Jądro
każdej komórki ciała ma zestaw 46
chromosomów, ułożonych w 23 pary.
Jedynymi
komórkami, które nie
zawierają
46 chromosomów są plemnik
i komórka jajowa
(nazywane gametami
lub komórkami
zalążkowymi).
We
wczesnych stadiach rozwoju gamety dzielą się tak jak pozostałe
komórki (proces ten zwiemy mitozą),
a każdy zestaw 23 chromosomów dzieli się i samoczynnie kopiuje.
W
podziale gamet występuje jeszcze jedna dodatkowa faza: mejoza,
w której nowa komórka otrzymuje tylko po jednym chromosomie z
każdej pary.
Gdy
dziecko zostaje poczęte 23 chromosomy komórki jajowej łączą się
z 23 chromosomami plemnika, tworząc w ten sposób 23 pary, które
będą obecne w każdej komórce rozwijającego się dziecka.
Segmenty
chromosomów to geny.
Geny mają stałą lokalizację (locus).
Gen
dominujący
– ujawnia się tylko przez niego określona cecha.
Gen
recesywny
– jego działanie jest niedostrzegalne, ale może on zostać dalej
przekazany, w drodze podziału mejotycznego.
KOMÓRKA
JAJOWA - JEDYNA NIEZBĘDNA DO STWORZENIA NOWEGO ŻYCIA
Jajnik
kobiecy zawiera ok. 200 tys. jajeczek.
W
20 tyg. życia każda dziewczynka miała ich ok. 6 – 7 mln.
W
okresie menopauzy pozostaje ich niewiele lub zgoła żadne.
Po
zapłodnieniu zygota przemieszcza się wzdłuż jajowodu do macicy,
gdzie następuje jej implantacja. Wędrówka trwa około 3 dni.
Proces implantacji (zagnieżdżania się w macicy) 7 – 10 dni.
Zarodek łączy się z naczyniami krwionośnymi matki i w ten sposób
zaczyna się odżywiać.
Około
¼ zarodków ginie w pierwszych kilku dniach po zapłodnieniu,
często z powodu wad materiału
genetycznego. Następna
¼ zostaje samoczynnie odrzucona /poroniona/ w późniejszym okresie
ciąży.
Komórka
zaczyna się dzielić od 24 – 36 godziny po zapłodnieniu. Staje
się zlepkiem coraz bardziej różniących się od siebie komórek.
W efekcie podziałów tworzy się pusta kula składająca się z 2
warstw komórek (blastula). Z powłoki zewnętrznej powstaną
struktury wspomagające rozwijające się dziecko: owodnia,
kosmówka (łożysko i pępowina).
Z masy wewnętrznej sam embrion.
Kosmówka
to błona zewnętrzna, której powierzchnia początkowo całkowicie,
a potem tylko częściowo pokryta jest tzw. kosmkami. W miarę
rozwoju ciąży w kosmkach wykształca się układ krwionośny,
dzięki któremu dokonuje się wymiana substancji odżywczych i
gazowych między matką a płodem, a także wydalanie produktów
przemiany płodu. Później z kosmówki powstaje łożysko.
Owodnia,
czyli wewnętrzna błona jaja płodowego, jest dość luźnie
połączona z kosmówką i pozbawiona naczyń. Dzięki wydzielniczym
właściwościom komórek wewnętrznej warstwy owodni gromadzi się
w owodni płyn
owodniowy,
zwany wodami płodowymi. Płyn ten spełnia funkcje ochronne i
odżywcze w stosunku do płodu.
Jest
jeszcze omocznia,
narząd szczątkowy, który zanika we wczesnym okresie ciąży, a
jej pozostałość wchodzi w skład sznura
pępowinowego
płodu.
W
3 tygodniu z wewnętrznej warstwy wyodrębniają się 3 listki
zarodkowe: najpierw: endoderma
(entoderma)– gruczoły, usta, odbyt, jelita i inne organy
wewnętrzne; potem: ektoderma
– zewnętrzne zmysły, skóra, gruczoły potowe, łojowe, układ
nerwowy (cewka nerwowa); i trzeci listek: mezoderma
– mięśnie, kości, serce, narządy płciowe.
