Wykład z 9 października 2009 r.
Organizacja i zarządzanie w administracji publicznej
Podstawowe zagadnienia, ewolucja zarządzania
Organizacja - grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów.
Zarządzanie - zestaw działań (obejmujący planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie tj. kierowanie ludźmi i kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny.
planowanie i podejmowanie decyzji - w najprostszej formie planowanie oznacza wytyczanie celów organizacji i określanie sposobu ich najlepszej realizacji; podejmowanie decyzji, część procesu planowania, obejmuje wybór trybu działania spośród dostępnych możliwości; planowanie i podejmowanie decyzji pomagają utrzymać sprawność zarządzania, dostarczyć wskazówek do przyszłych działań
organizowanie: koordynacja działań i zasobów - kiedy menedżer opracuje już wykonalny plan, następną fazą zarządzania będzie taka organizacja zasobów ludzkich i innych, która pozwoli ten plan zrealizować
[W General Electric Walch zdecydował, iż każdy z szefów autonomicznych jednostek powinien mieć znaczną swobodę w prowadzeniu działalności, tak jakby były one odrębnymi firmami. Dlatego też szefowie 20 jednostek tworzących GE dysponują znaczną autonomią. Walch zmienił również wiele biurokratycznych przepisów i procedur firmy.]
Określenie sposobu grupowania działań i zasobów jest procesem organizowania
przewodzenie: kierowanie ludźmi - trzecia podstawowa funkcja zarządzania to przewodzenie; niektórzy uważają, że jest ona nie tylko najważniejszym, ale i najbardziej ambitnym rodzajem działalności kierowniczej; przewodzenie jest zespołem procesów wykorzystywanych w celu skłonienia ludzi do współpracy na rzecz interesów organizacji.
Kierowanie ludźmi obejmuje:
motywowanie pracowników
kierowanie działaniami ludzkimi i wysiłki kierujących na rzecz wywarcia wpływu na innych - zarządzanie procesami interpersonalnymi i grupami
komunikowanie się
kontrolowanie: obserwowanie i ocena działań - końcową fazą procesu zarządzania jest kontrolowanie albo inaczej obserwowanie postępów organizacji w realizacji jej celów.; w miarę jak organizacja dąży do osiągnięcia swych celów, jej kierownictwo musi na bieżąco obserwować uzyskiwane postępy; musi się zwłaszcza upewnić, że uzyskiwane wyniki pozwolą dotrzeć do punktu docelowego w wyznaczonym czasie (przykład: wyprawa na Marsa)
Role menedżerskie:
interpersonalne - role kierownicze reprezentanta, przywódcy i łącznika, które przewidują kontakty z innymi ludźmi
role informacyjne - jako obserwatora, propagatora informacji i rzecznika, które wymagają przetwarzania informacji
decyzyjne - jako przedsiębiorcy, przeciwdziałającego zakłóceniom, dysponenta zasobów, negocjatora, przede wszystkim odnoszą się one do decyzji, które trzeba podjąć
Znaczenie teorii i historii
Niektórzy ludzie podają w wątpliwość wartość historii teorii. Ich argumenty są zwykle oparte na założeniu, że historia nie ma żadnego odniesienia do współczesnego społeczeństwa, a także jest wiedzą abstrakcyjną, wyzbytą z praktycznej użyteczności.
Dlaczego teoria? Teoria dostarcza po prostu ram pojęciowych dla wiedzy, na podstawie której można planować działania.
Dlaczego historia? Zrozumienie historycznego kontekstu zarządzania daje poczucie ciągłości historycznego dziedzictwa i może pomóc menedżerom w unikaniu błędów popełnionych przez innych.
Historyczny kontekst zarządzania
Myśl w dziedzinie zarządzania kształtowała się przez wieki pod wpływem 3 głównym zespołów sił. Owe siły społeczne, gospodarcze i polityczne nadal wpływają na współczesną teorię zarządzania.
Zrozumienie sił społecznych
Siły społeczne - normy i wartości, które cechują daną kulturę
Siły społeczne są to normy i warunki, którym odznacza się dana kultura. We wczesnym okresie amerykańskiej przedsiębiorczości właściciele na ogół sami zarządzali swoimi firmami. W miarę jednak rozrastania się przedsiębiorstw do ich prowadzenia zaczęto zatrudniać zawodowych menedżerów, w tym także okresie zaczęła się organizować siła robocza. Robotnicy w większych organizacjach często byli traktowani z pogardą, a zaciekłe strajki dzieliło pracowników i kierownictwo firm.
Vanderbilt np. głosił: „Opinia publiczna? Do diabła z opinią publiczną.”
