Zadanie 5.

Cukry

Proste (monosacharydy) Złożone

Glukoza, fruktoza dwucukry wielocukry

Triozy wg ilości at węgla (disacharydy) (polisacharydy)

Tetrozy

Pentozy sacharoza, maltoza skrobia, glikogen

Heksozy

Zadanie 6.

Aminokwasy

-egzogenne (otrzymywane wraz z pożywieniem, np. lizyna, treonina, tryptofan)

-endogenne (org potrafi je zbudować z dostępnej puli związków organicznych, np. alanina, glicyna, glutamina).

Zadanie 7.

Kwasy karboksylowe

Jedno karboksylowe dwu karboksylowe hydroksykwasy

Niższe wyższe CH₂ ---- COOH OH

| |

CH₂ ---- COOH CH₂

|

COOH

Zadanie 8.

1. Organizmy heterotroficzne

Organizmy cudzożywne, pobierające gotowe związki organiczne. Np. człowiek, większość zwierząt

2. Organizmy autotroficzne

Organizmy samożywne, wykorzystujące proste związki nieorganiczne i energie świetlną lub chemiczną. Np. rośliny, glony, część bakterii

Zadanie 9.

Enzymy

• substancje białkowe,

• enzym = część białkowa (apoenzym) + część niebiałkowa (koenzym)

• biokatalizatory - obniżają energię aktywacji (energia niezbędna do przebiegu procesu)

• nie zużywają się w czasie trwania reakcji (wielokrotność)

• działają na ściśle określone substraty (specyficzność)

• posiadają centrum aktywne - kilka aminokwasów, które łączą się z substratem tworząc kompleks enzym-substrat

• czynniki wpływające na działanie enzymów: temperatura, pH środowiska, stężenie substratów i produktów, obecność inhibitorów

• przykłady: pepsuna, podpuszczka, trypsyna

Zadanie 10.

Praca układu pokarmowego podlega regulacji nerwowej i hormonalnej.

Pobieranie, obróbka mechaniczna, przesuwanie masy pokarmowej, trawienie czy defekacja podlegają kontroli układu nerwowego. Pracę układu pokarmowego regulują także specyficzne hormony wydzielane przez niektóre części przewodu pokarmowego. Np. rozciąganie ścian żołądka przez masę pokarmową pobudza niektóre jego komórki do wydzielania hormonu - gastryny.

Zadanie 11.

Obróbka mechaniczna pokarmu polega na rozcieraniu, gryzieniu, żuciu pokarmu, natomiast trawienie to enzymatyczny rozkład wiązań chemicznych.

Trawienie zachodzi w jamie ustnej, żołądku, jelicie cienkim; obróbka mechaniczna : jama ustna, przełyk, jelito grube.

Zadanie 12.

Zęby:

mleczne (20 zębów, siekacze, kły, trzonowe)

stałe (32 zęby, siekacze, kły, przedtrzonowe, trzonowe)

Budowa zębów:

Korona - ponad pow. dziąsła (okrywa ją szkliwo, pod szkliwem znajduje się zębina, komorę zęba wypełnia łącznotkankowa miazga z naczyniami krwionośnymi i nerwami)

Szyjka

Korzeń

Wzór zębowy:

3	2	1	2	2	1	2	3
3	2	1	2	2	1	2	3

Zadanie 13.

Język jest wałem mięśniowym położonym na dnie jamy ustnej i pokrytym śluzówką. Od dołu wchodzą do języka mięśnie zewnętrzne, naczynia krwionośne i nerwy. Śluzówka języka jest wilgotna, różowa, pokryta licznymi brodawkami językowymi. Brodawki języka to wyrostki tkanki łącznej, które wystają ponad powierzchnię śluzówki i są pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Brodawki posiadają kubki smakowe. Poszczególne kubki smakowe mają odmienną wrażliwość chemiczną, co umożliwia różnicowanie wrażeń smakowych. Rozmieszczenie na str 59.

Głównym zadaniem języka jest ułatwienie rozdrabniania pokarmu i formowania kęsów.

Zadanie 14.