Faza
zarodkowa (embrionalna)
(trwa aż do zawiązania się wszystkich głównych narządów)
To
okres najbardziej intensywnego rozwoju.
Z
zapłodnionej komórki jajowej powstaje istota przypominająca
wyglądem miniaturowego człowieka ze wszystkimi zaczynającymi
funkcjonować narządami wewnętrznymi.
Rozwój
przebiega pod wpływem genetycznie zakodowanego porządku i wzorca.
CIEKAWOSTKI
!!!!
19
dzień
tworzą się oczy (28 dnia można rozpoznać soczewkę);
20
dzień
kształtują się zawiązki mózgu i układu nerwowego;
21
dzień
pracuje serce, a 4 dni później rytmicznie bije;
5
tydzień są
zawiązki dłoni, stóp, gruczołów rodnych oraz narządów
płciowych; powstaje przegroda moczowo-odbytowa, przegrody w sercu,
błony oddzielające serce, płuca, trzewia, tkanka chrzęstna
szkieletu i tkanka mięśniowa; głowa powiększa się; „twarz”
nabiera wyraźniejszych kształtów. Dziecko osiąga ponad 1 cm
długości;
6
tydzień kostnienie
czaszki; zawiązki palców dłoni i stóp oraz zębów, w zawiązku
oka powstaje barwnik, podniebienie i przewód nosowo-łzowy, wątroba
wytwarza komórki krwionośne, powstają jelito ślepe, wyrostek
robaczkowy, rozgałęzienia oskrzeli oraz mięśnie przepony,
grzbietu, brzucha i kończyn; ustala się gonadalność płciowa;
7
tydzień tworzą
się wargi, zawiązek języka, zaczyna zarastać podniebienie;
otwierają się przewody nosowe, powstają kanały półkoliste
ucha; oddzielają się od siebie drogi moczowe i płciowe oraz
przewód pokarmowy; pranercza oczyszczają krew z produktów
przemiany materii; żebra i kręgi kostnieją; cewka nerwowa
zamknęła się; rozwijają się rączki i nóżki;
8
tydzień gałki
oczne się poruszają, nabierają pigmentu, kształtują się
powieki i przegrody zewnętrzne nosa (dwie dziurki); na dłoniach
pojawiają się linie papilarne, następuje rozwój gruczołów
dokrewnych (grasicy, tarczycy, nadnerczy) oraz kubków smakowych;
powstają błony mięśni gładkich oraz liczne punkty kostnienia,
serce wykazuje typowe fazy.U dziewczynek rozpoczyna się formowanie
łechtaczki, u chłopców moszny.
FAZA
PŁODOWA
(zaczyna
się w 3 miesiącu)
WZROST
i WAGA
3
miesiąc – 7,5 cm, 14 g;
4
miesiąc – 25 cm, 200g;
5
miesiąc – 30 cm, 500 g;
6
miesiąc – 35 cm, 700 g;
9
miesiąc – 48 – 51 cm, 2800-3500g.
3
miesiąc
zaczynają pracę gruczoły płciowe; grubieje skóra, mięśnie;
pojawia się meszek płodowy; powieki pokrywają oczy; powstają
struny głosowe i paznokcie. 10 tyg. dziecko potrafi już krzywić
się a nawet uśmiechać. Zakończyła się organogeneza.
4
miesiąc
dojrzewa mózg; kończy się rozwój strun głosowych; nerki
produkują mocz; oczy stają się wrażliwe na światło; na palcach
powstają poduszeczki dotykowe oraz linie papilarne . Właśnie w tym
okresie matka może zacząć odczuwać ruchy dziecka jako bardzo
delikatne muśnięcia.
