FIZYKOTERAPIA

• [T. Mika]

I. Ciepłolecznictwo

• opiera się na wykorzystaniu odczynu miejscowego i ogólnego

• zabiegi ciepłolecznicze:

1. łaźnia sucha szafkowa 60° - 80°

2. łaźnia sucha rzymska 40° - 60°

3. sauna 60° - 90°

4. parafinoterapia - 60° [pędzlowanie, „rękawiczki”, „skarpetki”], czas 30 - 60 minut

• wskazania: schorzenia gośćcowe, choroby zwyrodnieniowe, otyłość i inne

• przeciwwskazania: niewydolność krążenia, hypertonia, tbc, zapalenia

II. Światłolecznictwo

1. promieniowanie podczerwone [infra-red], 770 - 15 000 nm

• im dłuższe promienie, tym mniejsza przenikliwość

• lampa Sollux: filtr czerwony - większy efekt cieplny, filtr niebieski - większy efekt p.bólowy

• miejscowy i na naczynia głębsze; efekt Dastre - Morata: podwyższenie progu odczuwania bólu i wzmożenie przemiany materii

• wskazania: przewlekłe i podostre stany zapalne stawów, tkanek okołostawowych i innych tkanek, nerwobóle i zespoły bólowe

• przeciwwskazania: jw.

2. promieniowanie nadfioletowe, 400 - 100 nm

• poprzez skórę: rumień fotochemiczny, tworzenie melaniny, wytwarzanie wit.D i ciał histaminopodobnych, efekt bakteriobójczy, pobudzenie rozrostu naskórka i liczby Leu ⇒⇒ efekty ogólnoustrojowe pobudzenia przemiany materii

• rozległe wskazania: głównie dermatologia, ortopedia, laryngologia

• przeciwwskazania: neo, tbc, stany gorączkowe, nadczynność tarczycy, cukrzyca, nadciśnienie, niedociśnienie, gościec ostry i leczony złotem, padaczka

III. Helioterapia

• wykorzystanie promieniowania słonecznego do celów leczniczych

• wskazania: w połączeniu z solariami do leczenia gruźlicy kostno - stawowej, przewlekłych stanów zapalnych stawów, dróg moczowych, przewlekłych nieżytów górnych dróg oddechowych, łuszczycy, czyraczności, trądzika

IV. Elektrolecznictwo

1. Galwanizacja - prąd stały

• pod anodą występuje zmniejszenie pobudliwości nerwów (!) oraz efekt przeciwzapalny

• wskazanie: w leczeniu nerwobólów, przewlekłych zapaleń nerwów, splotów i korzeni nerwowych, zespołów bólowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa i choroby dyskowej

• pod katodą występuje przekrwienie naczyń ⇒ można stosować galwanizację w leczeniu porażeń wiotkich oraz zaburzeń krążenia obwodowego

2. Jontoforeza

• kataforeza - dodatnio naładowane cząstki do katody

• anaforeza - ujemnie naładowane cząstki do anody

• jod, wapń, cynk, nowokaina, histamina, hydrokortyzon, pridazol, antybiotyki, ... zależnie od zamierzonego celu.

3. Prądy małej częstotliwości

• 0,5 - 500 Hz

• impulsy prostokątne, trójkąty ekspotencjalne, stałe połówki sinus

4. Elektrostymulacja nerwów i mięśni

• jednobiegunowa - elektroda czynna przyłożona do punktu motorycznego nerwu lub mięśnia

• dwubiegunowa - dwie elektrody w pobliże przyczepów mięśniowych, biegun ujemny obwodowo przy odnerwionych mięśniach

5. Prądy diadynamiczne [DD] Bernarda

• powstają w wyniku prostowania prądu sinusoidalnie zmiennego 50 Hz

• DF: dwupołówkowo wyprostowany obniża napięcie mięśniowe

• MF: jednopołówkowo wyprostowany wzmaga napięcie mięśniowe

• CP: naprzemiennie DF i MF

• LP: nałożenie na MF prądu analogicznego, ale przesuniętego w fazie o 180º i modulowanego w amplitudzie

