą być skonfiskowane, ale mogą być zajęte obowiązkiem zwrotu po wojnie bez odszkodowania lub zarekwirowane z obowiązkiem odszkodowania.

To samo dotyczy „statków handlowych nieprzyjacielskich, które opuściły port i zostały spotkane na morzu nieświadome działań wojennych”, z zastrzeżeniem, że te okręty można zniszczyć, pod warunkiem odszkodowania, zapewnienia bezpieczeństwa załodze i zachowania dokumentów okrętowych (art. 1-3)

56. W jakich sytuacjach spory mogą być rozstrzygane przez MTS?

Art. 34 statutu mówi, że tylko państwa mają prawo stawać jako strony przed Trybunałem. MTS jest dostępny dla członków ONZ i dla innych państw, które przyjęły statut.

Art. 36 ust. 1 statutu MTS mówi, że ratione materiae MTSu obejmują „wszelkie spory, które strony doń wniosą, oraz wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w Karcie NZ albo w obowiązujących traktatach i konwencjach”. Kompetencja Trybunału ma więc charakter dobrowolny. Trybunał działa tylko wtedy, gdy strony przedstawiają mu spór do rozstrzygnięcia. Zgoda stron na przekazanie sporu do Trybunału może bądź obejmować konkretny spór, bądź też może być wyrażona w tzw. klauzuli sądowej zawartej w umowie międzynarodowej. Ok. 300 umów dwustronnych zawiera klauzule uznające kompetencje MTS do rozstrzygania sporów dot. ich realizacji i interpretacji.

„Klauzula fakultatywna” (art. 36 ust. 2 statutu) – państwa mogą zaciągnąć dobrowolnie zobowiązanie, ustanawiające kompetencję obligatoryjną, to znaczy, że MTS będzie działał na wniosek tylko jednej strony sporu. Klauzulę tę można stosować tylko wtedy, jeśli przyjęły ją obydwa państwa – strony sporu. (ale oświadczenia określone w tymże artykule mogą być złożone bezwarunkowo, lub pod warunkiem wzajemności) Jurysdykcja Trybunału w sporach natury prawnej, w przypadkach wynikających z tej klauzuli, dotyczy:

• Wykładni umowy międzynarodowej

• Jakiegokolwiek innego zagadnienia prawa międzynarodowego

• Istnienia faktu, który, w razie stwierdzenia, stanowiłby naruszenie zobowiązania międzynarodowego.

• Rodzaju lib wysokości odszkodowania międzynarodowego

Oświadczenia wynikające z klauzuli fakultatywnej składa się Gensekowi ONZ.

Co jeszcze? A jeszcze to, że zgodnie z art. 96 KNZ, Zgromadzenie Ogólne lub Rada Bezpieczeństwa mogą zwrócić się do MTSu o wydanie opinii doradczej w każdej kwestii prawnej. Mogą też to zrobić za zgodą ZO ONZ organizacje wyspecjalizowane ONZ

57. Istota klazuli Martena

Kodyfikacja haska, dotycząca prawa wojny oparta została na zwyczajach wojennych, nie objęła ona jednak wszystkich zwyczajów. Nie stanowi zatem jedynego źródła prawa wijny lądowej, gdyż w niektórych kwestiach nadal obowiązuje prawo zwyczajowe. Stwierdza to właśnie klauzula Martena, zamieszczona w preambule do IV konwencji haskiej: „Zanim bardziej wyczerpujący kodeks praw wojennych będzie mógł być ułożony, Wysokie Układające się Strony uważają za właściwe stwierdzić, że w wypadkach nie objętych przepisami obowiązującymi, przez nie przyjętymi, ludność i wojujący pozostają pod opieką prawa narodów, wypływających ze zwyczajów ustanowionych między narodami cywilizowanymi, oraz zasad ludzkości i wymagań sumienia publicznego”.

58. Funkcje dyplomatyczne

a) Reprezentowanie państwa wysyłającego:
- udział w oficjalnych imprezach
- wyrażanie stanowiska państwa (składanie oświadczeń itp.)
b) Ochrona interesów państwa wysyłającego i państwa przyjmującego
- Opieka dyplomatyczno-konsularna nad obywatelami PW
- Monitorowanie wykonywania umów między oboma państwami
- Oddziaływanie na opinię publiczną PP (np. poprzez występy w mediach)
c) Prowadzenie rokowań
- mogą mieć na celu rozwiązywanie sporów między oboma państwami
- mogą też dotyczyć nowych UM
d) Zapoznawanie się dozwolonymi i legalnymi środkami z rozwojem PP (tzw. biały wywiad)
e) Rozwijanie przyjaznych stosunków
Cytat z profesora: "Nawet najlepsze stosunki można polepszyć"

59. Istota prawna cesji

W stosunkach międzynarodowych zmiany terytorialne następują najczęściej w wyniku cesji. Ma ona miejsce wtedy, gdy w rezultacie umowy międzynarodowej następuje transfer terytorium, kiedy jedno państwo – przestaje, a drugie – rozpoczyna wykonywać swoje zwierzchnictwo nad przekazanym obszarem. Postanowienia o cesji znajdują sie zazwyczaj w traktatach pokoju (jako klauzule), choć znamy przypadki, kiedy następowała ona odpłatnie, w formie kupna, a czasem w formie wymiany.