5
miesiąc
rosną włosy, brwi, rzęsy; aktywność dziecka staje się
regularna, są już fazy czuwania i snu; dziecko wydyma wargi ćwicząc
ruchy ssące; mama może powiedzieć, kiedy dziecko śpi, ma czkawkę,
kopie, obraca się, przeciąga, szuka wygodnej pozycji.
6
miesiąc
proporcje dziecka są zbliżone do noworodkowych; maź płodowa
pokrywa obficie skórę, brak jest nadal tkanki tłuszczowej;
szkielet intensywnie kostnieje ; magazynowane są substancje
potrzebne po urodzeniu: wapń, żelazo, białka i ciała
odpornościowe, rosną włosy i paznokcie.
7
miesiąc
szybki rozwój tkanki tłuszczowej, dalsze gromadzenie potrzebnych po
urodzeniu substancji; dziecko pije dziennie około 1 litra płynu
owodniowego, powiększa się powierzchnia kory mózgowej, jest już
odruch ssania. Cechą
tego okresu jest wzrastająca możliwość przeżycia dziecka poza
organizmem matki. Ważne są płuca: ukształtowały
się w 19 tygodniu ciąży; ale dopiero w 26 wytwarzają surfaktant –
substancję wyścielającą pęcherzyki i zapobiegającą ich
sklejaniu się, w pełni dojrzałe są w 32 tygodniu.
8
miesiąc
matka przekazuje dziecku przeciwciała; dziecko przybiera coraz
częściej pozycję główką w dół; skóra wygładza się i
różowieje, dojrzewają narządy wewnętrzne, zwłaszcza układ
oddechowy, pojawiają się różnice lateralne, półkula lewa
odpowiadająca za prawą stronę ciała i mowę zwykle jest lepiej
ukrwiona.
9
miesiąc
na 2 tygodnie przed urodzeniem dziecko przestaje rosnąć; w jelicie
grubym gromadzi się smółka złożona z żółci, martwych komórek
przewodu pokarmowego oraz połkniętych włosków traconego meszku
płodowego.
ROZWÓJ
PSYCHORUCHOWY
Aktywność
ruchowa:
Matka
czuje pierwsze ruchy dziecka w 18 – 20 tygodniu ciąży;
Dłonie
kształtują się wcześniej niż stopy;
Płód
dużo czasu poświęca na ćwiczenie chwytania.
KOMUNIKACJA
Z MATKĄ
Harmonizowanie
ruchów matki i dziecka;
Zmiany
pozycji.
DOTYK
Bardzo
dobrze rozwinięty dotyk;
Od
8 tyg. ciało wrażliwe na dotyk;
Niewrażliwy
czubek głowy.
WZROK
Pod
koniec 6 m-ca otwiera się szpara powiekowa;
Dziecko
reaguje na silne światło
BÓL
do
30 tyg. dziecko nie jest zdolne do odczuwania bólu (nerwy czuciowe
powstają w 23 tygodniu, sygnały z nich płyną do wzgórza, a
potem do kory. Połączenia między korą a wzgórzem powstają
dopiero w 30 tyg.) (za: Mark Rosen, Uniwersytet Kalifornijski)
SMAK.
WĘCH
W
5 m-cu zaczyna czuć smaki (są kubki smakowe i początki pracy
układu trawiennego);
W
tym samym czasie zaczyna czuć zapachy (między 11 a 15 tygodniem
kształtuje się nos).
SŁUCH
Dziecko zaczyna reagować na bodźce słuchowe między 4 a 5
miesiącem (jest to najlepiej rozwinięty zmysł w pierwszych 3
miesiącach). Eksperymenty Anthony’ego DeCasper (16
kobiet - przez ostatnich 5,6 tygodni trwania ciąży 2 razy dziennie
czytały na głos pewne opowiadanie. 3-dniowym noworodkom pozwolono
na dokonanie wyboru między tym, a innym opowiadaniem odtwarzanym
przez głośnik. Wyboru dokonywały poprzez różnicowanie siły, z
jaką ssały smoczek. 13 z 16 noworodków wybrało opowiadanie,
które ich matki czytały będąc w ciąży).