• RS [synkopowy]: przerywany MF z okresem 1 s''

• MM: modulowany w kształcie połówki sinusoidy przez 4 s''

• teoria oddziaływania: kontrolowany przepust rdzeniowy [Gate Control Theory] umożliwia tłumienie bodźców elektrycznych w stosunku do bodźców bólowych bez upośledzenia przewodnictwa czuciowego, ponadto stymuluje produkcję endorfin

• zastosowanie prądów diadynamicznych:

• gimnastyka mięśni ⇒ CP

• schorzenia przebiegające ze wzmożeniem napięcia mięśniowego [niektóre zespoły bólowe w zwyrodnieniach kręgosłupa i ch. dyskowej] ⇒ kombinacje prądów DF, MF i CP lub LP

• elektrostymulacja w niedowładach z nieczynności - prądy złożone z serii impulsów RS i MN

• łączenie prądu galwanicznego [Basis] z prądem diadynamicznym [Dosis] w taki sposób, że natężenie prądu stałego jest odczuwane, ale bez bólu, a natężenie prądu diadynamicznego zwiększa się płynnie, aż do odczuwania go przez chorego

• czas zabiegu 2 - 6 minut, ilość zabiegów 6 - 10

6. Prądy średniej częstotliwości

• 4 - 5 kHz - mniej odczuwalne i głębiej wnikające

• modulowane unipolarnie lub bipolarnie

• wskazania: jak o małej częstotliwości

• aparat Interdyn

V. Elektrodiagnostyka

• badanie pobudliwości nerwów i mięśni przy użyciu prądu, polega na pobudzaniu mięśnia prądem stałym [impuls prostokątny] oraz faradycznym lub neofaradycznym [asymetryczny prąd przemienny]

• celem jest wykazanie zmian pobudliwości zachodzących w układzie nerwowo - mięśniowym w stanach chorobowych

• odczyn zwyrodnienia mięśnia [RD] występuje kilka do kilkunastu dni od chwili uszkodzenia nerwu; częściowy lub całkowity

• metody jakościowe [detekcja zmian] i ilościowe [określanie ilościowe]

• metody ilościowe:

1. chronaksjometria - mierzenie pobudliwości tkanek - najkrótszy czas impulsu prądu stałego o natężeniu równym podwójnej reobazie, który powoduje reakcję tkanki np. kurcz mięśnia lub impuls w nerwie - wartość chronaksji wyraża się w milisekundach, stosuje się prostokątne impulsy prądu, reobaza odpowiada najmniejszej wartości impulsu prostokątnego o czasie trwania 1 sekundy, która powoduje reakcję tkanki pobudliwej, im większa chronaksja, tym mniejsza pobudliwość tkanek, chociaż nie jest to miara dokładna, do oceny chronaksji używa się tablic zawierających wartości odpowiadające danemu mięśniowi;

2. wykreślanie krzywej i/t [zależność między natężeniem a czasem trwania impulsu wywołującego minimalny skurcz mięśnia]

3. współczynnik akomodacji określa zdolność przystosowania mięśnia do wolno narastającego natężenia w impulsie trójkątnym, wartości α: około 1 całkowite zwyrodnienie mięśnia, 1 - 3 uszkodzenie, 3 - 6 odpowiadają normie, > 6 nadpobudliwość

VI. Drgania elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

• działanie polega na wytwarzaniu w tkankach ciepła [głębokie przegrzanie]

1. arsonwalizacja [prądy d'Arsonvala]: 300 - 500 kHz, przeskakiwanie iskier między skórą a powierzchnią elektrody wpływa na naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe skóry ⇒ nerwobóle, zaburzenia czucia, odmrożenia

2. diatermia długofalowa [1 - 5 MHz]: już tylko jako diatermia chirurgiczna do koagulacji [0,1 - 0,5 A] i cięcia tkanek [1,0 - 1,5 A]

