„Zderzenie cywilizacji na forum międzynarodowym“
,czyli jak Chiny wychodzą z cienia
Współczesną arenę międzynarodową kształtują trzy względem siebie nie równorzędne potęgi, Stany Zjednoczone, Chiny i Europa. Interesy tych podmiotów międzynarodowych z jednej strony zbiegają się w wielu dziedzinach z drugiej natomiast konkurują a nawet kolidują ze sobą. Celem poniższej pracy jest przedstawienie odmienności deklaracji i celów rzeczywistych ChRL przejawiających się zarówno w jej wewnętrznym systemie jak również w prowadzonej polityce zagranicznej na tle obecnej sytuacji międzynarodowej.
O ile w latach 80 czy tez na początku lat 90 Chiny starały się naśladować Amerykę , bezwarunkowo akceptować amerykański punkt widzenia tak w drugiej polowie lat 90 uwidoczniły się zmiany obejmujące zarówno politykę wewnętrzna jak i zewnętrzna ChRL. Tak wiec do drugiej polowy lat 90 Chińczycy postrzegali demokracje liberalna i zwrot ku zachodowi jako standard dla reform politycznych i gospodarczych .Dziś natomiast szukają sposobu objęcia pozycji mocarstwowej w odseparowaniu się od ideologii zachodu , wkraczając na nowa drogę polityki. Co przejawia się w coraz częstszym wyrażaniu przez nie niezadowolenia z ingerencji zachodu w sprawy wewnętrzne państwa i prowadzonej przez nie polityki zagranicznej.
Swoistym impulsem dla wyjścia z cienia dyplomacji Chińskiej była ogłoszona w 2003 roku przez wicedyrektora Szkoły Partyjnej Zheng Bijan koncepcja „ Pokojowego Wzrastania” zakładająca utrzymywanie wzrostu gospodarczego przy jednoczesnym pokojowym zabezpieczaniu międzynarodowego ładu społeczno-politycznego. Bezpośrednio do tej koncepcji nawiązywał prezydent ChrL w swoim wystąpieniu podczas obchodów 60 lecia ONZ w 2005 roku, podczas którego zwrócił uwagę na potrzebę współdziałania w celu kreowania Harmonijnego Świata .Mówiąc o potrzebie stworzenia Harmonii międzynarodowej Hu Jintao wyraził postulat potrzeby wspólnego darzenia do realizacji polityki bezpieczeństwa ponieważ jak zaznaczył, pokój jest podstawowa przesłanka dla rozwoju ludzkości. Bez pokoju nie jest możliwym przejście do nowej agendy rozwoju, ani zapobieżenie zniszczeniu dotychczasowych osiągnięć. Stad tez Hu Jintao nawoływał do porzucenia zimno wojennej mentalności , kultywowania nowej koncepcji bezpieczeństwa opartej na wzajemnym zaufaniu, korzyściach , równości i współpracy w celu budowania sprawiedliwego i skutecznego mechanizmu zbiorowego zapobiegania konfliktom oraz utrzymywania światowego pokoju.
Nietrudno zauważyć ze deklaracje Chrl stworzone zostały na potrzeby umocnienia czy tez legitymizacji działań dyplomacji Chińskiej na arenie międzynarodowej gdzie coraz bardziej uwidacznia się rywalizacja zarówno gospodarcza, polityczna jak i militarna.
O ile deklarowany przez Hu Jintao nowy harmonijny lad międzynarodowy oparty powinien być na wzajemnej współpracy , w dążeniu do wspólnych korzyści o tyle praktyka miedzy narodowa wykazuje ogromne rozbieżności celów gospodarczych państw ,swoisty spor o dominacje zarówno o rynki zbytu jak i dostęp do istotnych z punktu widzenia gospodarczego surowców. Zarówno państwa zachodnie jak i Chiny cechuje ogromne zapotrzebowanie na surowce naturalne, co z kolei implikuje rywalizacje o wpływy w takich regionach jak Afryka, Bliski Wschód czy tez Ameryka Południowa. Spektakularna ekspansja ChRL na czarnym rynku rozpoczęła się już w latach 60,kiedy to państwa zachodnie uwikłane były w zimna wojenna konfrontacje, a Chiny dokonywały inwestycji stając się coraz bardziej znaczącym partnerem ekonomicznym Afryki, wypierając stanowczo z czarnego kontynentu ówczesnych graczy .
