Limfatyczny (limfopoetyczny)

• składa się z centralnych narządów limfatycznych (grasica, szpik kostny), obwodowych (śledziona i węzły limfatyczne), limfocytów krwi i limfy rozsianych w tkance łącznej właściwej

• limfocyty są głównym składnikiem, jest ich 10¹², znajdują się w nabłonkach, naczyniach krwionośnych i limfatycznych

• 3 rodzaje limfocytów: B - wytwarzają przeciwciała w odpowiedzi humoralnej, T - wytwarzają przeciwciała w odpowiedzi komórkowej (cytokiny), NK - hamują wzrost komórek nowotworowych

• komórki rozpoznają antygeny poprzez związanie ich z powierzchnią, reakcja komórek to odpowiedź immunologiczna, gotowość do reagowania - odporność, komórki reagujące - komórki immunokompetentne

• rodzaje odpowiedzi: humoralna (swoista) i komórkowa (nieswoista)

• odpowiedź nieswoista jest wyrazem miejscowych cech struktury tkanek

• odpowiedzi humoralna i komórkowa są poprzedzone odpowiedzią immunologiczną, w której biorą udział limfocyty B, komórki plazmatyczne, limfocyty T (pomocnicze TH i cytotoksyczne TC)

• nieswoistą miejscową zapewniają zapory tkanki skóry i błony śluzowej, lub defenzyny (naturalne antybiotyki organizmu, peptydowe) wytwarzane przez nabłonki

• swoistą zapewniają limfocyty krążące, limfocyty i makrofagi znajdujące się w węzłach oraz śledzionie, granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne

• na powierzchni limfocytów B znajduje się 100 tys. cząsteczek przeciwciał pełniących funkcje receptorów dla antygenów, są to przeważnie immunoglobuliny, glikoproteiny błonowe

• 3 etapy odpowiedzi - rozpoznanie antygenu i aktywacja limfocytów, proliferacja (namnażanie) komórek, różnicowanie tych komórek

• rozpoznawanie antygenu - wiązanie przez receptory immunoglobulin bezpośrednie lub pośrednie za pomocą limfocytów TH pomocniczych

• przeciwciała - glikoproteiny wiążące się z antygenem, syntetyzowane przez limfocyty B i komórki plazmatyczne

• immunoglobuliny IG występują w 5 typach (G, A, M, D, E), w organizmie występuje mieszanina tych typów, co zapewnia mu rozpoznawanie różnych antygenów specyficznych dla każdego typu

Przeszczepy tkanek i narządów

• układ autogeniczny - przeszczepianie u tej samej osoby (np. przeszczep skóry)

• izogeniczny - przeszczepianie u osobników identycznych genetycznie (np. bliźnięta jednojajowe)

• allogeniczny - przeszczepianie u dwóch różnych osób

• ksenogeniczny - przeszczepianie u osobników dwóch różnych gatunków

• przeszczepy auto i izogeniczne przyjmują się trwale pod warunkiem rozwinięcia dobrego ukrwienia

• przeszczepy allo i ksenogeniczne - na powierzchni komórek narządów przeszczepianych znajdują się MHC (białka odpowiadające za prezentację antygenów limfocytom T) wiążące się z przeciwciałami biorcy przeszczepu, co powoduje odpowiedź immunologiczną (komórkową w allogenicznym, humoralną w ksenogenicznym)

• po 7 do 14 dniach w okolicy przeszczepu następuje wzrost liczby limfocytów T - reakcja na ciało obce, odrzucenie przeszczepu

• brak odrzucenia przeszczepu jest nazywany tolerancją immunologiczną

• odpowiedzi immunologiczne - pierwotna (7 lub więcej dni od przeszczepu) i wtórna (3-4 dni po pierwotnej, jest bardziej intensywna i silniejsza)

Rozwój układu

• z mezodermy powstają naczynia limfatyczne oraz miąższ i zrąb narządów układu oprócz grasicy, której zrąb powstaje z nabłonka endodermalnego

