SCHIZOFRENIA zaburzenie psychotyczne, w którym pogarsza siê kontakt z rzeczywistoœci¹ i samoœwiadomoœci, doœwiadczaj¹c ra¿¹co irracjonalnych pomys³ów i wypatrzonych spostrze¿eñ. Schizofrenia ujawnia siê przewa¿nie w okresie dojrzewania lub w m³odoœci, nie zna granic i prawie w takim samym stopniu dotyka zarówno mê¿czyzn jak i kobiet. Zaznaczaj ¹ siê jednak wielkie ró¿nice miêdzy poszczególnymi osobami w odczuwalnych przez nie objawach oraz ich reakcje na te objawy.
Przyczyny:
Podejœcia somatogenne koncentruj¹ siê na roli czynników genetycznych i poszukiwaniu anomalii w strukturze i funkcjonowaniu mózgu. Podejœcia psychogenne podkreœlaj¹ efekty niekorzystnych doœwiadczeñ z dzieciñstwa, szczególnie odchyleñ od normy w interakcji rodzinnych .
Czynniki biologiczne. Istniej¹ przekonuj¹ce dowody na to, ¿e mechanizmy genetyczne wywieraj¹ wp³yw na sk³onnoœæ do zapadania na schizofreniê.
Obraz kliniczny, przebieg i rokowanie w zakresie zaburzeñ schizofrenicznych s¹ bardzo zró¿nicowane.
Objawy najczêœciej spotykane w ostrej schizofrenii to:
- halucynacje- chory s³yszy g³osy na swój temat, rzadziej nieistniej¹ce rzeczy s¹ spostrzegane za pomoc¹ wêchu, smaku, dotyku czy wzroku. Kiedy to co nie rzeczywiste, wydaje siê rzeczywistoœci¹.
- urojenia- chory utrzymuje ¿e jest œledzony, lub przekonanie o w³asnej potêdze i wielkoœci. Czêsto szczególnie w utrwalonej chorobie, wyraŸna jest z³o¿ona sieæ urojeniowych idei.
- zjawisko bezradnoœci- osoba jest przekonana ¿e jego zachowaniem, myœlami, kieruj¹ si³y zewnêtrzne i nie ma on wp³ywu na to, co robi i co prze¿ywa.
- ingerencja w myœli- osoba jest przekonana ¿e jej myœli pochodz¹ od kogoœ innego, albo ¿e s¹ ogólnie znane i dostêpne dla innych.
Wœród ró¿nych zespo³ów zaburzeñ schizofrenicznych wystêpuj¹:
1. Schizofrenia paranoidalna- opanowanie przez urojenia i halucynacje.
2. Schizofrenia hebefreniczna- zaburzenia myœlenia, afektu, zachowania. Mog¹ wyst¹piæ zachowania nieprzewidywalne lub nieodpowiedzialne.
3. Schizofrenia katatoniczna- obecnie rzadko spotykana. Nieruchomoœæ, lub przesadne, bezcelowe ruchy. Skrajny negatywizm, naœladowanie czyichœ wypowiedzi lub ruchów.
4. Schizofrenia prosta- to postêpuj¹ca degradacja osobowoœci, polegaj¹ca na sp³yceniu
emocji- stopniowy afekt, utrata popêdu lecz bez halucynacji i urojeñ. Istniej ¹ równie¿ podtypy:
- niezró¿nicowany - bez takich objawów jak wymieniono wy¿ej, lub objawy mog¹ byæ tak liczne, ¿e spe³niaj ¹ kryteria wiêcej ni¿ jednej postaci schizofrenii.
- rezydualna- zaczyna siê epizodem wyraŸnie psychotycznym( pojawienie siê urojeñ lub omamów), ale póŸniejszy przebieg ma przede wszystkim postaæ objawów negatywnych. Cechy schizofrenii mo¿na podzieliæ na objawy pozytywne, odzwierciedlaj¹ce nadmiar lub zniekszta³cenie normalnego funkcjonowania, oraz objawy negatywne, czyli ograniczenie lub utratê normalnego funkcjonowania.
