Wiadomości z epoki odrodzenia

Nazwa renesans pochodzi z języka francuskiego. Terminu odrodzenia jako nazwy dla nowych prądów i kierunków w sztuce i malarstwie włoskim XVI wieku, użył Włoch Giorgio Vasari, który sam był malarzem i historykiem. Nazwa renesans w historii sztuki, kultury i literatury pojawiła się dopiero w XIX wieku.

Granice czasowe epoki

Kolebką renesansu były Włochy. Tam nowe kierunki narodziły się już w XIV wieku, by w XV wieku przedostać się do pozostałej części Europy. Umowny koniec tendencji renesansowych to początki XVI wieku we Włoszech, kiedy to w 1527 roku wojska cesarskie zniszczyły zabytkowy Rzym. W północnej Europie schyłek renesansu datuje się na XVI i XVII wiek.

W Polsce myśli renesansowe rozprzestrzeniają się przez połowę wieku XV, cały XVI, do początku XVII wieku.

Na rozwój renesansu polskiego duży wpływ miał przyjazd na dwór królewski humanistów włoskich, spośród których najbardziej znany był Kallimach. Nowe prądy pojawiły się także w wielu dziedzinach -w architekturze, czego efektem jest odnowienie Zamku wawelskiego (1506 - 1543); w nauce - dzieło wielkiego astronoma Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich” (1543); w literaturze - w tych czasach znacznie rozwinęła się polska literatura -„ Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem” (1543); schyłek umowny epoki obejmują lata pomiędzy śmiercią Jana Kochanowskiego i Szymona Szymonowica 1484 - 1629.

Światopogląd renesansu - charakter i najważniejsze pojęcia

W rozumieniu pojęcia humanizmu ( pochodzi od łac. humanus, czyli ludzki) można wyróżnić kilka płaszczyzn:

- historyczną - odnoszącą się do istniejącego kierunku myśli europejskiej, który rozwinął się we Włoszech w XIV wieku, a charakteryzował się rozwijaniem wiedzy o kulturze i sztuce antyku, aby lepiej zrozumieć i wykorzystać to źródło;

- filozoficzną - która niosła nowy sposób rozumienia człowieka, jako istoty samodzielnej i zdolnej do wykorzystania nieograniczonej potencji swojego umysłu, starająca się rozwinąć człowieka we wszystkich dziedzinach;

- światopoglądową - najbardziej ogólną, pozwalającą rozumieć postawę, która sprowadza się do wielkiego szacunku względem człowieka, dążenie do jego rozwoju i wiarę w jego możliwości twórcze.

Humanizm był podstawowym kierunkiem rozwoju umysłowego i kulturalnego epoki odrodzenia. Porzuca ideały średniowiecza i jego teocentryzm, czyli umieszczenie w centrum świata Boga, aby stworzyć antropocentryzm, czyli przekonanie, że w centrum jest człowiek. Humaniści postulowali ciągłe dokształcanie i ulepszanie człowieka, rozwijanie jego umiejętności, w czym odwoływali się do filozofii Cycerona, który rozumiał człowieka jako istotę harmonijną. Mottem humanistów stała się sentencja rzymskiego komediopisarza Terencjusza: „Homo sum et nihil humanum a me alienum esse puto”, czyli „człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce”

Jako filozofię życia, humaniści przejęli poglądy filozofów starożytnych, przede wszystkim epikurejczyków i hedonistów. Dzięki temu wykształcił się system, który pozwalał na koncentrowanie się na doczesnym życiu człowieka, jego przyjemnościach, które płyną z chwili, a także na życiu zgodnym z naturą, wyrzekaniu się cierpień. To wszystko miało zapewnić szczęście ziemskie.

Fakt, że humanizm odżegnywał się od epoki średniowiecznej, a korzystał z antycznej, nie oznaczał wcale porzucenia chrześcijaństwa. Poszukiwano raczej porozumienia z nowopowstałymi religiami w duchu pokoju. Tego efektem jest irenizm, który propaguje ideę pokojową i porozumienie między wyznaniowe.