• pierwsze naczynia limfatyczne wykształcają się pod koniec 5 tygodnia życia płodowego, ich rozwój trwa od urodzenia do 12 - 14 roku życia

• od 14 do 20 roku życia następuje inwolucja układu - stopniowy zanik grasicy

Grudki plazmatyczne - migdałki i kępki Peyera

• w błonie śluzowej przewodu pokarmowego, oddechowego i moczowo - płciowego duża ilość limfocytów i komórek plazmatycznych, które naciekają tkanką łączną właściwą stanowiącą zrąb tworząc MALT (układ czynnościowy - tkankę limfatyczną błony śluzowej składającą się z grudek limfatycznych - skupisk komórek nie posiadających torebki łącznotkankowej)

• grudki posiadają część środkową (rozmnażania komórek - duża ilość cytoplazmy, limfocyty o dużych jądrach) i obwodową (bardzo małe limfocyty, silnie barwiące się o drobnych jądrach barwiących się jeszcze silniej - zbite ciemne struktury)

• grudki mogą występować pojedynczo jako samotne lub w grupach od kilku do ponad 20 jako skupione

• występują głównie w błonie śluzowej pogranicza jamy ustnej i gardła jako migdałki oraz w błonie śluzowej jelita krętego i grubego jako kępki Peyera

• migdałki są oddzielone nabłonkiem od światła jamy nosowej i gardłowej tworząc krypty zawierające komórki - głównie limfocyty B

• podniebienne - parzyste znajdujące się między podniebieniem miękkim a łukami podniebienno - gardłowymi, pokryte wielowarstwowym nabłonkiem płaskim - nierogowaciejącym, 10 - 20 krypt

• językowe - jest ich kilka, pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, mają po 1 krypcie

• gardłowy - pojedynczy, znajduje się w tylno - górnej części gardła, pokryty nabłonkiem wielowarstwowym walcowatym urzęsionym

• kępki Peyera - grudki limfatyczne skupione, zrąb stanowi tkanka łączna właściwa luźna, miąższ stanowią limfocyty B i niewielkie ilości limfocytów T i komórek plazmatycznych, od strony światła jelita pokryte nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym układającym się w charakterystyczną kopułę

Węzły limfatyczne (chłonne)

• obwodowe narządy leżące w przebiegu naczyń limfatycznych, otoczone torebką łącznotkankową z naczyniami limfatycznymi doprowadzającymi i odprowadzającymi

• zrąb zbudowany z tkanki łącznej właściwej luźnej, miąższ stanowią limfocyty, makrofagi, komórki plazmatyczne

• na przekroju podłużnym składają się z kory (grasiczoniezależnej, zbudowanej z grudek ułożonych w szeregu składających się z limfocytów B, limfoblastów i komórek plazmatycznych - centrocytów lub centroblastów), części przykorowej (grasiczozależnej - limfocyty T) i rdzenia (liczne pasma gęsto ułożonych limfocytów, makrofagów i komórek plazmatycznych)

Limfa (chłonka)

• płynie z naczyń doprowadzających do wolnych przestrzeni pod torebką łącznotkankową do zatok węzła (od zewnątrz - podtorebkowych czyli brzeżnych, korowych - okołogrudkowych czyli promienistych, rdzennych), z zatok węzła wzdłuż beleczek rdzenia do naczyń odprowadzających

• węzły filtrują limfę, zatrzymując i niszcząc antygeny, namnażając limfocyty B w grudkach AT, część przykorowa zawiera różne limfoblasty tworzące limfocyty B i T, wydzielają przeciwciała (przez limfocyty B) i komórki plazmatyczne

Śledziona

• obwodowy narząd limfatyczny, o masie 100 - 200g, największe skupienie limfocytów w organizmie

• otoczona torebką łącznotkankową, od której w głąb narządu odchodzą liczne beleczki, zrąb stanowi tkanka łączna właściwa luźna, w miąższu znajduje się miazga biała i czerwona

