GOSPODARKA CENTRALNIE PLANOWANA- władze ustalają co jak i dla kogo produkować, ustalają ceny produktów, nieefektywna.
umożliwia zaprojektowanie przejścia do pełnego zatrudnienia,
pozwala na osiąganie zamierzonych celów w skali państwa,
pozwala na większą stabilność sytuacji gospodarczej poprzez eliminację wielu spontanicznych efektów rynkowych,
pozwala na realizację celów dalekosiężnych, a nie tylko bieżących,
pozwala na wyznaczenie w miarę stałej i stabilnej inflacji, kontrolowanej przez państwo i uniezależnienie się od skoków cenowych.
niezdolność do precyzyjnego zmierzenia wszystkich czynników popytowych prowadzi do uśredniania, przybliżeń lub błędnych założeń w prognozach
błędne prognozy prowadzą do złego planowania produkcji i marnowania zasobów
prowadzi często do usztywnienia polityki gospodarczej
jest trudna do realizacji w państwie demokratycznym
często powoduje niedobór towarów na rynku i w rezultacie ich reglamentację
środki prowadzące do celów często „po drodze” powodują znaczne straty finansowe
System centralnego planowania gospodarczego jest w praktyce nieefektywny i prowadzi do gospodarki niedoboru[1][2]. Np. w ZSRR niezdolność centralnych planistów (Gosplan) do przewidywania trendów popytowych w gospodarce narodowej i globalnej doprowadziła do niedorozwoju sektora usług oraz przemysłu lekkiego, a w rezultacie - do pogłębiania niewydolności socjalistycznej gospodarki[3].
ALOKACJA ZASOBÓW w gospodarce rozumiana jest przez wykaz lub wyczerpujący opis tego, co kto robi oraz kto co dostaje. Zakres możliwości alokacyjnych jest zależny od stanu techniki i wielkości zasobów w gospodarce. Ostateczna wartośc alokacji zależna jest od gustów klienta, które decydują, jak ludzie oceniają to, co otrzymują.
DOBRO WOLNE oznacza takie dobro, które w warunkach naturalnych występuje w nieograniczonej ilości, nie występuje w jego przypadku pojęcie własności.
DOBRO RZADKIE jest to takie dobro, którego dostępność nie jest w stanie pokryć potrzeb ludzkich. Przykładem w czasach dzisiejszych może być samochód, jedzenie, książki, czy też każde inne dobro, dla którego przy zerowej cenie zgłoszony popyt przewyższa podaż.
DOBRA PUBLICZNE to dobra, które charakteryzują się tym, że nie ma możliwości wyłączenia ich z konsumpcji oraz jednocześnie nie są konkurencyjne w konsumpcji[1]
WOLNY RYNEK - szczególny rodzaj rynku, na którym wymiana dóbr dokonuje się w wyniku dobrowolnie zawieranych transakcji pomiędzy kupującymi a sprzedającymi przy dobrowolnie ustalonej przez nich cenie. Na wolnym rynku kupujący i sprzedający nie podlegają żadnym ograniczeniom ani przymusowi ze strony podmiotów zewnętrznych (np. władzy publicznej), a warunki transakcji - w szczególności cena - zależą jedynie od ich obopólnej zgody.
PRAWO MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW - prawo ekonomiczne, zgodnie z którym zwiększając nakłady jednego czynnika o kolejne jednostki i utrzymując nakłady pozostałych czynników bez zmian, osiągamy punkt, począwszy od którego dalsze zwiększanie ilości tego czynnika powoduje zmniejszanie krańcowych przyrostów całkowitej produkcji.
KOSZT ALTERNATYWNY danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego.
PRZEWAGA KOMPARATYWNA (przewaga względna) przewaga uzyskana poprzez zdolność do produkowania wyrobu po niższym koszcie, niż jest w stanie robić to konkurent.
