Poradnictwo opiekuńczo- wychowawcze
Dr B. Górnicka
Projekt procesu poradniczego
Wykonała:
Judyta Kowal
II POW GR. B niestacjonarne
Dane ogólne o rodzinie
Mateusz, lat 10, uczęszcza do miejscowej szkoły podstawowej, jest uczniem klasy III.
Pochodzi z rodziny niepełnej, mieszkającej w małej miejscowości położonej 25 km od miasta powiatowego w województwie opolskim. Rodzice Mateusza rozwiedli się, w momencie, kiedy chłopiec miał dwa lata.
Charakterystyka funkcjonowania rodziny
Obecnie matka chłopca żyje w konkubinacie. Z tego związku Mateusz ma przyrodnią, trzyletnią siostrę, która uczęszcza do miejscowego przedszkola.
Chłopiec wychowywany głównie przez matkę, oraz jej konkubenta, gdyż jego ojciec w ogóle się nim nie interesuje, nie odwiedza go, nie dzwoni, chłopiec nie ma kontaktu z nim od wielu lat. Partner matki chłopca, lat 37, wykształcenie zawodowe, pracuje w systemie trzyzmianowym. Matka lat 26, wykształcenie średnie, pracuje również w systemie trzyzmianowym.
Ojciec Mateusza założył nową rodzinę, z tego związku ma dwoje małych dzieci. Ojciec chłopca lat 30, wykształcenie zawodowe, obecnie pracuje.
Atmosfera w domu nie zawsze jest pozytywna. Matka chłopca często kłóci się z konkubentem. Niechętnie opiekuje się domem - nie sprząta, nie gotuje, nie robi zakupów, nie opłaca rachunków. Oczekuje tego od partnera, a mianowicie przejęcia wszystkich obowiązków domowych. Dlatego z tego powodu bardzo często dochodzi do sporów pomiędzy Matką a jej partnerem. To właśnie konkubent sprawuje wszystkie obowiązki domowe, gotuje, opłaca rachunki, robi codzienne zakupy. Interesuje się dziećmi.
Matka Mateusza jest nim samym mało zainteresowana, prawie wcale z synem nie rozmawia, nie odrabia z nim lekcji, nie interesuje się wynikami syna w szkole, nie stawia się do szkoły na wezwania nauczycieli. Ich relacje ograniczają się jedynie do sprawdzenia czy Mateusz aktualnie znajduje się w domu, jak również w sytuacjach kiedy konkubent matki nakazuje chłopcu wykonanie pewnych czynności związanych z domem, lekcjami. Wtedy najczęściej chłopiec płacze, natomiast matka pobłaża mu.
Większe zainteresowanie Mateuszem wykazuje jej partner, zabiera chłopca na wycieczki, spędzają ze sobą większość czasu. Konkubent matki ustalił reguły, rozmawia z chłopcem, przekonuje go do nauki, odrabiania zadań i pomocy w domu. Jednak ten opornie podchodzi do ustalonych zasad - zaczyna płakać, wymusza na matce by ta zainterweniowała w jego sprawie. Mateuszowi często zdarza się wykorzystywać tą sytuację. Chłopiec nie stosuje się do ustalonych zasad, nie wykonuje przydzielonych obowiązków, które wykonywane są za niego przez konkubenta oraz sporadycznie przez matkę . Dochodzi wtedy do kolejnych kłótni pomiędzy matką a jej partnerem. Konkubentowi bardzo zależy na tym, aby chłopiec więcej się uczył, pomagał w domu, znał, i przestrzegał zasad jakie wprowadził w domu. Partner matki wraz z nią samą już od najmłodszych lat chłopca nie byli zgodni co do systemu wychowawczego, w jakim należy wychowywać dziecko. Matka jest osobą bardzo pobłażliwą. Jednak ma stosunkowo niewielki udział w wychowaniu chłopca. Konkubent uchodzi za osobę surową, oczekującą posłuszeństwa i stosującą kary w celu wyegzekwowania określonego sposobu zachowania się dziecka. Pomimo tego stosunek emocjonalny partnera matki z chłopcem jest znacznie silniejszy, aniżeli z samą matką - jest on raczej chłodny i słaby. Częsta nieobecność matki w domu, jak również jej postawa do obowiązków domowych, sprawia, iż więzi stopniowo się rozluźniają. Wykazuje się brakiem chęci utrzymywania pozytywnych więzi emocjonalnych. Jedyną osobą z którą chłopiec jest emocjonalnie silnie związany to jego młodsza przyrodnia siostra, z którą pomimo znacznej różnicy wieku, ma bardzo dobry kontakt. Często się nią opiekuje, rozmawia.
