20.02.
Stosunki polsko-rosyjskie/radzieckie (część I)
1. Przyczyny i znaczenie rewolucji 1905-1907 w Królestwie Polskim?
Rewolucja rosyjska 1905 roku - ogólnokrajowy spontaniczny zryw skierowany zarówno przeciw rządowi, jak i przeciw przemocy państwa wobec obywateli. Wydarzenie to uważa się za początek zmian ustrojowych w Rosji, prowadzący do rewolucji 1917 roku.
W związku z „krwawą niedzielą” 22 stycznia 1905 roku w Petersburgu (masakra manifestacji robotniczej Pokojowa manifestacja zorganizowana 22 stycznia 1905 roku, została rozbita przez siły carskie. W demonstracji udział wzięło ponad 100 tysięcy ludzi, robotnicy nieśli portrety cara i śpiewali pieśni, zostali nagle w kilku punktach miasta zaatakowani przez uzbrojoną kawalerię. Zabitych i rannych było ponad 1000 osób, w tym kobiety i dzieci) w Królestwie w odpowiedzi na odezwy partii robotniczych wybuchły strajki (27 stycznia w Warszawie, dzień później w Łodzi). Pierwsza fala strajków wkrótce wygasła między innymi dzięki spełnieniu niektórych żądań ekonomicznych manifestujących - podniesienie płac robotników o 30-50%, skrócenie tygodniowego czasu pracy do 59 godzin. W lutym 1905 roku szkoły porzucili uczniowie, żądając ich polonizacji - akcja zorganizowana przez Związek Młodzieży Polskiej (Zet). Także robotnicy rolni zaczęli się dopominać o poprawę swego losu.
Na przebieg wypadków wywierały wpływ partie polityczne o różnych odcieniach, m.in.: Polska Partia Socjalistyczna (PPS),Narodowa Demokracja (Niezależny Związek Robotniczy), Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy, Polski Związek Ludowy.
Mimo iż rewolucja 1905 roku ostatecznie poniosła klęskę, to dzięki niej na ziemiach polskich nastąpiły liczne zmiany. Język polski wrócił do szkół i gmin, utworzono wiele polskich organizacji, złagodzono cenzurę. Na ziemiach polskich włączonych do Rosji możliwe stało się tworzenie organizacji politycznych i kulturalnych oraz wydawanie prasy. Poprawił się również byt polskich robotników - mogli między innymi zakładać związki zawodowe, a reżim policyjny został złagodzony. Część tych zmian wskutek polityki prowadzonej przez premiera Rosji Piotra Stołypina, wkrótce zostało cofniętych.
2. Jak widział Rosję przed wybuchem I wojny światowej obóz Narodowej Demokracji R. Dmowskiego, a jak PPS Piłsudskiego?
Ideą przewodnią ideologii Narodowej Demokracji jest nacjonalizm. Pod wpływem darwinizmu społecznego Dmowski sformułował tezę o permanentnej walce o przetrwanie między narodami, postrzeganej jako pozytywna, kształtująca świadomość narodową, hartująca i wzmacniająca. Przez pryzmat tak sformułowanego konfliktu Dmowski postrzegał narody sąsiednie jako mniejsze lub większe zagrożenie dla Polaków. Za największe uznał zagrożenie ze strony Niemiec, natomiast Rosjan, ze względów geopolitycznych, uznał po 1905 r. za sprzymierzeńców w walce z Niemcami i propagował lojalizm wobec władz rosyjskich. Program ten zdobył szerokie uznanie i poparcie we wszystkich zaborach.