Jak zauważyć można zaangażowanie gospodarcze Chin w tym regionie daje dziś niezwykle profity w postaci dostępu do coraz cenniejszych surowców w szczególności ropy naftowej, gazu ziemnego, metali czy drewna.
Przyczyna zwiększania wpływów Chin w rejonach bogatych surowcowo jest nie tylko wykorzystanie odpowiedniego momentu dla inwestycji ale również leżące u podstawy „pokojowego wzrastania” nie ingerowanie ChRL w politykę wewnętrzną państw. Podpisywane przez Chiny układy gospodarcze nie sa poprzedzane politycznymi warunkami, co czyni je konkurencyjnymi w stosunku do ofert państw zachodnich. Ponadto ożywione stosunki z państwami zarówno afrykańskimi takimi jak Sudan, Namibia, czy południowo amerykańskimi zwłaszcza Wenezuela pozwala ChRL odseparować się od konfliktu Blisko Wschodniego w który to uwikłana jest zarówno Ameryka jak i Europa. Otwarcie gospodarki Pekinu na świat w tym zwłaszcza dążenie do dominacji w państwach postrzegających inaczej niż Waszyngton pojęcia takie jak demokracja i prawa jest jednym ze strategicznych kroków mających na celu przybliżenie ChRL do objęcia przywództwa nad osią sprzeciwu wobec amerykańskiej dominacji..
Dążenie ChRL do objęcia pozycji mocarstwowej na arenie międzynarodowej obejmuje obok polityki gospodarczej również związane z nią strategiczne kroki polityczne .Nawiązując do slow Hu Jintao o istotności utrzymania otwartości na wspólna budowę harmonijnego świata przy jednoczesnym poszanowaniu różnic cywilizacyjnych będących podstawowa cecha ludzkości jak również istotna siłą napędowa postępu zauważyć można niechęć władz Chińskich do prowadzonej przez USA polityki globalizacji .W historii ludzkości, wszystkie cywilizacje, na swój sposób, wniosły jakiś pozytywny wkład do ogólnego postępu ludzkości. To występujące miedzy nimi różnice, pozwalają im uczyć się od siebie i rozwijać. Jednolitość, może odebrać im żywotność , spowodować usztywnienie ,upadek... Różnice w historii, kulturze, systemie społecznym i trybie rozwoju nie mogą stać się usprawiedliwieniem dla konfrontacji.
Nowy porządek światowy w założeniu deklaratywnym Chin charakteryzuje się wiec suwerennością państwową, integralnością terytorialna gdzie uczestnicy gry odrzucają wszelka obca ingerencje w ich sprawy wewnętrzne. Przyglądając się poczynaniom Chin na arenie międzynarodowej zauważalnym staje się ze powyższa koncepcja odnosi się bezpośrednio i wyłącznie do państwa za „wielkim murem”, jego wewnętrznej polityki. To słowa sprzeciwu ChRL wobec prób mieszania sie państw zachodnich , w takich kwestiach jak chociażby prawa człowieka czy tez wolność słowa. Jeżeli natomiast wziąć pod uwagę politykę zagraniczna Chin , trudno znaleźć rzeczywiste odniesienie dla postulatu Hu Jintao. Władze chińskie wspierają dyktatury i reżymy antyzachodnie, propagują tzw. konsensus pekiński, czyli chiński model władzy, sprowadzający się do reguły: swobody gospodarcze i osobiste - tak, ale polityczne - nie. Model ten stanowi antytezę i wyzwanie dla modelu kojarzonego z tzw. konsensusem waszyngtońskim, którego podstawą są demokratyczny ustrój polityczny i gospodarka wolnorynkowa. Tak wiec mamy do czynienia z międzynarodowym zderzeniem systemów politycznych jak również z powstawaniem nowego podziału świata, w którym Chiny rozciągają swoje wpływy na państwa o odmiennym niż Waszyngton postrzeganiu ładu politycznego jaki i społecznego. Tutaj chciałabym nawiązać do wspomnianej przeze mnie już na wstępie deklarowanej przez Chiny potrzeby porzucenia „zimno wojennej mentalności”, i