Więź emocjonalna matki z dzieckiem jest zachwiana. Matka nie zaspakaja potrzeb emocjonalnych dziecka. Mateusz nie odczuwa miłości obojga rodziców i poczucia bezpieczeństwa. Występuję tutaj ubogi stosunek czuciowy wobec chłopca. Matka nie rozmawia z nim i nie ma dla niego czasu, biologiczny ojciec nie uczestniczy wżyciu chłopca, natomiast partner matki uchodzi za osobę surową i z zasadami. Chłopiec nie jest nagradzany przez matkę jak również nie jest motywowany do nauki i do dalszego działania. Jest on zostawiony sam sobie. Matka nie ma czasu dla dziecka, nie troszczy się o niego oraz zaniedbuje go. Unika kontaktu z dzieckiem. Spotyka się często ze swoją siostrą, przyjaciółmi oraz wychodzi na spacery, co prowadzi do tego, iż nie ma ona czasu w odpowiedni sposób wykonać swoich obowiązków domowych. Chłopiec nie może codziennie liczyć na ciepły obiad, ponieważ matce brakuje na to czasu. Matka nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań rodzicielskich. Nie uczestniczy w zebraniach rodziców. Częste kłótnie matki i jej partnera dotyczące sposobu wychowywania dzieci powodują, że rodzina jest źle zorganizowana i rozdarta a chłopiec nie wie kogo ma słuchać. Związek matki i jej partnera nie jest autentycznym związkiem, jest w nim mało lub brak miłości. Matka nie rozmawia z synem jak również z konkubentem na temat problemów syna. W rodzinie dziecko nie jest włączane do rozmów, przez co zamyka się w sobie. Matka unika kontaktu z dzieckiem, nie wnika w potrzeby uczucia syna. Między matką z synem nie istnieją bliższe związki jakie powinny występować. Granica między Mateuszem a jego matką jest bardzo sztywna. Członkowie tej rodziny żyją obok siebie, nie dając dzieciom poczucia wspólnoty. Matka nie potrafi zbudować relacji między nią a synem. Dziecko czuje się odrzucone i niechciane.
Rozwód rodziców oraz brak obecności ojca w procesie wychowania chłopca spowodował, iż chłopiec ma duże trudności w prawidłowym funkcjonowaniu w społeczeństwie oraz nauce.
Matka nie okazuje chłopcu żadnych pozytywnych uczuć, empatii, zdarza się nawet, ze strony partnera matki okazywanie chłopcu negatywnych postaw, najczęściej w momencie kiedy chłopiec nie wykonuje poleceń konkubenta. Zdarza się, iż otwarcie matka go krytykuje, jak również nie interesują jej jego potrzeby, zainteresowania, problemy, nie wnika w jego postępowanie, ani zachowanie. Sporadycznie, lecz bez konsekwencji, wyłącznie konkubent przejawia jakiekolwiek zainteresowanie chłopcem. Dlatego też Mateusz coraz bardziej wycofuje się z życia rodzinnego, unikając wszelakich kontaktów z matką i rówieśnikami, spędzając dużą ilość czasu z młodszą siostrą, z którą ma jedynie zachowane odpowiednie stosunki emocjonalne ma po części zaspokojoną potrzebę miłości, kontaktu społecznego. Niedostateczne uznanie oraz miłość ze strony matki wpływa bardzo niekorzystnie na poczucie bezpieczeństwa chłopca, oraz wpływa negatywnie na poczucie jego własnej wartości, a także niskiej samooceny.
Nieprzyjazna atmosfera, która panuje od dłuższego czasu w domu jest niekorzystna dla jego rozwoju psychicznego i fizycznego. Dostarcza Mateuszowi negatywnych doświadczeń, które przekładają się na jego relacje z najbliższym społeczeństwem. Chłopiec izoluje się, nie szuka kontaktów z rówieśnikami, jest nieśmiały, nadpobudliwy, nie potrafi skupić się na lekcjach, jest lękliwy, ma niską samoocenę. Wymienione sytuacje są wynikiem negatywnych przeżyć jakie dziecko doświadcza w domu. Brak obecności ojca w jego życiu, obojętność, oziębłość, matki na chłopca wpływa, iż Mateusz ma trudności w nawiązaniu jakichkolwiek relacji z rówieśnikami.
Brak zainteresowania chłopcem, jego problemami i sprawami szkolnymi, a także wadliwy styl wychowania ze strony matki w znacznym stopniu wiążą się z rozstaniem rodziców Mateusza. Matka chłopca rozstała się z ojcem Mateusza gdy ten miał zaledwie dwa lata. Brak ukazywania uczuć synowi spowodowane jest prawdopodobnie tym, iż chłopiec ten jest bardzo przypomina swojego ojca. Matka widocznie nie umie sobie poradzić z opuszczeniem jej przez męża a podobieństwo syna do byłego męża ciągle nie daje jej o tym wydarzeniu zapomnieć. Matka ma w pamięci negatywny obraz swojego byłego męża i przenosi go na ich syna. Wynikiem tej sytuacji jest to, iż chłopiec jest odtrącany przez matkę, zanika między nimi więź. Dziecko to czuje się osamotnione i bezsilne. Powodem dla którego matka zaniedbuje dom i dziecko jest najprawdopodobniej to, iż w poprzedni związek matka chłopca bardzo się zaangażowała pełni w odpowiedni sposób rolę matki i żony, wypełniała w należyty sposób domowe obowiązki, dbała o syna i męża, niestety związek ten zakończył się rozwodem i niepowodzeniem.
