TRENING UMIEJĘTNOŚCI WYCHOWAWCZYCH
PROWADZĄCY: ILONA DUDA
Działania diagnostyczne, poprzedzające integrację grupy.
Opis klasy - uporządkowanie wiedzy o klasie.
OPRACOWAŁA: ELŻBIETA DRYŚ
Swoją obserwację przeprowadziłam na klasie I gimnazjum - na uczniach z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim Zespołu Szkół Specjalnych.
Czy i w jakim stopniu uczniowie znają się wzajemnie? Kto z kim jest w bliskich relacjach?
Klasa I gimnazjum liczy 10 osób, 5 dziewczynek i 5 chłopców. Prowadzę zajęcia w tej klasie od dłuższego czasu (zarówno w szkole podstawowej jak i od września tego roku w gimnazjum).
Uczniowie klasy I gimnazjum znają się bardzo dobrze od IV klasy szkoły podstawowej, niektórzy nieco dłużej. Większość z nich wychowuje się na jednym podwórku. W trakcie uczęszczania do szkoły podstawowej doszła jedna uczennica, która bardzo szybko nawiązała kontakt z pozostałymi uczniami.
Bardzo dobry kontakt ma Tomek* i Kuba*. Są to uczniowie, którzy pomagają sobie wzajemnie oraz innym. W bliskich relacjach pozostaje także Sylwia* i Magda*, uczennice życzliwe i pomocne, które pomimo różnicy intelektualnej wzajemnie sympatyzują.
Czy w klasie/grupie można wyodrębnić wyraźne podgrupy? Jakie są relacje pomiędzy podgrupami (współpraca, rywalizacja, obojętność). Czy można odkryć zasadę, wg której uczniowie łączą się właśnie w takie podgrupy?
W klasie bardzo widoczny jest podział na grupy. Uczniowie dzielą się na 2 grupy. Jedna z tych grup to dziewczynki, druga to chłopcy. Obydwie grupy są od siebie niezależne i w każdej z tych grup występuje lider. Grupy potrafią ze sobą współpracować jeśli zachodzi taka potrzeba, ale również często ze sobą rywalizują. Najczęściej dochodzi do sporów między liderami grup. W grupie chłopców znajduje się dwóch uczniów zupełnie obojętnych na sytuacje konfliktowe występujące w klasie.
Czy klasę/grupę można ocenić jako zintegrowaną, czy są osoby pozostające poza grupą?
Klasa jako całość nie jest dostatecznie zintegrowana ze względu na różne dążenie do celu. Część uczniów ma bardzo dobre wyniki w nauce, dąży do pozytywnego osiągania celu, natomiast część z nich bardzo często opuszcza zajęcia, lekceważy swoje obowiązki opuszcza się w nauce. Jeden z chłopców, w codziennych sytuacjach jest pomijany przez klasę, zdarza się również, że wyśmiewany, jednak w momencie, gdy klasa poddawana jest wspólnym działaniom ów uczeń także w nich uczestniczy. Nie zdarzają się sytuacje, w których uczeń zostaje odtrącony i zdany sam na siebie. Na tle grupy często traktowany jest obojętnie.
Jaka jest hierarchia w klasie/grupie, kto jest liderem a kto jego „świtą”
W grupach wyraźnie zarysowały się osoby dominujące - liderzy.
W przypadku chłopców najbardziej dominującą osobą jest Mikołaj*, który jest „autorytetem” dla pozostałych kolegów. Większość chłopców próbuje dorównać koledze poprzez naśladowanie jego zachowań. Postawa Mikołaja* jest pozytywna, więc również pozytywnie wpływa na pozostałych uczniów.
