PODSTAWOWE ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZE
ŚRODOWISKO - krąg osób, rzeczy i stosunków otaczających człowieka w jego życiu indywidualnym i zbiorowym.
- nie wszystkie składniki środowiska oddziałują na nas w sposób jednakowy,
- siła oddziaływania poszczególnych składników środowiska nie zależy od tego, czy kontakty z nim są trwałe czy przelotne.
środowisko naturalne
środowisko społeczne
środowisko kulturowe
Są ze sobą ściśle sprzężone. Środowisko naturalne stanowi niezbędny warunek życia społecznego, a więc i tworzenia dóbr kultury.
( wg Wrońskiego)
Środowiska wychowawcze:
+ wg Izdebskiej: szeroko rozumiane środowisko życia dziecka ze złożonym systemem bodźców rozwojowych, o charakterze oddziaływań planowych jak i wpływów samorzutnych dodatnich i ujemnych,
+ wg Trębały: określony obszar oddziaływań, gdzie bodźce rozwojowe, kontrolowane są zgodnie z celem wychowawczym, a jednocześnie wywołują trwałą zmianę w zachowaniu się wychowanka,
+ wg Szczepańskiego: część środowiska społecznego i kulturowego, która wywiera wpływ na wytwarzanie się trwałych postaw, poglądów, wiedzy, spontanicznego postępowania wychowanka.
Wyróżniamy trzy podstawowe środowiska wychowawcze:
a) rodzina,
b) szkoła,
c) klasa.
Rodzina
-pierwsza i fundamentalna grupa w życiu dziecka ( od narodzin do starości ),
- naturalne środowisko wychowawcze ( obok środ. lokalnego i grup rówieśniczych ),
- opiera się na związkach krwi, małżeństwa lub adopcji,
- spełnia bardzo ważne funkcje ( utrzymanie ciągłości biologicznej + rozwój psychospołeczny jednostki i społeczeństwa).
Funkcje rodziny ( jako grupy społecznej):
* f. prokreacyjna (biologiczna)
Mająca na celu zrodzenie potomstwa, czyli zapewniająca społeczeństwu ciągłość biologiczną, a także zaspokajanie potrzeb erotyczno-seksualnych małżonków.
* f. opiekuńcza
Polegająca na udzielaniu konkretnej pomocy członkom rodziny w różnych sytuacjach i okolicznościach życiowych, gdy sami nie są w stanie zaspokoić swych podstawowych potrzeb.
* f. gospodarcza (ekonomiczna)
Dotycząca zapewnienia członkom rodziny niezbędnych warunków do utrzymania się przy życiu, czyli dostarczanie rodzinie dóbr materialno-bytowych.
* f. wychowawcza (socjalizacyjna)
Przejawiająca się m. in. We wprowadzaniu członków rodziny w szeroko rozumiane życie społeczne łączenie z językiem ojczystym, obyczajami, wzorami zachowań i wartościami kulturowymi.
* f. stratyfikacyjna
Gwarantująca członkom rodziny określony status życiowy, wyznaczająca ich przynależność do określonej klasy czy warstwy społecznej.
Każda funkcja wydaje się niemal tak samo ważna dla prawidłowego rozwoju rodziny.
Trudno wyobrazić sobie rodzinę, jej funkcjonowanie zwłaszcza bez spełnienia takich funkcji jak: f. prokreacyjna, opiekuńcza, gospodarcza i wychowawcza.
Prawidłowe spełnianie funkcji wychowawczej polega w szczególności na:
ü zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych i psychospołecznych dzieci, w tym zwłaszcza potrzeby bezpieczeństwa, miłości i afiliacji (przynależności), uznania i samourzeczywistnienia;
ü dostarczaniu pożądanych społecznie wzorców zachowań, wyzwalających u dzieci procesy identyfikacji z rodzicami;
ü przekazywaniu i przyswajaniu wartości, norm i zasad współżycia i współpracy preferowanych w społeczeństwie, w którym żyją;
ü umożliwianiu dzieciom (poczynając od wczesnych lat życia) aktywnego udziału w różnego rodzaju czynnościach i obowiązkach domowych, traktując je zarazem jako równoprawnych partnerów życia rodzinnego;
ü rozwijaniu i rozszerzaniu kontaktów międzyludzkich, tj. pogłębianiu u dzieci więzi emocjonalnej z krewnymi, przyjaciółmi i znajomymi;
ü zabezpieczeniu możliwie pełnego rozwoju fizycznego i umysłowego;
ü wprowadzaniu ich w świat kultury, czyli w materialny i duchowy dorobek ludzkości, przygotowaniu do samodzielnego życia poprzez wybieranie postawy twórczej i współuczestniczącej w otaczającym świecie.