Prognoza pozytywna
Podjęte przez rodziców działania profilaktyczne sprawią, że dziecko pokona oznaki bierności, które są jedną z form zaburzeń rozwoju społeczno-emocjonalnego. Ważne jest, aby rodzice stworzyli mu możliwości wychowywania się w prawdziwej rodzinie. Stworzona w domu przez matkę, ojczyma atmosfera akceptacji, otwartości, zrozumienia, zainteresowania nim samym jego problemami, zachowaniem, doprowadzi do zmiany zachowania chłopca. Wówczas zaspokojone zostaną jego następujące potrzeby: bezpieczeństwa, miłości i uznania, jak również zostanie podniesiona jego wiara we własne siły, również samoocena. Następnie Mateusz zacznie nawiązywać kontakty rówieśnicze, zmieni podejście do nauki, poprawi oceny.
Prognoza negatywna
Stwierdzić można, iż zaniechanie oddziaływań terapeutycznych w sferze rozwoju społeczno-emocjonalnego przyczyni się do pogłębienia zaistniałego zjawiska, problemów szkolnych oraz rodzinnych.
Spotkania terapeutyczne
Aby zapobiec występowaniu prognozy negatywnej w życiu dziecka jak i również w życiu rodziny a zarazem aby prognoza pozytywna miła miejsce w poprawnym funkcjonowaniu rodziny należy skierować całą rodzinę na spotkania ze specjalistą. Spotkania te mają na celu poprawienie relacji pomiędzy dzieckiem a rodzicami jak również pomiędzy samymi rodzicami i ich metodami wychowawczymi. Spotkanie przyjmują charakter terapeutyczny. Terapia rodziny nie kończy się na jednym bądź dwóch spotkaniach. Musi być przeprowadzony cykl spotkań, aby terapia przyniosła zamierzone efekty.
Pierwsze i drugie spotkanie - spotkanie całej rodziny
Spotkania te będą miały charakter konsultacji, na których rodziny będą ustalały wraz z terapeutą jaki jest cel wspólnej pracy, jaka będzie częstotliwość spotkań oraz na których spotkaniach będzie uczestniczyć całą rodzina, a na których tylko rodzice bądź samo dziecko. Te pierwsze dwa spotkania będą miały na celu zapoznanie się z terapeutą, a także oswojenie się z nowo zaistniałą sytuacją. Terapeuta, prowadzący spotkanie będzie zadawał każdemu pytania, pozwalające dobrze zrozumieć to, z czym zgłasza się rodzina oraz jakich rozwiązań oczekuje.
Trzecie i czwarte spotkanie - spotkanie z samym dzieckiem.
Terapeuta poprzez rozmowę będzie miał możliwość zapytania chłopca o jego stosunki z mama oraz z jej partnerem. Zadaniem terapeuty jest doprowadzenie do otwarcia się chłopca przed nim. Ważne jest, aby dziecko potrafiło powiedzieć co powoduje, że płacze jak ma wykonać polecenia wydawane przez partnera swojej mamy. Ponad to ważne jest, aby dziecko powiedziało co czuje do mamy, czy rozmawia z nią, czy mama mu pomaga przy odrabianiu lekcji a także czy spędza a nim czas oraz co mu się nie podoba w domu jako rodzinie (kłótnie, sprzeczki, krzyk). Chłopiec powinien powiedzieć co chciałby robić z mamą, jakie są jego marzenia, czy konkubent mamy jest zawsze taki ostry w stosunku do niego, czy podoba mu się mieszkanie, do którego się przeprowadziła wraz z mamą, czy uważa partnera swojej mamy za swojego tatę.