60-70% zachorowañ nastêpuje przed 30 r.¿. Objawy narastaæ mog¹ szybko (przez kilka, kilkanaœcie dni) albo miesi¹cami a nawet latami. Jednak u 2/3 chorych od momentu ujawniania siê pierwszych objawów do ich pe³nego rozwiniêcia up³ywa nie wiêcej ni¿ pó³ których nie jest w stanie zaakceptowaæ. Przez proces projekcji osoba ta nieœwiadomie przenosi te impulsy na kogoœ innego i nastêpnie zachowuje siê tak , jak gdyby pochodzi³y one od innego cz³owieka i zosta³y na ni¹ skierowane. Inni pisarze tacy jak Junge ( 1939) i Sullivan ( 1924), twierdzili ¿e powa¿ne psychologiczne stresy prowadz¹ do regresji jednostki, do wczeœniejszej fazy rozwoju psychologicznego. Kiedy stresy nie ustêpuj¹, pojawia siê ryzyko, ¿e mechanizmy radzenia sobie z problemami przestan¹ byæ skuteczne, co mo¿e prowadziæ do pojawienia siê objawów schizofrenii. Próbuj¹c zdefiniowaæ psychologiczne przyczyny schizofrenii, kilku badaczy zajmuje siê obecnie obserwacj¹ dzieci z grupy wysokiego ryzyka, np. gdy jedno z rodziców choruje na schizofreniê
Rozwijanie siê objawów mo¿e byæ trudne do dostrze¿enia dla chorego i jego rodziny. Obliczono, ¿e œredni czas, jaki up³ywa do podjêcia leczenia, to dwa lata. Mo¿e on oczywiœcie bardzo siê indywidualnie ró¿niæ. Rola rodziny i otoczenia chorego bywa tu ogromna.
Przebieg choroby jest bardzo ró¿ny. Czeœæ osób choruje epizodycznie, miêdzy okresami choroby objawy ustêpuj ¹ ca³ko wicie lub w znacznym stopniu. U innych choroba przebiega w sposób bardziej przewlek³y i postêpuj¹cy, z okresowymi zaostrzeniami. W wieloletnich badaniach stwierdzono, ¿e pierwsze 5 lat choroby ma, u wiêkszoœci chorych, przebieg bardziej burzliwy i w konsekwencji zwi¹zane s¹ z nimi najwiêksze trudnoœci i straty spo³eczne. PóŸniej stan zdrowia ulega pewnej stabilizacji. W drugiej i trzeciej dekadzie trwania choroby nierzadkie jest z³agodzenie jej przebiegu, dotyczy ono ok.l/4chorych. Przebieg choroby wyraŸnie zale¿y te¿ od rodzaju podjêtego leczenia, wspó³pracy chorego i stosunku do niego jego otoczenia i rodziny. Pomoc i leczenie powinny mieæ charakter kompleksowy, dostosowany do potrzeb danej chorej osoby oraz jej rodziny. W okresie zwiastunów choroby odgrywaj¹ istotn¹ rolê poradnictwo i edukacja, pierwszy, oby pozytywnie odebrany, kontakt z lekarzem. W tym okresie porady czêsto potrzebuje rodzina obserwuj¹ca rozwijaj¹ce siê objawy choroby i nie wiedz¹ca, w jaki sposób postêpowaæ wobec bliskiej osoby. Wa¿ne jest przezwyciê¿enie czêsto pojawiaj¹cego siê poczucia bezradnoœci i lêku, czasem poczucia winy i wytrwanie przy zmieniaj¹cej siê psychicznie chorej osobie z propozycj¹ pomocy i rady. Leczenie farmakologiczne powinno siê zacz¹æ jak najwczeœniej, gdy nie na ju¿ w¹tpliwoœci, ¿e sprawa ma charakter choroby. Wczesne rozpoczêcie leczenia skraca czas trwania pierwszego epizodu choroby, poprawia odleg³e rokowanie, a ponadto czêsto zapobiega leczeniu szpitalnemu. Zastosowanie leków przeciwpsychotycznych, znacznie jako neuroleptyk! lub trankwilizatory wiêksze, zazwyczaj prowadz¹ do redukcji objawów ostrej psychozy. Przyjmowanie ich przez d³ugi czas zapobiega nawrotom choroby .).ostatnio na nowo zainteresowano siê psychologicznymi metodami leczenia schizofrenii. Zazwyczaj stosuje sieje w po³¹czeniu z farmakoterapi¹.
