AKSJOLOGIA (nauka o wartościach), związana z filozofią
WARTOŚĆ - powszechnie pożądane przedmioty lub podmioty, które jednostka traktuje jako pewne dobro, i do których dąży.
Przykładowe rodzaje wartości:
(materialne, niematerialne - mieć czy być?
hedonistyczne, utylitarystyczne, moralne, religijne, estetyczne, socjocentryczne, altruistyczne)
NORMA SPOŁECZNA
to norma regulująca stosunki międzyludzkie na względnie rozległym obszarze i w ciągu życia kilku pokoleń.
to ogólnie przyjęta reguła, zasada, przepis, prawidło, standard, dyrektywa, wzór postępowania.
Wypowiedzi sformułowane w sposób nakazowy, powinnościowy, imperatywny („trzeba”, „powinno się” )
RODZAJE NORM
prawne (norma ustanowiona i uznana za obowiązującą przez organizacje państwową)
religijne (ustanowione przez Boga lub organizacje kościelną, dotyczą one spraw kultu religijnego i stosunków międzyludzkich)
moralne (czyny oceniamy jako dobre lub złe, ze względu na dobro innych ludzi)
obyczajowe (obowiązują jako powszechny nawyk)
KONTROLA SPOŁECZNA w najszerszym rozumieniu oznacza wszelkie mechanizmy uruchamiające, a niekiedy wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny
działa na wszystkich poziomach życia społecznego (rodzina, społeczności lokalne). W związku z tym wyróżniamy kontrolę:
formalną (instytucje, kodeksy, regulaminy)
nieformalną (opinia publiczna, spontaniczne stosunki międzyludzkie opinia publiczna)
sprawowana jest przy pomocy mechanizmów kontroli (należą tu sankcje pozytywne i negatywne (nagrody, kary, izolacja, wyrazy potępienia, aprobaty).
INSTYTUCJA w węższym rozumieniu - to pewne wyodrębnione zorganizowane typy działalności podejmowanej w celu zaspakajania potrzeb jednostek i całych zbiorowości. Poszczególne instytucje w państwie, (np. NIK, giełda, samorząd, szkoła, dom kultury), w których ludzie (urzędnicy państwowi) wykonują pewne czynności organizacyjne przy pomocy określonych środków.
INSTYTUCJA w szerokim rozumieniu - to zespół zestandaryzowanych reguł i zasad służących kontroli życia społecznego w danej sferze, np. instytucja rodziny, instytucja prawa, instytucja polityki.
W związku z przestrzeganiem norm społecznych w społeczeństwach możemy wyróżnić następujące typy osób:
KONFORMIŚCI (człowiek, który postępuje zgodnie z przyjętymi powszechnie normami)
OPORTUNIŚCI (człowiek, który przestrzega norm zewnętrznie, natomiast nie akceptuje ich wewnętrznie)
LEGALIŚCI (człowiek, który skrupulatnie przestrzega norm bez względu na ich treść, zgodnie z przekonaniem, że zawsze należy stosować się do obowiązujących zasad)
NONKONFORMIŚCI (dewiant - człowiek, który zachowuje się niezgodnie z przyjętymi powszechnie normami)
NEGATYWIŚCI (kontraformizm, człowiek, który bezrefleksyjnie odrzuca normę, ze względu na źródło, z którego norma pochodzi)
DEWIACJA pochodzi z łaciny i oznacza: odstępstwo od normalności, odchylenie od normy, zboczenie.
Według socjologów dewiacja to postawy i zachowania niezgodne z obowiązującymi w danej grupie normami.
Możemy wyróżnić: dewiację pozytywną i negatywną
Znajdujemy różnorodne dewiacje negatywne, związane z niewłaściwym funkcjonowaniem społeczeństwa.
indywidualna (samobójstwa, zabójstwa, narkomania, hazard, alkoholizm, prostytucja)
grupowa (dezorganizację rodziny, rozwód, przestępczość zorganizowaną, dyskryminację rasową)
instytucji (korupcja, przestępstwa skarbowe, unikanie płacenia podatków, przemyt, praca nielegalna, fałszerstwo pieniędzy, kradzież praw autorskich (piractwo).