• krew płynie do śledziony przez tętnicę śledzionową, która rozgałęzia się na tętnice beleczkowe i środkowe, na ich końcach tętniczki pędzelkowe i zatoki (w miazdze białej brzeżne, w czerwonej właściwe)

• miazga biała - zawiera limfocyty B i T w stosunku 6:4, komórki plazmatyczne, makrofagi, grudki limfatyczne, na jej obrzeżach zatoki brzeżne

• miazga czerwona - ma konsystencję gąbki, liczne jamki, znajdują się w niej zatoki śledzionowe właściwe

• śledziona wydziela przeciwciała, niszczy zużyte erytrocyty w miazdze czerwonej, stanowi magazyn krwi i rodzaj jej filtru, nie jest niezbędna do życia, są w niej zatrzymywane i niszczone antygeny

Grasica

• stanowi centralny narząd limfatyczny - dojrzewają w niej limfocyty T, drugim centralnym narządem limfatycznym szpik kostny - dojrzewają w nim limfocyty B

• rozwija się z mezodermy i endodermy, otoczona torebką łącznotkankową, pod którą znajdują się zraziki

• zrąb zrazików jest zbudowany z nabłonka (wyjątek, wszystkie pozostałe narządy mają zrąb z tkanki łącznej właściwej), mają jasną cytoplazmę i duże owalne jądro

• zraziki dzielą się na część środkową - rdzeń (zawiera pęcherzyki wydzielające polipeptydowe hormony grasicy, głównie tymozynę) i część obwodową - korę (mającą ciemny wygląd w związku z dużą ilością tymocytów, które są otoczone komórkami nabłonkowymi zrębu - pielęgnującymi)

• usunięcie grasicy powoduje zanik limfocytów T w całym organizmie, następnie zanik i zmniejszenie obwodowych narządów limfatycznych, w efekcie wyniszczenie organizmu i zgon na skutek infekcji - organizm pozbawiony odporności

Szpik kostny

• znajduje się w jamach szpikowych kości długich oraz kości płaskich czaszki i miednicy, stanowi 5% masy ciała, miejsce odnowy komórek i płytek krwi

• szpik dzielimy na czerwony (miejsce aktywnego wytwarzania komórek krwi) i żółty (składający się z tkanki tłuszczowej żółtej, nie wytwarza komórek krwi)

• zrąb stanowi tkanka łączna właściwa luźna zawierająca komórki macierzyste zrębu

• krew doprowadzana do szpiku przez tętnice odżywcze, tętnice nasadowe, naczynia włosowate okostnej (są szerokie i mają postać zatok)

• miąższ stanowią komórki pośrednie i końcowe procesu wytwarzania erytrocytów, leukocytów, płytek krwi, makrofagów, komórek tucznych

• szpik wytwarza wszystkie rodzaje komórek krwi, niszczy zużyte, uszkodzone i wadliwe erytrocyty, przejściowo przechowuje żelazo, bierze udział w odpowiedzi immunologicznej humoralnej i komórkowej

Naczynia limfatyczne

• włosowate małego i średniego kalibru, przewody limfatyczne, w których płynie limfa od tkanek do dużych żył tylko w jednym kierunku

• żółty, lekko zasadowy płyn powstały w wyniku wnikania płynu tkankowego do włosowatych naczyń limfatycznych, zawiera wodę i elektrolity

• naczynia limfatyczne włosowate kończą się w tkankach, mają różne średnice i kształt

• w najmniejszych ściana zbudowana ze śródbłonka, w pozostałych z błony wewnętrznej, środkowej i zewnętrznej

• 2 przewody limfatyczne główne - prawy (krótki, zbiera limfę z górnej części ciała, uchodzi do żyły ramienno - głowowej prawej) i piersiowy (leży na przedniej części kręgosłupa, idzie do podstawy szyi, uchodzi do żyły lewej szyjnej i podobojczykowej)

• 50% limfocytów krąży z krwią, limfą lub płynem tkankowym między centralnymi i obwodowymi narządami limfatycznymi oraz między tkanką łączną właściwą i nabłonkami a naczyniami limfatycznymi

---