Gardło to wspólny odcinek układu pokarmowego i oddechowego. Stanowi przedłużenie jamy ustnej. Gardło zbudowane jest z mięśni poprzecznie prążkowanych pokrytych od zewnątrz tkanką łączną, a od wewnątrz błoną śluzową. Mięśniówka gardła bierze udział przy połykaniu kęsów pokarmowych.

Przełyk to przewód długości około 25-30cm łączący gardło z żołądkiem. W ścianach przełyku znajdują się mięśnie gładkie, ułożone w dwie warstwy. Skurcze tych mięśni powodują przesuwanie kęsów pokarmowych w kierunku żołądka. Światło przewodu wyścieła błona śluzowa.

Połykanie jest złożoną czynnością odruchową, kontrolowaną przez ośrodek nerwowy znajdujący się w rdzeniu przedłużonym. Połykanie zaczyna się w chwili, gdy zwilżony i przeżuty kęs pokarmu jest popychany przez język do tyłu. Powoduje to uniesienie miękkiej części podniebienia i dociśnięcie jej do tylnej ściany gardła. W tym samym czasie następuje odruchowe uniesienie krtani i przykrycie jej przez nagłośnię. W ten sposób zamknięta zostaje droga do tchawicy.

Zadanie 15.

Ściany przewodu pokarmowego mają czterowarstwową strukturę. Światło przewodu pokarmowego wyścieła błona śluzowa tworzona przez nabłonek oraz leżącą pod nim tkankę łłączną. Liczne komórki gruczołowe nabłonka wydzielają śluz ułatwiający przesuwanie pokarmu. W żołądku, a szczególnie jelitach, śluzówka jest silnie pofałdowana. Kolejną warstwą jest łącznotkankowa błona podśluzowa. W niej znajdują się liczne naczynia krwionośne, limfatyczne oraz nerwy. Podśluzówkę otacza błona mięśniowa tworzona zwykle przez dwie warstwy mięśni gładkich. Warstwą ochronną rury przewodu pokarmowego jest łącznotkankowa błona zewnętrzna.

Zadanie 16

Jama ustna ślinianki

Przełyk

Żołądek

Dwunastnica wątroba, trzustka

Jelito czcze jelito cienkie

Jelito kręte

Okrężnica

Odbytnica jelito grube

Trawienie cukrów

Trawienie białek

Trawienie tłuszczów

Zadanie 17.

W zagłębieniach fałdów śluzówki żołądka znajdują się ujścia licznych gruczołów produkujących enzymy trawienne albo wydzielających kwas solny.

Białka trawione są przy udziale proteaz. Rozkładają one wiązania peptydowe między aminokwasami. Trawienie białek zaczyna się w żołądku, gdzie komórki gruczołowe wydzielają nieczynny enzym pepsynogen. W obecności kwasu solnego pepsynogen przekształca się w postać czynną - pepsynę. Pepsyna rozkłada białka na krótsze łańcuchy polipeptydowe.

Zadanie 18.

Jelito to najdłuższa część przewodu pokarmowego, rozpoczynająca się od żołądka a kończąca odbytem. Dzieli się na jelito cienkie (dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte) i jelito grube [150cm] (okrężnica, odbytnica). Jelito cienkie ma około 6m długości. Do dwunastnicy doprowadzany jest sok trzustkowy oraz żółć. W jelicie cienkim następuje trawienie białek, cukrów i tłuszczy. Masa pokarmowa jest przesuwana przez jelito cienkie dzięki fali skurczów perystaltycznych. Zanim treść pokarmowa dotrze do końca jelita cienkiego, większość rozłożonych substancji pokarmowych zostaje wchłonięta do krwi i limfy. Śluzówka jelita cienkiego na fałdach ma liczne kosmki jelitowe, które zwiększają powierzchnię wchłaniania. Jelito gruba ma średnice wyraźnie większą niż jelito cienkie. W jelicie grubym procesy trawienne ustają. W tej części przewodu pokarmowego zachodzi wchłanianie wody, niektórych jonów oraz witamin. Występujące w jelicie grubym bakterie symbiotyczne produkują witaminę K oraz niektóre witaminy z grupy B. Uformowane masy kałowe usuwane są odbytnicą.

Zadanie 19.

Gruczoły trawienne: ślinianki, trzustka, wątroba.