Typy rodzin:
~ rodzina pełna
Spełnia najbardziej optymalne warunki dla pełnienia funkcji wychowawczej, jest to rodzina złożona z dwojga rodziców i dzieci, połączonych ze sobą silną więzią emocjonalną, w której się przestrzega powszechnie uznawanych zasad, norm, wartości i ideałów.
Wszelkie pozostałe typy rodzin znacznie utrudniają pełnienie w nich funkcji wychowawczej:
~ rodziny rozbite
W skutek trwałej nieobecności jednego z rodziców w wyniku rozwodu, separacji, dezercji, a niekiedy z powodu z powodu śmierci lub wyjazdu za granicę.
~ rodziny zrekonstruowane
Przez zawarcie po ich rozbiciu nowego lub kolejnego małżeństwa, albo też przez adoptowanie nowego dziecka.
~ rodziny zdezorganizowane
Rozbite wewnętrznymi niepowodzeniami ich członkowie pozostają ze sobą w permanentnych konfliktach, przyczyna dezorganizacji mogą być: alkoholizm, wzajemna niechęć, podejrzliwość.
~ rodziny zdemoralizowane
Pozostające w konflikcie z prawem lub sąsiadami, co nie wyklucza bliskich i serdecznych kontaktów między domownikami.
~ rodziny zastępcze
Także zaliczane do rodzin niepełnosprawnych. Są to rodziny zajmujące się rozwojem i wychowaniem dzieci „których rodzice nie żyją, bądź nie są w stanie ich wychować”. Rodziny te na ogół należycie wywiązują się ze swych zadań wychowawczych, w porównaniu zwłaszcza z domami dziecka.
Style wychowania w rodzinie:
- demokratyczny Z pedagogicznego punktu widzenia najbardziej pożądany - polega na nawiązywaniu przez rodziców przyjacielskich kontaktów ze swymi dziećmi: liczeniu się z ich potrzebami, umożliwianiu im powzięcia decyzji w sprawach rodzinnych. Ważny jest tu podział obowiązków sprawowanych na zasadzie dobrowolności i zgodnie z możliwościami dzieci (nie jest przymuszane). Rodzice nie karzą, ale stosują metodę perswazji.
- autokratyczny Z pedagogicznego punktu widzenia raczej niepożądany i na ogół mało skuteczny. Charakteryzuje się przeważnie dużym dystansem między rodzicami a dziećmi i nie wgłębiają się w ich potrzeby, uznają własne racje i nie znoszą sprzeciwu. Dzieci nie mogą podejmować żadnych decyzji w sprawach rodzinnych - przymusza się je do pewnych zachowań i surowo karze. Skutkiem tego stylu wychowania jest agresywność dzieci, kierują się one własnym egoistycznym interesem.
- liberalny Podobnie wychowawczo szkodliwy. Polega on na całkowicie niemal pozostawieniu dzieci samym sobie, na nie wtrącaniu się w ich sprawy, tolerowaniu aspołecznych zachowań. Dziecku wszystko wolno, na wszystko się mu pozwala, z niczego nie musi się tłumaczyć. Zajmuje w rodzinie najwyższą pozycję - rodzice bardzo łatwo ulegają jego namową i spełniają niemal wszelkie jego zachcianki.
Pewne elementy stylu autokratycznego są konieczne dla prawidłowego przebiegu procesu wychowawczego. Najczęściej w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Co utrudnia wychowanie w rodzinie?
a) brak lub niedosyt miłości macierzyńskiej i ojcowskiej Może się okazać jedną z istotnych przyczyn poważnych niedomagań w wychowaniu rodzinnym. Należy pamiętać o konieczności obdarowywania dzieci miłością ze strony matki i ojca i o tym że ta miłość jest w wyraźnym stopniu zróżnicowania.
Zgodnie z przypuszczeniem Ericha Fromma (1992):
miłość macierzyńska:
- bezwarunkowa (dziecko nie musi spełniać żadnych warunków, aby być kochane przez
matkę);
- wszechogarniająca (matka kocha bez wyjątku wszystkie cechy swego dziecka);
- wszechobecna (matka potrafi kochać bez względu na okoliczności);
- nieustająca ( matka nigdy nie przestaje kochać dziecka).
miłość ojcowska:
- nie jest ani bezwarunkowa ( aby na nią zasłużyć trzeba spełniać pewne warunki);
- ani wszechogarniająca (obejmuje w zasadzie tylko te cechy, które wydają się
niezbędne do życia);
- ani też wszechobecna ( ponieważ ojciec kocha dziecko przeważnie tylko wtedy, gdy
ono na to zasłuży);
- nie jest nieustająca ( ulega bowiem osłabieniu lub zanika w okresie osiągnięcia przez
dziecko dojrzałości).