Humanizm zainteresował się żywo całym dorobkiem kultury starożytnej i przywrócił ją do życia, odrodził na nowo. Takie tendencje zauważamy w XV i XVI wieku. Studiowano wówczas we Włoszech literaturę starożytną grecką i rzymską, tłumaczono wielkie dzieła klasyków i wydawano je. Humaniści pragnęli poznać epokę antyczną jako całość, dokładnie, dotrzeć do jej źródła, zrozumieć, dlatego też postulowano wówczas lekturę dzieł literackich i filozoficznych w oryginałach. Potrzebna był do tego doskonała znajomość języków starożytnych, które zaczęto studiować. Powstały też tzw. studia humanistyczne, które zajmowały się rozwijaniem nauk -filozofii, filologii, przyrody, gramatyki, które były bliskie człowiekowi, uczyły o nim. Przedmioty te zaczęto wykładać na uniwersytetach. Adeptów tych właśnie nauk i nowych prądów zwano humanistami.

Neoplatonizm - pogląd, który wyrósł z połączenia idei platońskich i idei chrześcijańskich, dzięki czemu jego propagatorzy głosili, że matura ludzka jest doskonała, człowiek jest zdolny do wybierania pomiędzy dobrem i złem. Neoplatonizm rozumiał poezję jako przejaw boskiej ingerencji ( „furor poeticus”, czyli szał poetycki).

Stoicyzm -system filozoficzny, wywodzący się z antyku, głosił, że szczęście można osiągnąć poprzez cnotę, spokój, wyrzekanie się emocji i namiętności, które zużywają naszą energię.

Irenizm - idea pokoju między ludźmi różnych wyznań. Była ona rozpowszechniona przez wybitnego humanistę i myśliciele epoki, Erazma z Rotterdamu. Sprzeciwiał się scholastyce, ale również zbytniemu naśladowaniu Cycerona. Twierdził, ze człowiek ma wolną wolę. Jego dziełem jest „Pochwała głupoty”.

Reformacja była ruchem umysłowym epoki, który miał podłoże religijno społeczne, wyrósł na gruncie wieloletnich sporów cesarstwa i Kościoła, ale też sporów, które były istniały między papieżem i resztą Kościoła. Reformację poprzedziły czasy schizmy, dwuwładzy papieskiej. To wszystko dało odwagę Marcinowi Lutrowi, który w Wittenberdze w 1517 roku ogłosił swoje tezy. Został za to potępiony przez bullę papieską Leona X, którą publicznie spalił. Papież ekskomunikował Lutra z Kościoła. Lutrowi udało się zbiec i ukryć na zamku elektora saskiego w Wartburgu.

Wystąpienie Lutra spowodowało falę podobnych zamieszek w całej Europie. We wszystkich niemalże krajach powstały ruchy reformacyjne, dochodziło do buntów i krwawo tłumionych wojen religijnych. Społeczeństwo było niezadowolone z funkcjonowania i organizacji Kościoła, który stawał się coraz bardziej odległy. Skutkiem trwałym reformacji było powstawanie nowych wyznań, które rozbiły jedność religijną Europy. Władze Kościoła katolickiego rozpoczął więc przeciwdziałanie ruchom reformatorskim.

Zwołano Sobór w Trydencie, który obradował w latach 1545 - 1563. Rozmyślano wówczas nad zmianami, które należy zaprowadzić w Kościele, aby przywrócić jego potęgę. Uznano Wulgatę, czyli tłumaczenie Pisma Św., dokonanego przez św. Hieronima. Miał on obowiązywać w Kościele. Rozpoczęto również odnowę duchową, powołano zakon jezuicki (Ignacy Loyola), liczne szkoły i misje.

Wyznania, które powstały w wyniku rozpowszechniania się reformacji:

- luteranizm - wyznanie, według którego człowiek nie może starać się o zbawienie poprzez czynienie dobra na ziemi, jedynie wiarą w łaską bożą. Postulowano czytanie Pisma św. w językach narodowych i jej własną interpretację. Krytykowano Kościół za prowadzoną politykę odpustową, odrzucał niektóre sakramenty;

- kalwinizm - wyznanie, którego założycielem był Jan Kalwin, który wprowadzał w zborach genewskich surowe obyczaje. Najważniejszym hasłem kalwinistów jest predestynacja, która nakazywał wierzyć, że Bóg przeznacza człowieka do nieba lub do piekła już w chwili narodzin, ale człowiek żyje w nieświadomości. Nie można tego zmienić swoim postępowaniem.