ŹRÓDŁA DEWIACJI
skłonności osobowościowe
sposób socjalizacji (środowisko wychowawcze)
zmiana społeczna rodzi dewiację, sprzyja naruszeniom norm
konflikt ról społecznych
sytuacja emigracji i adaptacji do nowej kultury
ZBIOROWOŚĆ SPOŁECZNA - zbiorowości, w których pomiędzy członkami zachodzą interakcje (członkowie pozostają w relacjach społecznych)
KATEGORIA SPOŁECZNA - (zbiór) zbiorowość wyróżniona ze względu na ważne społecznie kryterium, (kategorie społeczno-demograficzne: płeć, wiek, wykształcenie; kategorie społeczno-ekonomiczne: zawód, dochód, pozycja społeczna)
FORMY ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNYCH:
TRWAŁE ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE
NIETRWAŁE ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE1)Tłum - czasowe i niezorganizowane zgromadzenie jednostek, które znajdują się w bezpośredniej bliskości fizycznej 2)Publiczność - różni się od tłumu tym, że jest w pewnym stopniu zorganizowana, przez nastawienie na określony przedmiot.
SUBIEKTYWNO-ŚWIADOMOŚCIOWY (identyfikowanie się z grupą) polega na świadomości jednostki bycia członkiem grupy, np. wiem, że jestem członkiem tej rodziny i wiąże mnie z nią powiązanie emocjonalne.
OBIEKTYWNO-STRUKTURALNY sprowadza się do stosunków formalnych, wiążących jednostkę z grupą. np. aspekt strukturalny więzi wyraża się przez stosunki społeczne wiążące dzieci i rodziców
STOSUNEK SPOŁECZNY - system unormowanych interakcji i działań między członkami grupy, oparty na uprawnieniach i obowiązkach, wynikających z określonej zależności między członkami grupy
Cechy charakterystyczne wszystkich grup społecznych:
1) Posiadają strukturę grupy. (składają się na nią: określone role, hierarchia tych ról)
2) Posiadają swoje granice. (ze względu na granice grupy dzielimy na SWOJE i OBCE)
3) Grupy społeczne wytwarzają normy grupowe. (silna presja na przestrzeganie norm)
PROCES SPOŁECZNY - seria oddziaływań ludzi na siebie lub serię zjawisk zachodzących w organizacji i strukturze grup, zmieniające stosunki między ludźmi, bądź zmieniające stosunki miedzy elementami społeczeństwa
Procesy społeczne:
·dokonujące się w obrębie jednostki ( np. proces socjalizacji, proces samokształcenia)
·zachodzące pomiędzy grupami społecznymi ( np. współpraca, konflikty, rywalizacja)
·zachodzące w obrębie większej części lub całego społeczeństwa (proces industrializacji, urbanizacji, globalizacji)
TYPY SPOŁECZEŃSTW
SPOŁECZEŃSTWA PIERWOTNE np. zbieractwo, rybołówstwo, pasterstwo, myślistwo częściowo rolnictwo proste wykonane ręcznie narzędzia
SPOŁECZEŃSTWA ROLNICZE-¾ i więcej ludności zajmuje się rolnictwem, inni w rzemiośle, handlu złożone narzędzia z metalu, praca przy pomocy zwierząt
INDUSTRIALNE (przemysłowe)- rozwój gospodarki, najwyższe zatrudnienie w sektorze przemysłu, wykorzystywanie w pracy maszyn, pary wodnej, ropy, e. elektrycznej
POSTINDUSTRIALNE (poprzemysłowe)- Rozwój społeczeństwa usług i informacji, powszechna automatyzacja (zespoły maszyn), urządzenia elektroniczne, robotyzacja,komputeryzacja Wzrasta głównie zatrudnienie w usługach (ponad 50% ludności czynnej zawodowo)
GLOBALIZACJA - proces oznaczający zacieśnienie stosunków i wzrost współzależności w skali świata (łączenie świata w jedną całość) ZBIÓR PROCESÓW, KTÓRE CZYNIĄ ŚWIAT SPOŁECZNY JEDNYM (bardzo ogólna definicja)
WYMIARY GLOBALIZACJI:
EKONOMICZNY (gospodarczym systemem światowym staje się kapitalizm)
POLITYCZNY (politycznym systemem światowym staje się system demokratyczny)
KULTUROWY (homogenizacja kultury?????). Wbrew powszechnym poglądom obok tendencji unifikujących z równą siłą dochodzą do głosu tendencje odwrotne. Obecnie na płaszczyźnie kultury podkreśla się oba procesy: ujednolicenia (homogenizacji) oraz dywersyfikacji (różnicowania się) kultury zarazem.