KRZYWA TRANSFORMACJI PRODUKTU (możliwości produkcyjnych) ? graficzne przedstawienie różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone gdy wszystkie zasoby są w pełni wykorzystane. Krzywa ta obrazuje alternatywne kombinacje dwóch produktów, które społeczeństwo jest w stanie wytworzyć w danym czasie przy istniejących zasobach i danej technologii.
GOSPODARKA RYNKOWA - rodzaj gospodarki, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji podejmowane są przez podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, rząd), kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku, m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, kursy walutowe oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do kształtowania się wyżej wymienionych w przyszłości.
METODA INDUKCJI- która polega na analizowaniu zjawisk ekonomicznych najpierw w szczegółach, a potem na stopniowym przechodzeniu do uogólnień, ocen i wniosków, a więc do syntezy (stąd często mówi się, że jest to metoda „od szczegółu do ogółu”)
TEORIA EKONOMICZNA- uproszczone wyjaśnienie tego, jak gospodarka lub jej fragment funkcjonuje lub funkcjonowałby w określonych warunkach.
DOBRA KONSUMPCYJNE - dobra wytworzone w celu niezwłocznego ich wykorzystania (zużycia) przez konsumenta.
CZYNNIKI PRODUKCJI - materialne lub niematerialne zasoby niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług.
DOBRA INWESTYCYJNE=KAPITAŁOWE (dobra produkcyjne, środki produkcji) - element czynników produkcji, wchodzące w skład kapitału. Są to elementy rzeczowe wykorzystywane w procesie produkcji do wytworzenia dóbr konsumpcyjnych lub innych dóbr inwestycyjnych.
PRAWA EKONOMICZNE - wzajemne więzi między istotnymi cechami różnych zjawisk ekonomicznych mające charakter ogólny, konieczny, nieprzypadkowy i stosunkowo trwały.
PRZEDSIĘBIORSTWO -podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści.
PRZEDMIOTEM BADAŃ EKONOMII jest społeczny proces produkcji dóbr (świadczenia usług), podziału, wymiany i konsumpcji.
KRAŃCOWA STOPA TRANSFORMACJI (MRT - mrginal rate of transformation).
MRT informuje o ile należy zmniejszyć produkcję jednego dobra , by móc zwiększyć produkcję drugiego dobra o jednostkę.
TEORIA PRZEWAGI KOMPARATYWNEJ (teoria kosztów komparatywnych[1]) - teoria ekonomiczna wyjaśniająca mechanizm obustronnie korzystnej międzynarodowej wymiany towarów i usług w sytuacji znacząco niższych kosztów produkcji dóbr po stronie jednego z partnerów wymiany.
Teoria opiera się na kilku założeniach, które w większości mają za zadanie uproszczenie rozumowania.
Rozpatruje się dwa kraje i dwa towary
Jedynym czynnikiem produkcji jest praca
Doskonała przenośność czynników produkcji z gałęzi do gałęzi
Pełne zatrudnienie
Niezmienność warunków produkcji wpływających na różnice w kosztach wytwarzania
Pełna równorzędność krajów
Pełna swoboda decydowania o strukturach wymiany
CZYNNIK WYTWÓRCZY (inaczej: nakład, czynnik produkcji) - to dobro lub usługa wykorzystywana w procesie produkcji (D. Begg 2003, s. 192). Klasyczny podział czynników wytwórczych obejmuje kolejno ziemię, pracę i kapitał. Mogą to zatem być zarówno materiały, maszyny, surowce, placówka, praca i inne niezbędne czynniki.
KAPITAŁ, to pojęcie z dziedziny ekonomii i finansów, oznaczające dobra (bogactwa, środki, aktywa) finansowe, szczególnie, gdy służą one rozpoczęciu lub kontynuacji działalności gospodarczej. Jest jednym ze środków wytwórczych, obok: pracy, przedsiębiorczości i ziemi,
TEORIA EKONOMII - dział ekonomii, który zajmuje się badaniem ekonomicznych aspektów zjawisk zachodzących w gospodarce. Do teorii ekonomii zalicza się mikroekonomię, makroekonomię, prawa rządzące rynkiem kapitałowym. Teoria ekonomii zajmuje się całością zagadnień ekonomicznych, bada relacje i powiązania w takich obszarach jak: polityka gospodarcza i ekonomiczna, przepływy finansowe, bankowość, zasady kształtowania polityki monetarnej państwa, istota i przyczyny bezrobocia czy też inflacji.