- anglikanizm - był to Kościół narodowy w Anglii; tam król Henryk VII, chcąc uniezależnić Kościół od władzy papieża założył swój. Pretekstem był rozwód z żoną, którego nie chciał mu udzielić papież;

- bracia polscy, czyli arianie -byli oni bardzo radykalnym odłamem kalwinizmu, powstałym w Polsce. Prócz haseł religijnych, głosili również hasła społeczne -równość i braterstwo obywateli, ubóstwo, zniesienie własności -za co byli szykanowani i represjonowani przez wszystkie inne grupy wyznaniowe i społeczne. Zostali wygnani z kraju. Zasługą ich jest znaczny rozwój szkolnictwa ( Akademia w Rakowie), literatury i gramatyki.

Najważniejsze maksymy i hasła renesansowe

- „carpe diem” czyli „łap dzień, korzystaj z dnia”, które znalazło się w miejscu średniowiecznego „memento mori”, czyli „pamiętaj o śmierci; wynikało ono z nowej filozofii życia, według której ludzie korzystają z życia, wolności, chcą poznać świat i siebie. Interesuje ich to, co mogą osiągnąć swoją pracą, dlatego pragną się uczyć i rozwijać swoje zainteresowania. Zaczęto zwracać uwagę na wartości doczesne, które można zyskać dzięki pieniądzom, dlatego powstawały piękne rezydencje, budynki miejskie, które miały służyć człowiekowi. Interesowano się sztukę, która była objawem ludzkiej zdolności i mocy twórczej - rozwinęła się architektura, malarstwo i sztuka;

- „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce” sentencja, której autorem jest rzymski poeta i komediopisarz, Terencjusz. Zwraca ona uwagą na człowieczeństwo, które stało się najważniejszym odniesieniem dla wszelakiej działalności. Człowiek ma żyć pełnią, poznawać wszystkie aspekty ziemskiego życia, ponieważ one stanowią o jego wartości.

Atmosfera, którą stworzyli ludzie renesansu, ale także ich idee i założenia światopoglądowe okazały się zupełnie sprzeczne z tymi, które obowiązywały w średniowieczu. Poprzednia epoka zwracała uwagę przede wszystkim na ten aspekt życia człowieka, który wiąże się z przemijaniem i dążeniem do śmierci. Renesans koncentruje się na życiu człowieka, które właśnie trwa, wraz ze wszystkimi uczuciami, które mu towarzyszą -śmiechem, bólem, cierpieniem; zastanawiano się, co zrobić, by być szczęśliwym na ziemi. Humaniści zainteresowali się ciałem ludzkim, które pozwalało przecież istnieć na ziemi, ale też było piękne, kryło wiele tajemnic. Starano się je poznać również ze strony uczuć, które tkwią w człowieku. Wyrażano szacunek dla godności ludzkiej, rozmawiano o niej, tak jak o ludzkiej intymności, osobowości. Człowiek pracował dla siebie, rozwijał się, dziękując za swoje talenty Bogu. Zmienił się również Jego obraz w renesansie -ludzie uwielbiali Boga z miłości, nie zaś ze strachu; był On genialnym Artystą i Stworzycielem, który ofiarował harmonijny i piękny świat do dyspozycji ludzi.

Humaniści wierzyli w rozum człowieka, dzięki któremu może on poznawać świat, zrozumieć jego prawa, ale też rozwijać swoje myśli. Zwrócono uwagę na indywidualnego człowieka, który może interesować się światem, podróżować, czytać, cieszyć się. Zaistniała także postać człowieka jako twórcy, który dzięki swoim talentom może stać się sławny.