Piąte i szóste spotkanie - spotkanie z rodzicami
Na tym spotkaniu to rodzice będą mieli za zadanie otworzyć się przed terapeutą, będą mieli możliwość wypowiedzenia się na tematy, które ich nurtują, na temat wychowania chłopca i jego siostry, na stosunki i atmosferę jaka panuje w domu. Każde z rodziców będzie miało możliwość wypowiedzenia się na dany temat. Zadaniem terapeuty będzie uświadomienie rodzicom błędów jakie popełniają w sposobie wychowywania dzieci, w sposobie ich traktowania i odnoszenia się do nich. Terapeuta uświadomi również rodzicom, że wspólne życie dorosłych ludzi nie opiera się tylko na kłótniach i zrzucaniu na siebie obowiązków i odpowiedzialności za prace domowe i opiekę nad dziećmi. Po wysłuchaniu rodziców terapeuta przedstawi wizję domu i spędzania czasu z rodzicami wyrażona przez Mateusza. Terapeuta pomoże rodzicom wyjaśnić jak maja postępować wobec dzieci jak również wobec siebie, aby nie zniszczyć tego co razem z budowali, aby dawali dzieciom poczucie bezpieczeństwa i miłości. Podpowie jak mają pracować z chłopcem, aby nie wykorzystywał płaczu przeciwko nim przy wykonywaniu obowiązków domowych oraz szkolnych, a także jak zamiast krzyku i surowego podejścia zmotywować chłopca do nauki i jak posiąść zdolności do nagradzania i chwalenia chłopca za poprawne wykonanie danej czynności. Ważne jest, aby rodzice na spotkaniu z terapeutą przyglądnęli się swojej relacji z dzieckiem, poznawać swoje mocne i słabsze strony jako rodzica, szukać przyczyn niepowodzeń, aby zanalizowali doświadczenia z własnego dzieciństwa pod kątem ich wpływu na stosunki z własnym dzieckiem.
Siódme i ósme spotkanie - rodzice wraz z dzieckiem
Wspólna rozmowa terapeuty z rodzicami na temat tego czy uświadomili sobie to czego się dowiedzieli i czego się nauczyli na poprzednim spotkaniu, czy są gotowi na zmiany w kierunku pozytywnym, aby ratować dom i rodzinę. Ważne jest, aby rodzice zrozumieli po poprzedniej wizycie u terapeuty, że wpływ własnej postawy oraz sytuacji rodzinnej ma znaczenie w występującym zachowaniu dzieci. Priorytetem jest, aby rodzice po bacznym okiem terapeuty zaczęli pracować nad zmianą swoich postaw i zachowań, które nie służą dziecku oraz relacji z nim.
Projekt naprawczy
Jednym z najważniejszych celów będzie uświadomienie matce Mateusza, że rodzina jest ważna, że nie powinna jej zaniedbywać. Matka chłopca powinna być świadoma tego, iż odrzucenie przez nią syna doprowadzić może do zamknięcia się w sobie chłopca, nie będzie on potrafił i chciał opowiadać o przeżyciach pozytywnych jak również negatywnych jakich doznał w szkole oraz poza nią. Będzie się on czuł skrzywdzony, samotny i niekochany przez matkę. Ważne jest również nawiązanie kontaktu z mamą chłopca oraz jej partnerem, skierowani ich wraz z dzieckiem na terapię rodzinną. Ważne jest zapewnienie uczniowi opieki ze strony Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej.
ZADANIA NAPRAWCZE
Zadania naprawcze polegać będą na:
Rozmowach ucznia z psychologiem i pedagogiem szkolnym
Nauczeniu matki akceptowania syna
Pokazaniu i nauczeniu matki metod jakimi może motywować syna do nauki, jak również stosować nagrody za dobrze wykonane zadanie
Nakierowanie matki na poświęcanie synowi większej uwagi
Reagowaniu na negatywne postępowanie względem obowiązku szkolnego
Nauczenie matki odpowiedniego podejścia do wykonywania swoich obowiązków domowych
ZADANIA PROFILAKTYCZNE
Ważne jest zastosowanie zadań profilaktycznych, które mają bardzo duże znaczenie w procesie naprawczym. Mają one za zadanie niedoprowadzenie do tego, aby po wyeliminowaniu zachowań nieodpowiednich względem obowiązków szkolnych i domowych oraz negatywnej sytuacji rodzinnej, zachowania te w trudnych dla chłopca okolicznościach nie powróciły. Na zadania profilaktyczne składają się:
Udział chłopca w zajęciach korekcyjno - kompensacyjnych, w ramach, których należy usprawniać obniżone funkcje
Indywidualna praca z dzieckiem jak również z matką i jej partnerem
Pokonanie trudności edukacyjnych i społecznych Mateusza
Pokonanie trudności w komunikacji pomiędzy matką a synem
ZADANIA MATKI I JEJ PARTNERA:
Wzmocnienie więzi rodzinnych poprzez wspólne rozmowy, jak również poprzez wspólne zabawy i spędzanie czasu. Należy otoczyć chłopca w domu miłą, życzliwą atmosferą tak, aby mógł poczuć się akceptowany, kochany, potrzebny, a przede wszystkim zauważalny
Istotne jest również nagradzanie Mateusza za pozytywne zachowania, oceny
utrzymanie stałego kontaktu szkoły, nauczyciela z mamą chłopca.