Zmiany zachodzące w wyniku globalizacji:
Powstanie i rozwój nowoczesnych technologii
Społeczności ludzkie są coraz mocniej powiązane rozbudowaną siecią zależności
Powstają różnorodne formy organizacji o charakterze ponadnarodowym
Pojawiają się mobilne kategorie zawodowe
Uniformizacja i homogenizacja kultury
Przemiany więzi społecznej
Przemiany więzi w tradycyjnych formach rodziny.
SPOŁECZEŃSTWO GLOBALNE - określane tak ze względu na pewne charakterystyczne zmiany, które zachodzą obecnie w społeczeństwie, związane z pewnym ujednoliceniem w różnych sferach życia społecznego.
SPOŁECZEŃSTWO MASOWE - określane tak z uwagi na dominację form kultury masowej, inaczej popularnej.
SPOŁECZEŃSTWO RYZYKA - zmiany społeczno-kulturowe zagrażają stabilizacji zatrudnienia, wymagają stałej elastyczności, byt jest zagrożony. Życie społeczne oraz codzienna egzystencja stają się wysoce ryzykowne. Powstanie społeczeństwa konsumpcyjnego, opartego na ostrej rywalizacji prowadzi do zmniejszenia sfery bezpieczeństwa społecznego.
SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE - to takie społeczeństwo, w którym produkcja towarów i usług zależy od przekazywania informacji. Informacja staje się dobrem najcenniejszym.
SPOŁECZEŃSTWO POSTINDUSTRIALNE, PONOWOCZESNE - za jego podstawową cechę uznano przesunięcie większej aktywności gospodarczej ze sfery produkcji dóbr materialnych do sfery usług. Zmiana w sektorach zatrudnienia, spowodowana przemianami technologicznymi.
SPOŁECZEŃSTWO DEMOKRATYCZNE określane tak ze względu na dominację tego modelu sprawowania władzy we współczesnych społeczeństwach.
SPOŁECZEŃSTWO ZORGANIZOWANE - współczesne społeczeństwo charakteryzuje się mnogością różnorodnych organizacji. Mówimy, że żyjemy obecnie w świecie zorganizowanym. Ta specyficzna sytuacja dotyka człowieka już od najmłodszych lat (przedszkole, szkoła).
SPOŁECZEŃSTWO KONSUMPCYJNE - wzrasta znaczenie konsumpcji. Konsumpcja staje się jedną z wartości. Zakupy stają się czynnością nałogową i formą spędzania czasu wolnego.
SPOŁECZEŃSTWO WIELOKULTUROWE - kierujące się zasadą pluralizmu kulturowego oraz tolerancji. Wielokulturowość zakłada szacunek dla wartości różnych grup oraz przyznaje im takie same prawa. Podstawowy wyznacznik stanowi tu tolerancja, rozumiana jako akceptacja kultury „innego” i aktywna forma dialogu. W tym samym społeczeństwie (państwie) mogą działać różnorodne grupy kulturowe, religijne, etniczne, które na bazie wzajemnego konsensusu poprzez komunikację międzykulturową budują wspólny system kultury.
SPOŁECZEŃSTWO MEDIALNE, WIRTUALNE