Teoria ekonomii wyjaśnia funkcjonowanie gospodarki, bada zjawiska i procesy zachodzące we współczesnej ekonomii. Na podstawie teorii ekonomicznych bada się i przeprowadza analizy ekonomiczne oraz sporządzania na ich podstawie raporty czy też eksperty ekonomiczne.
Teoria ekonomii jest nauką dynamiczną, ulegającą ciągłym zmianom niezbędnym do oddania zmiennych trendów gospodarczych i społecznych.
Post hoc ergo propter hoc (łac. po tym, więc wskutek tego; czyt.: post hok ergo propter hok) - błąd logiczny: występuje wtedy, gdy ktoś wyciąga fałszywy wniosek o relacjach przyczynowo-skutkowych ze zwykłego następstwa dwóch zdarzeń w czasie.
EKONOMIA NORMATYWNA - to ekonomia dokonująca wartościowań faktów opisywanych przez ekonomię pozytywną. Opierając się m.in. na koncepcjach polityki społecznej, polityki gospodarczej i historii gospodarczej formułuje zalecenia co do świadomego kształtowania rzeczywistości ekonomicznej. W ekonomii normatywnej formułowane są tezy oparte na własnych systemach wartości badacza i często przyjmują formy zaleceń czy przekształcają się w odrębne szkoły ekonomiczne.
Ekonomia normatywna, zwana też ekonomią subiektywną, na podstawie obserwacji rynku i zjawisk w nim zachodzących, wyciąga wnioski na przyszłość, stara się przewidzieć skutki obecnych działań gospodarczych.
RZADKOŚĆ oznacza, że nigdy nie będziemy mieli wszystkiego, co chcielibyśmy mieć.W ekonomii pojęcie rzadkości odnosi się do sytuacji, w której dostępne zasoby czynników produkcji są niewystarczające do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa. Rzadkość jest konsekwencją ograniczoności zasobów.
ZJAWISKO RZADKOŚCI zmusza podmioty gospodarujące do dokonywania wyborów związanych z alokacją będących w ich dyspozycji zasobów.
Ceteris paribus (lub caeteris paribus) to zwrot pochodzący z łaciny, oznaczający dosłownie wszystko inne takie samo. Na polski tłumaczy się zwykle jako przy pozostałych warunkach równych lub przy tych samych okolicznościach. Użycie tego zwrotu oznacza świadome odrzucenie, w celu uproszczenia rozumowania, możliwości zajścia pewnych wydarzeń lub warunków, mogących zaburzyć związek między przesłanką a wnioskiem.
Ceteris paribus może też wyrażać przekonanie o pewnej bezwładności praw rządzących rzeczywistością: jeśli coś było prawdą przez jakiś długi czas, to jest mało prawdopodobne, że szybko przestanie obowiązywać.
MIKROEKONOMIA, koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez poszczególne podmioty gospodarujące (gospodarstwa domowe, firmy, rząd itp.). Przedmiotem zainteresowań mikroekonomii są więc: wybory ekonomiczne podmiotów gospodarczych, funkcjonowanie np. rynków mięsnego, pracy, finansowego, analizowanie relacji cen do wielkości produkcji i popytu itd.
MAKROEKONOMIA, koncentruje się na funkcjonowaniu gospodarki jako całości. Podstawowymi problemami, których dotyczy analiza makroekonomiczna to: inflacja, czyli utrzymujący się wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce; ogolny poziom zatrudnienia w celu przeciwdziałania bezrobociu, czyli zagadnienia związane z niemożliwością znalezienia pracy; ogólny poziom produkcji i wzrost gospodarczy; oraz efekty współpracy gospodarczej z zagranicą.