Roman Dmowski, zgodnie z programem wszechpolskim, stał na stanowisku, że sprawę Polski należy łączyć z przymierzem francusko-rosyjskim przeciw Niemcom. Obawiając się, że Rosja wciąż jest niezdecydowana pomiędzy Berlinem a Londynem, Dmowski starał się przekonać Rosję o swej i Polaków lojalności do Imperium Rosyjskiego. Uczynił to, stając po stronie ruchu neoslawistycznego, którego głównym założeniem była wspólna obrona narodów słowiańskich przed ekspansją Niemiec oraz przekształcenie Austro-Węgier w federację narodów słowiańskich. Czyniąc to zamierzał przenieść dialog z poziomu polsko-rosyjskiego na międzynarodowy podczas Kongresu Słowiańskiego w Pradze, co zmusiłoby Rosjan do traktowania Polaków jako równorzędnego partnera. Jednakże jego wysiłki spotkały się z nikłym odzewem ze strony rosyjskiej. W samym kraju wielu Polaków było zszokowanych jego postawą i prorosyjskim nastawieniem, co spowodowało, iż w latach 1907-1909 z Ligi Narodowej odeszło około 20% członków, a wiele pobocznych organizacji zerwało z nią kontakty.
PPS - BRAK
3. Jak zmieniła się sytuacja Rosji podczas I wojny światowej?
BRAK
4. Jakie były przyczyny i skutki wojny polsko-bolszewickiej?
Wojna polsko-bolszewicka (wojna polsko-sowiecka, wojna polsko-rosyjska 1919-1921, wojna polsko-radziecka) -wojna pomiędzy odrodzoną Rzecząpospolitą a Rosją Radziecką, dążącą do podboju państw europejskich i przekształcenia ich w republiki radzieckie zgodnie z doktryną i deklarowanymi celami politycznymi („rewolucja z zewnątrz”) rosyjskiej partii bolszewików.
2 października 1920 r. delegacja Sejmu RP i rządu Rzeczypospolitej oraz delegacja rządu RFSRR (Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka) zawarły w Rydze zawieszenie broni (weszło w życie 18 października), a 18 marca 1921, również w Rydze, podpisany został traktat pokojowy, który wytyczył granicę polsko-radziecką i do agresji ZSRR na Polskę w 1939 regulował stosunki pomiędzy II Rzecząpospolitą a RFSRR, a później ZSRR.
5. Co oznaczał dla Polski układ w Rapallo z 1922 roku?
Układ w Rapallo - umowa międzynarodowa zawarta 16 kwietnia 1922 pomiędzy Rzeszą Niemiecką, a RFSRR we włoskim mieście Rapallo. Układ podpisali: Gieorgij Cziczerin, ówczesny Komisarz Spraw Zagranicznych RFSRR i Walther Rathenau, Minister Spraw Zagranicznych Niemiec.
- Układ ten otwierał drogę do pełnej współpracy gospodarczej i politycznej Rosji i Niemiec.
- Układ ten był korzystny dla obu stron: dla Niemiec, które w myśl traktatu wersalskiego nie mogły posiadać niektórych rodzajów broni, była to dobra okazja do wypróbowania zakazanej broni na poligonach radzieckich. Mogli oni odtąd potajemnie przed całym światem i bez żadnych przeszkód, a wbrew postanowieniom traktatu wersalskiego szkolić swoich lotników i tworzyć kadrę wojsk pancernych na poligonach i w bazach położonych w głębi państwa sowieckiego. Dla Rosji Radzieckiej nawiązanie kontaktów z Niemcami stwarzało możliwości dostępu do nowoczesnych technologii przemysłowych. Niebagatelne znaczenie dla Rosji sowieckiej miał także dostęp do kredytu zadeklarowanego przez Reichswehrę w wysokości 35 mln marek niemieckich w zamian za daleko idące ustępstwa polityczne oraz dostęp do rosyjskiego potencjału gospodarczego.
- Obawiano się, że następstwem układu może być wspólna polityka radziecko-niemiecka wobec Polski. W formalnych stosunkach Polski z jej dwoma wielkimi sąsiadami początkowo bezpośrednio po podpisaniu układu zmian jednakże nie było.
6. Co zakładała polska „polityka równowagi” i kto był jej autorem?
Piłsudski próbuje prowadzić politykę równowagi między Berlinem a Moskwą. W razie wrogiej polityki jednej ze stron Polska zacieśnia stosunki z drugą. Polityka ta przynosi pozytywne skutki w okresie, gdy ZSRR i Niemcy dzieli wzajemna wrogość.
Realizatorem polityki równowagi staje się nowy minister spraw zagranicznych Józef Beck. Polska zawiera również traktaty o nieagresji:
- z ZSRR w roku 1932 (przedłużony na lat 10 w 1934 r.),
- z Niemcami w 1934 (na 10 lat).