3. diatermia krótkofalowa [13,6, 27 i 40 MHz]: - przegrzanie polem elektrycznym lub magnetycznym wielkiej częstotliwości przy zastosowaniu metody kondensatorowej lub indukcyjnej, możliwość oparzenia rozgrzanym metalem lub wilgocią [usunąć!], skutki ciepła wytworzonego głęboko w tkankach: rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie ich przepuszczalności, zwiększenie przepływu krwi tętniczej, przyspieszenie procesów wchłaniania tkankowego, przyspieszenie przemiany materii, wzrost liczby leukocytów, obniżenie pobudliwości nerwowo - mięśniowej i napięcia mięśni, działanie przeciwbólowe; wskazania: b. szerokie, m.in. spondyloartroza, gościec tk. miękkich, zap. pochewek ścięgnistych, przewlekłe nerwobóle, ... przeciwwskazania: nowotwory, tbc, ciąża, zap. ropne, wrzody XII i żołądka, żylaki..; terapia impulsowym polem magnetycznym wielkiej częstotliwości [Terapuls] - zredukowany efekt cieplny, implanty metalowe nie są przeciwwskazaniem

4. diatermia mikrofalowa [434 i 2425 MHz]: powierzchowne przegrzanie tkanek, wskazania ograniczone

VII. Ultradźwięki

• drgania mechaniczne o częstotliwościach 800, 1000, i 2400 kHz

• działania miejscowe: mikromasaż, cieplne, chemiczne [pobudzają przejście koloidu komórek w roztwór] i ogólnoustrojowe

• poprawiają metabolizm na poziomie komórki i tkanki działając przeciwbólowo, zwiększając ukrwienie, zmniejszając zapalenie, wyzwalając substancje histaminopodobne

• przeciwwskazania: jw. + niezakończony wzrost kości, nerwica wegetatywna

VIII. Wodolecznictwo

• kąpiele o różnej temperaturze wody, łaźnia parowa, kąpiel wirowa [masaż wirowy], kąpiel kinezyterapeutyczna, półkąpiele

• natryski ruchome [biczowy, szkocki, nitkowaty, wachlarzowaty], stałe [spadowy, płaszczowy], parowy, z masażem ręcznym, podwodny [masaż podwodny], nasiadowy

• polewania całkowite i częściowe, nacierania, zawijania, okłady, płukania

IX. Balneoterapia

• w ortopedii: peloidy [błota]: torfy, muły, glinki, piasek, ...

• borowina: rodzaj torfu ze składnikami organicznymi i mineralnymi, ma dużą pojemność cieplną i złe przewodnictwo

• działanie cieplne, mechaniczny ucisk masy borowinowej na skórę, wpływ związków chemicznych i ciał o charakterze hormonów

ELEKTROMIOGRAFIA [EMG]

• rejestracja i badanie prądów czynnościowych mięśni w spoczynku i w czasie ruchu

• pozwala głównie na stwierdzenie rozpoznanie zaburzeń dotyczących samych mięśni, neuronu ruchowego obwodowego oraz przewodnictwa nerwowo - mięśniowego

• technika polega na wkłuciu do mięśni elektrod igłowych dwubiegunowych i zapisywaniu bioprądów tych mięśni w spoczynku oraz przy wysiłku

• elektromiogram prawidłowy: w rozluźnionym mięśniu nie stwierdza się żadnej czynności elektrycznej, przy minimalnym ruchu występuje zapis prosty złożony z pojedyńczych potencjałów, przy znaczniejszym wysiłku zapis ulega wzbogaceniu [pośredni i pośredni bogaty], przy ruchu wbrew oporowi pojawia się zapis interferencyjny; pojedyńcze potencjały ocenia się wg kształtu, amplitudy i czasu trwania, w prawidłowym mięśniu przeważają potencjały 2 - 3 fazowe, liczba wielofazowych nie przekracza 4 - 8 %, najważniejsza jest długość, czyli czas trwania potencjałów, różny dla różnych mięśni i zależny od wieku, normy w tabelach EMG

