ĆWICZENIA ODDECHOWE

I ODDECHOWO-FONACYJNE

propozycja do pracy w domu z dzieckiem jąkającym się

Wstęp

Mówienie jest nierozłącznie związane z oddychaniem. Inny jest sposób oddychania wtedy, gdy milczymy, a inny, gdy mówimy. Podczas spoczynku oddychamy nosem: wdech i wydech są niemal zrównoważone co do długości trwania. Natomiast w czasie mówienia oddychamy przede wszystkim ustami: wdech jest szybki i krótki, a wydech długi i powolny. Mówiąc nabieramy tyle powietrza, ile potrzeba do wypowiedzenia wyrazy czy zdania.

Jąkanie - najogólniej mówiąc - polega na zaburzeniu koordynacji pracy narządów oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego.

Dodatkowe skurcze mięśni oddechowych obejmują przede wszystkim przeponę. Mogą one pojawiać się w czasie wdechu i wydechu. Oddech jest krótki, arytmiczny, przerywany lub przeciwnie - strumień powietrza bywa zatrzymany. Pacjent często mówi na wdechu.

Skurcze mięsni fonacyjnych uniemożliwiają rozwarcie strun głosowych. Struny zaciskają się, zachodzą jedna na drugą, głos wydobywa się z trudem, przy dużym oporze. Może też nie dojść do zwarcia strun głosowych, stąd długie przerwy w mówieniu lub mowa szeptem.

Proponuję prosty zestaw ćwiczeń oddechowych i oddechowo-fonacyjnych do wykonywania przez dziecko w domu. Wskazana jest pomoc osoby dorosłej, która kontrolowałaby właściwy przebieg ćwiczeń.

Ćwiczenia oddechowe

Przy oddechu brzuszno-przeponowym klatka piersiowa unosi się lekko podczas wdechu ku górze, ale rozszerza się na boki w swojej dolnej części, przez co zwiększa się pojemność płuc. Ten sposób oddychania daje możliwość spożytkowania przy mówieniu największej ilości powietrza w jednym oddechu i przez to osiągania maksymalnej pojemności głosu, jego świeżości i łatwości operowania nim.

1. Dziecko leży na podłodze z misiem lub książką na brzuchu. Lewa dłoń leży na górnej części klatki piersiowej, a prawa na brzuchu. Dziecko wdycha powietrze przez nos lub usta i nos (wyczuwa unoszenie się brzucha ku górze, lewa dłoń leży nieruchomo), wypuszcza powietrze przez usta wymawiając przeciągniętą głoskę s (brzuch opada, lewa dłoń leży nieruchomo). Ćwiczenie należy wykonywać 3 razy dziennie przez 2 - 3minuty.

2. Dziecko zatyka prawą dziurkę nosa kciukiem prawej dłoni. Nabiera przez lewą dziurkę powietrze i zatrzymuje je. Następnie zatyka lewą dziurkę nosa palcem wskazującym tej samej dłoni, a odjąwszy kciuk wydycha powietrze przez prawą dziurkę. Nie odejmując palca wskazującego od lewej dziurki, wciąga powietrze przez prawą dziurkę, natychmiast zatyka ją prawym kciukiem i wydycha przez lewą dziurkę. Ćwiczenie należy wykonywać kilka razy dziennie przez 2 - 3 minuty.

3. Dziecko rozluźnia wszystkie mięśnie, opuszcza barki. Bierze głęboki wdech, spokojnie, bez wysiłku. Wydycha spokojnie. Gdy wypłynie powietrze - należy chwilę poczekać - niech nowy wdech nastąpi jakby sam przez się, jako nieuniknione zaczerpnięcie powietrza, a następujący potem wydech, niech znowu będzie swobodnym wypływem powietrza. Ćwiczenie należy powtarzać kilka razy dziennie.

Uwaga: przy ćwiczeniu tym dziecko nie unosi barków, gdyż to właśnie powoduje oddychanie tzw. szczytowe, nieprawidłowe dla mówienia.

4. Dziecko wykonuje szybki wdech przez nos i zatrzymuje powietrze przez 3 sekundy, potem wydycha powoli. Po tygodniu tego ćwiczenia należy zwiększyć pauzę do 6 sekund, po trzech tygodniach do ok. 10 sekund.

Wszystkie ćwiczenia należy wykonywać bez wysiłku.

5. Zabawy oddechowe:

• zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej powierzchni,

• zdmuchiwanie kawałka papieru za pomocą słomki z chropowatej powierzchni,

• przenoszenie słomką styropianu,

• dmuchanie przez słomkę na kulki styropianu umieszczone w kubeczku,

• dmuchanie na piórko, piłeczkę ping-pongową, waciki, kawałki papieru,

• dmuchanie wacików ustawionych w szeregu - wyścigi samochodów,

• dmuchanie na watki obiema dziurkami nosa, a następnie przytykanie na przemian jednej z dziurek nosa,

• chuchanie na „zmarznięte ręce” oraz „gorącą zupę”,

• wąchanie kwiatków, napojów,

• dmuchanie na wiszące na sznurkach watki, piórka, kokardki,

• dmuchanie na wiatraczek,

• dmuchanie na zapaloną świeczkę tak, aby płomień nie zgasł, tylko wygiął się,

• pompowanie baloników,

• gwizdanie,

• puszczanie baniek mydlanych,

• dmuchanie do naczynia z wodą przez rurkę,

• rozdmuchiwanie wacików.

Ćwiczenia oddechowo-fonacyjne

1. Wymawianie na jednym wydechu samogłosek:

aaaaaa

ooooo

uuuuu

eeeee

iiiii

yyyyy

2. Łączenie po 2 samogłoski:

aoaoaoaoao

eoeoeoeoeo

iuiuiuiuiu

uauauauaua

3. Śpiewanie samogłoski e wodząc palcem po muszli ślimaka (robimy to na jednym wydechu):

• głosem ciągłym eeeeeeeee

• głosem przerywanym e e e e e e e e

4. Naśladowanie szumu wiatru:

• jesiennego chłodnego - przedłużona artykulacja głoski ssssssssss

• zimowego lodowatego - przedłużona artykulacja głoski wwwwwww

• wiosennego ciepłego - przedłużona artykulacja głoski fffffffff

• letniego gorącego - przedłużona artykulacja głoski hhhhhhh

Ćwiczenie wykonujemy na jednym wydechu (wdech nosem).

5. Naśladowanie śmiechu różnych ludzi - ćwiczenie rozruszające przeponę:

• staruszki: che che che

• kobiety - jasny: cha cha cha

• mężczyzny - tubalny: cho cho cho

• dziewczynki - piskliwy: chi chi chi

• chłopca - hałaśliwy: cha cha cha

Zakończenie

Jąkanie jest zjawiskiem bardzo złożonym, spowodowanym przez wiele czynników. Jest przykrą dolegliwością, która może wpływać na psychikę dziecka oraz na jego pozycję wśród rówieśników. Dziecko jąkające się należy otoczyć szczególną opieką i jak najwcześniej udzielić mu właściwej pomocy.

4

---