związanym z tym argumentem rezygnacji z polityki odstraszania militarnego. Zastanawiającym staje się w tym kontekście zwiększanie nakładów na budżet wojskowy Pekinu implikujący wzrost potencjału militarnego Chin czy tez dążenia do uzyskania przez chińskie siły zbrojne zdolności do wykorzystania broni dalekosiężnej, co powoduje coraz większe poczucie zagrożenia w państwach Azji Południowej i Wschodniej. Z jednej strony wiec istenieja Chiny deklarujące szczególna role „Soft Power” w stosunkach międzynarodowych z drugiej natomiast ma miejsce stabilna i przyspieszona militaryzacja. Jako jedna z przyczyn zwiększania nakładów na militaryzacje ChRL wskazuje Mierzejewski zmianę polityki Stanów Zjednoczonych w stosunku do Tajwanu po upadku Związku Radzieckiego oraz wykorzystywanie przez USA Taipei jako przeciwwagi dla wzrostu ekspansji chińskiej w regionie .Chiny natomiast uważają Tajwan jako własną prowincje stad tez każda ingerencja w jego sprawy wewnętrzne postrzegana jest przez Pekin jako jednoczesna wtrącenie się Waszyngtonu w politykę wewnętrzną Chin. Jak stwierdził premier Chin Wen Jiabao Działania USA, w tym wizyty w Waszyngtonie przywódcy Tybetańczyków, Dalajlama czy tez sprzedaż broni Tajwanowi, stanowią dla Chin naruszenie ich integralności terytorialnej i suwerenności. Odpowiedzialność za poważne zakłócenia na linii USA-Chiny nie spoczywa po stronie Chin ale USA
Tak wiec potencjalnym punktem zapalnym w stosunkach amerykańsko-chińskich pozostaje Tajwan, a każda ingerencja zachodu na kontynencie Azjatyckim postrzegana jest przez ChRL jako „ westernizacja” czy tez dążenie do okrezenia Chin . Stany Zjednoczone natomiast postrzegają swoja obecność wojskowa w Azji jako konieczna ze względu na zapewnianie bezpieczeństwa i stabilizacji na kontynencie ,gdzie jedynym źródłem przeciwwagi ich zdaniem sa bilateralne układy USA z Japonia i Korea południowa. To właśnie ta obecność wojskowa w krajach Azji środkowej polaczona z rozwojem współpracy amerykansko-indyjskiej napawa obawami ChRL.
Jak wiadomo każdy system komunistyczny w jakiejkolwiek jego postaci musi mieć swojego wroga , dla Chin tym wrogiem sa państwa zachodnie i propagowana przez nie demokracja liberalna. W swoim poczuciu zagrożenia Chiny poszukują sojusznika, który podobnie do nich wyraża krytyczne podejście do „ westernalizacji”. Takim sojusznikiem wydaje się być Rosja, która nie tylko jest wysoko cenionym w Chinach partnerem handlowym ale również staje się coraz bardziej znaczącym partnerem strategicznym o czym świadczyć może 5 dniowa wizyta delegacji Chińskiej w Władywostoku 21 marca 2010 roku podczas której omawiana była kwestia potrzeby pogłębienia dwustronnych stosunków Rosyjsko-Chinskich. Jak podkreślił vice prezydent Chin Xi Jipping Chiny i Rosja sa bliskimi partnerami strategicznymi , a rząd Chin ceni pogłębianie się więzi dobrosąsiedzkiej. To co oprócz sąsiedztwa łączy te dwa kraje to niechęć do niektórych strategicznych posunięć Ameryki oraz krytyka aspektów polityki regionalnej i globalnej państw zachodu.
Kolejnym zaskakującym przejawem polityki zagranicznej Chin opierającej się zwłaszcza na układach bilateralnych jest niespotykana dotychczas otwartości ChrL na inicjatywy o charakterze wielostronnym jaka rozpoczęła się w drugiej polowie XX wieku , kiedy to Pekin stal się sygnatariuszem takich umów jak traktat o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej ,konwencje o zakazie broni chemicznej czy tez konwencji ONZ związanych z ochrona praw człowieka .