• przy uszkodzeniu neuronu ruchowego obwodowego pojawia się czynność spoczynkowa czyli denerwacyjna, należą do niej potencjały fibrylacyjne dwufazowe, przy lokalizacji choroby w komórkach rogów przednich spotyka się w mięśniach fascykulacje, w uszkodzeniu neuronu ruchowego obwodowego zapis wysiłkowy jest nieprawidłowy, przy maksymalnym wysiłku pojawia się zasadniczo zapis prosty lub najwyżej pośredni

ELEKTRONEUROGRAFIA

• badanie szybkości przewodnictwa nerwowego w nerwach ruchowych i czuciowych

• drażni się prądem odpowiedniej mocy i częstotliwości dany nerw jednocześnie odbierając potencjały z mięśni przez niego unerwionych

• prawidłowe wartości są różne dla rozmaitych nerwów, lecz mieszczą się zasadniczo w granicach 40 - 65 m/s

Typy kształtów głowy:

• średniogłowie [mesocephalia]: fizjologiczny przebieg zarastania szwów

• krótkogłowie [bradycephalia]: zaburzenia rozwojowe skrzydeł małych kości klinowych

• stożkokrótkogłowie [acrobradycephalia]: przedwczesne zarośnięcie szwu wieńcowego i skrzydeł małych kości klinowej

• stożkogłowie [acrocephalia], czaszka wieżowa [oxycephalia]: przedwczesne zarośnięcie szwu wieńcowego

• długogłowie [dolichocephalia]: przedwczesne zamknięcie się szwu strzałkowego

• łódkogłowie [scaphocephalia]: długogłowie patologiczne w zespołach innych wad wrodzonych

• głowa kwadratowa [caput quadratum]: wybitnie wykształcone guzy czołowe i ciemieniowe w następstwie opóźnienia zarastania szwów i ciemiączek ⇐ krzywica, inne zaburzenia gospodarki wapniowo - fosforanowej

• czaszka trójkątna [trigonocephalia]: przedwczesne zarośnięcie szwu wieńcowego i strzałkowego

• małogłowie [microcephalia]: przedwczesne zarastanie szwów połączone z niedorozwojem umysłowym

• wodogłowie [hydrocephalia]: ⇐ nadmierne ciśnienie śródczaszkowe

• płaskogłowie [platybasia]: zaburzenia rozwojowe otworu wielkiego i górnych kręgów

• skośnogłowie [plagiocephalia]: przy stałym układaniu noworodka na jednym boku, kręcz szyi, asymetria zarastania szwów, okołoporodowe uszkodzenie mózgu, ..

• niedorozwój połowiczy [hemicraniosis, hemifaciocraniosis]: izolowany, wrodzony, w niedorozwoju połowiczym ciała

• zarastanie ciemiączek - tylne i boczne około 6 tyg., przednie zmniejsza się od 6 m-ca, zanika całkowicie między 15 a 16 m-cem

Podział typów somatycznych budowy [wg Kretschmera]:

1. typ leptosomiczny [leptos = wąski, delikatny] - asteniczny, szczupły, wysoki, o słabo rozwiniętych mięśniach i tkance tłuszczowej z opadającym lub zapadniętym brzuchem i klatką piersiową

2. typ eurysomiczny [eurys = szeroki] - pykniczny [pyknos = gruby], znaczny obwód głowy, piersi, brzucha, przy wąskich ramionach, głowa na krótkiej szyi, kończyny górne i dolne krótkie o słabo rozwiniętych mięśniach, obfita tkanka tłuszczowa podskórna

3. typ atletyczny - na długiej szyi wysoka głowa, twarz prawie kwadratowa, pas ramieniowy szeroki uwypuklony, muskularny, miednica wąska, nogi smukłe, silna budowa kości

Typy somatyczne [wg Sigmonda]:

• oddechowy

• trawienny

• mięśniowy [atletyczny]

• mózgowy

Typy somatyczne zależnie od długości kończyn [wg Menouvriera]:

• brachyskeliczny

• mezoskeliczny

• makroskeliczny

Postawę klasyfikuje się wg podziału harwardzkiego [sylwetki Browna]: A, B, C i D

1

1

---