Zagadnienie 8
Słowo „konflikt” pochodzi z łaciny - conflictus oznacza starcie, niezgodę, walkę.
Konflikt zachodzi wówczas, gdy zachowanie jednej ze stron przeszkadza w zaspokojeniu potrzeb drugiej lub gdy mają one niezgodne ze sobą systemy wartości. Jest on zjawiskiem nieuniknionym oraz potrzebnym zarówno do pełnego rozwoju jednostki jak i przygotowaniem do dorosłego życia.
Konflikty podzielić możemy na wewnętrzne (psychiczne) oraz zewnętrzne. Konflikty wewnętrzne pojawiają się w obliczu zaistnienia dwóch konkurencyjnych motywów: dążenie- dążenie, dążenie-unikanie, unikanie- unikanie. Do konfliktów zewnętrznych należą konflikty:
interpersonalne (między jednostką a jednostką/grupą)
grupowe (gdy podmiotem starcia są grupy ludzkie)
W szkole podstawowej dominują konflikty w grupie rówieśniczej, zaś w miarę upływu lat wraz z potrzebą wymiany poglądów i zaznaczenia swojej niezależności coraz częstsze są konflikty młodzieży z dorosłymi.
Wbrew pozorom konflikt nie musi być zjawiskiem negatywnym, ponieważ zawiera w sobie wielki potencjał rozwojowy, dostarcza wzmożonej energii do działania a także stanowi bazę do tworzenia nowych pomysłów i rozwiązań. Pozwala on też na weryfikację własnych potrzeb oraz uczy elastyczności w postępowaniu i radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.
Tradycyjne metody rozwiązywania konfliktów w szkole opierają się na schemacie "wygrany - przegrany", w którym zwycięzcą może być uczeń lub nauczyciel. Cechami charakterystycznymi tych metod jest chęć współzawodnictwa, upór, nieuprzejmość, brak szacunku dla potrzeb drugiej strony. W każdej z nich przegrany odchodzi, odczuwając gniew i oburzenie, a i osoba wygrywająca nie czuje się w pełni usatysfakcjonowana ze zwycięstwa, które odbyło się kosztem drugiego człowieka.
Thomas Gordon w swojej książce "Wychowanie bez porażek w szkole" proponuje inną metodę rozwiązywania konfliktów. Polega ona na takim podejściu do konfliktu dotyczącego zaspakajania potrzeb, w którym obie strony łączą się w poszukiwaniu możliwego dla nich do przyjęcia rozwiązania; jest to metoda, w której nikt nie musi wygrywać. Polega ona na:
współdziałaniu obu stron w poszukiwaniu optymalnego rozwiązania
respektowaniu wspólnie ustalonych zasad postępowania
traktowaniu się wzajemnie po partnersku
wspólnym opracowaniu zestawu różnych możliwości rozwiązania konfliktu, które są korzystne dla obu stron.
Rozwiązanie problemu tą metodą składa się z 6 etapów:
określenie problemu / konfliktu
Pomocne wskazówki:
wyjaśnij uczniom istotę omawianej metody
włączaj w rozwiązywanie problemu tylko tych uczniów, którzy są stroną w konflikcie
używaj komunikatów "ja"
określ swój problem, a nie rozwiązanie, którego pragniesz
wykorzystaj aktywne słuchanie, by pomóc uczniom wyrazić swe potrzeby
szukanie możliwych rozwiązań
nie oceniaj proponowanych rozwiązań
zachęcaj do uczestnictwa w dyskusji
stosuj metodę "burzy mózgów"
nie żądaj od uczniów, by uzasadniali swoje pomysły
ocena rozwiązań
rozpocznij proces oceniania od pytania otwierającego dyskusję, np. "Co myślicie o każdym z tych pomysłów? Który jest najlepszy?"
wykreśl te rozwiązania, które wywołują negatywną reakcję kogokolwiek
nie wahaj się wyrażać własne opinie
posługuj się wypowiedziami "ja" w celu wyrażania własnych uczuć
nie pospieszaj
podejmowanie decyzji
nie głosujcie - głosowanie, jeśli nie jest jednomyślne, zawsze sprawi, że są wygrani i przegrani
wypróbujcie proponowane rozwiązania - uczniowie powinni spróbować wyobrazić sobie, jak każde z proponowanych rozwiązań funkcjonowałoby, gdyby zostało wybrane
nie przyjmuj żadnego rozwiązania, dopóki wszyscy nie zgodzą się, żeby przynajmniej je wypróbować
zapisz przyjęte przez wszystkich rozwiązanie
wypracowanie sposobów realizacji postanowienia
staraj się, by podjęte decyzje zostały wprowadzone w życie; zapytaj grupę: "Co jest nam potrzebne, aby zacząć? Kto będzie za co odpowiedzialny i od kiedy?"
spisz postanowienia dotyczące tego, kto, co i kiedy robi
stwierdzenie, jak w praktyce sprawdziło się dane rozwiązanie (np. poprzez odpowiedź na pytania: "Czy problem przestał istnieć? Czy dokonaliśmy postępu w skorygowaniu problemu? Czy jesteśmy zadowoleni z tego, co zrobiliśmy?")
Metoda, zaproponowana przez T.Gordona umacnia stosunki, oparte na wzajemnym szacunku, trosce i zaufaniu. Rozwiązania, jakie zapewnia, zbliżają do siebie ludzi, rodzą serdeczność. Jedną z jej najważniejszych korzyści jest to, że eliminuje ona ryzyko posługiwania się władzą oraz konieczność wytwarzania przez ofiary mechanizmów obronnych, prowadzących do samozniszczenia wzajemnych stosunków.