Podmiotem cesji mogą być tylko państwa. Ma ona zawsze charakter dwustronny, niezależnie od tego jak wiele państw zawiera umowę, której częścią jest klauzula o cesji. Na cesję składa się wiele aktów, w tym

· Wyrzeczenie się praw do cedowanego terytorium przez poprzedniego suwerena

· Zobowiązanie się do nieprzeszkadzania działaniu nowego, który następnie zajmuje ten obszar i rozciąga nad nim swą władzę.

Dla przeprowadzenia cesji niezbędne są dwa elementy:

• Prawny – zawarcie umowy zobowiązującej cedenta do opuszczenia terytorium. Umowa o cesji ma istotne znaczenie, gdyż legalizuje objęcie terytorium w posiadanie, stanowi legitymację cesjonariusza. Bez niej rozciągnięcie zwierzchnictwa byłoby pogwałceniem praw poprzedniego suwerena.

• Faktyczny – realizacja tego zobowiązania i objęcie terytorium przez drugie państwo. Cesja staje się skuteczna dopiero w momencie rzeczywistego przekazania terytorium.

Cesja nie jest warunkowana koniecznością przeprowadzenia plebiscytu(konieczność odwołania się do plebiscytu nie stanowi normy prawa międz., lecz dodatkową klauzulę w traktatch pokoju) ani uznaniem cesji przez państwo trzecie.

60. Charakter prawnych uchwał OM

61. Obowiązki państwa wynikające ze zwierzchnictwa terytorialnego.

1. wynikające z PM

- nie wyrządzanie szkody innym państwom (zapobieganie na terytorium swojego państwa propagandzie wojennej i przestępstwom przeciw pokojowi)

- zasada dobrosąsiedztwa (np. zakaz zmiany kierunku rzek, casus huty Trail Smelter)

- Konwencja Jamajska 1982:

· prawo nieszkodliwego przepływu

· prawo przejścia tranzytowego

· prawo przepływu szlakiem archipelagowym

2. Szczególne ograniczenia:

- dzierżawa (państwo zachowuje suwerenność ale inne wykonuje zwierzchnictwo a tym obszarze)

- tworzenie baz wojskowych (immunitety członków sił zbrojnych i personelu baz)

- demilitaryzacja – może być pełna lub częściowa

- neutralizacja – zakaz prowadzenia działań wojennych na danym terytorium (np. Cieśnina Magellana; Kanał Sueski – 1888; Kanał Panamski – 1901)

- rzeki międzynarodowe

62. Obowiązki przedstawiciela dyplomatycznego

Główne funkcje:

· reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym

· chronienie interesów państwa wysyłającego i jego obywateli

· prowadzenie rokowań z państwem pobytu

· ustalanie za pomocą wszelkich środków dozwolonych przez prawo, warunków rozwoju w państwie przyjmującym oraz składanie o tym sprawozdań swemu rządowi.

· Popieranie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym a przyjmującym

· Rozwijanie stosunków gospodarczych, kulturalnych i naukowych

Przedstawicielstwo dyplomatyczne może też wykonywać funkcje konsularne. W takiej sytuacji misja ma zazwyczaj wydział konsularny

63. Funkcje MTS

· Sądu o kompetencji dobrowolnej, rozstrzygającego spór między państwami przedłożony mu na podstawie kompromisu zawartego przez strony (zapisu na sąd) w odniesieniu do danego sporu lub na podstawie klauzuli zawartej w umowie międzynarodowej obowiązującej strony uczestniczące w sporze

· Sądu o kompetencji obowiązkowej, opartej na deklaracji, złożonej zgodnie z art. 36 ust 2 statutu, działającego na podstawie skargi wniesionej przez jedną ze stron

· Doradcy prawnego ONZ i organizacji wyspecjalizowanych ONZ, wydając opinie doradcze na żądanie ZO, RB lub innych organów i organizacji upoważnionych przez ZO

· Sądu polubownego orzekającego ex aequo et bono, jeśliby strony się na to zgodziły.

64. Rola doktryny i orzecznictwa w wyrokach MTS (art. 38)

65. Użycie siły zgodne z KNZ

Art. 2 ust 4 KNZ: „Wszyscy członkowie powstrzymują się w swych stosunkach międzynarodowych od groźby użycia siły bądź użycia jej przeciwko integralności terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek państwa bądź w jakikolwiek inny sposób niezgodny z celami ONZ”

Wyjątki

· Naturalne prawo do samoobrony indywidualnej i zbiorowej zanim RB zastosuje środki konieczne dla utrzymania międzynarodowego pokojku i bezpieczeństwa (art. 51) (samoobrona nie może polegać na działaniach prewencyjnych w stosunku do innego państwa)

· Działania przeciwko „któremukowliek z państw nieprzyjacielskich z okresu drugiej wojny światowej podjętych lub sankcjonowanych w wyniku tej wojny przez rządy, które za te działania odpowiadają”.(art. 107)

66. Liability i responsibility

67. Charakter prawny Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

Rezolucja ZO ONZ, nie ma formalnie wiążącego charakteru, mimo to ma ogromne znaczenie.