Renesans w sztukach

Najważniejsze idee epoki, które kształtowały jej światopogląd, znalazły odzwierciedlenie we wszystkich sztukach pięknych. Tematem literatury, dzieł malarskich, rzeźby stał się człowiek, jego ciało, uczucia i myśli. Najważniejszymi i najwybitniejszymi artystami odrodzenia są: Leonardo da Vinci („Ostatnia wieczerza”, „Mona Lisa”, „Dama z łasiczką”, „Dama z gronostajem”), Michał Anioł („Pieta watykańska”, „Stworzenie Adama”, „Madonna Doni”, „Sąd ostateczny”), Rafael Santi („Szkoła Ateńska”, „Madonna Sykstyńska”), Antonio Corregiio („Merkury w obecności Wenus uczy Kupidyna”, „Ołtarz św. Jerzego”, „Madonna ze świętym”), Tycjan ( „Mężczyzna w błękitnym stroju”, „Bachanalie”), Albrecht Durer („Apostołowie Jan i Piotr”, „Autoportret”).

Sztuka renesansowa rozwijała się we Włoszech, w jej bogatych miastach, głównie we Florencji i Rzymie.

Tutaj narodziły się nowe kierunki, które odwoływały się do sztuki greckiej i rzymskiej, z niej czerpały swoje natchnienie. W architekturze i rzeźbie renesans przejawił się we wspaniałych budowlach, które wypracowały łatwo rozpoznawalny styl -harmonię, idealne proporcje, prostotę w ozdobach.

Najwybitniejsze włoskie nazwiska w malarstwie to:

-Leonardo da Vinci

-Michał Anioł Buonarotti

-Rafael Santi

w architekturze:

-Lorenzo Ghilberti - twórca brązowych drzwi do baptysterium rzymskiej katedry;

-Filip Brunelleschi -zaprojektował florencki kościół San Lorenzo;

-Bartolomeo -zaprojektował pałac medycejski;

-Donato Biamonto -remont Watykanu ( zakończył go Rafael) i Bazylika św. Piotra w Rzymie ( z kopułą zaprojektowaną przez Michała Anioła)

w rzeźbie:

-Michał Anioł Buonarotti - najwybitniejszy rzeźbiarz, który stworzył dzieła, odzwierciedlające piękno i harmonie ludzkiego ciała „Dawid” i „Mojżesz”;

-Donatello - posągi „Dawid” i „Św. Jerzy”.

Renesansowe prądy artystyczne, które rozwinęły się we Włoszech, szybko przeniesiono do pozostałej części Europy. Również w Czechach, Polsce, Hiszpanii, Francji, Niemczech i Anglii.

Najwybitniejsi artyści w Niemczech to:

- A. Durer - twórca portretów;

- L. Cranach -malarstwo religijne;

w Niderlandach:

- P. Breugel -podejmował tematykę chłopską;

w Polsce:

-dużą rolę w rozwoju sztuki renesansowej mieli Włosi, którzy przebywali na dworze króla Zygmunta Starego; to oni przebudowywali Wawel w duchu renesansowym; B. Berecci zaprojektował Kaplicę Zygmuntowską;

- malarstwo Jana Michałowicza

- zabytki architektury renesansowej znajdują się w Krakowie i w Zamościu, które były budowane zgodnie z ówczesną modą.

Renesans w literaturze europejskiej

W literaturze włoskiej największe zasługi odnieśli:

- Dante Alighieri, który jest uważany ze prekursora renesansu włoskiego, jako pierwszy zaczął pisać po włosku. Jego największym dziełem jest „Boska komedia”;

- Torquato Tasso, który jest twórcą wielkiego eposu pt. „Jerozolima wyzwolona”, w której wprowadził elementy fantastyczne;

- Ludovico Ariosto, który jest twórcą epickiego poematu pt. „Orland szalony”;

- Giovanni Boccaccio, jest on twórcą nowego gatunku- noweli; ich zbiór stanowi „Dekameron”;

- Franciszek Petrarka, jest najwybitniejszym poetą, twórcą sonetu włoskiego; napisał „Sonety do Laury”;

- Niccolo Machiavelli, autor „Księcia”;

- Baltazar Castiglione, autor „Dworzanina”;

- powstawały też komedie dell' arte, która nawiązywał do motywów ludowych i ludowej literatury; były te komedie były komponowane według gotowych schematów.