Trudno sobie wyobrazić, by dziś taka organizacja była tolerowana, jednakże przed laty była ona odzwierciedleniem siły i podstaw biznesu w społeczeństwie. Na przestrzeni lat nastąpiły ogromne zmiany w umowie społecznej między robotnikami i przedsiębiorcami, dla których pracowali. Z początku robotnicy otrzymywali symboliczną płacę i w swej pracy byli całkowicie zdolni na łaskę i niełaskę pracodawcy. Dzisiejsi robotnicy poczynili jednak wielkie postępy. Idee wolności i sprawiedliwości w zakładzie pracy coraz bardziej się upowszechniają, robotnicy są chronieni rozmaitymi prawami federalnymi, same zaś organizacje staje się coraz bardziej wrażliwe na potrzeby robotników.
Zrozumienie sił ekonomicznych
Siły związane z systemami gospodarczymi i ogólnymi warunkami i tendencjami w gospodarce.
W podobny sposób również siły ekonomiczne albo czynniki związane z systemami gospodarczymi i ogólnymi warunkami i tendencjami w gospodarce, wpłynęły na kształt w teorii zarządzania.
Zrozumienie sił politycznych
Instytuty sprawujące władzę polityczną oraz ogólna polityka i postawa rządu wobec działalności gospodarczej.
Siły polityczne obejmują instytucje sprawujące władzę polityczną, a także ogólną politykę i postawę rządu wobec działalności gospodarczej. Czynniki we wywierają zarówno ogólny, jak i konkretny wpływ na teorię zarządzania.
Zarządzanie w praktyce
Wkład spoza dyscypliny
Są teoretycy, którzy całe życie poświęcili studiowaniu zarządzania i zachowań organizacyjnych a czasopisma naukowe z tej dziedziny pełne są świeżych idei i teorii pokazujących, jak najlepiej pracować z ludźmi i kierować nimi w organizacjach.
Podstawowa zasada: organizacje przyszłości muszą się koncentrować na ludziach i przyjąć spojrzenie systemowe, uznające wszechstronne wzajemne powiązania wszystkich aspektów środowiska.
Prekursorzy teorii zarządzania
zarządzanie w starożytności (Egipcjanie, Aleksander Wielki)
pionierzy zarządzania - poważniejsze badania nad zarządzaniem rozpoczęły się dopiero w XIX w. (Robert Owen, Charles Babbage)
Spojrzenie globalne - powstanie zarządzania na Dalekim Wschodzie
Spojrzenie klasyczne:
naukowe zarządzanie - Frederick W. Taylor
Zarządzanie wg Taylor'a:
naukowo opracować każdy element pracy na danym stanowisku
należy naukowo dobierać pracowników i szkolić ich zgodnie z punktem pierwszym
należy kontrolować pracowników
należy kontrolować pracę przy uwzględnieniu faktycznie wykonanej pracy
zarządzanie administracyjne - Henri Fayol, Lyndall Urwick
Zasady sprawnego zarządzania wg Fayol'a:
Podział pracy ... specjalizacja ...
Autorytet ...
Dyscyplina ...
Jedność rozkazodawstwa ... jeden przełożony ...
Jedność kierownictwa ... jeden kierownik ...
Podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu ...
Wynagrodzenie ... sprawiedliwe ...
Centralizacja ...
Hierarchia ...
Ład ...
Sprawiedliwość ...
Stabilizacja personelu ...
Inicjatywa ...
Esprit de corps (harmonia) ... praca zespołowa, duch zespołu...
Spojrzenie behawioralne - ruch na rzecz stosunków międzyludzkich
Spojrzenie ilościowe
Zarządzanie operacyjne - zakłada opieranie się na procesach
Osiągnięcia i ograniczenia spojrzenia ilościowego
Niewątpliwie dostarczyło ono menedżerom wielkiej liczby narzędzi i technik podejmowania decyzji, które zwiększyły zrozumienie ogólnych procesów organizacyjnych. Szczególnie użyteczne okazało się w dziedzinie planowania i kontrolowania. Jednakże modele matematyczne nie mogą w pełni wyjaśnić indywidualnych zachowań i postaw. Niektórzy sądzą, że czas strawiony na dopracowaniu się biegłości w technikach ilościowych zmniejsza jednocześnie tempo nabywania innych umiejętności kierowniczych. Ponadto modele matematyczne wymagają zazwyczaj przyjęcia zestawu pewnych założeń, które mogą oddalać model teoretyczny od rzeczywistych warunków.
Podejście integrujące
Spojrzenie systemowe
Synergia - dwa współpracujące podsystemy produkujące więcej niż wynosiłaby łączna suma produkcji każdego z nich, gdyby pracowały osobno
Entropia - jest normalnym procesem prowadzącym do rozpadu systemu. Gdy organizacja nie obserwuje sprzężenia zwrotnego z otoczeniem i nie wprowadza odpowiednich korekt, może ponieść fiasko.
Schemat integrujący
Współczesna myśl w dziedzinie zarządzania:
popularne teorie zarządzania z lat 80
model typu Z
troska o doskonałość
współczesne wyzwania zarządzania
globalizacja działalności gospodarczej
jakość i wydajność
zmniejszenie rozmiarów produkcji i redukcja personelu
własność
etyka i społeczna odpowiedzialność
różnorodność siły roboczej