W przypadku braku lub ograniczeniu miłości rodzicielskiej okazywanej dzieciom:
dzieci są pozbawione właściwego wzorca zachowań, a także może to spowodować u nich poczucie osamotnienia i wyobcowania, a tym samym niechęć do rodziców,
dzieci są przeważnie nadpobudliwe, pozbawione zdolności koncentracji, pozbawione umiejętności nawiązywania bliskich kontaktów z innymi ludźmi,
dzieci przejawiają nierzadko zaburzenia mowy i stany leku,
dzieci odznaczają się zazwyczaj niskim stopniem uspołecznienia maja trudności w nauce.
b) niedostateczne uruchomienie procesów identyfikacji z osobami znaczącymi
Þ czynnik decydujący o niepowodzeniach wychowawczych rodziców
Identyfikacja w znaczeniu pozytywnym:
v jest fundamentalnym mechanizmem prawidłowego rozwoju dziecka w rodzinie,
v jest spontanicznym i częściowo nieuświadomionym przejmowaniem przez jednostkę stanów psychicznych przypisywanych innej osobie. Dzięki temu jednostka przyswaja sobie wiele cech i sposobów zachowania się od osoby z która się identyfikuje. Osoba ta jest z reguły ceniona i uznawana przez dzieci jako ktoś im bardzo bliski (osoba dla nich znacząca). Cieszy się ich zaufaniem i przy jej boku dzieci czują się bezpieczne. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie osobą taką staje się matka (szczególnie w pierwszym okresie życia dziecka), a następnie także ojciec. Procesy identyfikacji rozciągają się także na inne osoby. Toteż nie jest rzeczą obojętną, z jakimi osobami dziecko przebywa oraz kogo najbardziej lubi i podziwia.
c) mało pogłębiona więź emocjonalna między rodzicami
Þ przejawia się w mniej lub bardziej jawnych konfliktach interpersonalnych,
Þ sporadyczne tego rodzaju konflikty, wpisane niemal „prawie” w życie rodziny, nie powodują większych ujemnych następstw dla prawidłowego przebiegu procesu wychowania w rodzinie,
Þ częste ich pojawianie się i to szczególnie w atmosferze ostrych czy dramatycznych napięć lub w obecności dzieci, może wyraźnie zdezorganizować proces wychowawczy i prowadzić do trwałej dezintegracji życia rodzinnego.
Wskaźniki takiej dezorganizacji:
- awantury między rodzicami (często z błahych powodów),
- wybuchowe i nieopanowane zachowania jednego z dwojga rodziców lub obojga rodziców,
- może także być alkoholizm ojca lub matki czy innego typu uzależnienia rodziców.
Prowadzi to wszystko do:
nawarstwiania się w dziecku ujemnych przeżyć i doświadczeń
czasami staje się jawnym aktem poniżania i poniewierania
blokuje zaspokajanie podstawowych potrzeb psychospołecznych i biologicznych dziecka
pozbawia je „ciepła uczuciowego”, poczucia bezpieczeństwa i wspólnoty rodzinnej, wewnętrznego ładu i spokoju
dziecko zaczyna szukać namiastki więzi uczuciowej poza domem, niestety często napotyka na osoby równie nieodpowiedzialne.
d) wadliwe postawy rodzicielskie
nadmierny dystans uczuciowy rodziców wobec dziecka
Wyodrębniamy dwie postawy:
- unikająca Na ogół słabe przywiązanie rodziców do dziecka i stałe niemal okazywaniem swojej obojętności uczuciowej. Rodzice pozbawieni głębszej więzi emocjonalnej z dzieckiem, a także nie przeżywają przyjemności z racji przebywania z nim.
- odtrącająca Traktowanie dziecka jako ogromnego ciężaru jaki spoczywa na rodzicach. Zadanie związane z opieką i wychowaniem dziecka uznawane za przykry obowiązek, wykraczający poza siły rodziców i ich możliwości.
przesadne koncentrowanie się rodziców na dziecku
Wyodrębniamy dwie postawy:
- postawa nadmiernie wymagająca Polega na stawianiu dziecku przesadnie wygórowanych żądań, którym nie jest w stanie ono sprostać mimo najlepszych swych chęci (zazwyczaj żądania nie liczące się z indywidualnymi cechami i możliwościami dziecka).