Podobna sytuacja jest w przypadku dziewczynek. Tutaj dominującą osobą jest Patrycja*, dziewczynka, która doszła do klasy w VI klasie szkoły podstawowej - ładna, zgrabna i „wygadana”. Pozostałe dziewczynki traktują swoją koleżankę, jako wzór do naśladowania, jednak wzór ten nie jest pozytywny. Dominują tutaj takie zachowania jak wulgaryzm, lekceważenie nauczyciela, wyśmiewanie innych uczniów. Jednak uczennica ma dobre wyniki w nauce. Pozostałe uczennice chętnie angażują się w różne przedsięwzięcia organizowane na terenie szkoły.
Jakie inne znaczące role widać w klasie/grupie np. kozioł ofiarny, błazen, krytykant, mediator?
W klasie bardzo znacząco zarysowała się postać, Ani i Patrycji*, które stale krytykują wszystkich swoich kolegów, często ich wyśmiewają, wyzywają. Ania po interwencji nauczyciela potrafi wyciągnąć wnioski ze swojego zachowania, jednak na krótko. Natomiast w przypadku Patrycji opanowanie jej emocji jest bardzo trudne i często kończy się fiaskiem. W klasie można także wyróżnić kozła ofiarnego, który jest obciążany za wszystkie niepowodzenia klasowe. Zazwyczaj przez grupę dziewczynek.
Czy i jakie normy panują w grupie?
- jawne i nazwane
- ukryte, nienazwane
W klasie panują normy jawne i nazwane czyli zatwierdzony przez uczniów i przeze mnie regulamin pracowni komputerowej, jak również kontrakt między mną, a uczniami, który był konstruowany w czasie pierwszych zajęć z przedmiotu informatyka.
Oczywiście istnieją także normy ukryte tj. pozwalam uczniom korzystać z pracowni komputerowej w czasie przerwy, aby mogli „pograć”, „czatować”.
Czy w klasie/grupie występują konflikty, na jakim tle, jak uczniowie je rozwiązują, czy wymaga to interwencji nauczyciela, kto, w jakich sytuacjach i dlaczego przegrywa-wygrywa?
W klasie często zdarzają się konflikty, są to konflikty zazwyczaj między grupowe, w których biorą udział najczęściej liderzy grup. Konflikty te występują przeważnie na tle różnicy poglądów, niewłaściwego spojrzenia jednego z uczniów. W rozwiązaniu najtrudniejszych z nich zawsze potrzebna jest interwencja nauczyciela. Ze względu na deficyty rozwojowe uczniów, bardzo trudno jest im samodzielnie rozwiązać problemy i zaprzestać konfliktom.
Zdarza się, że konflikty pojawiają się w grupie dziewczynek pomiędzy dwoma lub trzema uczennicami, które bardzo często sprzeczają się, gdy „coś nie jest po ich myśli”, gdy któraś z nich nieodpowiednio się odezwie lub w przypadku „kłótni o chłopaka”.
W grupie chłopców bardzo rzadko dochodzi do konfliktów. Zdarzają się niewielkie spięcia, jednak każda z tych sytuacji jest przez uczniów samodzielnie rozwiązywana. Nie dochodzi tutaj do konfliktów na tyle skomplikowanych, aby wymagały one interwencji nauczyciela.
Jakie są mocne strony klasy/grupy?
Mocną stroną całej klasy jest chęć uczestniczenia w przedsięwzięciach organizowanych przez szkołę. Większa część uczniów klasy z wielkim zaangażowaniem bierze udział w zajęciach teatralnych, występuje na scenie i z zapałem uczy się swoich ról. Dzięki temu potrafią sobie wzajemnie pomagać.
Czy klasa/grupa samodzielnie stawia sobie jakieś zadania, jak potrafi samoorganizować się przy ich realizacji?
W klasie są dwie osoby, które potrafią samodzielnie stawiać sobie zadania do wykonania. Jednak nie potrafią się samoorganizować przy ich realizacji, wymagają pomocy i kontroli nauczyciela.
Pozostała część klasy nie potrafi samodzielnie stawiać sobie zadań do wykonania. Potrzebuje do tego zaangażowania nauczyciela, który zleci im zadanie i pokieruje działaniem.
* Imiona dzieci zostały zmienione