Literatura hiszpańska rozwinęła się pod wpływem:

- Lope de Vegi, dramatopisarza, autora „Owczego źródła”;

- Miguela de Cervantesa, twórcy nowożytnej powieści -„Don Kichot”

We Francji działała poetycka grupa „Plejada” -wykorzystywano wzory literatury antycznej, postulowano twórczość w języku francuskim. Grupa ta powstała w połowie XVI wieku, wówczas też pojawiły się wiersze jej założycieli. Dzięki „Plejadzie” rozpoczęła się era nowożytnej poezji francuskiej; spośród postaci zapamiętać trzeba:

-Pierre'a Rosnarda, który był poetą, założycielem i teoretykiem „Plejady”;

-Franciszka Rabelais, autora „Gargantui i Pantagruela”, powieści groteskowej, która przedstawia niezwykle satyryczny opis Francji; autor kpi i wyśmiewa niektóre przesądy, hieratyczny podział społeczeństwa i świata; dzięki temu obraz jest komiczny, epatuje brzydotą, przesadą i rubasznością;

-Michel de Montaigne, autor „Prób”, składający się esejów filozoficznych.

W Anglii największe zasługi należy przypisać Williamowi Szekspirowi, żyjącemu w późnym renesansie; jest współtwórcą teatru elżbietańskiego; jego największe dzieła dramatyczne to: „Romeo i Julia”, „Hamlet”, „Makbet”, „Sen nocy letniej”, „Otello”.

Epoka odrodzenia w Polsce

Podobnie jak w innych państwach Europy, również w Polsce rozwijał się nowoczesne nurty renesansowe, które osiągnęły u nas naprawdę wysoki poziom, czyniąc kulturę i sztukę niezwykle piękną, bogatą i różnorodną. W tym okresie, czyli w wieku XV i XVI Rzeczpospolita jest państwem zjednoczonym, silnym gospodarczo, choć miasta nie były jeszcze dość rozwinięte. Mocna była pozycja szlachty, która była najważniejszą i liczną grupą społeczną. Wymusiła na królach wiele przywilejów, które zapewniły jej względną swobodę. Jest to również czas powstawania polskiego systemu parlamentarnego, który ma dopuścić racje społeczne i zreformować Rzeczpospolitą.

Ważnym czynnikiem w rozwoju odrodzenia jest Akademia Krakowska, która skupia wielu uczonych i myślicieli, ale też jest na tyle popularna w Europie, że przyjeżdżają na nią sławni cudzoziemscy humaniści. Dzięki temu znalazły się u nas i zostały rozpowszechnione wzorce i kierunki kulturowe. Sławnymi obcokrajowcami byli wówczas w Krakowie Kallimach i Konrad Celtis.

W Polsce doby renesansu rozwija się również tradycja mecenatu, czyli opieka finansowa możnych nad artystami; rozwijał się na dworze królewskim Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta , ale też na dworach magnackich Jana Łaskiego i Jana Zamojskiego. Dzięki takiej pomocy możliwa była edukacja i praca artystyczna Klemensa Janickiego, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Szymona Szymonowica.

Rozwijają się również szkoły średnie i wyższe. Jan Zamojski był pomysłodawcą założenia Akademii Zamojskiej, która powstała 1591. powstawał w okresie renesansu szkoły parafialne i kolegia, które należały do nowopowstałego zakonu Jezuitów.

Ruch reformacyjny w Polsce rozwijał się spokojnie, nie doszło do żadnej wojny, jak to miało miejsce w innych krajach. Mieszczanie przyjmowali zwłaszcza luteranizm, szlachta natomiast kalwinizm.

Dosyć szybko na terenie naszego kraju pojawił się wynalazek druku. W Krakowie powstawały warsztaty drukarskie, spośród których najbardziej znane były: Jana Hallera, Floriana Unglera, Hieronima Wietora, Łazarza Andrysowicza i Marka Szarffenberga. Drukarnie swoje posiadali także bracia polscy (Pińczów i Raków) oraz kalwini (Brześć).