7. Czego dotyczył tzw. Protokół Litwinowa?
wielostronny układ międzynarodowy o charakterze paktu o nieagresji podpisany 9 lutego 1929 roku w Moskwie przez Polskę, ZSRR, Rumunię, Estonię i Łotwę.
Po podpisaniu paktu Brianda-Kellogga, ZSRR podjął starania, by postanowienia paktu (ZSRR ostatecznie przystąpił do niego w 1928 roku) mogły wejść w życie bez oczekiwania na ratyfikację przez wszystkich sygnatariuszy. Z tego względu w grudniu 1928 roku komisarz spraw zagranicznych ZSRR Maksym Litwinow zaproponował stronie polskiej podpisanie dwustronnego protokołu, według którego pakt Brianda-Kellogga nabrałby dla ZSRR i Polski mocy natychmiast po jego ratyfikacji przez oba państwa. Dyplomacja polska uzależniła podpisanie paktu od udziału innych zachodnich sąsiadów ZSRR: Estonii, Łotwy i Rumunii.
W konsekwencji 9 lutego 1929 roku w Moskwie przedstawiciele ZSRR, Polski, Estonii, Łotwy i Rumunii podpisali wielostronny układ zwany protokołem moskiewskim lub protokołem Litwinowa. Sygnatariusze wyrzekli się w nim stosowania siły w dochodzeniu swych pretensji terytorialnych. Postanowienia te dotyczyły też sowieckich roszczeń wobec rumuńskiej Besarabii i wschodniej granicy Polski ustalonej w traktacie ryskim. Do Protokołu przystąpiły następnie Litwa, Turcja i Persja (Iran).
Stwierdzano wyrzeczenie się stosowania siły w swych pretensjach terytorialnych. Spory miały być rozstrzygane metodami pokojowymi.
Nazwany od nazwiska inicjatora dokumentu - ludowego komisarza spraw zagranicznych ZSRR.
Protokół wszedł w życie 25 lipca 1929 roku.
(Pakt Brianda-Kellogga, znany również jako pakt paryski, był międzynarodowym traktatem ustanawiającym wyrzeczenie się wojny jako instrumentu polityki narodowej. Został zaproponowany w 1927 roku przez Aristide Brianda, ministra spraw zagranicznych Francji, jako traktat między Stanami Zjednoczonymi i Francją, zakazujący prowadzenia wojny między tymi krajami. Była to próba włączenia Stanów Zjednoczonych w francuski system bezpieczeństwa. Briand zdobył poparcie amerykańskich ruchów pacyfistycznych, które naciskały swój rząd, by podpisał traktat. Dzień przed Litwinowa Paktem).
8. Kiedy został podpisany polsko-radziecki pakt nieagresji i jakie były jego postanowienia?
Układ międzynarodowy zawarty w Moskwie 25 lipca 1932 między Polską a ZSRR. Umowę zawarto na trzy lata, a następnie 5 maja 1934 przedłużono do 31 grudnia 1945.
W zawartym pakcie obie strony wyrzekały się wojny jako narzędzia polityki międzynarodowej, uznały podpisane przez każdą ze stron zobowiązania międzynarodowe, w przypadku zaatakowania jednej ze stron zobowiązały się nie udzielać agresorowi żadnej pośredniej i bezpośredniej pomocy.
9. Jaki wpływ na sytuację Polski miał Pakt Ribbentrop-Mołotow?
Umowa międzynarodowa z 23 sierpnia 1939 roku, będąca formalnie paktem o nieagresji pomiędzy III Rzeszą Niemiecką i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, która zgodnie z tajnym protokołem dodatkowym, stanowiącym załącznik do oficjalnego dokumentu umowy, dotyczyła rozbioru terytoriów lub rozporządzenia niepodległością suwerennychpaństw: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii.
Pytania problemowe:
1. Jaki wpływ na stosunki polsko-rosyjskie miała polityka wschodnia Józefa Piłsudskiego?
2. Czy można powiedzieć, że postawa Romana Dmowskiego wynikała z afirmacji Rosji?