Proces decyzyjny w organizacji

Decyzja - świadomy, nielosowy wybór jednego z rozpoznanych i uznanych za możliwe wariantów przyszłego działania. (A.K.Koźmiński)

Podejmowanie decyzji - proces polegający na zbieraniu i przetwarzaniu informacji o przyszłym działaniu.

Teoria decyzji to wspólny obszar zainteresowań wielu różnych dziedzin nauki, obejmujący analizę i wspomaganie procesu podejmowania decyzji. Korzystają z niej i dostarczają metod między innymi: matematyka, statystyka, psychologia, socjologia, ekonomia, zarządzanie, filozofia, informatyka, medycyna.

Teoria decyzji zajmuje się:
• analizą decyzji - rozpatruje się konkretny przypadek decyzji podjętej przez osobę lub grupę osób. Analiza polega na wyznaczeniu decyzji optymalnej oraz, jeśli podjęta decyzja nie była optymalna, znalezieniu przyczyn pomyłki.
• wspomaganiem decyzji - próbą wyznaczenia rozwiązania optymalnego przy danym zasobie wiedzy o możliwych konsekwencjach. Dotyczy to również podejmowania decyzji grupowych.

Jakie decyzje potrzebują teorii?

Metody teorii decyzji wykorzystuje się wszędzie tam, gdzie podjęcie decyzji jest z pewnych powodów trudne.

Przykładowo przyczynami mogą być:
» duża liczba możliwych wariantów - np. wybór najlepszego kandydata na dane stanowisko
» skomplikowana sytuacja decyzyjna - np. opracowanie takich tras i rozkładów jazdy autobusów, aby zapewnić wysoki poziom obsługi przy jak najniższym koszcie
» możliwość wysokich korzyści lub dużych strat - np. wybór sposobu ulokowania oszczędności
» skomplikowany proces decyzyjny - np. podejmowanie grupowych decyzji w dużych organizacjach
» waga problemu decyzyjnego - np. ustalenie okręgów wyborczych w wyborach prezydenckich.

Z powyższych przykładów wynika, że metody teorii decyzji stosujemy wszędzie tam, gdzie koszt ich zastosowania może przynieść wymierne korzyści.

Proces podejmowania decyzji to czynności w logicznym porządku rozpoznania i zidentyfikowania istoty sytuacji decyzyjnej, zidentyfikowanie alternatywnych rozwiązań, wybór najlepszej i wprowadzenie jej w życiu.

Wyróżnić można dwa podstawowe modele procesu podejmowania decyzji: klasyczny i menedżerski.

Model klasyczny:

U jego podstaw leży przekonanie o możliwości optymalizacji decyzji. Uważa się, że racjonalne, wyrozumowane i systematyczne działania sprzyjają znajdowaniu trafnych rozwiązań problemów. Klasyczny model podejmowania decyzji obejmuje kilka podstawowych etapów działań, wykonywanych w odpowiedniej kolejności. Warunki zakładane w modelu klasycznym występują w rzeczywistości rzadko. W działaniach menedżerów występują pomyłki, a posiadane informacje są zwykle niepełne. Menedżerowie też nie zawsze postępują racjonalnie i logicznie.

W modelu klasycznym podejmujący decyzję w razie problemu powinien:

• uzyskać pełną i dokładną informację,

• wyeliminować niepewność,

• ocenić wszystko racjonalnie i logicznie,

• podjąć decyzję optymalną dla organizacji.

Model menedżerski:

Jest nazywany także behawioralnym lub administracyjnym. Zakłada on, że osoby podejmujące decyzje charakteryzuje ograniczona racjonalność. Jest to skłonność dążenia nie tyle do optymalizacji, co zadowolenia, satysfakcji. Oznacza to, że menedżerowie ograniczeni są swymi wartościami, umiejętnościami, nieświadomymi odruchami. Ograniczeni są również przez niekompletną informacje i wiedzę. Można powiedzieć, że chociaż dążą oni do racjonalności to owa racjonalność ma wyraźne granice. Z drugiej strony można zauważyć, że podejmujący decyzje wykazują skłonność do zadowalania się pierwszym wariantem, który spełnia zakładany przez nich minimalny standard wystarczalności.

W modelu menedżerskim podejmujący decyzję w razie problemu:

• wykorzystują niepełną i niedoskonałą informację,

• są ograniczeni w swej racjonalności,

• są skłonni zadowalać się pierwszym dopuszczalnym rozwiązaniem,

• podejmują decyzję, która może służyć interesowi organizacji albo i nie.

Elementy procesu decyzyjnego:

• warunki (niepewność, ryzyko, pewność)

• decydent

• cele

• alternatywy

• kryterium wyboru

• relacje między alternatywami

• wybór

Typologia decyzji związana z zarządzaniem organizacją:

• operacyjne - dotyczą rozwiązania pojedynczych problemów, powstających przy realizacji wytyczonych celów wywołanych przez zwykłe zakłócenia bądź trudności w funkcjonowaniu poszczególnych elementów organizacji

• administracyjne - obejmują grupę problemów. Za pomocą tego typu decyzji rozwiązuje się najczęściej problemy strukturalne.

• strategiczne - określają podstawowe kierunki funkcjonowania i rozwoju organizacji gospodarczej. Każda z takich decyzji determinuje działalność organizacji w długich okresach. Mają one zatem zasadnicze znaczenie dla efektywności jej funkcjonowania.

Silne i słabe strony indywidualnego podejmowania decyzji

silne strony	słabe strony
1. większe poczucie odpowiedzialności decydenta (odpowiedzialność nie jest rozmyta) 2. jedność uprawnień i odpowiedzialności 3. większa szybkość podejmowania decyzji 4. mniejsze koszty bezpośrednie procesów decyzyjnych 5. większa możliwość podjęcia decyzji w kwestiach trudnych i niepopularnych	1. na ogół gorsze przygotowanie merytoryczne decyzji 2. dezintegracja decydenta i realizatorów, którzy są jedynie wykonawcami cudzego polecenia 3. mniejsze zaangażowanie wykonawców nie uczestniczących w procesie decyzyjnym 4. możliwe duże koszty złych decyzji 5. większa możliwość samowoli i nadużyć decydenta

Zalety i słabości grupowego podejmowania decyzji

mocne strony	słabe strony
możliwość ujawnienia się szeregu interesujących i wartościowych pomysłów i propozycji lepsze doinformowanie większe zaangażowanie w późniejszą realizację ukształtowanie bardziej partnerskich relacji pomiędzy grupą i jej liderem	niebezpieczeństwo pojawienia się „stadnego myślenia” 2. skłonność do nadmiernego ryzyka (grupa „szarżuje”) wydłużenie czasokresu procesu decyzyjnego (proporcjonalne do liczebności, różnic zadań i interesów w grupie) niebezpieczeństwo nadmiernej ekspozycji interesów grupowych i „klikowości”

Proces decyzyjny a ochrona zdrowia

Proces informacyjno - decyzyjny w ochronie zdrowia stanowi jeden z najbardziej złożnych strukturalnie i funkcjonalnie systemów. Procesy decyzyjne (trudne i istotne) podejmowane są na różnych poziomach przez liczne podmioty.

Poziomy podejmowania decyzji w ochronie zdrowia:

• Poziom „mikro” decyzji:

- decyzje lekarskie

- decyzje menedżerskie

• Poziom „mezo” decyzji:

- Region - samorządy lokalne (wojewódzkie)

• Poziom „makro” decyzji:

- centralne (krajowe)

- globalne i makroregionalne (np. UE czy WHO)

---