Krakowskie drukarnie wydawały bardzo znane do dziś dzieła literatury polskiej:

- 1475 -„Trzy modlitwy”;

- 1506 -„Bogurodzica”, która zawierała się w tzw. „Statucie Łaskiego”;

należą one do pierwszych druków polskich;

- 1513 - „Raj duszny” Biernata z Lublina, który jest pierwszą polską książką;

w drukarniach krakowskich wydawali swoje dzieła również Andrzej Frycz Modrzewski („O poprawie Rzeczpospolite”), Jan Kochanowski, Mikołaj Rej.

Wielkie były zasługi rozwoju druku, ponieważ umożliwił on rozpowszechnienie się książek oraz lepszą do nich dostępność. Zaczęto też tłumaczyć literaturę obcą nowożytną i starożytną na język polski,

Portret człowieka, który prezentuje polska literatura odrodzenia

W okresie renesansu rozwinęła się literatura parenetyczna, czyli taka, która prezentuje określone wzory osobowości. Możemy zatem wymienić idealnego:

-ziemianina -szlachcica, który jest wychowany w duchu cnót i wartości szlacheckich, mieszka na wsi, gdzie również gospodaruje swoim majątkiem; ceni uczciwość i prawość; żyje wśród natury i w zgodzie z nią; przedstawiony jest w „Żywocie człowieka poczciwego” Mikołaja Reja;

-dworzanina -również jest szlachcicem, dumnym ze swojego pochodzenia; posiada humanistyczne wykształcenie, jest dobrze wychowany, kulturalny w towarzystwie; pięknie wysławia się po polsku; przedstawiony jest w „Dworzaninie polskim” Łukasza Górnickiego;

-poetę doctus, czyli poeta wykształcony -jest on dokładnie wykształcony w dziedzinach humanistycznych; poza tym interesuje się tym, co dzieje się wokół niego, polityką i społeczeństwem; chętnie dokształca się i rozwija swoje zainteresowania; zna doskonale języki starożytne, dlatego nieobca jest mu literatura i dorobek starożytny; wierzy w możliwości człowieka i jego rozumu; wzorzec ten potwierdza swoją biografią Jan Kochanowski;

-patriotę - jest on wzorem obywatela, który oddaje się służbie ojczyźnie; nigdy nie stawia swoich interesów wyżej niż państwowych; jest sprawiedliwy i posłuszny; troszczy się o losy kraju, dlatego tępi nieodpowiedzialność, głupotę, krótkowzroczność i samowole swoich rodaków; wie, że może taki zachowanie doprowadzić do zagłady państwa; przedstawia go przede wszystkim Jan Kochanowski w „Odprawia posłów greckich” w postaci Antenora, a także w „Pieśni o spustoszeniu Podola”, „O cnocie”, „O dobrej sławie”; Piotr Skarga w kazaniu „O miłości ku Ojczyźnie”;

Wizja i rozumienie świata

- antropocentryzm -pogląd, który stawia człowieka w centrum świata, koncentruje na nim wszystkie swoje działania i dociekania; docenia człowieka jako istotę doskonałą, stworzoną na podobieństwo boskie;

-deoplatonizm - pogląd, który każe pojmować świat jako wspaniały dar, który dobry Bóg stworzył i ofiarował człowiekowi; jest on miejsce, w którym można być w pełni szczęśliwym; tak opisuje go Jan Kochanowski w „Pieśni świętojańskiej o Sobótce”;

-obraz świata niepoznawalnego dla człowieka, który nie może przewidzieć co stanie się dalej; nie znane są wyroki Fortuny i Boga; Jan Kochanowski „O żywocie ludzkim”;

-obraz świata, który przynosi wiele nieprzewidzianych zdarzeń dla człowieka; jest miejscem marności, kruchości i niestałości, a także złych pokus; Mikołaj Sęp Szarzyński sonety, Klemens Janicki „Elegia o sobie samym do potomności”, Jan Kochanowski „Treny”

-raj -obraz arkadii, krainy szczęśliwości, panuje tutaj harmonia i dostatek, ludzie żyją w zgodzie z rytmem przyrody, dzięki czemu są bardzo szczęśliwi i spełnieni; Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego”, Jan Kochanowski „Pieśń świętojańska o sobótce”, fraszka „Na lipę” i „Na dom w Czarnolesie”, Szymon Szymonowic „Kołacze”.

