Artykuł do przeczytania (publicystyka):
Petycje posuwają sprawy naprzód
Deputowani z racji swojego mandatu interesują się szczególnie sprawami obywateli, którzy ich wybrali. Po tym, jak zostało ustanowione prawa petycji Parlament Europejski powołał Komisję Petycji, która z każdym rokiem ma więcej pracy. W czasie upływającej kadencji pobity został swoisty rekord: do Parlamentu wpłynęło blisko 6 000 petycji! Składają je osoby prywatne lub stowarzyszenia skarżące się na złe stosowanie prawa wspólnotowego - najczęściej przez państwa członkowskie. Osoby skarżące mogą również zasygnalizować luki dostrzeżone w prawie europejskim. Warto wiedzieć, że prawo petycji oraz prawo odwoływania się do Rzecznika Praw Obywatelskich posiada każda osoba fizyczna lub prawna zamieszkała lub mająca swoją siedzibę w państwie członkowskim, bez względu na narodowość.
Duża część wpływających petycji nie zostaje dopuszczona, albo dlatego, że nie spełniają określonych kryteriów, albo dlatego, że leżą w zakresie kompetencji Rzecznika, a nie Parlamentu. Jednak wiele petycji jest branych pod uwagę przez deputowanych i prowadzi do konkretnych osiągnięć z korzyścią dla obywateli. W około pięćdziesięciu przypadkach pod presją Parlamentu, który podjął skargę, Komisja Europejska wniosła skargę do Trybunału Sprawiedliwości przeciwko tym państwom, które nie przestrzegały norm prawnych. Jednak w większości przypadków zwykła interwencja w organach administracji krajowej pozwoliła na załatwienie sprawy z korzyścią dla ogółu. Zdarzyło się nawet, że indywidualna petycja zaowocowała stworzeniem nowych przepisów prawnych obowiązujących wszystkich obywateli Unii.
Kwestie poruszane przez obywateli w petycjach dotyczą przede wszystkim ochrony środowiska, swobodnego przepływu osób i towarów, ubezpieczenia społecznego, uznania dyplomów i kwalifikacji oraz systemu podatkowego. O ile większość petycji jest składana indywidualnie, pod niektórymi z nich podpisuje się bardzo dużo osób. Na przykład pod petycją w sprawie ochrony i zachowania gatunków małp człekokształtnych zebrano 2 miliony podpisów!
Kilka konkretnych spraw
Petycje powinny oczywiście poruszać kwestie leżące w zakresie kompetencji Unii i dotyczące bezpośrednio ich autorów. Przykładowo, pewien obywatel brytyjski posiada wiejski dom w Toskanii. Podczas wakacji pragnie tam mieć do swojej dyspozycji samochód, jednak włoskie władze zezwalają na rejestrację samochodu wyłącznie osobom zamieszkałym na stałe. Parlament rozpatruje jego skargę i skłania Komisję do działania, gdyż sytuacja ta jest sprzeczna z zasadami niedyskryminacji i swobodnego świadczenia usług. Komisja wszczyna postępowanie przeciwko Włochom. Te przyjmują ostatecznie okólnik zezwalający na rejestrację samochodu wszystkim obywatelom Unii Europejskiej utrzymującym regularne kontakty z terytorium Włoch.
W innej petycji pewien Irlandczyk zwraca się do Parlamentu ze skargą: do projektu rozbudowy drogi, będącego w trakcie realizacji i współfinansowanego przez Unię, nie wykonano oceny oddziaływania na środowisko. Parlamentarna Komisja Petycji i Komisja Europejska interweniują. Ostatecznie irlandzki minister ochrony środowiska nakazuje wykonanie tej oceny, a następnie zarządza modyfikację projektu w dwóch miejscach, tak aby zredukować hałas i zwiększyć bezpieczeństwo pieszych.
Pewien obywatel Niemiec zostaje zatrudniony przez francuskie przedsiębiorstwo transnarodowe na stanowisku pracy w Niemczech. Opłaca swoje składki na ubezpieczenie społeczne w Niemczech. Tymczasem francuskie przedsiębiorstwo bankrutuje. Ani władze niemieckie, ani francuskie nie chcą wypłacać mu zasiłku, do którego ma prawo. Komisja, poinformowana przez Parlament, kieruje zapytanie do Trybunału Sprawiedliwości, ponieważ nie istnieje jeszcze żadna europejski przepis prawny. Ostatecznie skarżący otrzymał zasiłek wypłacony przez władze francuskie. I, co najważniejsze, w rezultacie Unia uszczelniła prawo w celu lepszej ochrony pracowników w razie niewypłacalności pracodawcy, szczególnie w przypadku przedsiębiorstw transnarodowych. Parlament Europejski odegrał główną rolę w opracowaniu tej dyrektywy (zob. tekst informacyjny o ochronie pracowników).
Bywa, że petycje poruszają kwestie tak istotne, że mobilizują Parlament do działania - decyduje on wówczas o sporządzeniu sprawozdania z własnej inicjatywy na ten temat. Przykład: tysiące kobiet podpisało petycję w sprawie zakazu stosowania silikonowych implantów piersi ze względu na napotkane przypadki poważnych problemów zdrowotnych. W sprawozdaniu przyjętym w 2001 roku Parlament, opierając się na wynikach badań naukowych, zwrócił się do Komisji Europejskiej z prośbą o zajęcie się tą kwestią. Komisja zaleciła wówczas państwom członkowskim podjęcie środków w celu skuteczniejszego informowania kobiet o ryzyku związanym z silikonowymi implantami oraz w celu zapewnienia kontroli i okresowych badań lekarskich tym pacjentkom, które już je mają.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwalcza "niewłaściwe administrowanie"
Jeśli obywatel lub przedsiębiorstwo uważa, że jakaś instytucja lub organ wspólnotowy nie wypełnia należycie swoich obowiązków i jest winna "niewłaściwego administrowania", może zwrócić się w tej sprawie do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Z "niewłaściwym administrowaniem" mamy do czynienia wtedy, gdy dany urząd lub instytucja publiczna nie działa w zgodzie z jakimś obowiązującym go przepisem lub zasadą prawną. Może to być przypadek dyskryminacji, braku lub odmowy udzielenia informacji, opieszałości lub nadużycia władzy. Rzecznik próbuje rozwiązywać problemy skarżącego, zwraca się do zainteresowanych instytucji i informuje Parlament.
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich jest wybierany przez Parlament i ma swoją siedzibę w lokalach Parlamentu w Strasburgu, ale działa w sposób w pełni niezawisły i bezstronny. W kwietniu 2003 roku stanowisko Rzecznika po ustępującym Jacobie Södermanie, pierwszym w historii Europejskim Rzeczniku, objął Nikiforos Diamandouros. Od kiedy na mocy Traktatu z Maastricht stworzono urząd Rzecznika, wpłynęło do niego już ponad 14 000 skarg. Zalecenia Rzecznika najczęściej były kierowane do Komisji Europejskiej i bywało, że w ich rezultacie przyznawano wysokie odszkodowania.
Rzecznik jest więc, jak widać, strażnikiem dobrego administrowania - tysiące jego interwencji przyczyniły się do sprawniejszego działania instytucji i do skuteczniejszego uwzględniania interesów obywateli. Parlament Europejski podkreślał wiele razy jak ważne jest opracowanie kodeksu dobrego administrowania, w miarę możliwości jednobrzmiącego, dla ogółu instytucji. Większość z nich zresztą już przyjęła własne kodeksy dobrego administrowania.