· Była punktem wyjścia dla wielu późniejszych rezolucji ZO, RB, R G-S, R POW.

· Powołuje się na nią wiele konstytucji (w szczególności państwa rozwijające się), wiele innych nie powołuje się na nią bezpośrednio, ale powtarza jej główne postanowienia

· Wpłynęła i wpływa na praktykę ustawodawczą, administracyjną, sądową wielu państw

· Zainspirowała dalsze deklaracje i umowy międzynarodowe dotyczące praw człowieka

PDPC stała się obecnie obowiązująca – jej postanowienia przekształciły się w zwyczaj międzynarodowy.

68. Instrumenty przyjęte przez ONZ w dziedzinie PC

69. Wymień organizacje wyspecjalizowane systemu ONZ

· Powszechny Związek Pocztowy (UPU)

· Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP, ILO)

· Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU)

· Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO}

· Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

· Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDP)

· Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO)

· Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO)

· Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO)

· Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW, IMF)

· Grupa Banku Światowego

o Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD)

o Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA)

o Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC)

o Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (ICSID)

o Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji (MIGA)

· Organizacja do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)

· Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłu (UNIDO)

· Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (IFAD)

· Światowa Organizacja Własności Intelektualnej - (WIPO)

· Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych:

· Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom – UNICEF;

· Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska – UNEP.

70. Formy odpowiedzialności państwa

· Reparacja – naprawienie szkody. Pogwałcenie zobowiązania nakłada obowiązek naprawienia w adekwatnej formie wyrządzonej szkody. Reparacja ma dwie formy

1. Odszkodowania – forma najczęściej spotykana w SM. Polega na zapłaceniu pewnej sumy, lub na daniu ekwiwalentu w celu wyrównania szkód materialnych będących wynikiem deliktu. Wyłączone są tutaj szkody pośrednie, natomiast odszkodowanie powinno zawierać utracone odsetki (utracone kożyści). P.M. nie dopuszcza kar pieniężnych jako formy zadośćuczynienia. Odszkodowanie może mieć miejsce tylko wtedy gdy przywrócenie stanu faktycznego jest niemożliwe.

2. restytucja – polega na przywróceniu poprzedniego stanu, jaki istniał przed popełnieniem deliktu. Polega na wykonaniu zobowiązania, odwołaniu bezprawnego działania lub powstrzymaniu się od dalszego bezprawnego działania. Jest to podstawowa i normalna forma naprawienia szkód. W sytuacji gdy dochodzi do zniszczenia obiektu podlegającego zwrotowi (np. dzieła sztuki) występuje tzw. Restytucja zastępcza

· Satysfakcja – forma wynagrodzenia niematerialnych szkód poniesionych przez państwo. Polega ona w zasadzie na wyrażeniu dezaprobaty wobec aktów jednego państwa skierowanych przeciwko czci i honorowi innego państwa. Zwykle w tym przypadku mówi się o szkodach moralnych, ale lepiej mówić o szkodach niematerialnych. PM nie reguluje formy zadośćuczynienia. W przeszłości praktyka żądała zadośćuczynienia. Współcześnie to sprowadza się do oficjalnych przeprosin i wyrazów ubolewania, zobowiązania ukarania winnych, niekiedy podkreślenia bezprawnego charakteru działania lub zaniechania.

· Sankcja – jest to konsekwencja wyróżnienia przestępstw międzynarodowych uznanych za zbrodnie. Są stosowane przeciwko państwu dopuszczającemu się aktów agresji. W KPM i innych organach ONZ formułowano tezę, że odpowiedzialność państwa nie może obejmować niczego poza obowiązkiem naprawienia szkody, gdyż jedyną możliwością byłoby zastosowanie sankcji karnej(a PM nie zna jej). Jest to kwestia dyskusyjna. To że PM nie uznaje sankcji karnej nie oznacza, że odpowiedzialność państwa ogranicza się jedynie do naprawienia szkody. PM zna pojęcie sankcji ekonomicznych i wojskowych. Praktyka: możliwość zastosowaniasankcji za zbrodnie międzynarodowe. (np.: RB ONZ 4 XI 1977 zakaz eksportu broni i sprzętu wojskowego do RPA, sankcje ekon. I wojsk. Wobec Iraku w wyniku aneksji Kuwejtu)

71. Jeńcy wojenni - zasady traktowania

72. Koncyliacja, misja dobrych usług, pośrednictwo

73. Cele i zadania ECOSOC (czyli Rady Gospodarczo-Społecznej ONZ)

74. Obowiązki cudzoziemców wobec państwa, gdzie przebywają

· Respektowanie ustawodawstwa państwa i zarządzeń

· Jeśli klęski żywiołowe – może tak samo jak obywatel byś pociągnięty do świadczeń

· Czasem – jeśli ma stałe miejsce zamieszkania, musi odbyć służbę wojskową (np.: USA od 1951 r., GB podczas II WŚ)

75. Różnice między ratyfikacją a zatwierdzeniem.