Twórcy literatury polskiego odrodzenia

Należy zapamiętać nazwiska:

1. Andrzeja Frycza Modrzewskiego (1503 - 1572) - twórcy traktatu politycznego „O poprawie Rzeczypospolitej”; dzieło to składa się z pięciu ksiąg o tytułach:

- „O obyczajach”

- „O prawach”

- „O wojnie”

- „O Kościele”

- „O szkole”.

2. Mikołaja Reja (1505 - 1569) - autora

„Żywota człowieka poczciwego”- należącego do literatury parenetycznej

„Źwierzyńca”

„Kupca”

„Figlików”

„Psałterza Dawidów”

„Postylla”

„Żywot Józefa”

„Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem” .

3. Jana Kochanowskiego (1530 - 1584) -to najwybitniejszy polski poeta renesansu; napisał:

„Pieśni”

„Fraszki”

„Elegie”

„Psałterz Dawidów”

„Odprawa posłów greckich”

„Treny”.

4. Piotra Skargi (1536 - 1612) był kaznodzieją królewskim i autorem:

„Kazań sejmowych”.

5. Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (1550 - 1581)- uważa się go za prekursora nowej epoki -baroku; jest twórcą sonetów:

„O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem”

„O nietrwałej miłości rzeczy świata tego”.

6. Szymona Szymonowica (1558 - 1629) - jest on autorem sielanek:

„Kołacze”

„Żeńcy”.

Rodzaje i gatunki literackie w epoce odrodzenia

Epoka odrodzenia również w dziedzinie teorii literatury sięgała do źródła antycznego, więc tłumaczy to obecność w literaturze XVI wieku gatunków, które powstały dzięki twórcom starożytnym. Funkcjonowała także teoria trzech funkcji literatury -nauka, przekonywanie i wzruszanie czytelnika. W sztuce retoryki i poetyki mistrzami dla pisarzy i poetów odrodzeniowych byli Cyceron, Arystoteles i Horacy.

Rodzaje i gatunki renesansowe:

Liryka -oda, tren, fraszka, elegia, pieśń, hymn, epigramat, sielanka;

Epika -epos;

Dramat -tragedia i komedia

W renesansie można zaobserwować rozwój literatury parenetycznej, która przedstawiała wzory postaw, zgodnych oczywiście z ideami epoki i jej światopoglądem. Powstawały dialogi i traktaty, nowele i romanse, które były niezwykle popularne. Rozkwitała publicystyka, głównym jej tematem była polityka; w literaturze publicystycznej miejsce znalazło kazanie.

Literatura renesansowa przejęła także niektóre z gatunków średniowiecznych -misterium, moralitet, żywot świętego.

W sztuce, nie tylko literackiej, pojawiło się pojęcie „mimesis”, określające technikę, metodę, według której sztuka ma naśladować idealny wzór, jakim jest natura i oddawać jej piękno i harmonię; twórcą tego pojęcia jest Arystoteles.

W zakresie sztuki pisarskiej, zwłaszcza poezji, nakazywano dokładnie poznać teorię literatury, poetykę i reguły, które rządzą tą sztuką. Wykształconego poetę nazywano „poetą doctus”. Z jednej więc strony ceniono takie formalne przygotowanie, z drugiej zaś wysunięto postulat i przekonanie o poetyckim natchnieniu i szale poetyckim, który jest niejako darem od Boga.

W renesansie doceniono postać twórcy w ogóle; był on świadomy swojego talentu, rozwijał go, dzięki stworzonym przez siebie dziełom mógł zyskać pamięć potomnych. Artysta był wyjątkową postacią w społeczeństwie, znaną -było to inne podejście do niż w średniowieczu, kiedy artysta był anonimowy.

Poetyki renesansowe, wzorowane na starożytnych, kładły nacisk na piękny i odpowiedni język, a także styl wypowiedzi, stosowanie chwytów artystycznych. Wzorując się na Arystotelesie, pisano renesansowe poetyki -jedną z nich jest dzieło Juliusza Cezara Scaligera, pochodząca z 1561 roku.

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

---