FACYLITACJA SPOŁECZNA

Robert B. Zajonc

Facylitacja społeczna:

- najstarszy paradygmat psychologii społecznej,

- sięga 1898r. - badania Tripletta (nad nadawaniem tempa i współzawodnictwem),

- jakie konsekwencje dla zachowania ludzi ma sama obecność innych ludzi?

- wywiera szczególnie silny wpływ na proste reakcje motoryczne,

- uczenie powinno ulegać zahamowaniu w obecności innych uczących się,

- badania w 2 paradygmatach:

• EFEKT AUDYTORIUM= obserwacja zachowania w obecności biernych widzów

• Obecność widzów zwiększa liczbę reakcji dominujących! podobnie działają: 1) popęd, 2) pobudzenie, 3) aktywacja - wskaźniki: aktywność układu hormonalnego wewn., a w szczególności kory nadnerczy

• Znaczący wzrost wykonania zadania + dokładności wykonania zadania w przyp. przejawiania reakcji wyuczonych,

• Negatywny efekt audytorium w przypadku nabywania reakcji nowych

BADANIA:

- Travis: w obecności obserwatorów poziom wykonania zadania wyraźnie się podniósł,

- Pessin: wpływ hamujący- gorsze uczenie się list zgłosek, ALE: gdy poproszono po kilku dniach o odpamiętanie wyuczonych zgłosek to uzyskano wynik odwrotny (badani odpamiętujący w obecności widzów osiągnęli lepsze wyniki) dlaczego tak? Ponieważ przejawianie reakcji dobrze wyuczonych łatwiejsze jest w obecności widzów, natomiast utrudnione w takiej sytuacji jest nabywanie reakcji nowych CZYLI: obecność widzów ułatwia wykonywanie reakcji, a utrudnia wyuczenie,

- Husband: obecność widzów przeszkadzała w uczeniu się labiryntu, po którym osoba z zawiązanymi oczami przesuwała palcem.

• EFEKT DZIAŁAŃ RÓWNOCZESNYCH= obserwacja zachowania w obecności innych jednostek zaangażowanych w ten sam rodzaj zachowania (pozostając nawzajem cały czas w polu widzenia)

• Paradygmat ten tym różni się od naśladownictwa/uczenia zastępczego, że inne osoby nie mogą dostarczać uczącemu się wskazówek ani info nt właściwego zachowania,

• Wyraźny wzrost spożycia pokarmu w towarzystwie (badania Bayera, Harlowa, Jamesa),

• Wzrost ilości pracy wykonywanej przez mrówkę w towarzystwie innej mrówki (badania Chena),

• Uczenie także tutaj ulega zahamowaniu w obecności innych uczących się:

• Klopfer: dzwońce szybciej uczyły się rozróżniać źródła pokarmu smacznego i niesmacznego, gdy uczyły się w pojedynkę,

• Alee i Masure: potwierdzenie wyników Klopfera szybkość uczenia się była znacznie większa u ptaków izolowanych niż u ptaków w parach (bez względu na płeć ptaków),

• Gates i Allee: podobne wyniki w badaniach nad karaluchami (karaluchy przebywające same w labiryncie potrzebowały znacznie mniej czasu, by się go nauczyć,

• Allport: eksperyment z kojarzeniem słów (kontynuowane przez Dashiella)- obecność innych zwiększa prawdopodobieństwo reakcji dominujących, więc jeśli przeważały reakcje błędne to obecność innych wywierała jedynie wpływ hamujący na poziom wykonania zadań (liczba podawanych skojarzeń przez osoby, które pracowały samotnie była większa),

• Travis: odwrotne wyniki u osób jąkających się (w stosunku do wyników Allporta).

Uczenie unikania

- Rasmussen: szczury przebywające w skrzynce pojedynczo uczyły się znacznie szybciej niż szczury w grupie,

- Ader i Tatum: osoby uczące się w samotności unikania szoku elektrycznego uczyły się znacznie szybciej, ALE: gdy badani już nauczyli się właściwej reakcji unikania, to badani uczący się pojedynczo reagowali w znacznie wolniejszym tempie niż ci, którzy uczyli się w parach.

Obecność innych jako źródło pobudzenia

- obecność innych podnosi u jednostki jej ogólny poziom pobudzenia/popędu,

- aktywność kory nadnerczy jako rzetelny wskaźnik pobudzenia

• kora nadnerczy jest niezwykle wrażliwa na zmiany w pobudzeniu emo, w organizmach wystawionych na oddziaływanie długotrwałego stresu może dojść do znacznego przerostu kory nadnerczy,

• HYDROKORTYZON- główny składnik zawarty w wydzielinie kory nadnerczy podniesiony poziom hydrokortyzonu w osoczu u pacjentów cierpiących na stany lękowe,

• Mason, Brady i Sidman: szok elektryczny podnosił małpom poziom hydrokortyzonu,

• Mason i Brady: małpy zamknięte w 1 klatce mają w osoczu znacznie wyższy poziom hydrokortyzonu niż małpy zamieszkujące klatki pojedynczo,

• Tiessen: wzrost wagi nadnerczy u myszy trzymanych w grupach, już sama obecność innych zwierząt w pomieszczeniu powoduje wzrost poziomu hydrokortyzonu,

- dowody na to, że sama tylko obecność innych podnosi poziom pobudzenia są słabe i pośrednie z niektórych prac zdaje się wynikać, że w pewnych warunkach (np. stres) obecność innych może obniżać poziom pobudzenia u zwierzęcia

• Bovard: obecność innego członka tego samego gatunku może chronić jednostkę przeżywającą stres poprzez hamowanie aktywności ośrodków znajdujących się w tylnej części podwzgórza (które wyzwalają wydzielanie hormonu adrenokortykotropowego oraz sterują wpływem układu współczulnego na rdzeń nadnerczy, jako reakcji na stres),

• Davitz i Mason: obecność spokojnego szczura obniża lęk u innego szczura, będącego w stanie stresu obecność innych może dostarczać info o stopniu niebezpieczeństwa istniejącego w sytuacji niejasnej/stresowej.

---