- postawa zbyt chroniąca Odznacza się zbyt czułą opieką nad dzieckiem i przesadnie dużą pobłażliwością oraz zaspokajaniem niemal każdego jego kaprysu, uniemożliwia to aktywność i samodzielność, np. w takich czynnościach jak ubieranie itp.
Szkoła
Drugim po rodzinie środowiskiem wychowawczym w życiu dzieci i młodzieży jest szkoła.
- w odróżnieniu od rodziny funkcjonuje w warunkach zinstytucjonalizowanych,
- zajmuje się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych,
- odpowiedzialnymi za poprawne jej funkcjonowanie są: dyrektor szkoły wraz z zastępcami i radą pedagogiczną,
- na szkołę mają dodatkowo wpływ: samorządy uczniowskie, sami uczniowie oraz rodzice.
Pamiętajmy o tym, że szkoła to nie tylko ludzie, ale również budynek wraz z całą strukturą:
- podział na klasy szkolne - tj. mniejsze zorganizowane grupy robocze od ok. 25-30 uczniów,
- w jednej szkole jest najczęściej kilkanaście klas - wraz z uczniami o zbliżonym poziomie wiekowym i umysłowym,
- podstawowymi formami działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły są lekcje (trwające ok. 45 min.), wraz z przerwami międzylekcyjnymi,
- obecnie obowiązkowo kształcimy się od 7 do 18 roku życia.
Funkcje szkoły:
dydaktyczna (kształcąca) - przekazywanie wiedzy z różnych dziedzin nauki, techniki, literatury, sztuki,
wychowawcza - kształcenie postaw wobec rzeczy, ludzi, norm, wartości,
opiekuńcza - zaspokaja podstawowe potrzeby, niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychospołecznego uczniów.
Warto również wspomnieć o podziale na szkoły publiczne i niepubliczne ( prywatne).
Niedomagania w funkcjonowaniu szkoły:
Szkoła jako instytucja kształcenia i wychowania nie zawsze funkcjonuje bez zakłóceń czy niedomagań. Należą do nich, m. in.:
1) Preferowanie funkcji kształcącej kosztem niedomagania funkcji wychowawczej (pomija sfery emocjonalne i dążeniowe, nie może bliżej poznać zainteresowań i potrzeb swych uczniów , ani też nawiązać z nimi bardziej osobistej więzi emocjonalnej).
2) Przeładowanie programu nauczania:
Ø trudne treści - zwłaszcza dla uczniów przeciętnych,
Ø wiedza encyklopedyczna lub słownikowa,
Ø sztywne, te same od lat treści - bez względu na zainteresowania i zdolności uczniów.
3) Stosowanie w nadmiarze tradycyjnych metod nauczania:
Ø nie liczą się z zainteresowaniami i zdolnościami uczniów,
Ø nauczyciele podają gotowe treści - domagając się wysłuchania, zapamiętania i odtworzenia; niedostatecznie zabiegają o aktywizowanie uczniów w procesach myślenia i praktycznego działania.
4) Przestarzała organizacja procesu nauczania:
Ø oparta głównie na nauczaniu frontalnym w klasie, skoncentrowanym głownie na podręczniku i nauczycielu,
Ø nie docenia się tu nauczania zespołowego, grupowego, a poniekąd także indywidualnego,
Ø wykluczona jest praca z uczniami wybitnie zdolnymi lub przejawiającymi trudności w nauce i zachowaniu.
5) Braki w należytym przygotowaniu kadry nauczycielskiej.
6) Braki w wyposażeniu materialnym szkoły.
7) Niedożywianie uczniów.
Drogi naprawy szkolnictwa:
· Racjonalne i zarazem twórcze korzystanie z przysługującej poszczególnym szkołom autonomii w obecnym systemie edukacji (chodzi przede wszystkim o stworzenie w nich pogodnej i serdecznej atmosfery, a jednocześnie pozytywnej motywacji do nauki).
· Działalność samorządów uczniowskich (zgłaszanie przez nie pozytywnych inicjatyw i podejmowanie działań celem uatrakcyjnienia życia szkolnego).
· Wzmożona współpraca nauczycieli i rodziców, a nade wszystko udział udział tych ostatnich w ocenie całokształtu danej szkoły i poszczególnych nauczycieli.