Ślinianki (przyuszne, podżuchwowe, podjęzykowe) produkują ślinę, w której znajduje się enzym wstępnie rozkładający cukry, substancje odpornościowe. Ich przewody uchodzą do jamy ustnej.

Trzustka jest długim (15-20cm) wąskim gruczołem barwy szaroróżowej lub żółtoróżwej, leży w pętli którą tworzy dwunastnica, ułożona jest za żołądkiem. Przewodami trzustki spływa sok trzustkowy. Jest on bezbarwnym płynem, zawierającym mieszaninę enzymów trawiennych. Trzustka produkuje równiesz insulinę i glukagon.

Wątroba jest największym gruczołem ciała ludzkiego, waży około 1,5 kg. Ma ciemnoczerwone zabarwienie, które jest związane z dużą ilością krwi przez nią przepływającej. Rozszerzony uchyłek przewodu wątrobowego to pęcherzyk żółciowy, jest on zbiornikiem żółci wytwarzanej w wątrobie. Wątroba magazynuje i przemienia tłuszcze, białka, witaminy i węglowodany. Węglowodany gromadzone są w wątrobie w postaci glikogenu, stanowi on rezerwę cukrową na wypadek ich braku w organizmie. Wątroba likwiduje niektóre toksyny i wytwarza prawie wszystkie białka osocza.

Zadanie 20.

1. Wydzielanie żółci [składniki: sole żółciowe emulgujące tłuszcze, cholesterol, barwniki żółciowe]

2. Uczestniczy w przemianach węglowodanów [m.in. magazynuje glikogen, odtwarza glukoze i buforuje jej poziom we krwi]

3. Komórki wątroby uczestniczą w rozkładzie nadwyżki aminokwasów i wytwarzają mocznik.

4. Uczestniczą w przemianach tłuszczowców, m.in. zmieniają nadwyżkę cukrów na kwasy tłuszczowe.

5. Unieczynnianie lub rozkład wielu trucizn, w tym alkoholu etylowego i niektórych leków.

Zadanie 21.

Emulgacja to proces „rozdrobnienia” cząsteczek tłuszczu, tak aby z „bryłek” powstały bardzo drobne kuleczki. Za emulgację tłuszczu odpowiedzialne są sole zółciowe produkowane przez wątrobę.

Zadanie 22.

Płyn	Cukry	Białka	Tłuszcze
Ślina	+	-	-
Sok żołądka	-	+	-
Żółć	-	-	emulgacja
Sok trzustkowy	+	+	+
Sok jelitowy	+	+	+

Zadanie 23.

Trawienie cukrów ma miejsce w jamie ustnej oraz w jelicie cienkim.

Enzymy: amylaza ślinowa, amylaza trzustkowa, maltaza.

Produkt: glukoza.

Zadanie 24.

Amylazy są enzymami glikolitycznymi, czyli rozkładającymi wiązania chemiczne w cukrach złożonych. Amylaza ślinowa oraz amylaza trzustkowa działają w ten sposób, że od cząsteczki wielocukru kolejno „odczepiane” są dwucukrowe cząsteczki maltozy. Dalszy rozkład - maltozy do glukozy - przeprowadza maltaza. Produkt końcowy trawienia (glukoza), wchłaniany jest do naczyń krwionośnych kosmków jelitowych, stamtąd wędruje żyłą wrotną do wątroby i dalej w układzie krwionośnym rozprowadzana jest po całym ciele. Nadwyżka glukozy w wątrobie może być wykorzystana do syntezy glikogenu. Gdy nadwyżka glukozy jest duża i stan taki jest długotrwały, glukoza w wątrobie przekształcana jest w glicerol oraz kwasy tłuszczowe, które wydzielane są do krwi.

Zadanie 25.

Trawienie białek ma miejsce w żołądku i jelicie cienkim.

Enzymy: pepsyna [enzym żołądkowy], trypsyna, chymotrypsyna [enzymy trzustkowe w obecności enterokinazy], peptydazy jelitowe [enzymy ściany jelita cienkiego].

Produkt: aminokwasy

Zadanie 26.

Trawienie lipidów ma miejsce w jelicie cienkim.

Enzym: lipaza trzustkowa

Produkt: (glicerol, kwasy tłuszczowe i tłuszcze) micele [???????]

---