Zwiększenie zaangażowania Chin w organizacjach międzynarodowych , pogłębianie stosunków dwustronnych , czy tez podkreślanie przez Pekin poczucia odpowiedzialności za losy świata ma na celu budowanie nowego wizerunku państwa zza wielkiego muru, zwiększanie jego prestiżu na arenie międzynarodowej. Jak już wspominałam ChRL kreuje swój wizerunek międzynarodowy poprzez deklarowanie stosowania Soft Power przestrzegania zasad dobrego sąsiedztwa, popierania pokojowego rozwiązywania sporów oraz współpracy ekonomicznej dla wspólnych korzyści. Jednakże na co wskazują kroki władz Chińskich na arenie międzynarodowej , ich rozbieżność z wyznawanymi ideami „pokojowego współistnienia” , wskazują na to ze należy odróżnić teorie ,propagandę od praktyki politycznej.
Przełom XX i XXI wieku jest wiec okresem kryzysu demokracji liberalnej skrzętnie wykorzystywanym przez władze komunistycznych Chin , które stając się strategicznym partnerem handlowym na międzynarodowym rynku udowodniły ze rozwój gospodarczy nie jest bezpośrednio związany z demokratycznymi przemianami politycznymi, a demokracja nie jest wyznacznikiem dobrobytu. Dlatego tez poszukują one sojuszników wśród państw przeciwnych wiązaniu się z Waszyngtonem czy tez postulowanej przez niego demokratyzacji w celu przekształcenia współczesnego systemu międzynarodowego w multipolarny gdzie Chiny miałyby zapewniona pozycje mocarstwowa.
Jak pisze dyplomacja Chińska Chiny sa gotowe do współpracy z innymi krajami w celu tworzenia nowego sprawiedliwego i racjonalnego porządku międzynarodowego i gospodarczego porządku opartego na komunistycznych zasadach państwa zza wielkiego muru.
Bibliografia:
Jan Mazurek, Rywalizacji gospodarczej USA-Chiny ciąg dalszy,
http://www.bizneschiny.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1080&Itemid=2
Written Speech by H.E. Hu Jintao President of the People's Republic of China At the High-level Plenary Meeting of the United Nations' 60th Session
http://ee.china-embassy.org/eng/dtxw/t214377.htm
Katarzyna Hołda, Strategiczna Rywalizacja Chin ze Stanami Zjednoczonymi www.bbn.gov.pl/download.php?s=1&id=938
Wystąpienie Pana Ministra Radosława Sikorskiego na konferencji „Unia Europejska - Stany Zjednoczone - Chiny.Jak zbudować transatlantyckie zrozumienie w relacjach z rosnącą potęgą azjatycką.”Warszawa, 11 stycznia 2008 r.
www.msz.gov.pl/files/WYSTAPIENIA/chinyPL.doc
Dominik Mierzejewski, Co z tym pokojowym wzrastaniem? O niebyłej koncepcji chińskiej polityki zagranicznej, materiały puw
Newsdaily, China's Wen says U.S. responsible for bad ties
http://www.newsdaily.com/stories/tre62d07x-us-china-parliament-usa/
CCTV9, China, Russia vow further interregional cooperation, sign deals,
http://english.cctv.com/20100321/100893.shtml
China's Views on the Current International Situation 2004-04-19
http://www.china-un.ch/eng/ljzg/zgwjzc/t85890.htm
http://ee.china-embassy.org/eng/dtxw/t214377.htm
http://www.bizneschiny.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1080&Itemid=2
Katarzyna Holdak, Strategiczna Rywalizacja Chin ze Stanami Zjednoczonymi
http://ee.china-embassy.org/eng/dtxw/t214377.htm
www.msz.gov.pl/files/WYSTAPIENIA/chinyPL.doc
Dominik Mierzejewski, Co z tym pokojowym wzrastaniem? O niebyłej koncepcji chińskiej polityki zagranicznej,puw
http://www.newsdaily.com/stories/tre62d07x-us-china-parliament-usa/
http://english.cctv.com/20100321/100893.shtml
http://www.china-un.ch/eng/ljzg/zgwjzc/t85890.htm