· Unowocześnienie metod nauczania i wychowania (upowszechnienie wśród nauczycieli najnowszych zdobyczy takich dyscyplin naukowych, jak psychologia, pedagogika, teoria organizacji i kierowania, a także udoskonalenie systemu kształcenia nauczycieli).
· Rozwijanie umiejętności psychopedagogicznych (umiejętość akceptacji, samooceny i samokontroli, nawiązywania z dzieckiem kontaktu emocjonalnego), zapoznawanie się z dynamiką grupową klasy i praktycznym wykorzystaniem jej w procesie wychowania i nauczania.
· Świadome odwoływanie się do doświadczeń niektórych szkół alternatywnych (zorganizowanych wg odmiennych projektów edukacyjnych, które stanowią alternatywę wobec koncepcji realizowanych w szkołach prowadzonych przez organy administracji państwowej lub gminnej).
Klasa
Klasa szkolna jako grupa społeczna, struktura klasy:
Nieodłączną częścią szkoły jest klasa szkolna. Stanowi ona grupę społeczną. Ta grupa społeczna jaką jest klasa posiada tzw. dynamikę grupową. Jest układ pewnych działań, sił, jest to struktura klasy, czyli zajmowane przez uczniów pozycje względem siebie, wspólnie uznawane normy. Klasa stanowi zespół złożony z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, zajmujących różne pozycje, mających wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie.
Klasa stanowi zespół złożony z uczniów wzajemnie na siebie oddziałujących, zajmujących różne pozycje, mających wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie.
Klasa początkowo tworzy jedynie formalnie zorganizowaną grupę społeczną, z czasem nawiązywanie kontaktów znacznie pogłębia ją. Staje się GRUPĄ SPOŁECZNĄ.
W klasie poszczególni uczniowie zajmują różne pozycje. Zajmują je w zależności od pełnionych funkcji, stopnia okazywania im sympatii lub antypatii, osiąganych dobrych lub złych wyników w nauce, posiadanych uzdolnień - ich braku lub odznaczania się siłą lub słabością fizyczną.
Każda struktura, typowa dla klasy szkolnej jako grupy społecznej , ma z reguły charakter hierarchiczny - tzn.uczniowie mogą zajmować wysokie i niskie pozycje, np. najwyższą pozycję posiadają uczniowie lubiani, a najniższą nielubiani.
Pozycja ta zależy od wielu uwarunkowań:
· możliwości wywierania lub nie wywierania wpływu na innych,
· stopnia w jakim uczeń jest lubiany lub nielubiany,
· umiejętności nawiązywania kontaktów (lub jej braku),
· podporządkowania lub niepodporządkowania się normom nieformalnym obowiązującym w klasie,
· wysokie lub zaniżone uzdolnienia intelektualne,
· przyjemny lub nieprzyjemny wygląd fizyczny.
3 struktury klasy:
· struktura władzy (utworzona m. in. ze względu na pełnione funkcje w klasie),
· struktura socjometryczna ( ze wzgl. na odczuwane sympatie, uznanie, popularność lub niechęć i wrogość),
· struktura komunikowania się ( przekazywanie informacji).
Inny podział:
· struktura formalna (obowiązujące w klasie przepisy i rozporządzenia władz szkolnych, tj. np. regulaminy i zwyczaje szkoły),
· struktura nieformalna (powstaje żywiołowo, jest rezultatem spontanicznych oddziaływań uczniów).
Normy klasy szkolnej:
Normy grupowe - są to normy "wypracowane" przez samych uczniów, które stanowią dla nich ważny układ odniesienia, regulujący ich zachowanie w różnych sytuacjach. Są one raczej rzadko zwerbalizowane i wyraźnie uświadomione, a tym bardziej nigdy na ogól nie spisane. Stanowią wspólnie podzielany pogląd uczniów danej klasy na temat pożądanego sposobu ich postępowania, zwłaszcza w trakcie lekcji.
Jedne z norm grupowych są sprzeczne z regulaminem szkolnym (np. "zawsze podpowiadaj na lekcji"), inne pozostają z nim w całkowitej zgodzie (np. "nie spóźniaj się na lekcje").
