jów błędów u dzieci, które posługują się językami niefonetycznymi lub niealfabetycznym pismem (International Statistic Classification... 1992, 246). G. Krasowicz (1997), analizując problem zależności występowania zaburzeń w czytaniu i pisaniu od struktury języka, przytacza wiele poglądów i niewiele badań, ponieważ dotąd ich nie prowadzono. M. Critchley (1970) twierdził, że struktura języka decyduje o rodzaju trudności, specyfice błędów, ponieważ powiązane są one z cechami ortografii i ortofonii każdego języka, a także o łatwości ich ujawniania się. Innym czynnikiem jest metoda nauczania czytania i pisania. Trudności dziecka pojawią się szybciej i będą po ważniejsze jeżeli metoda nauczania nie będzie dostosowana do jego specjalnych potrzeb edukacyjnych, uwarunkowanych dysharmoniami rozwojowymi. Trzeba wszakże stwierdzić, iż sama struktura języka i metoda nauczania nie mogą być przyczyną specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, gdyż nie mają wpływu na powstawanie zaburzeń rozwoju funkcji psychomotorycznych, leżących u podstaw czynności czytania i pisania.
Pomimo wymienionych ograniczeń podejmuje się starania o określenie choćby w przybliżeniu danych na omawiany wyżej temat, ponieważ informują one o skali zjawiska. Jeżeli na podstawie przytoczonych wyników badań stwierdzono, że dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, o różnym stopniu nasilenia zaburzeń, stanowią 10-15% populacji szkolnej, to należy oczekiwać, iż w każdej 30-osobowej klasie znajduje się 3-5 uczniów z tymi problemami, w tym jedno dziecko o cięższej postaci zaburzeń (4%).
Jakie są symptomy tzw. ryzyka dysleksji i specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu?
Informacji o objawach dysleksji dostarcza przede wszystkim ocena głośnego czytania (tempa, techniki i liczby błędów) oraz stopnia zrozumienia przeczytanego tekstu. Ocena poziomu pisania obejmuje analizę zeszytów oraz prac pisemnych dziecka: ze słuchu (dyktando), ze wzoru (przepisywanie), z pamięci. Rozmowa z nauczycielem i rodzicami przynosi dodatkowe informacje: od jak dawna obserwowano trudności dziecka, czego one dotyczyły i jak się zmieniały w ciągu życia dziecka oraz dzięki udzielanej mu pomocy. Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu wyróżnia się na podstawie charakterystycznych objawów. Jeżeli wnikliwie i przez wiele lat obserwujemy to samo dziecko, możemy zauważyć, że istnieje wyraźna dynamika zmian owych trudności. Znajomość tego zjawiska jest niezbędna do trafnego rozpoznawania trudności uczenia się.
Najczęściej trudności w czytaniu i pisaniu dostrzegane są u dzieci dopiero w okresie ich nauczania początkowego, a powinny być zauważone w okresie przedszkolnym - w klasie zerowej, gdy dziecko zaczyna naukę czytania.
832