Rozwijaj¹ siê zatem ró¿ne formy leczenia poza szpitalnego: leczenie ambulatoryjne, œrodowiskowe i tworzenie tak zwanych poœrednich form lecznictwa psychiatrycznego. Zaliczamy do nich:
- oddzia³y dzienne, w których pacjent przebywa przez jedn¹ czêœæ dnia, otrzymuje tam leczenie farmakologiczne i psychosocjoterapeutyczne
- oddzia³y hospitalizacji domowej, nawet po nasileniu siê objawów pacjent zostaje w domu, gdzie pod opiek¹ lekarza otrzymuje dawki leków
- zespo³y opieki œrodowiskowej, pomagaj¹ce pacjentowi nie tylko w regularnym przyjmowaniu leków ale równie¿ w rozwi¹zywaniu problemów rodzinnych
- hotele i mieszkania grupowe, czyli mieszkania w których mieszkaj¹ chorzy nie potrafi¹cy mieszkaæ we w³asnych mieszkaniach z rodzin¹
- kluby pacjentów, gdzie chorzy mog¹ spêdzaæ czas wolny i rozwijaæ swoje zainteresowania
- oœrodki wsparcia spo³ecznego, w których chorzy mog¹ otrzymaæ pomoc socjaln¹ i wsparcie
- warsztaty terapii zajêciowej, gdzie mog¹ pracowaæ chorzy którzy nie s¹ w stanie pracowaæ zawodowo
Brak leczenia osób chorych na schizofreniê lub z³y wynik leczenia zapowiadany jest przez wczesny i stopniowo narastaj¹cy rozwój choroby, s³abe przystosowanie spo³eczne i edukacyjne chorego oraz przez obecnoœæ objawów negatywnych. U¿ywanie niedozwolonych substancji psychoaktywnych, tak¿e pogarszaj ¹ prognozy pacjentów i stwarzaj ¹ ryzyko nawrotu choroby. Musimy pamiêtaæ ¿e schizofrenia im wczeœniej wykryta i leczona daje szansê choremu na powrót do zdrowia, brak pomocy mo¿e zwiêkszyæ poziom uszczerbku na zdrowiu, pacjent nie wróci do wczeœniejszego poziomu funkcjonowania. Równie¿ brak pomocy medycznej i terapeutycznej mo¿e prowadziæ do prób lub œmierci samobójczej chorego na schizofreniê.
Epidemiologia na schizofreniê zapada 1% (0,55 -1,6% w zale¿noœci od miejsca prowadzonych badañ) ogólnej populacji w spo³eczeñstwach cywilizowanych, w równym stopniu kobiety i mê¿czyŸni; a obraz chorobowy nie przedstawia istotnych ró¿nic u obu p³ci. WskaŸnik chorobowoœci w oparciu o czêœciej cytowane Ÿród³a wynosi 1,4-4,6 na 1000 mieszkañców, a wskaŸnik rocznej zapadalnoœci oko³o 0,2/1000. Pomimo tego, ¿e uznaje siê, i¿ schizofrenia wystêpuje z podobn¹ czêstoœci¹ w ró¿nych czêœciach œwiata, to chorobowoœæ ró¿ni siê pomiêdzy pañstwami, a nawet pomiêdzy lokalnymi obszarami; badania J.J. McGrath z 2004 dowodz¹ znacznych ró¿nic w wystêpowaniu schizofrenii w zale¿noœci od badanej populacji (ró¿nice nawet 5-krotne). a mê¿czyŸni choruj¹ 1.4 razy czêœciej ni¿ kobiety.