Na ogół normy wyłaniające się w grupie (też w klasie), to 'normy:
· dotyczące zadania, regulujące metody i sposoby postępowania niezbędne do realizacji celu grupowego;
· regulujące interakcje w grupie - powodujące przewidywalność zachowań poszczególnych osób i zapobiegające pojawianiu się konfliktów;
· dotyczące postaw i przekonań, określające, jakie postawy są w grupie pożądane, jakie zaś są godne potępienia;
· dotyczące zewnętrznych zachowań, np. regulujące sposób ubierania się, uczesania czy postępowania (normy te służą ułatwieniu identyfikacji jednostki z grupą)'.
Przywództwo w klasie szkolnej:
Pomocna w wychowaniu uczniów jest znajomość przywództwa w kasie.
Przywództwo nieformalne i formalne
Związane z nieformalnym nurtem życia klasy. Pełnione tam role przywódcze nie zawsze idą w parze z wykonywaniem przez uczniów różnego rodzaju zadań lub sprawowania określonych funkcji na rzecz klasy. Przywódcami nieformalnymi w klasie są zazwyczaj uczniowie lubiani i cieszący się wysokim uznaniem swych kolegów klasowych. Nieformalne przywództwo jest rezultatem wzajemnego oddziaływania z jednej strony osobowości, wyglądu zewnętrznego czy siły fizycznej uczniów, z drugiej - sytuacji, w jakiej aktualnie znajduje się klasa. Przywódcami przeważnie stają się uczniowie, którzy w zaistniałej sytuacji mogą dopomóc klasie w zaspokajaniu potrzeb i realizowaniu upragnionych dążeń. Często przywódcy nieformalni, jak i pozostali uczniowie nie uświadamiają sobie, że mają do czynienie z przywództwem nieformalnym, nie zdają sobie sprawy z ról pełnionych w klasie. Brak formalnych oznak władzy. Przywódcy nieformalni wywierają na uczniów swojej klasy znacznie większy wpływ, niż osoby sprawujące nad nimi formalną władzę. Wpływają na nich jednak zgodnie z ich życzeniami i pragnieniami. Tracą on swoją władzę, gdy wyraźnie sprzeniewierza się oczekiwaniom klasy lub, gdy następuje w klasie sytuacja, do której on nie dorasta. Duże liczebnie klasy sprzyjają wyłanianiu się co najmniej kilku przywódców, pozostających nierzadko wobec siebie w stosunkach hierarchicznych czy wręcz antagonistycznych. Prowadzi to do rozbicia klasy. Przywódca formalny może czasami zaskarbić sobie cechy przywództwa nieformalnego.
Spoistość klasy szkolnej:
Spoistość klasy szkolnej nazywana niekiedy spójnością, zwartością, integracją czy więzią wewnątrzgrupową, nie doczekała się jednoznacznego określenia. Pojęcie to jest rozumiane często wieloznacznie. Dla jednych oznacza ono silne poczucie przynależności do grupy, dla innych to wzajemna życzliwość i serdeczność wszystkich jej uczestników. Może też oznaczać wspólne dążenie ich do osiągnięcia tego samego celu i ponoszenie współodpowiedzialności za to, co dzieje się w grupie.
Przez spoistość rozumie się:
· atrakcyjność grupy dla jej członków,
· gotowość dążeń członków grupy do osiągnięcia wspólnych celów,
· koordynację podjętego wspólnie przez członków grupy problemu.
Rozumienie spoistości wiąże się zawsze z emocjonalnym przywiązaniem do swojej grupy.
Czynniki zwiększające i pomniejszające spoistość klasy:
· pozytywnie wpływają: zaspokojenie przez uczniów swojej potrzeby uznania i prestiżu, panujące w klasie stosunki oparte raczej na współdziałaniu i współpracy niż współzawodnictwie, częste kontakty towarzyskie, podobny sposób myślenia itp.
· Zmniejszenie spoistości klasy powodują: niedosyt lub brak zaspokajania podstawowych potrzeb uczniów, przeżywane przez nich rozczarowanie w klasie, podzielanie różnych poglądów na interesujące ich sprawy, przeświadczenie uczniów o zbytniej dominacji niektórych z nich itp.
Należy również pamiętać o tym, że zbyt wysoka spoistość klasy kryje w sobie pewne niebezpieczeństwa. Może powodować niechęć do osób spoza klasy, "zamykanie się" w sobie i rezygnowanie z szerszych kontaktów z innymi klasami.
Podsumowując należy pamiętać, iż człowiek zależny jest od wielu innych osób, od środowisk w których przebywa. Jednakże nie możemy zapomnieć również o tym, że człowiek jest indywidualnością samą w sobie i to on sam decyduje o własnym życiu i tym do jakiego środowiska będzie przynależał.